Part A administrative information

Transkrypt

1 LIFE+ Nature TECHNICAL APPLICATION FORMS Part A administrative information Page 1 of 94

2 LIFE12 NAT/PL/ LIFE FOR ADMINISTRATION USE ONLY LIFE12 NAT/PL/ LIFE+ Nature project application Language of the proposal: Polski (pl) Project title: Carrying out necessary conservation work on a territory of Szachownica Cave designated within Natura 2000 Project acronym: Life Szachownica/PL The project will be implemented in the following Member State(s): Poland Slaskie Expected start date: 01/01/2014 Expected end date: 30/06/2017 LIST OF BENEFICIARIES Name of the coordinating beneficiary: Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach LIST OF CO-FINANCIERS PROJECT BUDGET AND REQUESTED EU FUNDING Total project budget: Total eligible project budget: EU financial contribution requested: 2,580,056 Euro 2,580,056 Euro 1,290,028 Euro (= 50.00% of total eligible budget) Page 2 of 94

3 LIFE12 NAT/PL/ A2 Coordinating Beneficiary Profile Information Legal Name Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach Short Name RDOŚ K-ce Legal Status VAT No Legal Registration No Registration Date Public body Private commercial Private non- commercial Legal address of the Coordinating Beneficiary Street Name and No ul. Dąbrowskiego 22 Post Code PO Box brak Town / City Katowice Member State Poland Coordinating Beneficiary contact person information Title Function Surname First Name address X Department / Service Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach Street Name and No ul. Dąbrowskiego 22 Post Code PO Box Town / City Katowice Member State Poland Telephone No Fax No Website of the Coordinating Beneficiary Website Brief description of the Coordinating Beneficiary's activities and experience in the area of the proposal Realizacja projektu prowadzona będzie przez Regionalną Dyrekcję Ochronę Środowiska w Katowicach. Instytucję tą reprezentuje Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska, który jest organem administracji publicznej niezespolonej realizującym zadania przewidziane w ustawach na terenie województwa śląskiego. Organ został powołany na mocy ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko. Wykonuje zadania określone w art. 131 tej ustawy, jest także organem w zakresie ochrony przyrody w rozumieniu art. 91 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, organem w zakresie ochrony środowiska w rozumieniu art. 376 ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, a także uczestnikiem krajowego system ekozarządzania i audytu w rozumieniu ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS). W skład Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska wchodzą: Wydział Ocen Oddziaływania na Środowisko, Wydział Ochrony Przyrody i Obszarów Natura 2000, Wydział Zapobiegania i Naprawy Szkód w Środowisku, Wydział Organizacyjno-Finansowy. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska wykonuje swoje zadania w zakresie ochrony przyrody przy pomocy Regionalnego Konserwatora Przyrody, będącego pierwszym zastępcą regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Regionalni dyrektorzy ochrony środowiska koordynują funkcjonowanie obszarów Natura 2000 na obszarze swojego działania, a także są dla większości obszarów sprawującymi nadzór. W tym zakresie przedmiotowy Organ prowadzi działania w celu utrzymania właściwego stanu siedlisk i gatunków lub przywracanie odpowiedniego ich stanu na obszarach. Pracownicy tutejszej Dyrekcji posiadają potrzebne doświadczenie w planowaniu i realizacji prac związanych z projektami dotyczącymi pozyskiwania środków na zadania związane z ochroną przyrody. Page 3 of 94

4 LIFE12 NAT/PL/ A7 OTHER PROPOSALS SUBMITTED FOR EUROPEAN UNION FUNDING Please answer each of the following questions: Have you or any of your associated beneficiaries already benefited from previous LIFE cofinancing? (please cite LIFE project reference number, title, year, amount of the co-financing, duration, name(s) of coordinating beneficiary and/or partners involved): Do chwili obecnej Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach nie uzyskała dofinansowania dla projektu w ramach środka finansującego LIFE+. W roku 2011 został złożony wniosek o dofinansowanie zadania bedącego przedmiotem obecnie składanego projektu (tytuł: The implementation action of protection of nature in the Special Area of Conservation Nature 2000 "Szachownica" Nr LIFE11 NAT/PL/426), który nie uzyskał dofinansowania. Przedmiotowa dokumentacja aplikacyjna jest ponownym wystąpieniem o uzyskanie środków dla ww. zadania (ze zmienionym tytułem) z uwzglęednieniem uwag Komisji Europejskiej z procedury konkursowej w naborze Have you or any of the associated beneficiaries submitted any actions related directly or indirectly to this project to other European Union financial instruments? To whom? When and with what results? Projekt dotyczy wykonania zabiegów z zakresu czynnej ochrony przyrody na terenie Specjalnego Obszaru Ochrony Siedlisk Natura 2000 Szachownica (PLH ). Z uwagi na specyfikę i rodzaj planowanych działań niezbędnym było wykonanie stosownej dokumentacji przed realizacją planowanych zabiegów, której zadaniem było określenie sposobu oraz wskazanie możliwego zakresu czasowego ich realizacji. W latach został sporządzony dokument, jako jeden z serii planów obejmujących 55 obszarów i 15 gatunków, w ramach brytyjsko-holendersko-polskiego projektu twiningowego TFPL2004/ pt. "Opracowanie planów renaturalizacji siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków na obszarach Natura 2000 oraz planów zarządzania dla wybranych gatunków objętych Dyrektywą Ptasią i Siedliskową". Opracowanie wskazuje potrzebę, cele i założenia wykonania zabezpieczeń stropu Jaskini Szachownica. Dokument ten nie jest obowiązującym planem ochrony w rozumieniu prawa polskiego, jednakże w swojej treści jest zgodny z przepisami prawnymi odnoszącymi sie do planów ochrony i zawiera wszystkie elementy wskazane dla planów ochrony dla obszarów Natura Plan stanowi podstawę do dalszych działań związanych ochroną przyrody na terenie omawianego obszaru Natura Dokumentacja aplikacyjna wypełnia założenia ww. dokumentacji w zakresie miejsca planowanego miejsca prowadzonych prac, metod oraz efektu jaki ma dzięki zabiegom być uzyskany. For those actions which fall within the eligibility criteria for financing through other European Union financial instruments, please explain in full detail why you consider that those actions nevertheless do not fall within the main scope of the instrument(s) in question and are therefore included in the current project. Instrumenty finansowe Unii Europejskiej, z których możliwe byłoby finansowanie przedmiotowego projektu to: LIFE+, Program Infrastruktura i Środowisko Priorytet V - Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych oraz Regionalny Program Operacyjny. W ramach Regionalnego Programu Operacyjnego nie przewiduje się w nadchodzącym okresie rekrutacji do konkursu na tego typu działania. W bieżącym roku zakończył się już nabór w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, Priorytetu V Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych. Ponadto nie przewiduje się już kolejnych konkursów w ramach przedmiotowego instrumentu finansowego. Zatem obecnie finansowanie przedmiotowego projektu realizowane może być jedynie z instrumentu LIFE+. Page 5 of 94

5 LIFE12 NAT/PL/ TECHNICAL APPLICATION FORMS Part B - technical summary and overall context of the project Page 5 of 94

6 LIFE12 NAT/PL/ B1 SUMMARY DESCRIPTION OF THE PROJECT (Max. 3 pages; to be completed in English) Project title: Carrying out necessary conservation work on a territory of Szachownica Cave designated within Natura 2000 Project objectives: The aim of the project is to provide a proper protection of bats population against physical degradation of thier habitat, which has been included in the area of Natura Szachownica is one of the longest cave systems on Krakowsko-Wieluńska. The hill has become a legally protected environment of the SPA Natura 2000 due to a diverse range of habitats and species. This refugium is the second biggest winter localities of bats in Poland. Over 2000 bats represented by 10 species hibernate here every year. The subject of Natura 2000 protection plan consist in 4 bats species listed in Appendix II of Habitats Directive and regularly hibernating specimens here are: Barbastelle, Bechstein's bat, Pond bat and Greater mouse-eared bat. Morover, the following bats can be found: Serotine bat, Brandt s bat, Daubenton s bat, Whiskered bat, Natterer s bat and Brown long-eared bat. Human intrusion into the rock formation has disturbed the massif equilibrium. Very intense processes of desintegration of geotectonic structure are intensified by natural processes of frost cracking and karst phenomena, which can be observed today. Furthermore, some recent rock slides and ceiling deflection have occured in the artificial halls. The main threat is the ceiling destruction. It is also said that a partial cave collapse is inevitable. Loss of a hibernation place and decreased bat swarms should be taken into consideration as a result of the collapse. A member state of the European Union is obliged to provide appropriate protection for the Natura 2000 species and habitats. To protect bats inhabiting the cave is to stop ceiling disintegration of Szachownica I in its artificially widened part and opening of Szachownica II. Achievement of the project is conditio sine qua non to keep and develop bats population, as an object of the European Union s interest, for which the Szachownica cave is the habitat denoted as the Natura 2000 area. Actions and means involved: In order to stop the cave desintegration, conservation work must be conducted based on maintenance and the ceiling reinforcement, which will keep the cave structure in a shape similar to the current one. Work will be carried out at two stages linked with each other: Stage I - Temporary ceiling reinforcement. Before the main conservation work is conducted, the most unsafe places will be supported by shoring using timber props. Props will provide provisional support in order to prevent collapse in the indicated caves until the permanent reinforcement is ready. When the maintanance is finished, props will be dismantled and the cave will be brought to its natural shape. Moreover, timber shoring is a necessary condition allowing work to proceed to Stage II. Stage II - Physical ceiling reinforcement. The relevant protection of the has been decided to combine two methods - pressure injection in the cave ceiling and injection of an anchor installed on the outside. Reinforcing-sealing injection in the cave roof This method consists in squeezing a bonding agent into holes drilled in a roof. Polyurethane resins will be used as an injection agent. Volume boost of the agent is also filler providing good binding for cracks. Reinforcing rock formation with anchor plates (poles) on the surface This technique uses ground anchor plates based on the rule of self-drilling arms, which means drilling an opening, injecting and installing an anchor at a time. During binding, a gluing agent boosts its volume, penetrates slots and bonds cracked rocks. The anchoring system is also applied to stabilize the excavation due to anchor plates that take over tension, mainly tensile stress, which can be found in a cave ceiling. The number of anchors and injection holes, as well as their location and lenght, should be precisely Page 10 of 94

7 LIFE12 NAT/PL/ B1 analysed in the technical project. Work accomplishment will provide a proper protection and will stop the cave from destruction. Expected results (outputs and quantified achievements): The main results of the projects are: Permanent security of 1000m 2 of the rock roof in the Szachownica cave Permanent security of pieces of the rock roof and the side walls Kepping up the number of rooms and their cubature used by bats Keeping up the current shape of the cave entry Ensuring proper ventilation of the cave The above-mentioned objectives will stop breakdown of the roof in the Szachownica cave and provide support for a place where bats are found- Natura 2000: Special Protection Area. Can the project be considered to be a climate change adaptation project? Yes No X Nie dotyczy. Page 11 of 94

8 LIFE12 NAT/PL/ B2a GENERAL DESCRIPTION OF THE AREA / SITE(S) TARGETED BY THE PROJECT Name of the project area: Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2000 "Szachownica" Surface area (ha): Surface description: Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk EU protection status: SPA NATURA 2000 Code : PLH psci X NATURA 2000 Code : PLH Other protection status according to national or regional legislation: Obszar Natura 2000 pokrywa się z granicami rezerwatu przyrody Szachownica, ustanowionego Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 11 października 1978 r. (M.P. Nr 33, poz. 126). Powierzchnia rezerwatu wynosi 12,7 ha. został utworzony w 1978 roku w celu ochrony wapiennego wzgórza Krzemienna Góra porośniętego kwaśną buczyną niżową oraz systemu korytarzy proglacjalnej jaskini Szachownica. Rezerwat położony jest w otulinie Załęczańskiego Parku Krajobrazowego. Main land uses and ownership status of the project area: Nieruchomość, na której znajduje się Jaskinia Szachownica stanowi własność Skarbu Państwa, w zarządzie Nadleśnictwa Kłobuck RDLP Katowice. Zgodnie z rejestrem gruntów teren ten to grunt leśny w 98,10% oraz nieużytek - 1,90 %. Obszar objęty jest prawną ochroną przyrody. W związku z powyższym omawiany teren, służy tylko i wyłącznie celom zachowania występujących na tym terenie walorów przyrodniczych. Nie prowadzi się tutaj gospodarki leśnej. Scientific description of project area: Jaskinia Szachownica położona jest na Wyżynie Krakowsko-Wieluńskiej, w Gminie Lipie, na terenie Załęczańskiego Parku Krajobrazowego, na wysokości od 211 do 224 m n.p.m. i obejmuje proglacjalny system jaskiniowy w wapieniach górnojurajskich (oksford górny). Obszar Szachownicy tworzy kompleks kilku jaskiń, których powstanie związane było z intensywnym odprowadzaniem wód roztopowych na przedpolu lodowca (zlodowacenie środkowopolskie Warty). Wiek jaskiń, został określony na około 150 tysięcy lat. Otwór wejściowy położony jest w Wapiennikach, w gminie Lipie, w woj. śląskim, na "Krzemiennej Górze", na wysokości 215 m. npm. System jaskiniowy "Szachownicy" został odsłonięty w trakcie eksploatacji wapienia. Wyrobisko kamieniołomu przecina "Krzemienną Górę" w kierunku północ - południe na długości 150 metrów, pasem szerokości 50 metrów. Eksploatacja spowodowała zniszczenie znacznej części korytarzy i rozczłonkowanie pierwotnie jednolitego systemu jaskiniowego. Prowadzone tutaj wydobycie do roku 1962 roku doprowadziło do znacznego zmniejszenia jaskini (pierwotna długość 2 km). W chwili obecnej znajduje się tu pięć oddzielnych jaskiń, które dla łatwiejszego rozróżnienia oznaczono kolejnymi numerami od I do V. Najdłuższa z nich - Szachownica I liczy około 600 m długości i jest jedną z najdłuższych na Wyżynie Krakowsko - Wieluńskiej. Drugim pod względem wielkości obiektem jest jaskinia Szachownica II, która osiąga prawie 200 m. Pozostałe (III - V) to małe fragmenty pierwotnego systemu w południowej części kamieniołomu. Korytarze jaskiń rozgałęziają się i przecinają pod kątem prostym, tworząc charakterystyczną siatkę pól, przypominającą szachownicę (stad nazwa systemu). W wyniku eksploatacji w Jaskini Szachownica I pierwotny charakter zatraciło 40% korytarzy. W ich miejscu powstały duże sale jaskiniowe o nazwach: Wejściowa, Złomowisko, z Piargami, Przejściowa, Puchacz, Amonitowa i Wielka Sala. Do jaskiń prowadzi 12 otworów usytuowanych w ścianach kamieniołomu oraz pionowa studnia z wierzchowiny. Naturalne korytarze systemu "Szachownicy" mają przebieg poziomy. Jedyną występującą w systemie "Szachownicy" formą naciekową są niewielkie grzybki. Dno sal i korytarzy w częściach poszerzonych przez eksploatację pokryte jest dużymi blokami i Page 12 of 94

9 LIFE12 NAT/PL/ B2a gruzem wapiennym. W częściach naturalnych miejscami występuje namulisko piaszczyste. Specyficzne warunki mikroklimatyczne tu panujące, stwarzają warunki do zasiedlenia przez nietoperze w czasie zimowej hibernacji. Pierwsze informacje o licznym zimowaniu nietoperzy pochodzą z opracowania Projekt rezerwatu geologicznego Szachownica z 1977 roku (Bednarek et al. 1977). Regularne badania fauny nietoperzy zimujących w systemie Szachownica podjęto z początkiem lat 80. XX. w. i prowadzone są do dziś. Z badań wynika, że nietoperze pojawiają się w jaskini już na początku września, ale zajmowanie kryjówek zimowych rozpoczyna się dopiero w połowie października. Zimowisko zaczynają opuszczać w marcu. Zarówno czas rozpoczęcia hibernacji, jak i opuszczenia zimowiska jest cechą charakterystyczną dla gatunku i bezpośrednio zależy także od temperatur powietrza panujących na powierzchni. Podczas jesiennej aktywności związanej z godami (tzw. rojenie ang. swarming) obserwowano największą koncentrację zwierząt w okolicach otworu zachodniego (Sala Wejściowa), a znacznie mniejszą od strony wschodniej (Sala Puchacza). Aktywność ta zaczyna się w końcu sierpnia i trwa do końca listopada. Próby oceny liczebności rojących się nietoperzy wskazują na kilka tysięcy zwierząt odwiedzających w tym czasie jaskinie. Nietoperze są silnie przywiązane do miejsc hibernacji, choć mogą także wykorzystywać inne schronienia w pobliżu głównego zimowiska. W Jaskini Szachownica zimuje około 2000 nietoperzy z 10 gatunków. Pod względem liczebności jest ona drugim miejscem hibernacji nietoperzy w Polsce po Międzyrzeckim Rejonie Umocnionym, w którym zimuje ponad nietoperzy. Przedmiotem ochrony w ramach obszaru Natura 2000 są cztery gatunki nietoperzy wymienione w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, regularnie zimujące w tej jaskini: mopek - Barbastella barbastellus (1308), nocek Bechsteina - Myotis bechsteinii (1324), nocek łydkowłosy - Myotis dasycneme (1318) oraz nocek duży - Myotis myotis (1324). Ponadto swoje zimowe schronienia posiadają tutaj mroczek późny - Eptesicus serotinus, nocek Brandta - Myotis brandtii, nocek rudy - Myotis daubentonii, nocek wąsatek - Myotis mystacinus, nocek Natterera - Myotis nattereri, gacek brunatny - Plecotus auritus. Liczenia nietoperzy wykazują stały, niewielki wzrost bytujących tu populacji. Ze względu na zróżnicowane warunki mikroklimatyczne panujące w poszczególnych częściach systemu jaskiniowego oraz nieutrudniony wlot do podziemi, stanowi on dogodne schronienie zimowe dla gatunków o bardzo różnych wymaganiach mikroklimatycznych i strategiach hibernacji - zarówno dla gatunków zimnolubnych (np. mopek - Barbastella barbastellus) jak i ciepłolubnych (np. nocek duży - Myotis myotis). Biorąc pod uwagę liczbę i głębokość szczelin obecnych w jaskini jest wysoce prawdopodobne, że i tak bardzo duża liczba osobników niektórych gatunków, stwierdzana tu podczas hibernacji przez chiropterologów, w rzeczywistości jest znacznie większa. Sama jaskinia nie jest udostępniona do zwiedzania, jednak obserwuje się nielegalną jej penetrację. Na Obszarze Specjalnym stwierdzono także występowanie 3 rodzajów siedlisk z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej: murawy kserotermiczne (6210) 5% pokrycia, jaskinie nieudostępnione do zwiedzania (8310) i kwaśne buczyny (9110). Kwaśna buczyna niżowa występująca na omawianym terenie w dwóch płatach w wydzieleniach 85d i 92c, i obejmuje powierzchnię około 10% powierzchni rezerwatu. Jest ona najprawdopodobniej pozostałością naturalnego lasu, jaki kiedyś porastał szczytową część Krzemiennej Góry, a podobne środowiska występują na terenie całej Wyżyny. Importance of the project area for biodiversity and/or for the conservation of the species /habitat types targeted at regional, national and EU level (give quantitative information if possible): Specjalny Obszar Ochrony Siedliska Natura 2000 Szachownica jest drugim co do wielkości zimowiskiem nietoperzy w Polsce. Zróżnicowanie warunków klimatycznych oraz niezliczona liczba dogodnych kryjówek sprawiają, że co roku hibernuje tu ponad 2000 nietoperzy, reprezentujących 10 gatunków. Przedmiotowy teren został 13 listopada 2007 r. sklasyfikowany jako obszar Natura 2000 o znaczeniu dla Wspólnoty. Omawiany obiekt stanowi zimowisko zarówno dla gatunków migrujących jak i osiadłych. Jaskinia Szachownica została włączona do ostoi o znaczeniu dla Europy w ramach programu CORINE (identyfikacja, inwentaryzacja i opis miejsc, których ochrona jest szczególnie istotna dla zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy). Jest ona szczególnie ważnym miejscem dla zachowania 4 gatunków nietoperzy wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej: Mopek (Barbastella barbastellus) gatunek od lat 80. XX w. regularnie zwiększający swoją liczebność w tym zimowisku. Największą liczbę zimujących nietoperzy stwierdzono zimą 2000/ osobników. Wyższe liczebności mopka w obrębie jednego sezonu hibernacyjnego obserwowane są w styczniu/lutym. Jest jednym z gatunków które najwcześniej opuszczają zimowisko. Do hibernacji wybiera chłodne miejsca, często o znacznej amplitudzie temperatur. W stropie Sali Przejściowej obserwowane jest ich największe zgrupowanie - tzw. Szczelina Mopkowa gdzie zimuje około 150 osobników. Mopek jest przywiązany do miejsc zimowania. Jest gatunkiem osiadłym, najdłuższy z przelotów wyniósł 6 km. Nocek Bechsteina (Myotis bechsteinii) (1324) - jest to jeden z najrzadszych gatunków nietoperzy w Polsce regularnie hibernujących w naturalnych i sztucznych podziemiach. Przeloty miedzy miejscami rozrodu a hibernacji wynoszą maksymalnie 35 km. Podczas hibernacji preferuje miejsca o zakresie Page 13 of 94

10 LIFE12 NAT/PL/ B2a temperatur 3,6 10,5 C, sporadycznie spotykany jest w miejscach chłodniejszych. W Jaskini Szachownica I maksymalnie zanotowano jednoczesne zimowanie do 8 osobników tego gatunku. Ponieważ nietoperz ten często zimuje głęboko w szczelinach, jego liczebność może być niedoszacowana. Nocek łydkowłosy (Myotis dasycneme) (1318) - migracje pomiędzy zimowiskiem a miejscem aktywności letniej sięgają nawet do 300 km. Podobnie jak nocek Bechsteina zimuje w Jaskini Szachownica I nielicznie. Podczas zimowych kontroli największa stwierdzona liczebność to 6 osobników. Ze względu na skomplikowany przebieg i głębokość szczelin w których często hibernuje ten gatunek, podobnie jak w przypadku nocka Bechsteina liczebność może być znacznie zaniżona. Nocek duży (Myotis myotis) (1304) - jest drugim pod względem liczebności gatunkiem zimującym w Jaskini Szachownica I - maksymalną liczebność, 350 osobników, zanotowano zimą 1990/91. Wyższe liczebności notowane są późną zimą i wiosną. Liczebność na przestrzeni ponad dwudziestu lat badań wykazuje wyraźne fluktuacje, jednak bez stopniowego wzrostu jak w przypadku mopka. Zimuje w partiach jaskini o stabilnym mikroklimacie od 3 do 6 C, tworzy zgrupowania po kilka-kilkanaście osobników, rzadko hibernuje pojedynczo. Najliczniej spotykany w Wielkiej Sali i Sali Amonitowej. W Polsce znane są wędrówki pomiędzy zimowiskiem a miejscem rozrodu tego gatunku sięgające ponad 200 km. Z dotychczasowych badań migracji nocka dużego wynika, że Jaskinia Szachownica stanowi zimowisko dla osobników tego gatunku w promieniu przynajmniej 95 km. Dla nocków dużych optymalne jest, by mogły swobodnie wlatywać do schronień zimowych. Na szczególną uwagę zasługują coroczne notowania dwóch gatunków nocków, uznanych w Polsce za rzadkie i zagrożone oraz figurujących w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej. Dla nocka Bechsteina oraz nocka łydkowłosego Szachownica jest jednym z największych zimowisk w kraju. Ponadto, od kilu lat stale rośnie liczba hibernujących w jaskini mopków. Niezabezpieczenie omawianego obiektu spowoduje fizyczną destrukcję głównego ciągu jaskini, co jest równoznaczne ze zniszczeniem zimowiska dla gatunków tolerujących znaczne wahania temperatur podczas hibernacji (w tym także mopka) oraz z odcięciem dostępu do naturalnych fragmentów próżni stanowiących zimowisko dla pozostałych gatunków nietoperzy. Podobny problem dotyczy także fragmentu Szachownica II, gdzie prawdopodobny zawał spowoduje odcięcie dostępu do około 200 m korytarzy o naturalnym przebiegu. Page 14 of 94

11 LIFE12 NAT/PL/ Name of the picture: Obszar miejsc hibernacji nietoperzy Lokalizacja miejsc hibernacji nietoperzy w Jaskini Szachownica. ( t- ' A.,. 1..., A1', (,. '?, 1 I I i I,, ' '. ' ' t: _, r "1 r ' < 1, )' / I t J )- ' r ' ' j. ' : -; _... ". '. ' '" ' - r- (:' (' "" /... 0 (' \ " ', ct:p -,' ' 0 \.r" / / ' ' 1,.,., ;--:'. ' '. j LEGENDA: A -Sa/a Amonitowa obszar wystpowania nietoperzy R- Sa/a Rozdroze P- Sa/a z Piargami Page 15 of 94

12 LIFE12 NAT/PL/ Name of the picture: Obszar miejsc lokalizacji infrastruktury Planowane miejsca lokalizacji infrastruktury w ramach dziafania C.1 ' A I I I ' '... c -- ' " '' ' t- '1 ' / (' A v ' / y ' '', 0 '. ' LEGENDA: obszar planowanych prac A - Sa/t1Amonitowa R- Saln Rozdrote P- Sa/a z Piargami Page 16 of 94

13 LIFE12 NAT/PL/ Name of the picture: Obszar miejsc wlotow nietoperzy Lokalizacja miejsc wlotu nietoperzy < ' 1- "'? ' ' 'y / <0 v "' / 0 (" ' 0 ' ', Legenda: A - Sa/a Amonitowa R- Sa/a Rozdroze P- Sa/a z Piargami - mij.\c a wlotu nieloperzy Page 17 of 94

14 LIFE12 NATIPL/ Name ofthe picture: Plan Jaskini SzachoWTJica " o. &. ;?.. :: :. i :: 7 t' ll \ A- Sala Amonltowa 2 -r" 5.,J J,_,...,a " O b) sr..- r-11 IJ J 'I' 9 a) b) A' 1Q 8... R- Sala Rozdroze P- Salaz Piargami Rys. Planjaskini Szachownica 1- korytarze naturah1e, 2- kienmki przeplywu wody, 3- pionowe studnie (a-w ch1ie jaskiui, b- otwarte na powierzchni, 4- bloki zawaliskowe, 5- sciany jaskini poszerzonej przez eksploatacjwapieni, 6- zmys kamieuiolomu (a-sciany, b- okapy i nume1y fragment6w systemu jaskiniowego), 7- spadki, 8- progi, 9- skarpy, A,P,R- skr6ty nazw sal Page 18 of 94

15 LlFE12 NAT/PL/ Name of the picture: Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2000 Szachownica Natura 2000 Dyrektywa Siedliskowa PLH Szachownica arkusz 111 Skala 1 : ='-=: ======3= Aktualnodanych: Data sporzctdzenta mapy: PUWG1 Qt..;e(:l' w3q(i; $$lll Pqe$0.riteit n&w$ctl0d; Pt".l88!nit08 n&p61noo: Potud Oiiowy: t9 E W akaii:0,999l 6wnole1rik oaiowy:0 EUREF 1989 Er.ipsoi:GRS1980 J(ld"o0$ib:J.fly D PLH Szachownica specja!ny obszar ochrony s!edllsk s.ctsiaduj tce specjanl e obs2:ary ochrony siedlisk opracowane paez- Page 19 of 94

16 LIFE12 NAT/PL/ B2b MAP OF THE COUNTRY LOCATION OF THE PROJECT AREA SCALE 1: N Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2000 Szachownica 1: Page 20 of 94

17 LIFE12 NAT/PL/ B2b MAP OF THE REGION LOCATION OF THE PROJECT AREA SCALE 1: N Obszar Specjalnej Ochrony Siedlisk Natura 2000 Szachownica PLH : Legenda wojewodztwo D Page 21 of 94

18 LIFE12 NAT/PL/ B2c DESCRIPTION OF SPECIES / HABITATS ISSUES TARGETED BY THE PROJECT I. MOPEK (BARBASTELLA BARBASTELLUS) 1308 Status prawny i zagrożenie gatunku Prawo międzynarodowe Dyrektywa Siedliskowa Załącznik II i IV Konwencja Berneńska Załącznik II Konwencja Bońska Załącznik II EUROBATS Załącznik I Prawo krajowe Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody Rozporządzenie ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt: gatunek wymagający ochrony czynnej; gatunek, dla którego wymagane jest ustalenie strefy ochrony ostoi: zimowiska, w których w ciągu 3 kolejnych lat choć raz stwierdzono ponad 200 osobników; ochrona całoroczna: pomieszczenia i kryjówki zajmowane przez nietoperze Kategorie IUCN Czerwona lista IUCN (2010) NT (bliskie zagrożenia) Status ochronny Ocena ogólna znaczenia zimującej populacji gatunku w obszarze Natura 2000 wg SDF B. Największa notowana liczebność tego gatunku podczas hibernacji w Jaskini Szachownica wynosiła 922 sztuk, w roku Populacja odbywająca rojenia w jaskini określana jest na 700 osobników. Populacja krajowa jest określana na 8000 osobników. W Polsce mopek znany jest głównie ze stanowisk zimowych. Największe miejsca jego hibernacji to Miedzyrzecki Rejon Umocniony 1400 osobników, Mamerki 600 osobników oraz Jaskinia Szachownica. Tak jak u innych krajowych gatunków nietoperzy w latach 60. i 70. XX wieku nastąpił wyraźny spadek liczebności jego populacji. W ostatnich latach w niektórych zimowiskach odnotowuje się przyrost liczebności, np. w Jaskini Szachownica. Liczebność populacji Europejskiej jest trudna do oszacowania, ale według dostępnych danych ocenia ją się na kilkanaście tysięcy osobników. II. NOCEK ŁYDKOWŁOSY (MYOTIS DASYCNEME) 1318 Status prawny i zagrożenie gatunku Prawo międzynarodowe Dyrektywa Siedliskowa Załącznik II i IV Konwencja Berneńska Załącznik II Konwencja Bońska Załącznik II EUROBATS Załącznik I Prawo krajowe Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody Rozporządzenie ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt: gatunek wymagający ochrony czynnej; gatunek, dla którego wymagane jest ustalenie strefy ochrony ostoi: zimowiska, w których w ciągu 3 kolejnych lat choć raz stwierdzono ponad 200 osobników; ochrona całoroczna: pomieszczenia i kryjówki zajmowane przez nietoperze Kategorie IUCN Czerwona lista IUCN (2010) NT (bliskie zagrożenia) Status ochronny Ocena ogólna znaczenia zimującej populacji gatunku w obszarze Natura 2000 wg SDF C. Wielkość populacji jest bardzo trudna do oceny. Podczas zimowania spotykany bardzo rzadko - przeważnie pojedyncze osobniki. W jaskini największa liczebność podczas hibernacji stwierdzono na poziomie 8 osobników, zaś w okresie rojenia się 20 osobników. W Polsce systematyczne badania nad nockiem łydkowłosym nie były dotychczas prowadzone. Z tego powodu niemożliwe jest nawet przybliżone oszacowanie liczebności i trendów występujących w populacji tego gatunku w naszym kraju. W warunkach polskich nocki łydkowłose zimują pojedynczo, jednak w dużych, gromadzących nawet kilkaset osobników tworzą skupienia od 2 do 10 osobników. W rozmieszczanych na terenie Polski stanowiskach zimowych w 2011 r. naliczono łącznie 54 osobniki (z czego 25 osobników zimowało w Międzyrzeckim Rejonie Umocnionym). Zalicza się je do najrzadszych gatunków w Europie. Nie ma danych liczbowych dotyczących rozmiarów populacji w Europie, ale jej tendencja jest malejąca. III. NOCEK DUŻY (MYOTIS MYOTIS) 1324 Status prawny i zagrożenie gatunku Prawo międzynarodowe Dyrektywa Siedliskowa Załącznik II i IV Konwencja Berneńska Załącznik II Konwencja Bońska Załącznik II Page 22 of 94

19 LIFE12 NAT/PL/ B2c EUROBATS Załącznik I Prawo krajowe Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody Rozporządzenie ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt: gatunek wymagający ochrony czynnej; gatunek, dla którego wymagane jest ustalenie strefy ochrony ostoi: zimowiska, w których w ciągu 3 kolejnych lat choć raz stwierdzono ponad 200 osobników; ochrona całoroczna: pomieszczenia i kryjówki zajmowane przez nietoperze Kategorie IUCN Czerwona lista IUCN (2010) LC (najniższego ryzyka) Status ochronny Ocena ogólna znaczenia zimującej populacji gatunku w obszarze Natura 2000 wg SDF C. Największe zimowiska tego gatunku w Polsce to Miedzyrzecki Rejon Umocniony osobników. Jaskinia Szachownica jest drugim co do wielkości miejscem hibernacji tego gatunku w Polsce. W sezonie 2011 stwierdzono jego liczebność w tym obiekcie na poziomie 596 osobników. Populacja odbywająca roje w jaskini to 1000 sztuk. Zimuje w partiach jaskini o stabilnym mikroklimacie. W Polsce stan liczebny nocka dużego szacowano na osobników. Liczebność populacji Europejskiej jest trudna do oszacowania, ale według dostępnych danych ocenia ją się na kilkanaście tysięcy osobników. IV. NOCEK BECHSTEINA (MYOTIS BECHSTEINII) 1323 Status prawny i zagrożenie gatunku Prawo międzynarodowe Dyrektywa Siedliskowa Załącznik II i IV Konwencja Berneńska Załącznik II Konwencja Bońska Załącznik II EUROBATS Załącznik I Prawo krajowe Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody Rozporządzenie ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt: gatunek wymagający ochrony czynnej; gatunek, dla którego wymagane jest ustalenie strefy ochrony ostoi: zimowiska, w których w ciągu 3 kolejnych lat choć raz stwierdzono ponad 200 osobników; ochrona całoroczna: pomieszczenia i kryjówki zajmowane przez nietoperze Kategorie IUCN Czerwona lista IUCN (2010) NT (bliskie zagrożenia) Status ochronny Ocena ogólna znaczenia zimującej populacji gatunku w obszarze Natura 2000 wg SDF C Wielkość populacji wolno żyjącej tego gatunku w Polsce jest trudna do oceny. Wiąże się to ze skrytym trybem życia oraz brakiem skutecznych metod oceny liczebności nietoperzy. Jest to jeden z najrzadszych nietoperzy w Polsce. Największa notowana liczebność w Jaskini Szachownica podczas okresu hibernacji wynosiła 50 osobników w sezonie 2011, zaś wielkość populacji odbywającej roje oceniana jest na około 200 osobników. Ponieważ nietoperz ten często zimuje głęboko w szczelinach, jego liczebność może być niedoszacowana. W roku 2011 łączna liczebność nocków Bechsteina na stanowiskach zimowych liczeń określono na 120 osobników. Z czego aż 88% osobników hibernowało w dwóch lokalizacjach: w Miedzyrzeckim Rejonie Umocnionym oraz Jaskini Szachownica. W poprzednich latach również inne stanowiska w kraju charakteryzowały się wysoką liczebnością, jednak lokalizacje te nie pełnią już funkcji dla hibernacji tych zwierząt. Populacja tego gatunku jest rozdrobniona i oszacowanie jej liczby europejskiej jest bardzo trudne. Istnieje bardzo niewiele informacji na temat trendów populacji, ale określa się ją na malejącą. Z najnowszych danych pochodzących z obserwacji nietoperzy w jaskini, stwierdzono liczbę osobników hibernujących na poziomie 2900 sztuk, a odbywających roje 5000 osobników. Należy zauważyć, że dane pochodzą z monitoringów nietoperzy z różnych ośrodków. Obecnie nie istnieje system centralnego gromadzenia danych i analiz z monitoringu tej grupy zwierząt, który obejmowałby całą Polskę, a większość materiałów nie jest publikowana. V. JASKINIE NIEUDOSTĘPNIONE DO ZWIEDZANIA (8310) Siedlisko to jest wymienione w Załączniku I DYREKTYWY RADY 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r., w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, ze względu na obecność w nich cennych gatunków nietoperzy. Z terenu Polski znanych jest obecnie 3400 jaskiń. Stopień zagrożenia tego siedliska w perspektywie krajowej i Europejskiej jest oceniany jako niewielki. Stopień reprezentatywności zbiorowiska jaskinie nie udostępnione do zwiedzania na terenie specjalnego Page 23 of 94

20 LIFE12 NAT/PL/ B2c Obszaru Ochrony Siedlisk Natura 2000 Szachownica PLH oceniono w standardowym formularzu jako A (doskonałą), względna reprezentatywność - C, stan zachowania B (dobry) oraz ogólna ocena jako B (dobra). Jaskinia jest miejscem występowania 4 gatunków nietoperzy wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej: mopka, nocka Bechsteina, nocka łydkowłosego oraz nocka dużego. Środowisko jaskiniowe jest szczególnie wrażliwe na destrukcje. Spowodowane jest to zarówno jego ograniczonymi rozmiarami, jak i relatywnie niskim potencjałem życiowym zwierząt tam zamieszkujących. Z tego powodu nawet lokalne, czasowo ograniczone zmiany zaistniałe w środowisku mogą wywołać nieodwracalne szkody. Dlatego należy orzec, że zawalenie się Jaskini Szachownica wiązało będzie się z całkowitą likwidacją tego siedliska na omawianym obszarze Natura Ponadto mając na uwadze szczególna rolę Jaskini Szachownica w zachowaniu stanu bioróżnorodności na poziomie zarówno krajowym jak i europejskim, negatywne aspekty rozpadu tego obiektu należy rozpatrywać, mając na uwadze utratę jej znaczenia ekologicznego i biologicznego. Zawalenie się Jaskini spowoduje nieodwracalną destrukcję tego siedliska. Zniszczeniu ulegną również miejsca występowania gatunków nietoperzy (w tym czterech wymienionych w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej). Nieprzeprowadzenie prac zabezpieczających Jaskinię Szachownica przed zawaleniem będzie się wiązało z utratą dobrego stanu bioróżnorodności, zarówno na poziomie regionalnym jak i krajowym i Europejskim. Należy również wspomnieć, że przeprowadzenie prac polegających na fizycznym wzmocnieniu struktury jaskini będzie miało ogromne znaczenie w przekazaniu wiedzy o sposobach prowadzenia działań ochronnych w stosunku do takich siedlisk, odnosząc się w szczególności do możliwości ich zabezpieczenia przed niekontrolowanym zawałem. Ponadto przeprowadzenie prac będzie miało znaczenie w przekazaniu wiedzy o sposobach prowadzenia działań ochronnych w stosunku do takich siedlisk. Page 24 of 94

21 LIFE12 NAT/PL/ B2d CONSERVATION PROBLEMS AND THREATS Provide this information for those species and habitat types directly targeted by the project Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2000 Szachownica został utworzony dla ochrony nietoperzy. Co roku hibernuje tutaj ponad 1000 tych zwierząt, reprezentujących 10 gatunków - 4 z nich umieszczone są w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej. Jaskinia Szachownica jest drugim co do wielkości zimowiskiem nietoperzy w Polsce, a w Polsce południowej największym. Obiekt ten jest wykorzystywany przez te zwierzęta przez cały rok. Jednak ingerencja człowieka w tym obiekcie spowodowała naruszenie stateczności masywu skalnego. Strop jaskini Szachownica charakteryzuje się występowaniem gęstej siatki spękań. W efekcie został on w znacznym stopniu naruszony, występuje widoczne jego ugięcie oraz obecność szczelin o znacznym rozwarciu i zasięgu. Według Standartowego Formularza Danych głównym zagrożeniem jest całkowite lub częściowe zawalenie się przedmiotowego obiektu. Spowoduje to narażenie statusu ochrony gatunków nietoperzy, stanowiących przedmiot ochrony ww. ostoi, gdyż destrukcja jaskini doprowadzi do zniszczenia ich hibernukulum. Ponadto utracone zostanie miejsce rojenia się tych zwierząt. Na etapie prac przedprojektowych została wykonana ekspertyza przez Główny Instytut Górnictwa określająca możliwości, metody i koszty zabezpieczenia Jaskini Szachownica, w której stwierdzono ze najbardziej zagrożone zawałem są: Sala z Piargami, Sala Złomisk, Sala Puchacza, Sala Przejściowa i Sala Wejściowa. Potrzeba i sposób zabezpieczenia jaskini skonsultowano z Porozumieniem dla Ochrony Nietoperzy. Przygotowana została "Opinia PON w sprawie potrzeby i rodzaju zabezpieczenia Obszaru Natura 2000 "Szachownica" przed zawaleniem", w której chiropterolodzy stwierdzają, że ze względu na zróżnicowane warunki mikroklimatyczne panujące w poszczególnych częściach systemu jaskiniowego oraz nieutrudniony wlot do podziemi, Szachownica stanowi dogodne schronienie zimowe dla gatunków o bardzo różnych wymaganiach mikroklimatycznych i strategiach hibernacji, zarówno dla gatunków zimnolubnych (mopek) jak i ciepłolubnych (nocek). Ponadto nietoperze wykazują silne przywiązanie do miejsc hibernacji corocznie wracając do tych samych podziemi. Jest to także niezwykle ważne miejsce rojenia dla wielu gatunków tych zwierząt. Dla niektórych gatunków obserwowanych podczas rojenia liczby osobników są znacznie większe (nawet wielokrotnie) wyższe niż podczas hibernacji (np. nocek Bechsteina). Potwierdzono również fakt, iż zawalenie części jaskini, według wszelkich danych jest nieuniknione. Zaniechanie zabezpieczenia górotworu spowoduje destrukcję głównego ciągu omawianego obiektu skalnego. Oznacza to: ograniczenie liczby i kubatury pomieszczeń wykorzystywanych przez nietoperze, zmiany mikroklimatu w obiekcie, pojawienie się przeszkód przy wlotach do zachowanych części jaskini, co jest równoznaczne ze zniszczeniem zimowiska dla gatunków tolerujących znaczne wahanie temperatur podczas hibernacji(w tym mopka) oraz z odcięciem dostępu do naturalnych próżni stanowiących zimowisko dla pozostałych gatunków nietoperzy. Należy się spodziewać spadku liczebności nietoperzy hibernujących. W najgorszym przypadku, gdy zawalenie nastąpi w okresie zimowym znaczna cześć zimujących gromadnie mopków może zginąć w wyniku zgniecenia przez opadające skały. Ponadto szczególnie negatywne oddziaływanie miałby ewentualny zawał jaskini jako miejsca jesiennego i wiosennego rojenia nietoperzy. Zjawisko masowego rojenia się nietoperzy obserwuje się w rejonie sal pomiędzy największymi otworami, czyli o fragmentach najbardziej narażonych na zawalenia. Opisane zmiany będą niekorzystne dla większości gatunków wykorzystujących jaskinię. W przypadku nietoperzy hibernujących, największych spadków liczebności należy się spodziewać w przypadku mopków i gacków brunatnych, wykorzystujących na miejsca zimowania przede wszystkim szczeliny w chłodnych, przemarzających, przez co najbardziej narażonych na zawalenie partiach jaskini. W przypadku gatunków ciepłolubnych (np. nocka dużego), zimujących w głębiej położonych partiach jaskini Szachownica I, niebezpieczeństwo bezpośredniej śmierci w wyniku zawału jest nieco mniejsze. Jednak także w ich przypadku w wyniku częściowego zawału jaskinia ta może utracić swoje znaczenie jako dogodne zimowisko w wyniku zmian mikroklimatycznych oraz utrudnienia dostępu do zachowanych sal i korytarzy. Organizacje będące stronami PON wskazują na potrzebę przeprowadzenia prac zabezpieczających. Działania te są konieczne i pilne. Ponadto wskazują, że podczas sposobu wyboru zabezpieczenia obiektu zasadnym było by zastosowanie kombinację iniekcji ciśnieniowych od strony stropów jaskini oraz kotwi iniekcyjnych z powierzchni. Na etapie przedprojektowym rozważono wpływ destrukcji jaskini na poszczególne gatunki umieszczone w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej. W przypadku mopka (jednego z najrzadszych gatunków nietoperzy w Europie, którego w statnich latach w Europie Zachodniej notuje się corocznie spadek ilości) należy mieć na uwadze, że zmniejszenie miejsc hibernacji tego gatunku o stanowisko dość liczne i dobrze zachowane może skutkować destabilizacją stanu zachowania gatunku populacji krajowej oraz dalsze postępowanie zmniejszania liczebności mopka w Europie. Likwidacja drugiego co do wielkości miejsca hibernacji nocka Bechstaina (gatunku szczególnie zagrożonego zarówno na poziomie regionalnym, krajowym jak i Europejskim), do którego zwierzęta te mogą zalatywać również z innych krajów Unii Europejskiej doprowadzi do istotnego wpływu na stan zachowania populacji tego gatunku. Page 25 of 94

22 LIFE12 NAT/PL/ B2d W przypadku nocka łydkowłosego utrzymanie populacji krajowej może być, w perspektywie czasowej bardzo trudne. Dlatego zachowanie drugiego w Polsce miejsca hibernacji tego gatunku (15% ogólnej liczby stwierdzonej podczas zimowań) może przyczynić się w znacznym stopniu do zachowania zasobów tego gatunku na poziomie zarówno krajowym jak i Europejskim. Trend liczebności populacji Europejskiej nocka dużego jest spadający. Na terenie Jaskini Szachownicastan stan zachowania tego gatunku jest oceniany jako dobry. Dlatego należy uznać, że likwidacja hibernakulum dla 600 osobników (przy ocenianym stanie populacji na sztuk) może skutkować wpływem znaczącego zmniejszenia krajowej populacji tego gatunku. Jaskinia Szachownica jest obszarem szczególnej koncentracji regionalnej nietoperzy, niezwykle istotnym dla utrzymania ich populacji dla Polski oraz Unii Europejskiej, jej zachowanie może mieć w perspektywie czasowej kluczowe znaczenie dla przetrwania tych zwierząt. Zatem w świetle powyższych wniosków należy dążyć do zabezpieczenia miejsca ich występowania w jaskini w postaci utrzymania wlotów, przestworów oraz niedopuszczenie do zmian mikroklimatycznych tego obiektu. Dodatkowo w przypadku dezintegracji jaskini, żadne działania nie będą w stanie odbudować strat powstałych w stanie bioróżnorodności. Mając na uwadze, rodzaj zaplanowanych robót zabezpieczających należy uznać, że trudno będzie wykonać prace w sposób całkowicie obojętny dla nietoperzy. Dlatego działania w ramach projektu zaplanowano w sposób powodujący jak najmniejszy wpływ na te zwierzęta. Przed przystąpieniem do działań sporządzona zostanie ekspertyza (A.2), w której zostaną zaplanowane działania minimalizujące negatywny wpływ, a w monecie realizacji całość będzie poddane ścisłej kontroli przez zespół ekspertów. Z pewnością nie spowoduje to wyeliminowania całkowicie możliwości występowania potencjalnych zagrożeń dla nietoperzy. Przewiduje się przede wszystkim negatywny wpływ odwracalny i krótkotrwały, w postaci płoszenia zwierząt. Jednak ze względu na dostosowanie terminów prac do biologii gatunków, największy wpływ będzie wywierany na osobniki przebywające w jaskini w okresie jej najmniej licznego zasiedlania. Mając na uwadze kluczową rolę Jaskini Szachownica dla zachowania bytujących w niej nietoperzy należy uznać, że straty spowodowane w wyniku realizacji robót zostaną w perspektywie czasowej całkowicie zrekompensowane przez efekty realizacji projektu. Przede wszystkim należy wspomnieć, że nietoperze wykazują silne przywiązanie do miejsc hibernacji i corocznie wracają do tych samych podziemi. Dlatego Jaskinia Szachownica jest kluczowym miejscem dla zachowania ich populacji zarówno krajowych jak i Europejskich gatunków tych zwierząt. Przewiduje się, że nietoperze zlatują się do tego obiektu nie tylko z Polski ale i z sąsiadujących od południa oraz zachodu krajów Unii Europejskiej. Destrukcja jaskini skutkowała by natomiast utratą miejsc hibernacji i rojenia się tych zwierząt. Realizacja projektu będzie skutkować co najmniej zachowaniem w dobrym stanie populacji nietoperzy. Dodatkowo nastąpi zatrzymanie fragmentacji środowiska przyrodniczego i umocnienie znajdującego się na tym obszarze korytarza ekologicznego dla migracji nietoperzy. Nastąpi poprawa ciągłości siedlisk zarówno na poziomie krajowym jak i Europejskim oraz zatrzymanie procesu tworzenia barier na szlakach wędrówek tych zwierząt. Projekt ma za zadanie zabezieczenie miejsca występowania nietoperzy na conajmniej 50 lat. Utrzymanie w obecnym stanie miejsca hibernacji tych zwierząt przez taki okres czasu wpłynie na zachowanie w dobrym stanie ich polulacji i stworzy w perspektywie czasowej perspektywę do wzrostu ich liczebności. Dlatego przy braku innych, większych zagrożeń dla tej grupy zwierząt, zachowanie dobrego sanu ochronyw perspektywie długoterminowej jest niemal pewne. Dodać należy, że liczebność nietoperzy w zachodniej części Europy drastycznie spada. W krajach Europy Centralnej znajdują się obiekty, które posiadają dość liczne i ustabilizowane populacje gatunków, które w innych częściach naszego kontynentu są uważane jako trudne do utrzymania bądź wyjątkowo zagrożone. Dlatego zachowanie w obecnym stanie Jaskini Szachownica (w której liczba hibernujących nietoperzy ciągle rośnie) przyczyni się długoterminowo do zachowania istotnych zasobów gatunkowych tych zwierząt. PREVIOUS CONSERVATION EFFORTS IN THE PROJECT AREA AND/OR FOR THE HABITATS / SPECIES TARGETED BY THE PROJECT Page 26 of 94

23 LIFE12 NAT/PL/ B2d Potrzeba zabezpieczenia Jaskini Szachownica została opracowana w latach w ramach brytyjsko-holendersko-polskiego projektu twiningowego TFPL2004/ pt. Opracowanie planów renaturyzacji siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków roślin i zwierząt na obszarach Natura 2000 oraz planów zarządzania dla gatunków objętych Dyrektywą Ptasią i Siedliskową. Dokumenty te nie są obowiązującymi planami ochrony w rozumieniu polskiego prawa, jednakże w swojej treści są zgodne z przepisami prawnymi odnoszącymi się do planów ochrony i zawierają wszystkie elementy wskazane w przewodniku metodycznym Planowanie obszarów Natura 2000 opracowanym dla Ministerstwa Środowiska w ramach programu twiningowego PL/IB/2001EN/02. W tej sytuacji, biorąc pod uwagę, spoczywający na państwie członkowskim Unii Europejskiej obowiązek utrzymania właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych i populacji gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono przedmiotowy obszar Natura 2000, służby ochrony przyrody województwa śląskiego podjęły działania w kierunku rozpoznania możliwości zabezpieczenia jaskini Szachownica. W roku 2008 na zlecenie Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego Główny Instytut Górnictwa, Zakład Tąpań i Mechaniki Górotworu sporządził dokumentację pt Ekspertyza określająca możliwości, metody i koszty zabezpieczenia jaskini Szachownica projektowanego Specjalnego Obszaru Ochrony Siedlisk Natura W wyniku kompleksowych badań, przeprowadzonych w ramach tego zlecenia, potwierdzono, że proces destrukcji jaskini postępuje bardzo szybko, a w przypadku niepodjęcia prac zabezpieczających, zawał stropu jest nieunikniony. Jednocześnie, w publikacji opracowano metody zabezpieczenia jaskini. W dokumentacji wskazano również mozliwości ochrony przedmiotowego obszaru w tym potrzebę wyeliminowania zagrożenia polegającego na nielegalnej penetracji i dewastacji jaskini. Biorąc pod uwagę rangę przedmiotowego obiektu dla ochrony nietoperzy Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach zwróciła się do Stowarzyszenia Porozumienie dla Ochrony Nietoperzy o opinię co do potrzeby podjęcia działań zabezpieczających Jaskinię Szachownica, a także zgodności metody zaproponowanej w wyżej wymienionej ekspertyzie GIG z zasadami ochrony siedlisk tej grupy zwierząt. Eksperci chiropterolodzy stwierdzili, że całkowita destrukcja jaskini skutkowałaby ograniczeniem liczby i kubatury pomieszczeń wykorzystywanych przez nietoperze, zmianą mikroklimatu w pozostałych częściach jaskini oraz pojawieniem się przeszkód (o trudnej do przewidzenia skali) uniemożliwiających wlot nietoperzy do zachowanych części korytarzy. W przypadku gatunków ciepłolubnych, zimujących w głębszych partiach jaskini, ich zimowisko mogłoby stracić swoje właściwości w wyniku zmian mikroklimatycznych. Szczególnie negatywne oddziaływanie miałby ewentualny zawał stropu na znaczenie jaskini jako miejsca masowego sezonowego rojenia nietoperzy. Zjawisko swarmingu obserwuje się właśnie w części jaskini najbardziej zagrożonej zawaleniem - w rejonie sal pomiędzy największymi otworami. W przygotowanej opinii jednoznacznie wskazano, że przeprowadzenie prac zabezpieczających jest zadaniem koniecznym i pilnym jeżeli obszar Natura 2000 Szachownica ma zachować walory, dla ochrony których został wyznaczony. Page 27 of 94