Sezon na. Zapraszamy do Regionalnego Centrum Informacji w Vrchlabí Złoto i kamienie szlachetne w górskich kopalniach Ważne postaci naszych okolic

Transkrypt

1 wiosna/lato/jesień 2008 Karkonosze - Związek Miast i Gmin zdarma Sezon na Karkonosze GAZETA BEZPŁATNA Dobre rady i ciekawostki nie tylko dla turystów Pieszo, rowerem i cyklobusem Wśród pięknej przyrody i w dobrym humorem Zapraszamy do Regionalnego Centrum Informacji w Vrchlabí Złoto i kamienie szlachetne w górskich kopalniach Ważne postaci naszych okolic Punkty widokowe BikeArena turystyka rowerowa Park Narodowy w strefie Schengen Projekt został dofi nansowany ze środków Libereckiego Kraju

2 Strona 2 Karkonosze - Związek Miast i Gmin wiosna/lato/jesień 2008 tradycyjnie już zachęcamy do czytania kolejnego wydania Państwa śmiało możemy użyć tego słowa ulubionej, zawierającej szereg ciekawych informacji dla każdego, gazety turystycznej Sezon na Karkonosze. Na terenie regionu Krkonoše i Podkrkonoší, czyli czeskiej części Karkonoszy i ich przedgórzu, żyje prawie 150 tysięcy mieszkańców. Większość pracuje w usługach, w branży turystycznej. Dla tych z Państwa, którzy zawitają w te strony, starają się oni stworzyć jak najlepsze warunki do rekreacji, uprawiania sportów, turystyki i do odpoczynku. Region Karkonoszy i przedgórza jest bogaty pod względem przyrodniczym poczynając podgórskimi lasami liściastymi, przez rozległe lasy świerkowe porastające zbocza gór z niezliczoną ilością potoków i strumyków, kilkoma pięknymi wodospadami oraz źródłem potężnej rzeki Łaby, aż po arktyczno alpejską, przypominającą oddalone o tysiące kilometrów kraje Skandynawii tundrę na grzbietach gór. Nad tundrą króluje wymodelowany przez lodowce kamienny stożek Śnieżki najwyższej góry Sudetów i najwyższej góry Czech. Karkonosze są najwyższymi czeskimi górami, na ich stosunkowo niewielkim terenie znaleźć można dwadzieścia jeden roślinnych i zwierzęcych gatunków endemicznych czyli takich, które nie występują nigdzie indziej na świecie. Warto więc odkryć jedyne w swoim rodzaju niespotykane piękno karkonoskiej przyrody, warto chronić je dla przyszłych pokoleń. Jan Sobotka Prezes Związku Miast i Gmin Karkonosze Jan Hřebačka Dyrektor czeskiego Karkonoskiego Parku Narodowego KRNAP Otwarte Karkonosze Wraz z upłynięciem pierwszej minuty dnia 21 grudnia 2007 r. skończyły się w naszym kraju kontrole na naziemnych przejściach granicznych. Czechy weszły w tzw. strefę Schengen. Przygraniczne karkonoskie ośrodki Harrachov i Malá Úpa postanowiły odpowiednio uczcić tę wiekopomną chwilę. Uroczystości, które odbyły się na wschodzie i zachodzie Karkonoszy, były spontaniczne, a liczba uczestniczących w uroczystościach Czechów i Polaków ogromna. Setki ludzi z obu stron nieistniejącej już dziś granicy zjawiły się tego dnia o północy koło budynków kontroli granicznej. Nie brakowało też polityków i dziennikarzy. Nie musimy już dodawać, że od tej chwili granicę możemy przekraczać praktycznie gdziekolwiek z wyjątkiem terenu KPN, gdzie jest to możliwe jedynie na wyznaczonych szlakach. Więcej informacji na Na Przełęczy Okraj Jan Sobotka, prezes Związku Miast i Gmin Karkonosze, oraz Mirosław Górecki, burmistrz miasta Kowary, zdemontowali oznaczenia czeskiego i polskiego terenu nadgranicznego, zaś na ścianie byłego przejścia granicznego umieścili tablicę pamiątkową przypominającą włączenie Czech i Polski do strefy Schengen. Szanowni Czytelnicy, Adolf Klepš Naczelnik pogotowia górskiego Horská služba ČR, rejon Karkonosze Helmut Dohnálek Pierwszy zastępca Hetmana Kralovehradeckiego Kraju Na terenie największego w Karkonoszach przejścia granicznego Jakuszyce Harrachov, odbył się happening zorganizowany przez miasto Harrachov we współpracy z partnerami z miasta Szklarska Poręba. Burmistrzowie obu miast, Tomáš Ploc i Arkadiusz Wichniak, przecięli przy pomocy piły makietę szlabanu granicznego. Na budynku przejścia granicznego umieszczono tablicę pamiątkową mającą przypominać o tym doniosłym wydarzeniu. Wejście do Schengen to wielki krok, dzięki któremu została wprowadzona w życie zasada Wspólnoty Europejskiej dotycząca wolnego przepływu osób powiedział burmistrz Harrachova, pan Tomáš Ploc. Również kolejne ważne karkonoskie przejście graniczne Okraj Malá Úpa stało się miejscem uroczystości. W Malej Úpie spotkali się pod patronatem organizacyjnym miasta Kowary okoliczni mieszkańcy a także władze miast oraz wsi z czeskiego i polskiego pogranicza. Maloúpski burmistrz Lubomír Mocl Targi Regiontour w Brnie Region czeskich Karkonoszy co roku prezentuje mieszkańcom Brna (ale nie tylko, gdyż dużo jest także gości z innych miejsc) ciekawą ofertę turystyczną. Goście odwiedzający targi zainteresowani są przede wszystkim folderami i innymi drukowanymi materiałami promocyjnymi. Pierwsze dni targów należą do profesjonalistów pracowników branży turystycznej, przewodników, touroperatorów i in. Odbywają się rozmaite spotkania dyskusyjne oraz wspólne mitingi poświęcone rozwojowi turystyki zarówno w naszym, jak i w sąsiednich regionach kraju. O tematach poruszanych podczas rozmów wiele mówi już skład osobowy grupy zasiadającej przy okrągłym stole na stoisku Karkonoszy podczas tegorocznej 17. edycji targów Regiontour w Brnie. Antonín Schäfer Zastępca Hetmana Libereckiego Kraju Tomáš Ploc, burmistrz Harrachova, i Arkadiusz Wichniak, burmistrz Szklarskiej Poręby, przy pomocy piły przecięli makietę szlabanu granicznego. zadeklarował, że we współpracy z czeską policją zajmie się walką z przestępczością i kradzieżami: Będziemy dbać o swoje Rostislav Vondruška Dyrektor państwowej agencji CzechTourism terytorium. Zrealizujemy też wspólnie przygotowane plany, nie tylko imprezy sportowe i kulturalne zawody narciarskie, saneczkarskie, koncerty, spotkania szkół, inne spotkania, wspólne rajdy turystyczne, wycieczki na Śnieżkę, dni dziecka. Wiemy, jak połączyć trasy rowerowe i narciarskie trasy biegowe. Integrację wspierać będą urzędy obu miast. Chcemy, aby granica była rzeczywiście otwarta, żeby ludzie poznali się nawzajem. Nie wykluczamy, że przyszłe pokolenia rodzin może będą mieszane. Jan Sobotka, burmistrz miasta Vrchlabí i prezes Związku Karkonosze, powiedział: Oba związki miast i gmin, czeski oraz polski, pod wieloma względami dzięki swemu postępowaniu oraz projektom już dawno otwarły granice. To dobrze, że wspólnie przeżywamy również ich oficjalne otwarcie, symboliczne. Niech nam, ale nie tylko nam, tutaj mieszkającym, wejście w strefę Schengen przyniesie wiele korzyści. Długość granicy państwowej przebiegającej na terenie Karkonoskiego Parku Narodowego i jego otuliny wynosi 52 km. Na 28 kilometrach obowiązuje ograniczenie wstępu. Z Polski do Czech i na odwrót przechodzić można jedynie w miejscach styku polskich i czeskich szlaków turystycznych. W parkach narodowych nie doszło także do zniesienia innych ograniczeń przede wszystkim ruchu pojazdów silnikowych poza szosami, drogami lokalnymi oraz wyznaczonymi miejscami. Również na rowerze nie wolno i nie będzie wolno na terenie PN jeździć wszędzie, ale tylko po oznakowanych szlakach. Nad przestrzeganiem przepisów i regulaminów czuwają strażnicy obu parków narodowych. Po wejściu do strefy Schengen ich współpraca w zakresie kontroli jest bardziej intensywna. Ogólnokarkonoski system kwaterunkowy on-line Deskline deskline Przyszłoroczna 18. edycja Regiontour międzynarodowych targów możliwości turystycznych w regionach RCz odbędzie się, ponownie w Brnie, w dniach od 15 do 18 stycznia 2009 r. Po raz kolejny będzie więc możliwość odwiedzenia stoiska regionu Karkonoszy oraz ich przedgórza i pozyskania ciekawych informacji na temat możliwości spędzenia urlopu. Ogólnokarkonoskie centrum informacji Vrchlabí, Krkonošská 8 Tel.: , info@krkonose.eu Turystyczny region Karkonoszy do niedawna jeszcze nie miał żadnego wspólnego centrum informacji turystycznych. Komplikowało to koordynację sieci lokalnych ośrodków informacji turystycznej i nie pozwalało na kompleksowe wykorzystanie potencjału Karkonoszy. Miasto Vrchlabí w związku ze swoim położeniem geograficznym w centrum Karkonoszy miało wszelkie podstawy po temu, aby takie regionalne centrum informacji turystycznych na swoim terenie założyć. Propozycja rozważona została przez kompetentne instytucje i od kwietnia 2008 roku nowa jednostka budżetowa rozpoczęła swoją działalność. Za zbieranie informacji z całego terenu górskiego i podgórskiego, również ze strony polskiej, odpowiada Związek Miast i Gmin Karkonosze (Krkonoše svazek měst a obcí). Centrum działa na razie w dawnych pomieszczeniach vrchlabskiego ośrodka informacji (na parterze Urzędu Miejskiego w rynku), jednakże jest to jedynie rozwiązanie tymczasowe. W przyszłości miejskie i regionalne centrum informacji przeniesione zostanie do stojącego koło kościoła na rynku Náměstí Míru renesansowego budynku, którego renowacja ma się wkrótce rozpocząć. Dom nr 210 pochodzi z 1591 roku i znany jest jako tzw. stary ratusz. Należy do najstarszych zabytków Ogólnokarkonoskie centrum informacji Vrchlabi Na zdjęciu: Z. Kraus członek Zarządu Kraju Kralovohradeckiego, L. Tulejová asystent zastępcy hetmana Kraju Kralovohradeckiego (KHK), H. Dohnálek zastępca Hetmana KHK, J. Sobotka burmistrz Vrchlabí i prezes Związku Karkonosze, M. Vávra dyrektor wykonawczy Związku Karkonosze, P. Klapuš manager Związku Karkonosze, R. Koníř zastępca burmistrza miasta Jičín, J. Lukeš manager stowarzyszenia Czeski Raj, A. Hozdecký prezes stowarzyszenia Czeski Raj, H. Maierová burmistrz miasta Turnov, A. Schäfer zastępca hetmana Kraju Libereckiego, E. Hamplová kierownik wydziału Urzędu Krajskiego Libereckiego Kraju, M. Kulhavá kierownik wydziału Urzędu Krajskiego Kralovohradeckiego Kraju. architektonicznych miasta. Po 1737 r. dawny ratusz został przekształcony w zwyczajną mieszczańską kamienicę, obecnie stoi pusty. Od 1958 roku znajduje się na liście państwowych zabytków kultury. Część parterowa jest murowana, zrębowe piętro wsparte jest na 4 kolumnach z piaskowca, z jońskimi głowicami. Ciekawostką domu jest jego pozycja stoi on zwrócony w stronę rynku podcieniami z bocznej strony. Wyremontowane pomieszczenia służyć będą rozmaitym imprezom kulturalnym i publicznym. Otwarte będą nie tylko dla mieszkańców miasta ale też dla gości odwiedzających nasz region; celem działalności centrum będzie wspieranie rozwoju turystyki w Karkonoszach. W nowo wyremontowanych pomieszczeniach powstanie zaplecze dla regionalnych organizacji turystycznych. Zapraszamy do odwiedzin w vrchlabskim regionalnym centrum informacji, na pewno będą Państwo zadowoleni! Klientom z kraju i zagranicy przedstawiamy Karkonosze kompleksowo Związek Miast i Gmin (Krkonoše - svazek měst a obcí) przedstawia i oferuje gestorom bazy noclegowej na stronach internetowych a w przyszłości także na stronach, możliwość darmowej prezentacji za pośrednictwem międzynarodowego systemu informacyjno rezerwacyjnego Deskline. Deskline jest kolejną możliwością wspomagania sprzedaży wolnych miejsc noclegowych. Punktami kontaktowymi użytkowników on-line systemu rezerwacji noclegów Deskline, które w minionym okresie uzyskały dzięki własnej inicjatywie wyłączność na współpracę w Karkonoszach, należą: przyszłe centrum informacji IC Štěpánka Kořenov, INFO Špindlerův Mlýn, INFO Janské Lázně, centrum informacji IC ROKY Rokytnice nad Jizerou, centrum informacji IC FLORA Benecko, centrum informacji IC Turista Pec pod Sněžkou, Markid Černý Důl, Związek Miast i Gmin Karkonosze Vrchlabí. Głównym partnerem systemu jest SITOUR ČR. Projekt wprowadzenia ogólnokarkonoskiego systemu rezerwacji on-line podzielony jest na trzy etapy. W pierwszym roku każdy ze wspomnianych ośrodków pracował sam, osobno. W tym roku, czyli w drugim roku działania, jako drugi partner główny włączył się Związek Miast i Gmin Karkonosze. Na wiosnę tego roku w Vrchlabí otwarte zostało nowe regionalne centrum informacji turystycznej, a poszczególne ośrodki udostępniły sobie wszelkie dane. Warto więc skorzystać z okazji i jak najszybciej włączyć także swój obiekt (hotel, pensjonat, kwatery prywatne itd.) do ogólnokarkonoskiego systemu informacyjnego. Usługa jest darmowa! Więcej informacji uzyskać można od pani Mirki Chaloupskiej, telefon: w Związku Karkonosze, albo pisemnie pod adresem chaloupskamirka@muvrchlabi.cz Inspiracje aktualności turystyczne kalendarz wydarzeń wystawy, imprezy, jarmarki Propozycje oferta miejsc noclegowych pomysły na pobyt Odkrycia informacje o regionie o atrakcjach i możliwościach uprawiania sportów Informacje praktyczne przydatne kontakty adresy

3 wiosna/lato/jesień 2008 Karkonosze - Związek Miast i Gmin Strona 3 1 Widok ze Śnieżki Z wysokości 1602 metrów nad poziomem morza... w ładną pogodę widok ze Śnieżki jest imponujący i jedyny w swoim rodzaju. Jest to najwyższa góra Czech, a więc każdy prawdziwy Czech powinien znaleźć się tu przynajmniej raz w życiu. Każdy turysta także... 2 Wieża widokowa Žalý Benecko Ta osiemnastometrowa, jedyna w Karkonoszach kamienna wieża widokowa, jest jednocześnie najstarszą tutejszą budowlą tego typu. Powstała w 1892 r. na wysokości 1019 m n.p.m. na polecenie hrabiego Jana Harracha. Jest trzecią wieżą zbudowaną w tym miejscu; pierwsza była drewniana, druga metalowa, obie jednak nie były odpowiednie pod względem technicznym. W miesiącach zimowych drogę na szczyt ułatwia kolejka linowa, ale w lecie widok na Dolinę Łaby oraz masyw Karkonoszy jest wart tej odrobiny wysiłku. Do wieży powiedzie nas czerwony szlak, zwany drogą Buchara (Bucharova cesta), prowadzący z miasteczka Jilemnice na Horní Mísečky. Drugą opcją jest szlak żółty z Vrchlabí, a trzecią wygodna droga z Benecka. Wieża widokowa udostępniana jest w ładną pogodę (otwarte od godz do 16.00); rozciąga się z niej piękny widok na Karkonosze i na całą okolicę. 3 Wieża widokowa Černá hora - Janské Lázně Po wjechaniu kabinową kolejką linową z Janskich Lázni na szczyt Černej hory (czyli Czarnej Góry, 1299 m n. p. m.), możemy, wdrapując się po 106 schodach, wejść jeszcze wyżej, na znajdujący się na wysokości 21 m taras widokowy stalowej wieży, która powstała poprzez przebudowę niewykorzystanego przedostatniego filaru wspierającego dawną kolejkę linową. Wieża znajduje się niedaleko od stacji końcowej obecnej kolejki, taras widokowy zaś cztery metry poniżej jej wierzchołka. Można na niego bez problemu wejść, w zimie nawet w butach narciarskich. W ładną pogodę podziwiać można wspaniałą panoramę Karkonoszy wraz z Kotliną Czeską. Dwie zamontowane na wieży lunety umożliwiają obserwowanie przechadzających się po szczycie Śnieżki turystów. Z tarasu widokowego widać też Jesioniki, Góry Orlickie, Wyżynę Czeskomorawską (Jeseníky, Orlické hory, Českomoravská vrchovina), a także najwyższe punkty Czeskiego Raju i kawałek Polski. Na wieży znajduje się przekaźnik telefonii komórkowej oraz kamera, służąca codziennemu porannemu monitorowaniu okolicy. Obraz z kamery obejrzeć można na żywo w II programie Telewizji Czeskiej (ČT 2). Wieża na Černej horze otwarta jest przez cały rok. 4 Foto: Jan Petera Wieża widokowa Štěpánka koło Kořenova Dominującym punktem okolicy jest wieża widokowa Štěpánka zbudowana nad miejscowością Příchovice na wysokości 958 m n. p. m. oraz góra Bukovec w pobliżu osady Jizerka na wysokości 1005 m n.p.m. Wąska ośmioboczna kamienna wieża wybudowana w stylu neogotyckim nazywana jest królową Gór Izerskich. Powstała na szczycie Hvězda (czyli Gwiazda) na granicy Karkonoszy i Gór Izerskich na fundamentach dawniejszej budowli księcia Kamila Rohana z roku Dokończona została w 1892 r. Nazwa pochodzi od imienia arcywojewody Szczepana (Štěpána), protektora budowy szosy cesarskiej prowadzącej z Liberca do Trutnova. Panoramy z punktów widokowych Gwałtowny i niepowstrzymany rozwój techniki powoduje wśród ludzi chęć powrotu na łono natury. Coraz więcej osób rusza na spacery, przejażdżki rowerowe, wycieczki. W ten sposób odpoczywają, relaksują się, nabierają energii i radują się, spoglądając na piękno przyrody. W górach głębokie doliny przeplatają się ze stromymi grzbietami, z których rozciągają się wspaniałe, niezapomniane widoki. W takich miejscach człowiek czuje się wolny. Nie brak kontaktu z drzewami, skałami, otaczającym krajobrazem, którego można dotknąć, poczuć jego zapach... Wspaniałe miejsca widokowe znajdują się zarówno w samych Karkonoszach, jak i na przedgórzu, zwanym tu Podkrkonoší. Nie trzeba nawet wspinać się na wieże widokowe... Piękne punkty widokowe Harrachova skála w ośrodku Horní Mísečky z widokiem na Špindlerův Mlýn i Harrachovy kameny nad Dvoračkami, skąd widać prawie całe Karkonosze. Droga Przyjaźni Polsko Czeskiej prowadząca po Grzbiecie Głównym od Harrachova po Przełęcz Okraj jest miejscem, z którego podziwiać można panoramiczne widoki na Polskę. 5 Renesansowy ratusz w miejscowości Hostinné Najważniejszym punktem czworobocznego rynku jest wznoszący się w zachodniej pierzei zabytkowy renesansowy ratusz z barokowym zwieńczeniem wieży oraz zegarem. Wieżę dobudowano do ratusza w 1525 r. po pożarze, który ogarnął go w 1610 r. Została przebudowana przez włoskiego budowniczego C. Valmadiego i ozdobiona sgraffitami. Od 1641 roku w fasadzie wieży stoją dwie monumentalne figury odzianych w rzymskie zbroje olbrzymów mierzących po 4,80 m. Wieżę wieńczy barokowy hełm, pod nim znajduje się galeria, z której podziwiać można Hostinné (wejście po uprzednim zamówieniu telefonicznym). Umawiać się można w ośrodku informacji Informační centrum Hostinné, kontakt na ostatniej stronie gazety turystycznej. 6 Pomnik generała Gablenza koło Trutnova Wyjątkowy punkt widokowy znajduje się na obrzeżach Trutnova dwudziestometrowy pomnik z 1868 roku wzniesiony na szczycie wzgórza Šibeník ku czci marszałka Ludwiga von Gablenza, który podczas wojny prusko austriackiej prowadził zwycięski pochód armii austriackiej w bitwie pod Trutnovem w dniu 27 czerwca 1866 roku. Pusty w środku żeliwny obelisk ze schodami prowadzącymi wewnątrz aż na wierzchołek jest od 1874 roku również miejscem ostatniego spoczynku Gablenza. Ze szczytu obelisku rozciąga się piękny widok na zachód i północny wschód; obejrzeć można cały Trutnov i okolicę. 7 Masarykova věž samostatnosti w miejscowości Hořice Wieża Niepodległości Masaryka wybudowana jest na głęboko osadzonych fundamentach na podłożu z piaskowca. Kamienie do jej budowy pochodzą z niedalekiego kamieniołomu św. Józefa; kamień węgielny położono 10 lipca 1926 roku w obecności pierwszego prezydenta niepodległej Czechosłowacji T. G. Masaryka. Zgodnie z projektem architekta Blažka wieża miała mieć wysokość ok. 40 m, dzięki czemu mogłaby służyć jako latarnia nawigacyjna dla lotnictwa na linii Warszawa Praga. Do 1938 roku zostało wybudowanych 25 m, później nastąpiła aneksja Czechosłowacji przez faszystowskie Niemcy, prace wstrzymano i nigdy już do nich nie powrócono. Wewnątrz znajduje się niewielkie muzeum oraz izba pamięci z nazwiskami ofiar wojny mieszkańców regionu Hořicko. Po kręconych schodach dostaniemy się na taras widokowy, z którego podziwiać możemy miasto i okolicę. W ładną pogodę na północny widoczne są także Karkonosze. Wierzchołek wieży zwieńczony jest kopułą astronomiczną. 8 Čížkovy kameny (Kamienie Čížka) na wschodnim krańcu Trutnova Poříčí wznoszą się nad doliną rzeki Úpy na wysokość 632 metrów n. p. m. Najładniejsza droga prowadzi tu z Bohuslavic nad Úpou i oznaczona jest jako zielony szlak. Dotrzemy tędy do południowej części prawie kilometrowej grupy skalnej o fantastycznych kształtach. Obserwować z niej możemy dość ograniczony widok na przedgórze Karkonoszy. Jej północna część zbudowana jest z pojedynczych skał, z których wyróżnia się Grzyb stojący tuż koło szlaku, a także najwyższa skałka. 9 Zvičina Ważną wieżą widokową przedgórza Karkonoszy była Zvičina leżąca na wysokości 671 m n.p.m., dominująca nad całym regionem. Najpierw zostało w tym miejscu wybudowane schronisko Raisa (Raisova turistická chata), a do niego przybudowano w 1926 roku wieżę widokową ze szklaną obrotową kopułą. Obecnie nie jest ona udostępniana, ale widok z samego wzgórza umożliwia przy ładnej pogodzie ujrzenie sporego kawałka kraju. Jako punkt widokowy służy także wieża kościoła dziekańskiego p.w. św. Jana Chrzciciela w miejscowości Dvůr Králové nad Labem. 10 miejsce do którego z chęcią będziecie wracać Wieża KČT na Hořickim chlumie Wieża Klubu Czeskich Turystów znajduje się niedaleko Wieży Niepodległości Masaryka. W 1998 roku została wybudowana żelazna konstrukcja telekomunikacyjna wykorzystywana jako stacja operatora sieci komórkowej z tarasem widokowym udostępnianym zwiedzającym. Z wieży widać niezapomnianą panoramę regionu Podzvičinsko z dominującym wzgórzem Zvičina (671 m n.p.m.), Karkonosze, Wzgórza Jiczyńskie (Jičínská pahorkatina). Na południu podziwiać można widoki na Hořice i Polabí, na wschodzie Broumovsko i Góry Orlickie. Wieże i punkty widokowe znaleźć można na mapie znajdującej się pośrodku gazety turystycznej.

4 Strona 4 Karkonosze - Związek Miast i Gmin wiosna/lato/jesień 2008 Podziemia Karkonoszy Karkonosze nie były w przeszłości żadnym dużym i bogatym rewirem górniczym. innych miejsc o nieporównanie większym, ogólnoeuropejskim znaczeniu. Ale w poszukiwaniu surowców zdecydowali się na zbadanie także peryferyjnych prospektorzy, czyli poszukiwacze skarbów. Szukano przede wszystkim złota i srebra, okresie ogromne znaczenie. Geolog i speleolog Radko Tásler, specjalista i znawca karkonoskich podziemi, twierdzi prawdopodobnie już VIII IX wieku. Co prawda w archiwach nie znajdziemy potwierdzających Wyraźniejsze ślady działalności gospodarczej człowieka na terenie Karkonoszy odnaleźć można nazwy miejsc takich jak Rudník, Obří důl czy Modrý důl ( důl to po czesku kopalnia, szyb ). Złoża te boom tutejszego górnictwa. W średniowieczu istniało na terenie dzisiejszej Republiki Czeskiej wiele kiedy górnictwo i żyły srebra w Kutnej Horze zaczęły się wyczerpywać, władcy części Korony Czeskiej. Do niedostępnych wówczas Karkonoszy przybyli nie gardzono jednak i innymi metalami. Karkonoskie złoża miały w tym wbrew zdaniu historyków że początki górnictwa w Karkonoszach sięgają tego dokumentów, istnieją jednak pewne fakty, które na to wskazują. w wieku XVI. Istnienie atrakcyjnych złóż rudy przypominają ciągle jeszcze przyciągnęły w Karkonosze poszukiwaczy skarbów, dzięki którym rozpoczął się Kropla za kroplą ze szczeliny tryska woda, wypełniając pomału wydrążone w skale naczynie. Wszędzie naokoło ciemność i wilgoć. Drewniane drabiny oparte o ścianę, drewniane rusztowania rozparte w wysokich pochyłych wyrobiskach korytarzowych i słupy wspierające strop powoli ulegają zniszczeniu. Już dawno nikt nie chodził tu z nieckami pełnymi rudy arsenu, już dawno skąpe światło górniczych lampek nie oświetlało ciemnych ścian starej kopalni, już dawno nikt nie czerpał wody z głębokich wyrobisk, żeby udostępnić ukryte w głębi góry skarby. Ujścia szybów i wejścia do sztolni zostały zawalone, chodniki w wielu miejscach zapadły się, hałdy usypane z wydobytej skały płonnej pomału porasta las, a przez stulecia używana kopalnia prawie zlała się z otoczeniem... Karkonoskie złoto Ciekawą historię ma w Czechach także eksploatacja złota, chociaż nawet nie wszyscy specjaliści wiedzą o tym, że w okolicach Černego dolu, Svobody nad Úpou oraz na Rýchorach we wschodniej części Karkonoszy wydobywano ten kruszec. Początki tutejszego wydobycia złota i innych metali szlachetnych stale jeszcze okryte są tajemnicą. Zachowało się mało informacji, bardziej znane i bardziej przebadane złoża złota pochodzą ze starych osadów, np. ze Stupnej koło Novej Paki. Złoto w Karkonoszach znalazło się ponownie w centrum uwagi geologów na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku. Badania skoncentrowały się przede wszystkim na wschodniej części Karkonoszy, gdzie w okresie tym znajdowano w potokach drobinki złota. Wyniki badań pokazały jednak, że kruszcu nie ma tyle, aby opłacało się jego wydobycie na skalę przemysłową. Badania geologiczne dotyczyły szerokiego pasa terenu od Sklenářovic aż do Lánova. Szereg miejsc zostało dokładnie przebadanych. Ślady wydobycia albo szczegółowych badań znaleźć można na Rýchorach, na terenie gminy Mladé Buky, Sklenářovice, Svoboda nad Úpou, Janské Lázně, Rudník, Bolkov, Horní Maršov, Černý důl. W zapisach historycznych znajdują się wzmianki na temat kopalni Zlatý lev w miejscowości Horní Maršov Lysečiny. Pierwsze informacje na temat karkonoskiego złota, które trafiło do kasy królewskiej, dotyczą tego właśnie miejsca. Dla przyrody Karkonoszy to chyba dobrze. Ważnym sukcesem było, że teren kopalni złota na południowych zboczach Rýchorów wpisany został na listę państwowych zabytków kultury. Ślady wydobycia zostaną dzięki temu zachowane dla przyszłych pokoleń. Po Karkonoszach rozrzuconych jest wiele małych wyrobisk i szybów Stowarzyszenie Czeska Spółka Speleologiczna, jednostka w Albeřicach, zajmuje się karkonoskimi złożami już szereg lat. Radko Tásler mówi: Na obszarze tym udokumentowanych mamy ponad sto wyrobisk. W przypadku niektórych z nich posiadamy materiały źródłowe potwierdzające, że w tym miejscu wyrobisko było, w przypadku innych jesteśmy w stanie to poznać, bo jesteśmy geologami, do jeszcze innych można nawet wejść. Ale takich miejsc jest w Karkonoszach bardzo mało. Na liście nie uwzględniono płytkich szybików ani miejsc, co do których nie jesteśmy pewni, co w nich było. Wtedy liczba jeszcze by wzrosła. Małych wyrobisk mógł być w Karkonoszach cały szereg, nie są jednak nigdzie zarchiwizowane. Musimy uświadomić sobie, czym były w okresie, o którym mowa, kopalniane wyrobiska. Nie są one podobne do tych, Geolog i speleolog Radko Tásler, specjalista i znawca karkonoskich podziemi które znamy z dzisiejszych czasów z wieżą wydobywczą i setkami fedrujących górników. W średniowieczu, kiedy eksploatacja dotyczyła tak twardej skały, jak w Karkonoszach, postępy przodku sztolni były minimalne 2 do 3 centymetrów dziennie. Jeżeli górnikom udawało się wydrążyć szyb o głębokości 5 10 metrów, był to już wielki sukces. W dodatku musimy zdawać sobie sprawę z tego, że działają tu siły przyrody, która w ciągu 500 lat jest w stanie zrobić swoje. Wyrobiska znikają i trudno jest je odnaleźć. Propozycje wycieczek Žacléř Znany jest z wydobycia węgla kamiennego. Znaczącym przełomem w historii rozwoju miasta była rewolucja przemysłowa i związane z nią zainteresowanie węglem kamiennym, który w miejscu tym wydobywany był już od 1570 roku, a więc o wiele wcześniej niż gdziekolwiek indziej w naszym kraju. Wraz z otwarciem kopalni głębinowej, której pierwsze dwa szyby powstały pod koniec XVIII wieku, nastąpił także rozwój miasta. Największe wydobycie rozpoczęło się w chwili doprowadzenia do Žacléřa kolei. W ślad za rozwojem wydobycia węgla szedł rozwój innych gałęzi przemysłu, powstały zakłady włókiennicze, przędzalnia lnu, fabryka porcelany. Unikatowe zabytki techniki, związane z najstarszą kopalnią węgla kamiennego na ziemiach czeskich, a może i w Daniel Mach w Muzeum w Žacléřu całej Europie Środkowej, można dziś zwiedzać. Kilka głębinowych szybów kopalni węgla kamiennego, ich wieże wiertnicze i maszyny, a także część terenu kopalni zostały uznane za zabytki kultury. Najstarszym szybem jest Důl Jan Šverma z drugiej połowy XVI wieku, powstały przez połączenie szybu Marie z 1814 r. i Julie z lat Wydobycie węgla kamiennego zakończyło się tu w 1992 roku. Najlepiej dostępny jest szyb oraz wieża wiertnicza Jiří. Kopalnia Jiří eksploatowana była na przełomie XVIII i XIX wieku, a szyb obudowano na głębokość 132 m. Zachowała się stalowa wieża wydobywcza oraz ceglany budynek szybu. Wewnątrz znajdują się oryginalne klatki wyciągowe. Kolejne szyby František i Julie wraz z maszynownią są częściowo wykorzystywane do obsługi likwidowanej kopalni. Szyb František działał Ekspozycja muzeum w Žacléřu od 1814 r. Z wyposażenia technicznego zachowała się elektryczna maszyna wyciągowa. W Muzeum Miejskim Žacléř zobaczyć można ekspozycję dotyczącą górnictwa z modelem profi lu kopalni. Historia kopalni sięga XVI wieku. Stalowa obudowa, narzędzia i inne ciekawe przedmioty przypominają atmosferę ciężkiej i niebezpiecznej pracy, którą górnicy musieli codziennie wykonywać. Od średniowiecza w Karkonosze przenikali poszukiwacze kamieni szlachetnych, a tuż za nimi górnicy. Podziemia niechętnie oddawały swoje skarby, ceną była twarda harówka, cierpienie i śmierć ludzi. Od niedawna my też mamy możliwość zajrzenia do wnętrza góry, gdzie podziwiać można ukryte skarby Ziemi. Zaskoczeniem są ogromne przestrzenie powstałe przy wydobywaniu żelaza, arsenu i miedzi, które pozostawili po sobie górnicy. Właśnie w dzikiej przyrodzie doliny Obří důl powstawały legendy o duchu gór Karkonoszu. Harrachov Harrachovskie złoże typu żyłowego znane jest od połowy XVIII wieku. Główną żyłę tworzy fl uoryt, baryt, galenit i kwarc. Oprócz tego znajduje się tu 38 innych minerałów. Prace badawcze rozpoczęto w 1947 roku, zaś dziesięć lat później złoże zostało przekazane celem prowadzenia prac wydobywczych. Surowce powstałe dzięki przeróbce tutejszej rudy stosowane są głównie w przemyśle chemicznym i hutniczym. Złoże rozfedrowane zostało przez ślepy szyb oraz siedem pięter chodników oddalonych o około 50 metrów, co oznacza, że najgłębszy chodnik znajduje się na głębokości 350 metrów pod poziomem piętra sztolniowego dziś udostępnianego do zwiedzania. Podczas wydobycia wydrążonych zostało 21,5 kilometra chodnika oraz metrów kominów. Wydobycie zostało jako nieopłacalne zakończone 31 września 1992 r. Turyści mogą bliżej zapoznać się z harrachovską kopalnią w Muzeum Górnictwa (Hornické muzeum). Zobaczyć można piękne zbiory skał, minerałów, lamp górniczych i innych narzędzi, bogaty księgozbiór, zwiedzić też można oczywiście sztolnie. Černý Důl - Berghaus Černý Důl ścieżka edukacyjna Berghaus Harrachovska ekspozycja górnictwa Jest to pierwsza górnicza ścieżka edukacyjna w Karkonoszach, która poświęcona jest wydobyciu surowców mineralnych w tych górach. Na około kilometrowym leśnym odcinku w kształcie pętli z dziesięcioma stacjami obejrzeć można zapadlisko po zawalonym szybie o głębokości osiemdziesięciu metrów, wejście do średniowiecznej kopalni, zamurowane wejście do kopalni uranu czy średniowieczną platformę do obróbki rud. Zobaczyć można także dwa wozy górnicze i szereg innych ciekawych rzeczy. Zwiedzanie odbywa się bez przewodnika, droga prowadzi po powierzchni. Kopalniane pozostałości najlepiej widoczne są na wiosnę, kiedy trawa nie jest jeszcze zbyt wysoka. Na tablicach i panelach informacyjnych znajdziemy opisy wszystkiego tego, co ujrzymy na powierzchni, a także fotografi e tego, co znajduje się pod ziemią, a więc co skryte przed naszymi oczyma. Ciekawe są również rysunki przedstawiające sposób obróbki rudy i metali oraz plany wyrobisk. Ścieżka nie prowadzi po żadnym chodniczku, ale w terenie i między skałami, na jej przejście potrzebujemy około godziny. Nadaje się także dla turystów rowerowych, przy stoliku z ławeczkami można przypiąć rower i chwilę sobie odpocząć. Ścieżka górnicza Berghaus nie jest jeszcze ukończona. W przyszłości zostaną udostępnione w jej ramach także te miejsca, które dziś są z powodów bezpieczeństwa zamknięte. Władze gminy Černý důl, która kiedyś przecież była osadą górniczą, chcą urozmaicić ścieżkę dotyczącą wydobycia rud w średniowieczu oraz badania zasobów uranu o zwiedzanie podziemi.

5 wiosna/lato/jesień 2008 Karkonosze - Związek Miast i Gmin Strona 5 Nawet specjaliści nie dostali się do karkonoskich podziemi z drobnymi wyjątkami. Wyrobiska są niedostępne, jest niewiele miejsc, które zwiedzać mogą turyści. W Karkonoszach większość skał w małym procencie zawiera rudę siarki. Nie tyle, aby dało się ją wydobywać, ale... Siarka wietrzeje, a właściwie wietrzeją niektóre jej składniki. Te, które zawierają siarkę, gromadzą się w górnej warstwie, dlatego nasi górnicy mogli wydobywać zwietrzeniowe partie wychodni. Na temat wydobycia w miejscach niewielkich złóż nie mamy żadnych informacji, nie znaczy to jednak, że wyrobiska te nie były ważne. Specjaliści przebadali słowiańskie osiedle Valy koło Mostku nad Labem na przedgórzu Karkonoszy (Podkrkonoší). Udowodniono, że w pewnym okresie mieszkało tu nawet trzy tysiące osób. Ludzie ci potrzebowali środków płatniczych i surowców mineralnych. Zajmowali się kuciem miedzi i żelaza. Najbogatsze złoża znajdowały się w dolinie Obří důl i Modrý důl oraz w Vrchlabí. W okresie tym nastąpić musiał pierwszy etap działalności górniczej w Karkonoszach. Zrekonstruowane ujście sztolni Barbora służy dziś turystom jako wejście do podziemi Śnieżki. Dużych kopalni nie było w Karkonoszach wiele. W bogatych partiach, w których znajdowała się miedź, żelazo, arsen, srebro i ołów, powstały największe. Każde miejsce ma swoją specyfikę i do dziś jest na swój sposób wyjątkowe. Wymieńmy więc: Rýchorské doly, Černý Důl i oddalony o trzy kilometry Berghaus, Obří důl, Herlíkovice, Hanapetrova paseka, Nový Dvůr Rudolfov, Špindlerův Mlýn Svatý Petr, Rokytnice nad Jizerou, Kozinec koło Jilemnice, Rudník, Horní Kalná, Pomezní Boudy, Horní Maršov. Wyjątkowym miejscem jest Bolkov koło Čistej, gdzie znajdowała się kiedyś odkrywka. Jeszcze dziś jest tu widoczna bruzda w ziemi o głębokości i szerokości metrów, ciągnąca się na długości 600 metrów. Jest to największa kopalnia odkrywkowa w Karkonoszach; możliwe, że wydobywane w niej było także złoto, pewne ślady na to wskazują. Mogło tu też być żelazo, a przy okazji znaleziono śladowe ilości złota; złoże jest bardzo dokładnie wyeksploatowane. W Smrčí pod Pomezními Boudami wydobywano rudy siarki. Nad miejscowością Strážné we Struhadle znajdowały się niewielkie szyby, ich zakres jest do dziś widoczny. Prawdopodobnie wydobywano tu także rudy siarki zawierające żelazo, miedź i arsen. Gdyby było to złoto, z największym prawdopodobieństwem zachowałyby się jakieś zapisy, ponieważ wydobycie złota było przez władców pieczołowicie nadzorowane. W Strážnym znajduje się stosunkowo duża hałda także tu musiała znajdować się spora sztolnia. W Poniklej znajdowały się kopalnie żelaza, nie udało się jednak do nich dostać. Ciekawe jest, Obří důl - Kovárna że z pewnego typu nie do końca zwietrzałych dolomitów wydobywano piasek na naczynia, który eksportowany był za granicę. Powstała tu cała sieć korytarzyków ułożonych w kształt szachownicy. W Arnultovicach koło miejscowości Hostinné również widać bruzdy po wydobyciu. Żelazo wydobywano też, jak podają źródłą, w miejscowości Dolní Lánov. W miejscowości Horní Maršov znana jest orientacyjna lokalizacja kopalni; żyje tu też człowiek, który w kopalni tej pewnego razu był. W Dolnej Úpie sztolnia znajdowała się w okolicach kościoła. Niedaleko od niej, naprzeciwko, znajduje się zabezpieczony kratą szyb Barrandov. W Temnym Dole nie wydobywano rud. Miała tu zostać wybudowana zapora Lata stąd dwa pasy sztolni badawczych wydrążonych w zboczach okolicznych gór. Miały one na celu sprawdzenie jakości podkładu czy nadaje się on do utworzenia zbiornika zaporowego. Sztolnie były krótkie, mierzyły od 10 do 15 metrów. Dziś są zasypane. Herlíkovice głównym bohaterem tutejszego górnictwa był Krzysztof Gendorf, radca królewski i specjalista do spraw górnictwa. W Herlikovicach wydobywano najwyższej jakości rudę żelaza. W tym samym czasie w Vrchlabí powstała huta żelaza produkująca walcowane blachy, najlepsze w całej Europie Środkowej. Dla Karkonoszy miało to ogromne znaczenie. Po wyczerpaniu złoża w Herlíkovicach nie rozpoczynano żadnego wydobycia. Jednakże podczas I wojny światowej, w okresie niedoborów żelaza, znowu próbowano je rozpocząć. Wydrążona została próbna sztolnia badawcza, ale stare wyrobiska nie zostały naruszone ani zniszczone. Dlatego możemy dziś obserwować w kopalni wyraźne ślady osadzania ogniem. Jest to specjalna średniowieczna procedura technologiczna, podczas której górnicy rozpalali skałę a później pozwalali jej wystygnąć. Skała pękała od żaru i łatwiejsze stawało się wtedy ręczne wydobycie za pomocą dłuta i kilofa. Obří důl rozpoczęte w średniowieczu wydobycie kontynuowane było z przerwami aż do 1876 r. Obří důl (dosłownie Olbrzymia Kopalnia ) znany jest z bogactwa surowców mineralnych. W tej leżącej u podnóża Śnieżki dolinie znajduje się największy karkonoski system kopalniany. Właśnie stąd pochodzą też jedne z najstarszych pisemnych wzmianek związanych z Karkonoszami, dotyczące także złota i kamieni szlachetnych. Walońscy poszukiwacze skarbów przenikali do Karkonoszy, nie bojąc się nawet ich najwyższych partii. Chodziło im nie tylko o złoto, ale także o kamienie szlachetne konieczne do tworzenie florenckich mozaik i drogocennej biżuterii. Niedługie sztolnie oraz niewielkie odsłonięcia zniknęły z upływem czasu. Tu i tam pozostały po nich tajemnicze znaki wyryte w kamieniu, którymi ci pierwsi eksploratorzy oznaczali drogi prowadzące do odkrytych przez siebie skarbów. Wiele dowiedzieć się można także z tzw. Ksiąg Walońskich, w których opisane są miejsca występowania takich skarbów jako wskazówki służyły rozmaite głazy i formacje skalne. Wydobywano przede wszystkim arsen i miedź oraz ołowiowe rudy srebra. Jeszcze w 1866 r. wzmiankowana jest produkcja do 26 ton miedzi i 71 ton arsenu. Černý Důl również tu istniała kopalnia, gdzie wydobywano złoto. Dzięki niemu powstała osada górnicza do dziś zachowały się ogromne hałdy; jest to jednak jedyny ślad po kopalni. W miejscu dzisiejszego kompleksu narciarskiego znajdowały się kiedyś wejścia prowadzące do wyrobisk. Niedawno powstała tu ścieżka przygodowa Berghaus. Černý Důl na północ od miejscowości znajduje się miejsce zwane Berghaus ciekawy jest dlatego, że wydobywano tu prawdopodobnie srebro. Prowadzono tu też badania poszukiwawcze uranu. Podobno odpływ wód do jednej ze sztolni spowodował opadnięcie poziomu leczniczych źródeł mineralnych w niedalekim uzdrowisku Janské Lázně. Był to jeden z powodów, dla których nie rozpoczęto regularnego wydobycia, mimo że występuje tu i jest to jedyne miejsce występowania w Karkonoszach blenda smolista ruda uranu. Svatý Petr niedaleko miasteczka Śpindlerův Mlýn znany jest nie tylko dzięki wydobyciu srebra. Specjaliści sądzą, że występowały tu też rudy siarki, arsen, żelazo, miedź. Stare wyrobiska kopalniane zostały ponownie przebadane w okresie, kiedy w latach pięćdziesiątych XX wieku odbywały się tu poszukiwania uranu. Sztolnie zostały powiększone. Dwa lata po zakończeniu badań uranu rozpoczęły się kolejne tym razem rudne. Specjaliści posiadają zachowane mapy kopalni, Jaskinie w Karkonoszach powstawały w wapieniach i skałach węglanowych. W Karkonoszach nie jest ich wiele i nie są udostępniane do zwiedzania. W miejscowości Horní Albeřice znajduje się najdłuższa, bo 250-metrowa, jaskinia Karkonoszy jaskinia Albeřická. Innymi znaczącymi jaskiniami, które przebadane zostały przez specjalistów, są Jaskinia Karkonosza (Krakonošova jeskyně) w Horních Albeřicach i Jaskinia Celna (Celní jeskyně) w Albeřicach, Trucovna w Horním Maršovie oraz jaskinie w Poniklej i w Rokynicy nad Jizerou. a po badaniach rudy także dokumentację geologiczną z informacjami na temat długości szybów, ilości wejść i ich rozmieszczenia. W Dolinie św. Piotra w tzw. Dlouhym dole (w údolí Sv. Petra), niedaleko za sezonowym drewnianym ośrodkiem informacyjnym należącym do dyrekcji czeskiego Karkonoskiego Parku Narodowego KRNAP, wyraźnie widoczne jest zakryte kratą wejście do starej sztolni. Jej historia nie jest jasna, nie wiadomo, co tu wydobywano. Ponadto dotyczące uranu badania uszkodziły ją. Przechowywano tu materiały wybuchowe konieczne w okolicznych wyrobiskach. Sztolnia jest przebadana, opisana i sfotografowana, ale pozostałości po wydobywanej rudzie nie zostały znalezione. Hanapetrova paseka w Dolním Dvorze stanowi kontynuację złoża geologicznego ciągnącego się od Herlíkovic. Specjaliści są w posiadaniu szeregu materiałów archiwalnych. Podziemi jednak nikt z nich nie widział. Jedyna kopalnia, którą udało się udokumentować, znajduje się na Godrovych Domkach Rudolfovie koło Dolní Dvoru. Były tu dwa trzy szyby, dziś dla bezpieczeństwa zakratowane. Wydobywano tu prawdopodobnie pewien rodzaj prążkowanej rudy żelaza, podobna ruda nie została odkryta nigdzie indziej w Karkonoszach. Kopalnia nazywała się Trójca Święta (Svatá Trojice) i jest jedyną kopalnią w tych okolicach, w której specjaliści mogą zajrzeć w podziemia. Rudník v Podkrkonoší, Horní Kalná, Kozinec są to miejsca występowania miękkich skał, rudy miedzi pochodzenia osadowego o charakterystycznym zielonkawym kolorze. W czerwonawych skałach rudy tworzyły żyły pochyloną warstwę eksploatowaną w komorach, które stopniowo były zasypywane. Kopalnie, oprócz niektórych miejsc, przestały istnieć, wejścia zostały zabezpieczone, zasypane, zabetonowane. Wchodzenie do nich jest niebezpieczne, tylko na Kozincu eksplorować je mogą specjaliści. Radko Tásler, manager spółki Speleo Albeřice dbający o jej branżową stronę, studiował geologię. Jako zawodowiec poszukiwał w Karkonoszach złota. Uczestniczył też w udanych zagranicznych ekspedycjach. Jak sam mówi, zawsze pociągały go podziemia, ale w okresie studiów nie mówiono na uniwersytecie o pięknie jaskiń. Dziś Radko Tásler jest wszechstronnym, znającym się na masywie skalnym speleologiem oraz założycielem stowarzyszenia o nazwie Czeska Spółka Speleologiczna (Česká speleologická společnost) Speleo Albeřice. Dzięki nim mieszkańcy oraz turyści odwiedzający Karkonosze mają możliwość stopniowego zapoznania się z podziemnym bogactwem tych gór. Badania odkrytych w zeszłym roku szczelin krasowych. Członkowie Czeskiej Spółki Speleologicznej (Česká speleologická společnost) Albeřice rozpoczęli badania podziemi doliny Obří důl w 1988 roku. Czekała ich niezwykle trudna praca i wiele niespodzianek. Podczas stopniowego ponownego odkrywania wyjątkowego siedmiokilometrowego systemu kopalnianego (zachowało się 5 km) zadecydowano o udostępnieniu części kopalni do zwiedzania. Obří důl w Karkonoszach jest największym i najlepiej zachowanym wyrobiskiem. Tutejsze komory wydobywcze są jedynymi tak dobrze zachowanymi komorami w kraju. Po raz pierwszy turyści mogli zajrzeć do najstarszej części kopalni, zwanej Kovárną (czyli Kuźnią ), w 2004 r. Odwiedzający mają możliwość obejrzenia nie tylko 250 metrów podziemnych przestrzeni wydrążonych we wnętrzu masywu Śnieżki, ale także wypróbowania, jak w średniowieczu pracowali górnicy, oraz podziwiania działających replik dawnego kopalnianego sprzętu. Wejście do kopalni znajduje się niedaleko byłego schroniska Kovárna w Obřím dole. Z centrum Peca pod Sněžkou można się tam dostać po około półtoragodzinnym spacerze. Na zejście do podziemi lepiej wziąć wygodne i trzymające stopę buty, a także ciepłą odzież (panuje tu temperatura ok. 7 C oraz 100% wilgotności). Lepiej także nie zabierać dzieci poniżej 10. roku życia. Płaszcz, hełm, czołówkę oraz opiekę przewodnika będziemy mieli zapewnioną. Podziemne sztolnie miejscami mają niski profil i strome schody, przygotujmy się też na widoki w głąb kopalni. Zwiedzanie należy zamówić w centrum informacji Veselý výlet w Pecu pod W udostępnianej do zwiedzania części kopalni Kovárna turystów zaskoczą ogromne komory, pozostawione przez dawnych górników po wydobyciu rudy arsenu i miedzi. Sněžkou, tam także należy pytać o szczegóły i inne informacje. Wchodzi się w grupach poniżej 10 osób. Česká speleologická společnost z Albeřic wspólnie z władzami gminy Černý Důl przygotowują projekt Podziemia Karkonoszy. Radko Tásler mówi: Ludzie często nie znają skał, nie wiedzą, jak wygląda na przykład piękny kwarc. Nie wiedzą, koło jakich skał przechodzą, spacerując po Karkonoszach. Żałujemy, że tak jest, dlatego stworzyliśmy projekt, dzięki któremu oglądać będzie można ekspozycję Podziemia Karkonoszy, przygotowywaną do zainstalowania w suterenie budynku Urzędu Miejskiego w miejscowości Černý důl. Zainteresowani będą mogli zapoznać się tu z historią górnictwa, obejrzeć środki wykorzystywane w speleologii, za pośrednictwem fotografii zajrzeć w podziemia, do których nigdy nie udałoby się im wejść. Chcemy, żeby ekspozycja była żywa, dlatego będą tu minerały, kamienie a także budowle podziemi. Kolejny projekt dotyczy unikatu chcemy udostępnić dolne wyrobiska w Obřim dole. W planach jest realizacja ścieżki samochodowej z Kowar, przez Przełęcz Okraj do Albeřic, do jaskini, na taras widokowy, do zrekonstruowanego pieca wapiennika, ze zwiedzaniem Obřígo dolu i ścieżki górniczej Berghaus w Černym dole. Foto: Radko Tásler

6 Strona 6 Karkonosze - Związek Miast i Gmin wiosna/lato/jesień 2008 Ważne postaci naszego regionu W Karkonoszach urodziło się wielu znanych ludzi. Wielu innych obrało te tereny za swoje miejsce działania. Wielu Karkonoszan w zasadniczy sposób wpłynęło na różne dziedziny działalności człowieka, wzbogacając nie tylko nasz region. Kultura ludowa, nauka, technika, literatura, muzyka... Niektóre z tych osób postaramy się krótko przedstawić. Marie Kubátová Pięćdziesiąt książek, bajek w radiowym i telewizyjnym opracowaniu, pięć sztuk teatralnych i inne dzieła literackie wielkiej gawędziarki... Dzięki nim mamy możliwość zajrzenia za kulisy życia znanej pisarki Marii Kubátovej, zajrzenia w świat jej dzieciństwa, w którym najważniejsza była mama, w świat jej dużej rodziny, dla której opoką stała się właśnie ona, w świat karkonoskich ludzi, których autorka zawsze cierpliwie wysłuchiwała. Co rano spędza chwilę przy biurku, a inspirację i siłę czerpie przede wszystkim z pięknych momentów życia i ze spotkań z ludźmi. Na początku sierpnia 2008 roku ta miła i urocza pierwsza dama karkonoskich opowieści, na które mówi się tu poudačky, i mistrzyni pióra obchodzi ważny jubileusz. Kołyską rodu Metelków, z którym związana jest sztuka tworzenia szopek bożonarodzeniowych w zachodniej części Karkonoszy, są Sklenařice koło miejscowości Vysoké nad Jizerou. Pierwszą szopkę Jáchym Metelka wybudował w chałupie nr 4 po zawarciu małżeństwa z Kateřiną Škrabálkovą i po narodzeniu pierwszego syna, również Jáchyma, w roku Jáchym Metelka Metelka ojciec, z zawodu krawiec, około 1848 roku znalazł się wśród walczących o niepodległość Włochów. Może szył mundury dla żołnierzy walczących dla Giuseppe Garibaldiego? Wśród Włochów ukształtowała się jego duma narodowa i umiłowanie wolności, a także talent artystyczny. Możliwe, że tu także oczarowało go piękno bożonarodzeniowego żłóbka bo przecież właśnie do prostego ludu fakt narodzin małego Chrystusa przemawia szczególnie mocno. Z licznych zabytków sztuki włoskiej to szopki były tym, co karkonoskiemu góralowi najbardziej utkwiło w pamięci. Postanowił sam stworzyć jedną, zaprojektował szopkę o kompozycji schodkowej i zbudował ją w rogu izby. Przez trzydzieści lat cierpliwie rozbudowywał swoje dzieło, które w końcu zajmowało już sześć metrów z jednej strony izby i trzy metry z drugiej, zakrywając całe dwa okna rodzinnej chałupy. Początkowo umieszczał w szopce figurki z gotowych wycinanek, później postacie malował sam, ponieważ szopka była ruchoma a on musiał figurki dostosować do ruchu. Václav Metelka Kiedy na świecie pojawił się w 1866 roku, jako siódme dziecko Jáchyma, jego syn Václav, ojciec nie spodziewał się, że znajdzie w nim utalentowanego pomocnika. Václav zaczął towarzyszyć ojcu przy budowie szopki, a zużyte już papierowe figurki zastępował własnymi, wystruganymi z lipowego drewna. Ogromna szopka miała cały szereg ruchomych grup figurek, były tam aniołki kołyszące małego Jezuska, dwie rozety z aniołów i muzykantów anielskich na niebiosach i nad oborą, miasto z żydowską szkołą i Żydami kiwającymi się i kręcącymi głowami nad proroctwami Starego Testamentu, rzeźnik z kozą, dzieci na huśtawce i na karuzeli, komediant na trapezie, pasterz pędzący owce, kopalnia z gwarkami, drwale ścinający drzewa, stróże nocni na murach i strażnik na wieży, muzykanci i mnóstwo innych scenek znanych także z szopki kuzyna Václava ze sklenařickiej chałupy zwanej kuźnią. Szopka z kowalami pracującymi w kuźni, powroźnikiem, rzeźnikiem i innymi figurkami znajduje się dziś w zbiorach Muzeum Ojczyźnianego (Vlastivědné muzeum) Vysokiego nad Jizerou i okolic. Po śmierci Jáchyma jego syn Václav szopkę zmniejszył. Dziś ma ona 250 drewnianych figurek o wysokości od 3 do 20 cm, z których ponad jedna trzecia jest ruchoma. Figurki są różne, niektóre poubierane, niektóre kaszerowane, czyli obklejane kolorowym papierem. Mają też różnych autorów. Mechanizm napędowy, cały z drewna, początkowo napędzany był przez odważnik, teraz napęd jest elektryczny. Dzisiejsza szopka jest oprócz malowanego przez Jáchyma tła dziełem Václava Metelki. Jáchym Metelka, mł. Trzeci wielki twórca szopek z rodu Metelków to Jáchym, pierworodny syn Jáchyma Metelky, dyrektor mieszczańskich szkół dla dziewcząt w Jilemnicy i jeden z założycieli jilemnickiego muzeum, w którego zbiorach znajduje się jego szopka. Już na pierwszy rzut oka widać, że jest to dzieło pochodzące z warsztatu Metelków. Jan Weiss Czeski pisarz, prozaik, artysta narodowy (to tytuł przyznawany wybitnym czeskim artystom), uważany jest za jednego z założycieli czeskiej fantastyki naukowej. Urodził się 10 maja 1892 roku w Jilemnicy. Po ukończeniu gimnazjum w 1913 roku rozpoczął studia prawnicze w Wiedniu. W roku 1914 zaciągnął się do wojska i uczestniczył w I wojnie światowej, walcząc najpierw na froncie włoskim, a potem na rosyjskim. W 1916 roku został wzięty do niewoli i resztę wojny spędził jako więzień dwóch obozów jenieckich na Syberii. W roku 1919 przyłączył się do legii czechosłowackich. Po powrocie do Czechosłowacji w 1920 roku pracował w ministerstwie prac publicznych. Pierwsze opowiadania drukował w czasopismach. Późniejsze jego dzieła to literatura fantastyczno-naukowa, w której często przeplatają się sny i rzeczywistość. W powieściach napisanych po II wojnie światowej zajmował się przyszłością. Książka Dům o tisíci patrech ( Dom o tysiącu pięter ) jest zapisem wizji gorączkującego żołnierza zakażonego tyfusem. Żołnierz widzi świat jako dom o tysiącu pięter, w którym przebiegają takie same procesy, jak w prawdziwym życiu. Majaczeniom tym towarzyszą urojenia na temat uwięzionej księżniczki. Powieść jest alegorią świata wojny. Przypomnijmy kolejny utwór satyryczną groteskę z elementami psychologii Mlčeti zlato ( Milczenie jest złotem ), powieści Spáč ve zvěrokruhu ( Śpioch w zodiaku ), Volání o pomoc ( Wołanie o pomoc ), Bláznivý regiment ( Zwariowany regiment ), kryminalno-psychologiczna Škola zločinu ( Szkoła zbrodni ), bajkową historię Přišel z hor ( Przyszedł z gór ) i humoreskę Fantóm smíchu ( Fantom śmiechu ). Pisarz zmarł 7 marca 1972 r. Jindřich Ambrož Propagator Karkonoszy, obrońca przyrody, autor przewodników turystycznych i prospektów o Karkonoszach, inicjator założenia karkonoskiego pogotowia górskiego (Horská služba) urodził się 1 lipca 1878 r. Między innymi jego zasługą było powstanie pierwszych rezerwatów przyrody, poprzedników dzisiejszego Karkonoskiego Parku Narodowego. Zmarł 15 maja 1955 roku w Jilemnicy. W górach, w rezerwacie Źródła Łaby (Prameny Labe) znajdziemy punkt widokowy zwany Ambrožova vyhlídka. Znajduje się niedaleko wodospadu Pančavy nad Labskim dolem, na górnym biegu rzeki Pančavy prawego dopływu Łaby. František Pošepný Znany na całym świecie czeski naukowiec, mineralog zajmujący się geologią i związanymi z nią dziedzinami. Urodził się 30 marca 1836 roku w Jilemnicy. Uważany jest za założyciela geologii złóż, która ułatwiła bardziej efektywne wydobycie rud. W swym najważniejszym dziele The Genesis of Ore-Deposits (1893) opisał nową teorię powstawania złóż rudy. Teoria wzbudziła wielkie uznanie. Jest także autorem ponad setki innych prac naukowych, studiów i publikacji. Studiował na politechnice praskiej i na příbramskiej szkole górniczej (przekształconej później w akademię górniczą). Pracował jako praktykant górniczy, studiował w Instytucie Geologicznym w Wiedniu, zbierał doświadczenia w różnych miejscach Austro-Węgier. W 1870 roku mianowany został głównym geologiem na Węgry i prowadził badania słowackich złóż. W Wiedniu piastował funkcję wicesekretarza w ówczesnym ministerstwie rolnictwa. Przedsiębrał podróże naukowo-badawcze po Europie, Bliskim Wschodzie, USA, był w Newadzie i Kalifornii. Zmarł 27 marca 1895 roku w Döbling koło Wiednia. Zgodnie ze swoim życzeniem pochowany został w rodzinnej Jilemnicy. Nazwisko Františka Pošepnego znajduje się na Plakiecie Honorowej Czeskiej Akademii Nauk za zasługi dla rozwoju nauk geologicznych. Jiří Šlitr Kompozytor, pianista, śpiewak, aktor i artysta plastyk urodził się 15 lutego 1924 roku w miejscowości Zálesní Lhota. Dla mieszkańców pogranicza strasznym momentem dziejów był rok 1938 i aneksja Czechosłowacji przez hitlerowskie Niemcy; tragiczne zdarzenia nie ominęły także rodziny Šlitrów. Od 1945 roku Jiří studiował na wydziale prawa, studia ukończył doktoratem, jednak zawodu prawnika nigdy nie wykonywał. Już podczas studiów zajmował się sztukami plastycznymi i muzyką. W 1948 roku założył dixielandową grupę Czechoslovak Dixieland Jazz Band. Poświęcił się sztuce, dorabiał też jako pianista, zaczął współpracować z Miroslavem Horníčkiem w jego grupie estradowej jako pianista i tekściarz. Najważniejszym momentem jego życia artystycznego był rok 1957 i spotkanie z Jiřím Suchym. Wspólnie założyli w 1959 roku w Pradze teatr Semafor, którego nazwa była skrótem od siedmiu małych form. Para S+Š wywarła za pośrednictwem Semaforu niezatarte piętno na muzyce i teatrze lat 60. XX wieku. Najbardziej znana była chyba sztuka Jonáš a ting-tangl (1962), w której autorzy po raz pierwszy wystąpili także w roli aktorów Šlitr w czarnym meloniku jako roztargniony, Suchý we francuskim słomkowym kapeluszu jako ten bardziej doświadczony. Rysunki Šlitra wystawiane są w wielu galeriach, napisał też muzykę do ponad 300 piosenek, z których najbardziej znane to: Ach, ta láska nebeská ( Ach, ta niebiańska miłość ), Včera neděle byla ( Wczoraj niedziela była ), Zuzana. Jako aktor znany jest m.in. z trzech filmów długometrażowych Bylo nás deset ( Było nas dziesięciu, 1964), Kdyby tisíc klarinetů ( Gdyby tysiąc klarnetów, 1965) i Zločin v šantánu ( Zbrodnia w kabarecie, 1968), a także z kilku filmów dokumentalnych i telewizyjnych. Wspomnieć warto także średniometrażowy film w reżyserii Miloša Formana Konkurz ( Konkurs, 1963). Jako reżyser uczestniczył w realizacji filmu Člověk z půdy ( Człowiek ze strychu, 1962). Jiří Šlitr zginął śmiercią tragiczną (zatrucie gazem) w pracowni na Placu Wacława w Pradze 26 grudnia 1969 roku. Został pochowany na cmentarzu na Vyšehradzie w Pradze. Josef Čapek Czeski malarz, pisarz, fotograf, grafik, ilustrator i... autor słowa robot. Urodził się 23 marca 1887 roku, dzieciństwo spędził w Malych Svatoňovicach koło Trutnova. W 1890 roku rodzina wyprowadziła się do miejscowości Úpice koło Trutnova, Josef uczęszczał wtedy do szkoły powszechnej i mieszczańskiej, a następnie do niemieckiej dwuletniej tkackiej szkoły zawodowej w Vrchlabí. W 1904 roku przeprowadził się na stałe do Pragi, gdzie studiował w Szkole Wyższej Sztuk Plastycznych. W jego dziele ścisłe więzy łączą twórczość literacką i plastyczną. Pierwsze obrazy wystawił w Pradze w 1912 roku. Jako plastyk teatralny współpracował z Teatrem Narodowym w Pradze, Teatrem Państwowym w Brnie i z Teatrem Miejskim na Vinohradach w Pradze. Karięrę pisarską zaczynał jako redaktor gazety Národní listy ( Gazeta narodowa ), później był redaktorem i krytykiem artystycznym w gazecie Lidové noviny ( Gazeta ludowa ). Oprócz tego pracował jako redaktor w kilku czasopismach zajmujących się sztukami plastycznymi: Umělecký měsíčník ( Miesięcznik artystyczny ), Volné směry ( Wolne kierunki ). Był także karykaturzystą. Za działalność antyfaszystowską został we wrześniu 1939 roku aresztowany. Do 1945 roku był więziony w nazistowskich obozach koncentracyjnych. Zmarł w jednym z nich, w Bergen-Belsen, w kwietniu 1945 roku nie doczekawszy odzyskania niepodległości. Hans Havliček Lekarz i naukowiec; podczas I wojny światowej działał jako lekarz asystent w grupie profesora Schlossera. Tam właśnie zyskał wyjątkowe umiejętności z zakresu chirurgii i rentgenologii. W 1926 r. rozpoczął pracę w žacléřskim szpitalu, stając się nowym ordynatorem. Poświęcił się między innymi pracy naukowej, w związku z tym do žacléřskiego szpitala przyjeżdżali specjaliści z Europy, a nawet z Ameryki Północnej i Południowej oraz z Indii. Dzięki niemu zmodernizowany szpital žacléřski stał się znany, wiele z używanych narzędzi Havlíček sam zaprojektował. Ciekawe było wykorzystanie lampy krzemowej BACTOPHES. Havlíček stwierdził, że używając promieni ultrafioletowych, można zapobiec szerzeniu się infekcji i osiągnąć szybsze gojenie ropiejących ran. W 1935 r. został mianowany gościem honorowym francuskiego kongresu chirurgicznego. Wykładał na Sorbonie, w Bazylei i Gandawie. W 1940 r. jego prace zostały przerwane. Ponieważ był członkiem niemieckiej partii socjaldemokratycznej, a także leczył Żydów, został suspendowany i zakazano mu wstępu do szpitala. Wszelkie materiały naukowe, preparaty oraz narzędzia skonfiskowano. Następnie został aresztowany przez gestapo i uwięziony w Trutnovie, a potem w Hradcu Králové. Tutaj zachorował na cukrzycę, pojawiły się także problemy z sercem. Dopiero w 1944 r. został zwolniony. Havlíček bez powodzenia wnosił o czeskie obywatelstwo, został wysiedlony do amerykańskiej strefy okupacyjnej, do Friedbergu w Hessen, gdzie działał jako główny lekarz. Jego stan zdrowia stopniowo pogarszał się. Umarł w Wetzlar dnia 13 maja 1949 r., w zapomnieniu i biedzie.

7 wiosna/lato/jesień 2008 Karkonosze - Związek Miast i Gmin Strona 7 Ziemniaki ukryty skarb Kartofle, pyry, grule, bulby czy barabole, no po prostu ziemniaki... Ziemniaki są czwartym pod em rolnym, wyprzedzają je tylko zboża, kukurydza i ryż. Co prawda u nas (Czechy) powierzchnie uprawy ziemniaków zmniejszają się, ale w innych państwach na odwrót rosną. Ziemniaki postrzegane są obecnie jako zdrowa żywność XXI wieku, która dzięki swoim właściwościom i wartościom odżywczym umożliwi nasycenie głodujących mieszkańców krajów rozwijających się (i nie tylko), a także zapobiegnie ryzyku klęski głodu. Tak samo zresztą, jak pod koniec XVIII i na początku XIX wieku pomogły walczyć z głodem w Europie. To właśnie jest myślą przewodnią Międzynarodowego Roku Ziemniaka 2008, ogłoszonego z inicjatywy władz Peru przez Zgromadzenie Ogólne ONZ podczas konferencji FAO. Międzynarodowemu Rokowi Ziemniaka 2008 przewodzi motto: Ziemniaki ukryty skarb. Sadzenie ziemniaków w Poniklej, zdjęcie z ok r., archiwum Muzeum Karkonoskiego w Vrchlabí. Karkonosze także mają długoletnie tradycje ziemniaczane. Wprowadzenie ziemniaków do menu tutejszych górali traktować można jako swoistą rewolucję, choć był to proces powolny, trwający kilkadziesiąt lat. Przez tych samych kilkadziesiąt lat ziemniaki były swego rodzaju oznaką biedy. W archiwum Muzeum Karkonoskiego w Vrchlabí przechowywanych jest kilka publikacji traktujących o znaczeniu uprawy ziemniaków w warunkach górskich. Zajrzyjmy więc wspólnie do tego archiwum i przypomnijmy sobie dawne czasy... Kształćmy lud swój albowiem oświata zbawi nas! Jabłka ziemne naukę o hodowli, żniwach i użytkowaniu ziemniaków jak również o nieprzyjaciołach i chorobach ich, ze szczególnym uwzględnieniem warunków gór karkonoskich, a z rozporządzenia sławnej rady rolniczej napisał Josef Dumek, były dyrektor Wyższego Instytutu Gospodarki, dyrektor gospodarczy, ziemski nauczyciel gospodarczy Rady Rolnej dla Królestwa Czeskiego, członek honorowy wielu kółek naukowych itp. Richard Dotzauer, noszący honorowy tytuł rycerza, w imieniu Centralnego Komitetu na rzecz Wzbudzania Przemysłu Karkonoszy we wstępie do broszurki Ziemniaki pisze: Poniklá Górali naszych chleb powszedni ziemniak bandor (tak w regionie Karkonoszy mówiło się na ziemniaki) zasługuje na pieczołowitą uwagę, aby nie tylko licznie się rodził, ale i zdrowym był. Do osiągnięcia celu tego wydała Rada Rolna spis ten, życząc sobie, aby ludowi naszemu, a zwłaszcza góralom karkonoskim, wiele pomógł. By spis dostał się w ręce rolników i rodzin, dla których spisany został, wzywamy organy samorządu, ale także delegatów Rady Rolnej, jak również szanowanych naszych nauczycielów, by wszelkimi siłami do rozpowszechnienia onych dobrych rad w spisie tym się przyczynili, albowiem jedynie wspólnym staraniem można w Ojczyźnie ukochanej naszej sukcesów dobrych i trwałych osiągnąć. Darz Bóg! František Kutnar w książce Malé dějiny brambor ( Mała historia ziemniaków ) z 1963 roku pisze na temat hodowli kartofli w Karkonoszach: W sprawie tzw. gospodarki pasterskiej specjalizującej się w hodowli bydła informacje ma znawca przyrody karkonoskiej i życia tamtejszych ludzi, osobisty lekarz arcywojewody Karla, J. K. E. Hoser. W swoim statystyczno-topograficznym opisie Karkonoszy z roku 1803 pisze, że hodowla ziemniaków w okolicach domów pasterskich (tzw. bud ) znana jest od lat 60. XVIII wieku. Po ponad 30 latach ziemniaki są zwyczajnym pożywieniem nagrodzona niebieską wstęgą w oceniającym działalność stowarzyszeniową konkursie krajskim Wieś 2007, ma ambicje w tym roku chce wygrać cały konkurs. A ma czym się pochwalić. Od 1994 r. w Poniklej działa certyfikowane gospodarstwo biologiczne Krakonošův Ranč ( Ranczo Karkonosza ). Ponad trzydziestu mieszkańców gospodaruje na 472 ha ziemi rolnej, w tym na 165 ha ornej. Pozostała część to trawy łąki i pastwiska. Nie wolno zapominać, że czeskie bio-gospodarstwa mają o wiele bardziej skomplikowane i trudne do spełnienia warunki hodowli i uprawy oraz że nie osiągają one odpowiednich zysków w stosunku do kosztów. Mleko z bio-certyfikatem musi pochodzić od odpowiednio karmionej krowy. W warunkach górskich nie jest też łatwa hodowla bio-ziemniaków. Oprócz kosztów sadzenia i prac polowych, skomplikowane jest także ich zbieranie. Strome, kamieniste poletka nie nadają się często do zbiorów mechanicznych, trzeba tu pracować ręcznie. A mimo to w Poniklej bio-ziemniaki są hodowane. Alena Vondrová, ekonomista Ranczo Karkonosza, mówi: Nie wykorzystujemy przy ich uprawie chemii, gleba wzbogacana jest tylko gnojem lub kompostem. Używamy wyłącznie certyfikowanych lub naszych własnych sadzonek. Prawidłowość bio-hodowli kontrolowana jest przez odpowiednie instytucje. Obecnie bio-ziemniaki hodujemy już tylko na trzech ha, żeby zaspokoić potrzeby miejscowych i zapewnić wyżywienie w miejscowej szkole. Kiedy rozglądam się po regionie, to niestety widzę, że wszystkie spółdzielnie powoli zmniejszają powierzchnie uprawy ziemniaka. Wcześniej hodowano je wszędzie. Do każdej chałupy należało jakieś poletko, widać to na starszych fotografiach. Ziemniaki stanowiły w górach podstawę pożywienia. Nie było wówczas mechanizacji tylko harówka z motyką. A dziś się zastanawiam czy to warto? W naszym przypadku do zmniejszenia powierzchni uprawy doprowadziły niestety wysokie koszty, spadające ceny, a także nieuczciwe podejście handlarzy w stosunku do klienta. Mają tak wysokie marże, że ziemniaki gorzej się sprzedają. To nieuczciwe w stosunku do rolników. górali karkonoskich, zarówno hodowców bydła, jak i przędzarzy, tkaczy i hutników szkła oraz ich największym dobrodziejstwem, które udaje się tam, gdzie już nawet owies nie rośnie, ale tylko kapusta. Ogromne znaczenie ziemniaków dla biedujących mieszkańców Karkonoszy i ich przedgórza zauważa w swoich spisach również dziewiętnastowieczny czeski nauczyciel Věnceslav Metelka z Pasek nad Jizerou. Na podstawie pamiętników Metelki znany czeski pisarz K.V. Rais napisał książkę Zapadlí vlastenci ( Zapomniani patrioci ). Metelka sam uprawiał ziemniaki i z bólem serca obserwował, jak ubodzy przędzarze i tkacze z jego okolicy krzątają się po swoich kamienistych poletkach po to tylko, by zapewnić sobie na zimę trochę najpotrzebniejszego ziemniaczanego pożywienia. (...) Tam na tym wierzchołku między gromadami kamienia pięć albo sześć osób, które ziemniaki wykopują z zimnej ziemi. Są to biedni nędzarze, którzy sobie w lecie w pocie czoła kęs chleba krwawo zasługują, na jesień jednak nie w pocie czoła, ale w mrozie i zimnie. Karel Václav Rais w swoich realistycznych opowiadaniach z podkarkonoskich wsi i miasteczek opisał rzeczywistość tak, jak ją widział i przeżywał. Również z jego przekazu poszczególnych momentów z hodowli ziemniaków czytelnik może uzyskać całościowy obraz ówczesnej uprawy ziemniaka w naszym regionie. František Jílek w książce Ze života našich otců ( Z życia naszych ojców ), z roku 1960, pisze: Górskie ziemniaki wyróżniały się jakością. Kiedy przyszedł czas na ich sadzenie, w piwnicach przebierano je i przebrane wynoszono do szopy. Potem odmierzano je na worki, najpierw tzw. vokurčata, potem popelky, a w końcu rozmarínky. Rozwożono po polu, zaprzęgano jednego wołu do pługu i sadzono je za nim do bruzd. Chałupnik sadził ziemniaki przeważnie za motyką motyką kopał bruzdy, a następnie Rozczochrana panna młoda Kilo gotowanych ziemniaków, 1 kg obranych i pokrojonych na cieniutkie plasterki jabłek, 200 g cukru, 5 jajek, 0,3 l śmietany, łyżeczka cynamonu. Do wysmarowanej tłuszczem brytfanki układamy warstwy najpierw ziemniaki a na nie warstwę jabłek zmieszanych z cukrem i cynamonem. Jako ostatnią kładziemy warstwę ziemniaków. Na koniec ubijamy jajka ze śmietaną, zalewamy wszystko i zapiekamy na czerwono. Cmunda z wędzonką Pół kg surowych obranych ziemniaków, 5 łyżek mleka, 1 jajko, 150g mąki półkrupczatki, sól, pieprz, wędzonka. Obrane ziemniaki utrzeć, odcedzić, dodać mąkę, sól, pieprz, mleko, jajko, drobno pokrojoną wędzonkę i dobrze wymieszać. Rozłożyć na natłuszczonej blasze i piec ok. 30 minut, aż cmunda będzie miała kolor czerwony. Podajemy z kapustą kiszoną. zagarniał do nich ziemniaki. Po skończeniu pracy sadzący bawili się na polu przewracając się nawzajem by ziemniaki duże urosły. Lekarz Ladislav Kaizl w książce Lidová výživa ( Żywność ludowa ) z roku 1944, w rozdziale Strava v Podkrkonoší ( Pożywienie w karkonoskim Przedgórzu ) przypomina: Kronikarze mieli w historii wiele okazji do zajmowania się opisem głodu. Na przykład dla regionu zwanego Vrchlabsko (Hohennelbe) udokumentowany jest cały szereg lat głodu, poczynając rokiem Jest jednak godne podziwu, jak mało uwagi poświęcili kronikarze rozpowszechnianiu ziemniaków, ci sami kronikarze, którzy zapisywali każdą ulewę a przede wszystkim ruch cen płodów rolnych. Pierwszą wzmiankę o ziemniakach na przedgórzu Karkonoszy znajdziemy w dzienniku nieznanego mieszkańca Vrchlabí z 1771 r. była wielka drożyzna, głód i umieralność w Czechach. Wprowadzenie ziemniaków przywitane zostało z ogromną radością przez filantropów, mężów stanu i ekonomistów. Ziemniaki dla milionów ludzi stały się nieocenionym darem natury, pożywieniem wszystkich piaszczystych i górskich krain, chlebem ziemi. Można przygotowywać je na wiele sposobów i nie nudzą się nawet przy codziennym spożywaniu. Ziemniaki uważamy za najbardziej użyteczny europejski płód rolny, ich rozległą kulturę za fundament jan największego zaludnienia Ziemi, za coś mającego ochronić przed klęską głodu, która często wespół z epidemiami i straszliwym umieraniem pustoszyła nasz kontynent. Dla zabicia głodu w czasach nędzy W górach ludzie czuli co prawda szacunek do ziemniaków, ale wynikał on z tego, że ziemniaki ratowały ich przed głodem. Nie powinniśmy się więc dziwić, że świetne to warzywo nie cieszyło się taką renomą, jak powinno i nie spożywano go przy uroczystych okazjach. A jeżeli ktoś je wspominał, to wspominał tak samo, jak tę znaną ubogą, gontem krytą chałupę. Ziemniak pomimo swych pięknych kwiatów nie stał się też nigdy rośliną poetycką, budzi w nas zupełnie inne uczucia niż łany koniczyny czy zbóż. Rok 2008 jest dla Czechów nie tylko ważnym rocznicowym czasem szeregu dziejowych zdarzeń, ale także ważnym punktem w historii czeskiej hodowli ziemniaka. Przed stu laty właśnie (1908) powstała pierwsza organizacja ziemniaczana na ziemiach czeskich, która, dzięki swym przezornym władzom, zasłużyła się dla powstania kolejnych dzisiejszych jubilatów havlíčkobrodskiego Instytutu Badań Ziemniaczanych (Výzkumný ústav bramborářský) oraz firmy Sativa Keřkov. Karkonoska gastronomia Co przed dziesiątkami lat karkonoski ubogi, ale gościnny lud zaoferować mógł wędrowcowi lub zbłąkanemu turyście? W wielu górskich chałupach jadło się kilkakrotnie w tygodniu tzw. kuropatwy odstrzelane motyką - ziemniaki w mundurkach ubite z cebulką albo przyrządzone na szereg innych sposobów. Strawa prosta, ale smaczna. Ziemniaki na dziesiątki sposobów Z zachowanych dokumentów pisemnych oczywiste jest, że górale hodowali ziemniaki jeszcze na wysokościach do 1100 m nad poziomem morza, gdzie gospodarze musieli wykopywać je częstokroć na swych małych poletkach spod śniegu. Ziemniaki zadomowiły się w tym regionie i stały się często jedynym pożywieniem. Ubijane, omaszczone, z zasmażką zalane sosem przyrządzonym ze smażonej mąki i cebuli, gotowane, pieczone w skórce, z solą i odrobiną masła, jeśli było. Dla Karkonoszy i przedgórza charakterystyczne były dania z surowych tartych ziemniaków, na które mówiono sejkory i chlupačky ( sikory i kudłacze ). Najbardziej znany jest bramborák, czyli placek kartoflany, który powinien być jedzony na gorąco, ponieważ zimny twardnieje i sinieje. W każdym zakątku Karkonoszy przygotowywano go inaczej, inaczej się także nazywał ziemniaki nazywano bandorami, był to więc bandorník, był też frncábník, fofrovanec, drn, bandorová nadivajna, mówiło się na niego też cmunda albo kramflek... Mało potraw kuchni światowej może poszczycić się tyloma nazwami, co placek ziemniaczany. Sejkory są tradycyjnym i cieszącym się uznaniem karkonoskim jedzeniem. W czasie jarmarku w Jilemnicy miłośnicy sejkor ustawiają się w długie kolejki. Kuropatwy odstrzelone motyką Dosyć duże do czysta umyte ziemniaki tej samej wielkości pieczemy w skórkach na blasze w piekarniku. W garnku rozgrzewamy smalec (lub masło), solimy, dodajemy startego czosnku, zalewamy ziemniaki. Blachę zakrywamy inną blachą i ziemniaki jeszcze podduszamy. Sejkory Kilogram obranych surowych ziemniaków utrzeć do miski. Zlać sok, dodać jajko, cebulę, majeranek, posolić i w razie konieczności zagęścić mąką tortową. Ciasto lać na patelnię z rozgrzanym tłuszczem, po obu stronach piec na złoty kolor. Sejkory jadano gorące z dodatkiem np. kiszonej czerwonej kapusty. Jiří Marhold Krkonošská kuchařka ( Karkonoska książka kucharska )

8 Strona 8 Karkonosze - Związek Miast i Gmin wiosna/lato/jesień 2008 Karkonosze i ich przedgórze Bikearéna Malownicze Karkonosze z najwyższą górą Śnieżką i źródłem potężnej rzeki Łaby już od ponad stu lat przyciągają gości z całej Europy. Mimo że tutejsza przyroda znajduje się pod ochroną jako park narodowy i niektóre miejsca są w związku z tym niedostępne dla rowerzystów, to w Karkonoszach i okolicy znaleźć można setki kilometrów pięknych tras rowerowych przeznaczonych dla rowerów górskich, trekingowych i szosowych. Nagrodą za konieczność pedałowania pod górę będą piękne widoki, wyjątkowa przyroda, malownicze górskie wioski i podgórskie zabytkowe miasteczka. A tym, którzy oszczędzić chcą swoje siły, nie nadwerężając się zbytnio jeżdżeniem pod górę, pomogą specjalnie wyposażone cyklobusy oraz krzesełkowe kolejki linowe, które wwiozą rowerzystów na górę. Żeby region ten stał się jeszcze bliższy wybrane pętle rowerowe Karkonoszy Środkowych i regionu podgórskiego Podkrkonoší W Karkonoszach i tzw. Podkrkonoší, czyli karkonoskim regionie podgórskim, znaleźć można setki kilometrów tras rowerowych. Bikearena Karkonosze składa się z pętli tras rowerowych oferujących najpiękniejsze widoki spośród tych, które ujrzeć można w tych okolicach z siodełka roweru. Podczas przejażdżek źródłem radości i satysfakcji będą nie tylko wyczyny sportowe, ale też ciekawostki dotyczące miejscowego krajobrazu, przyrody, bogatej historii. Najpiękniejsze trasy, które na pewno zapewnią niezapomniane wrażenia i przeżycia, a także piękne widoki na szczyty gór, wybrali dla Państwa Petr Srp i Christian Schlittenbauer, oni też dla Państwa opisali. Pętla karkonoska wokół Karkonoszy (143 km / 2733 m / Trasa szosowa) Trasa przeznaczona dla rowerów szosowych pozwoli na obejrzenie całych Karkonoszy dosłownie ze wszystkich stron. Poprowadzi nas przez ośrodki górskie i zabytkowe miasta leżące u podnóża gór. Po czeskiej stronie oczarują nas piękne górskie krajobrazy z drewnianymi domami zrębowymi w Malej Úpie albo malownicza dolina Izery. Po polskiej stronie na pewno nie można ominąć unikatowego drewnianego kościółka Wang, przewiezionego do Karpacza z Norwegii, a także pięknych wodospadów niedaleko Szklarskiej Poręby. Górską granicę pokonać można przez jedną z dwóch przełęczy; oprócz przeżyć estetycznych jest to też porządny wyczyn sportowy. Szlak Ducha Gór po jego włościach (63 km / 1775 m / MTB) Od niepamiętnych czasów ludzie wierzą, że Karkonoszami włada Duch Gór Karkonosz. Zamieszkuje on podobno ciemną dolinę pod Śnieżką zwaną Obří důl. Kiedy będziemy wspinać się pod górę, pamiętajmy, aby zwrócić uwagę, jak zmienia się otaczająca nas przyroda. Na dole, u podnóża gór i w dolinach, dobrze się żyje drzewom liściastym, przede wszystkim bukom, wyżej, na zboczach ujrzeć możemy bardziej wytrzymałe świerki. A na górze, na płaskich wierzchołkach, na Tyrolu. Przybysze osiedlali się wraz z całymi rodzinami i zakładali nowe osiedla, np. Krausovy Boudy, nad którymi prowadzi nasza trasa do Špindlerovego Mlýna. Osadnicy ścinali drzewa, budowali mielerze do produkcji węgla drzewnego i po rzekach spławiali pozyskane drewno. Pozostała po nich sztuka poskramiania potoków. Jej przykład znajdziemy w pobliżu schroniska (Boudy) koło Białej Łaby, na potoku zwanym Čertova strouha. Ponad 100 lat przetrwał tu mistrzowski system dziesiątek kamiennych progów spowalniających prąd rzeki i zapobiegających powodziom. W ciągu półwiecza udało się zniszczyć ogromną część karkonoskich lasów Pętla Izerska przez wzgórza wzdłuż Izery i Izerki (87 km / 1495 m / Trasa szosowa) Trasa szosowa poprowadzi nas po malowniczych zakątkach Karkonoszy Zachodnich, przez krainę leżącą wzdłuż doliny Izery oraz jej lewego dopływu Izerki. Pojedziemy doliną wzdłuż licznych meandrów rzeki i po otaczających ją wzgórzach. Z karkonoskich górskich wiosek trasa poprowadzi nas aż na granicę sąsiedniej krainy zwanej Czeskim Rajem. Nagrodą za wysiłek będą jedne z najpiękniejszych widoków na Karkonosze (i jeszcze dalej), które przekonają nas o różnorodności i malowniczości czeskiego krajobrazu. Podkarkonoska pętla (78 km / 1130 m / Trasa szosowa) Nietrudna trasa przeznaczona dla rowerów szosowych pozwoli nam na zapoznanie się z terenem podgórskim, zwanym Podkrkonoší. Poprowadzi nas przez podgórskie wioski z drewnianymi domami zrębowymi i gospodarstwami wiejskimi oraz przez podgórskie miasta koło renesansowych zamków w miastach Vrchlabí, Horní Branná i Jilemnice, a potem przez rynek w miasteczku Hostinné z mówiącymi olbrzymami... Perełką trasy są malownicze widoki na pagórkowate krajobrazy wokół zamku Pecka. LEGENDA szosa lokalna droga utwardzona leśna lub polna droga, nieutwardzona oznakowanie szosowe tras rowerowych oznakowanie pasowe tras rowerowych oznakowanie tras rowerowych naterenie PN KRNAP oznakowanie szlaków pieszych odcinki nieoznakowane zalecane droga pałac kościół muzeum architektura ludowa wieża widokowa punkt widokowy gastronomia ośrodek informacji których wieją silne i zimne wiatry, a gleba jest często podmokła, powodzi się niskiej kosodrzewinie, trawom i mchom torfowcom. Na najwyższych, usianych kamieniami szczytach przeżyć udaje się tylko kępkom traw, mchom i porostom. Nad tym wszystkim wznosi się majestatyczny stożek Śnieżki swój kształt góra ta zawdzięcza lodowcom, które tak właśnie ją wyszlifowały. Na północnej, czyli polskiej, stronie gór po lodowcach pozostały moreny i jeziora zwane tu stawami. Pamiątką po okresie lodowcowym są także płaskie szczyty przypominające tundrę gdzieś z dalekiej Skandynawii... Jeżeli będziemy chcieli obejrzeć najlepiej strzeżone przez Ducha Gór miejsca, będziemy musieli, choćby niezbyt nam się to podobało, zsiąść z roweru i udać się w drogę pieszo. Karkonosz ma swoje prywatne ogródki, w których hoduje najcenniejsze zioła. Ogródki są jednak dobrze ukryte, drogę do nich znają tylko najbardziej wtajemniczone zielarki. Droga Jagodowa - wycieczka po leśnym gospodarstwie (51 km / 1615 m) Niskie zarośla, na których pod koniec lata wesoło błyszczą czarne jagody, są charakterystycznym elementem karkonoskich lasów świerkowych, przez które tym razem prowadzi nasz szlak na szczyt wzgórza Žalý, którego stara niemiecka nazwa brzmi Heidelberg jagodowa góra. Głębokie lasy były obok złóż rudy od dawna uważane za największe bogactwo naturalne Karkonoszy. Pierwszymi kolonizatorami górskich lasów byli prospektorzy, czyli poszukiwacze surowców mineralnych, i górnicy. Królewski hetman górniczy Krzysztof z Gendorf zaczął w połowie XVI wieku wydobywać rudę żelaza i zakładać huty żelaza. Kopalnie i huty zużywały drewno, Gendorf wezwał więc doświadczonych drwali i flisaków ze swojej ojczystej Karyntii, ze Styrii i liściastych, a z gór prawie zniknął dawniej częsty buk. Stopniowo lasy zaczęto odnawiać, jednakże lasy mieszane zastąpione zostały przez monokulturę świerka, który co prawda rośnie szybciej, ale nie jest tak wytrzymały. Ten brak wytrzymałości stał się szczególnie widoczny w latach osiemdziesiątych XX wieku, kiedy to lasy nadwerężone przez emisje szkodliwych substancji z czeskich i niemieckich elektrowni zostały napadnięte przez korniki. Ogromną katastrofę ekologiczną leśnicy rozwiązywali, wycinając wielkie powierzchnie lasu. Do dziś możemy oglądać pozostałości martwego lasu i wielkie połacie niezalesionych zboczy, na przykład zbocza Kozích hřbetów, którędy prowadzi nas droga do Białej Łaby. Większość karkonoskich zboczy udało się jednak od tego czasu zalesić, w dużej mierze dzięki wsparciu holenderskiej fundacji FACE. Miejscowe lasy znowu są chlubą Karkonoszy. Szlak Harracha po dominium hrabiego (60 km / 1666 m / MTB) Harrachowie są znaczącym czeskim arystokratycznym rodem, który może pochwalić się szeregiem ważnych osobistości kardynałów, dyplomatów i przemysłowców. Harrachowie dostali się do przedgórza Karkonoszy w czasie wojny trzydziestoletniej w 1632 roku, kupując pałac w miejscowości Horní Branná. Mimo że posiadali ogromne majątki również w innych miejscach Czech, Węgier i Austrii, to główną ich siedzibą stały się właśnie Karkonosze. Byli wykształceni i przedsiębiorczy, a dla zachodniej części Karkonoszy czas ich gospodarowania oznaczał czas dobrobytu. W XVIII wieku przędzę i płótno z regionu Jilemnicko eksportowano do Harlemu, Amsterdamu, Wenecji czy Genewy. W XIX wieku światowy rozgłos zyskały harrachowskie huty szkła. W pamięci ludności najbardziej zapisał się Jan Nepomucen Franciszek hrabia Harrach ( ), patriota i wzorowy gospodarz. Wspierał on początki turystyki w Karkonoszach, budował ścieżki turystyczne prowadzące w góry, restauracje wycieczkowe, wybudował wieżę widokową na wzgórzu Žalý. Dla swoich leśników przywiózł narty; były to pierwsze narty, które trafiły do Czech. Był przewidujący: w 1904 roku wytyczył pierwszy karkonoski rezerwat przyrody. W roku 1879 zorganizował w Jilemnicy zjazd leśników, w którym uczestniczyło około sześćset osób. Posiedzeniu przewodniczył książę Schwarzenberg. Długie kolumny karet woziły gości zwiedzających gospodarstwa hrabiego. Nasza trasa prowadzi ich śladem. Wyruszymy z Jilemnicy obok wybudowanej przez Harracha restauracji z punktem widokowym na wzgórze Kozinec. Potem czeka nas zjazd do doliny Izery, gdzie przetniemy malowniczą trasę kolejową powstałą dzięki Harrachowi w 1899 r. Od Izery możemy jechać w stronę gór doliną Poniklej albo spokojniejszą i romantyczniejszą doliną na Stromkovice. W obu znajdziemy górskie chaty ze

9 wiosna/lato/jesień 2008 Karkonosze - Związek Miast i Gmin Strona 9 z siodełka roweru zrębową częścią mieszkalną i murowaną gospodarczą. W wielu z nich były warsztaty tkackie, w innych pracowali stolarze, kołodzieje, gonciarze i lutnicy, w jeszcze innych wyplatano kosze czy robiono szczotki. Pracowali tu też szewcy oraz szklarze. W Poniklej do dziś zachowała się tradycja dmuchania i nawlekania szklanych paciorków, tzw. szklanych pereł, oraz produkcji ozdób choinkowych. W Poniklej odwiedzić możemy prywatne muzeum rzemiosł karkonoskich, mieszczące się w zrębowej stodole. Pod koniec XIX wieku dobiegała kresu era produkcji chałupniczej, rozpoczynała się era przemysłowa. Nad Izerą znajdziemy np. ogromne zabudowania fabryczne powstałej tu wtedy tkalni. Po zwiedzeniu wsi nad Izerą po raz ostatni wyruszymy pod górę na Benecko. Prowadziły tędy pierwsze szlaki turystyczne na szczyt Žalý, na którym hrabia Harrach kazał wybudować kamienną wieżę widokową, jedyną taką w Karkonoszach, oraz restaurację (nie przetrwała II wojny światowej). Zanim ostatecznie zjedziemy do Vrchlabí, odnajdziemy chyba jeszcze chałupę, w której podobnie jak gościom przez stu laty przygotują nam którąś z typowych karkonoskich potraw kyselo, houbovec czy sejkory. Szlak Komenskiego śladami wiary i nauczyciela narodów (60 km / 1252 m / MTB) Trasa ta jest powrotem do czasów, kiedy nasze góry leżące na peryferiach kraju, a więc oddalone od wszelkich wydarzeń politycznych zapewniały ochronę wszystkim tym, którzy znaleźli się w konflikcie z ówczesnymi władcami. Wróćmy do początków XVII w., kiedy konflikt religijny, którego początkiem były wojny husyckie w XV w., osiągnął apogeum. Spory między katolikami a protestantami, które wpędziły kraj w biedę, zakończyły się powstaniem niekatolickiej szlachty czeskiej przeciwko cesarzowi oraz klęską tego powstania w 1620 r. w bitwie pod Białą Górą. Konsekwencją było twarde panowanie Habsburgów oraz germanizacja i rekatolizacja. Podkarkonoskie dominia należące do protestanckiej szlachty zostały skonfiskowane, przejął je Albrecht von Wallenstein (Waldstein), dowódca armii cesarskiej. W okresie tym wielu niekatolików uciekło na leżący za górami Śląsk, gdzie znaleźli ochronę u tamtejszych protestanckich władców. Jednym z takich uciekinierów religijnych, zwanych eksulantami, był Jan Amos Komeński ( ), biskup jednoty braci czeskich najbardziej znanego czeskiego kościoła protestanckiego, jeden z największych europejskich pedagogów i filozofów humanistycznych oraz pisarz. W regionach podgórskich, daleko od centrum kraju, odwet katolickiej szlachty nie był tak szybki. Jeszcze w latach Komeński znalazł tymczasowe schronienie w pałacu w Bílej Třemešnej. Jan Amos znalazł tu w słynnej bibliotece inspirację dla swojego najbardziej znanego dzieła pedagogicznego Didaktica Magna. Podczas tego pobytu odwiedzał również inne miejsca leżące na podgórskim terenie Podkrkonoší. W zimie 1627 r. w Horní Brannej odwiedził Václava Zárubę z Hustířan, który w nie swoim już, bo skonfiskowanym i należącym do Wallensteina, pałacu czekał końca swych dni. W pałacu znajduje się dziś oprócz urzędu gminy małe muzeum, upamiętniające pobyt Komeńskiego oraz jego dzieło. To właśnie było ostatnie miejsce, w którym przebywał przed definitywną ucieczką z ojczyzny. Wraz z rodziną i przyjaciółmi odjechał zimą 1628 r. po starej drodze na Černý Důl obok dzisiejszych kopalni wapienia przez góry zwane Konfiskáty. Dziś zwrócą tu naszą uwagę dwie odnowione kapliczki. Powstały już po odejściu Komeńskiego, kiedy Kościół Katolicki wszelkimi sposobami umacniał swoją pozycję, budując niewielkie obiekty oraz bogate klasztory. Uważny obserwator odnajdzie takich kapliczek oraz przydrożnych krzyży dziesiątki, zwłaszcza na terenach podgórskich. Eksulanci szli dalej w kierunku na Janské Lázně i Žacléř. Pomnik w miejscowości Černá Voda upamiętnia miejsce, gdzie Komeński na zawsze opuścił kraj ojczysty, aby wyruszyć do Leszna, a później do Anglii i Szwecji. Tam stał się znanym i cenionym w całej Europie uczonym, autorem wielu dzieł i podręczników, z których uczyli się także liczni europejscy władcy. Nasza trasa zawraca jednak powyżej Janskich Lázni w głąb kraju, w kierunku na Vlčice i Hostinné, a stąd prowadzi z powrotem w góry po starej drodze z pięknymi widokami na Karkonosze. Szlak pałaców śladami karkonoskiej szlachty (27 km / 651 m / MTB) Szlak pałacowy zaprowadzi nas w głąb historii, do czasów, kiedy Karkonosze i przedgórze podzielone były między rywalizujące ze sobą rody budujące dla siebie reprezentacyjne renesansowe pałace. W połowie XVI wieku miejscowej arystokracji wszedł w paradę młody specjalista od spraw górnictwa, Krzysztof Gendorf. Przybył on do Czech z ojczystej Karyntii i został królewskim doradcą do spraw górnictwa i monet. Na rudnym bogactwie Karkonoszy poznał się bardzo szybko, w 1533 roku kupił dominium vrchlabskie, a wkrótce kolejne dominia na wschodzie Karkonoszy Trutnov i Žacléř. Przedsiębiorczy Gendorf rozwinął górnictwo i hutnictwo w Karkonoszach na niebywałą skalę. W Vrchlabí powstała największa huta żelaza w Czechach. Atrakcyjnym artykułem były tutejsze kosy, które w drewnianych beczkach wyściełanych słomą eksportowano daleko za granice państwa. Gendorf przekształcił wieś Vrchlabí w prosperujące miasto, a w 1546 roku wybudował tu jeden z pierwszych renesansowych pałaców w Czechach. Przedsiębiorczy cudzoziemiec nie miał łatwego życia wśród miejscowych arystokratów. Od południa i zachodu sąsiadowały z nim należące do Wallensteina dominia Hostinné i Štěpanické. Wallensteinowie czuli się zagrożeni przez Gendorfa i nieustannie mu szkodzili, poczynając kradzieżami bydła, niszczeniem kopalni i kuźni, przegrodzeniem Łaby, aby nie mógł on spławiać z gór drewna koniecznego do hut i kopalni, a kończąc zbrojnymi atakami bojówek na granicach dominium. Początkowo Wallensteinowie władali nad swoim rozległym majątkiem na zachodzie z zamku štěpanickiego (dziś tylko ruiny). Majątek został jednak podzielony na dwie mniejsze części, z których jedną wkrótce sprzedano. Rolę zamku pełniły najpierw dwie wieże obronne, a od II połowy XVI wieku eleganckie renesansowe pałace. Pałac w miejscowości Horní Branná kazał wybudować Zdeněk z Waldsteinu (czyli von Wallenstein), zaś pałac w Jilemnicy zbudowali nowi posiadacze Křineccy z Ronova. Właściciele podkarkonoskich terenów często się zmieniali, majątki raz dzielono raz łączono. Zdarzyło się jednak, że całość dostała się pod panowanie jednego człowieka. Było to w burzliwym XVII w., na początku wojny 30-letniej, kiedy tereny te skonfiskowane zostały przez cesarza za udział w powstaniu przeciwko niemu. Za niewielką sumę kupił je dowódca wojsk cesarskich, jeden z najbardziej wpływowych i bezwzględnych ludzi w Europie, Albrecht von Wallenstein. Produkcję hutniczą Gendorfa przekształcił on w maszynerię wojenną wytwarzane w Vrchlabí muszkiety oraz kule używane były przez wojska cesarskie na placach boju w całej Europie. Obszary te stały się częścią województwa frýdlanckiego, będącego swego rodzaju państwem w państwie, wyspą dobrobytu na morzu wojną ogarniętej Europy. Zwano je wówczas terra felix ziemia szczęśliwa. Po zamordowaniu Wallensteina za rzekomy spisek przeciw cesarzowi, majątek podzielono między zwolenników cesarza, głównie cudzoziemców i wojskowych. Tym samym dobiegł końca okres władzy starych czeskich rodów. Podkarkonoskie pałace służą dziś nowym celom w Vrchlabí i Horní Brannej są w nich urzędy. W pałacu vrchlabskim zachował się do dziś renesansowy piec kaflowy (prawdopodobnie taki sam był na zamku Czarne k. Jeleniej Góry). Zwiedzanie zamówić można w informacji turystycznej. W pałacu w Horni Brannej znajdziemy małe muzeum J.A. Komeńskiego, w jilemnickim znajduje się Muzeum Karkonoskie z ciekawymi zbiorami etnograficznymi i historycznymi, m.in. ekspozycją o historii narciarstwa w Karkonoszach. Szlak furmana Harcuby (Harcubova cesta) śladami architektury ludowej (47 km / 708 m / Trek) Skierujmy się bardziej na południe, w stronę malowniczego przedgórza. Tam właśnie odnaleźć można najwięcej okazów architektury ludowej. Ale uwaga! Nawet tutaj nie uda się całkiem uniknąć wzniesień, a do jazdy po drogach powiatowych najlepiej nadają się rowery trekingowe. Przemierzymy szlaki, którymi furmani zwozili z gór wyroby tkaczy i szklarzy, a w drodze powrotnej wwozili z kolei te produkty, których mniej żyzna górska gleba nie mogła zapewnić, albo czego nie umieli wykonać miejscowi rzemieślnicy. Najważniejszym materiałem budowlanym naszego regionu od zawsze było drewno. Dotyczy to przede wszystkim wsi, które były drewniane aż do początków XX wieku, ale nie tylko. Podkarkonoskie miasteczka też były budowane z drewna. Ich konstrukcje przetrwały aż do XVIII - XIX wieku, kiedy to padły ofiarą licznych pożarów. W naszych okolicach występują dwa typy drewnianych domów zrębowych izerski i podkarkonoski. Domy izerskie, spotykane w zachodniej części gór, zbudowane są na rzucie prostokąta. Ich cechą charakterystyczną są bardzo bogato zdobione szczyty, podzielone na 2 do 4 poziomych pasów; często niektóre z nich są bardziej wysunięte niż inne i tworzą tzw. kocią przechadzkę. Domy typu podkarkonoskiego ze środkowych i wschodnich Karkonoszy nie mają tak zdobnych szczytów (tylko pionowe bądź ukośne pokrycie z desek z listwami), za to ich rzut poziomy bywa bardziej złożony ze stawianą na słupach boczną izbą na poddaszu, ewentualnie z innymi dobudówkami. O tym, czy domek miał być niewielki, za to łączący w sobie wiele funkcji, czy też miała to być ogromna posiadłość o trójbocznej albo nawet czworobocznej dyspozycji decydowała zamożność właściciela oraz oczywiście położenie im dalej od gór, tym większy dom. Furman, na przykład nasz pan Harcuba, mógł to wszystko widzieć w drodze na targ do Novej Paki albo Jiczina. Żegnał porozrzucane gdzieś na zboczach pod wzgórzem Žalý proste chaty tkaczy oraz drwali i jechał. W drodze przez Jilemnice przejeżdżał może nawet przez Ciekawską Uliczkę (Zvědavá ulička), gdzie do dziś stoi cały szereg domków typu izerskiego - relikt przedmiejskiej drewnianej zabudowy. Dalej podążał przez Mříčną, gdzie przy chatach rolników powstały solidne stodoły o konstrukcji ramowej. Jeśli prowadził wałachy przez Kruh, pewnie z lekką zazdrością spoglądał na piętrowe zabudowania gospodarstwa Tuláčka (Tuláčkův statek) z krużgankiem i dachem mansardowym. Konie spływały potem zupełnie jak dzisiaj rowerzyści przy podjeździe z Roztok do Karlova, a Hercuba zapewne żegnał się znakiem krzyża, przypominając sobie o tajemniczym miasteczku Purklin. Z Karlova jechał dalej na południe w kierunku Paki, podczas gdy nasza trasa przy malowniczych karlovskich domach zrębowych skręca na wschód, żeby przez cichy Žďár i południowe obrzeża Studenca dotrzeć do Bukoviny i miejscowości Dolní Kalná. We wszystkich tych wsiach stoi nadal dużo chat typu izerskiego. Przy starym, przebudowanym w stylu barokowym dolnokaleńskim kościele św. Wacława znowu zmieniamy kierunek z powrotem na północ. Przez Górną Kalną i odludną Příčnicę z pięknymi widokami na grzbiety Karkonoszy zjedziemy do doliny Łaby i przejedziemy przez dawną granicę językową. Tamtejsze podkarkonoskie chaty są o wiele mniej ozdobne. Może właśnie to była droga, którą wracał w góry nasz przyjaciel Harcuba? W miasteczku Vrchlabí wystawiał swoje towary, a w gospodzie opowiadał o wszystkim, co po drodze widział i przeżył. My też pamiętajmy o tym wszystkim, co odkryliśmy i poznaliśmy na furmańskim szlaku!! Szlak PeGieeRowski (40 km / 691 m / Trek) Już tylko najstarsza i średnia generacja wiedzą, czym były w komunizmie spółdzielnie rolno-produkcyjne. Niewielu pamięta, czym były państwowe gospodarstwa rolne... Były to dwie formy socjalistycznej gospodarki rolnej administrowane przez państwo lub spółdzielnię. Istnieje wiele książek i filmów dotyczących wcielania prywatnych rolników do tych kołchozów w latach 50. XX w. Rolnicy musieli oddać często niedobrowolnie gospodarstwa od wieków będące w posiadaniu ich rodzin. Następnie łączono je jako wspólną własność spółdzielni. Opiekę nad nimi sprawowali od tej pory częstokroć amatorzy bez kwalifikacji, ale za to o słusznej linii politycznej. Gospodarstwa te działały źle i rozrzutnie, np. wiele dróg dojazdowych prowadzących na pola pokrywano wysokiej jakości asfaltem. Dziś pozostały nam po nich idealne ścieżki rowerowe z pięknymi widokami. W rejonach podkarkonoskich prowadzą one zazwyczaj od szosy w jednej dolinie do szosy w dolinie sąsiedniej. Nie przestraszmy się często zaczynają się lub kończą na terenie byłego gospodarstwa rolnego czy spółdzielni! Nasz szlak prowadzi po niektórych takich ścieżkach. Zaczniemy od tzw. Rumowki, łączącej górne Vrchlabí i Lánov. Złośliwi twierdzą, że miano to pochodzi od nazwy alkoholu pitego przez wracających z gospody kierowców. Inna ścieżka skieruje nas na skrzyżowanie z 8-kilometrowym wyciągiem transportującym kamienie z kamieniołomu w dolinie Černý Důl do zakładów wapienniczych w Kunčicach. Zobaczymy szerokie asfaltowe lądowisko dla samolotów do rozsiewania nawozów stare lotnisko rolnicze. Chyba najpiękniejsze widoki na góry otwierają się jednak z drogi, która biegnie między Arnultovicami a Prosečnym. Widać stąd między innymi samą Śnieżkę.

10 Strona 10 Karkonosze - Związek Miast i Gmin wiosna/lato/jesień 2008 Karkonoskie cyklobusy firm ČSAD Semily, Osnado Trutnov i KAD Vrchlabí dzięki pomocy finansowej władz Kraju Kralovohradeckiego (grant) i Libereckie (włączenie linii w podstawową obsługę komunikacyjną oraz grant), wsparciu miasta Trutnova i stowarzyszenia Podzvičinsko oraz dzięki pracy organizacyjnej i środkom własnym Związku Miast i Gmin Karkonosze są projektem, który w sezonie letnim wyraźnie poprawia dostępność komunikacyjną karkonosk miast i wsi. Dzięki nim łatwiej poruszać się mieszkańcom i rowerzystom. Statystyka: w 2007 r. cyklobus przejechał km, kursując przez 86 dni. W tym roku przejedzie km, kursując przez 84 dni. Rozkład jazdy: w czerwcu cyklobus jeździ w weekendy, podczas wakacji letnich (lipiec, sierpień) codziennie, we wrześniu w każdy czwartek, sobotę i niedzielę. Szczegółowy rozkład jazdy znaleźć można na plakatach i ulotkach z mapką, które dostępne będą za darmo w ośrodkach informacji oraz n. Nowość: nowa linia Hořice, Hradec Králové, Vrchlabí, Kuks i z powrotem kursować będzie tylko podczas wakacji, w dniach: czwartek, sobota i niedziela. Propozycje wycieczek cyklobusem znaleźć można w innym miejscu Sezonu na Karkonosze. Kontakt: M. Chaloupská, Krkonoše - svazek měst a obcí, chaloupska@muvrchlabi.cz, W zeszłym roku osoby zainteresowane z Drezna, Hamburga, Monachium i Berlina spotkać się mogły z prezentacją Karkonoszy na targach. Najwyższe czeskie góry wystawiały się na wspólnej krajowej prezentacji pod egidą państwowej agencji Czech Tourism. Każde miejsce, w którym organizowane są targi, jest w pewien sposób wyjątkowe. Różna jest świadomość ludzi na temat Karkonoszy. Dla naszych sąsiadów bardzo atrakcyjne są źródła rzeki Łaby, mającej swój początek na Labskiej Łące nad Špindlerovym Mlýnem. A ponieważ źródła znajdują się w Karkonoszach, więc zainteresowani są przyjazdem w Karkonosze. Turystom, którzy nie mają własnych samochodów, albo tym, którzy wolą inne środki lokomocji, polecamy połączenia autobusowe i kolejowe z Niemiec w Karkonosze. Przypominamy o istnieniu bezpośredniej linii autobusowej na trasie: Berlin Špindlerův Mlýn. Międzynarodowa linia autobusowa na trasie Berlin, Drezno, Bautzen, Löbau, Zittau, Hrádek nad Nisou, Liberec, Jablonec nad Nisou, Harrachov, Rokytnice nad Jizerou, Jilemnice, Vrchlabí, Špindlerův Mlýn i z powrotem kursuje w soboty i niedziele. Usługa przewozowa: ČSAD Semily, a.s. Tel.: , Karkonosze i ich Podróżując środkami komunikacji publicznej można poznać dużą część Karkonoszy. Špindlerův Mlýn - Berlin i z powrotem - Špindlerův Mlýn - Berlín Berlin Schmilka Hřensko Dresden Berlín Špindlerův Mlýn Harrachov Rokytnice Liberec Spindlermühle Mísečky Pec pod Sněžkou Jablonec Vítkovice Janské Lázně Benecko Jilemnice Vrchlabí Więcej informacji na Špindlerův Mlýn - Harrachov Liberec - Bautzen - Dresden Berlin 1 Km Nr Przystanki Kom. miejska (MHD) : odj Špindlerův Mlýn, przyst. aut. przyj 17:30 8: Vrchlabí, dworzec aut. 17:05 8: Jilemnice, dworzec aut. 16:50 < < 4 Rokytnice n.jiz., rynek < 8: Rokytnice n. Jiz., gospoda 16:20 9: Harrachov, dworzec aut. 16:05 9: v Jablonec n.nisou, dworzec aut. MHD 15:25 10:10 przyj odj 15: Liberec, dworzec aut. MHD :55 odj przyj 14:20 11: Hrádek n. Nisou, dworzec aut. ^ 13: Hrádek n. Nisou, CLO/ przejście gran Porajów, CLO/przejście gran Sieniawka, CLO/przejście gran Zittau, ZOLL/przejście gran. 11: Zittau, Busbahnhof 13:30 12: v Löbau, Busbahnhof 13:00 12:45 przyj odj 12: Bautzen, August-Bebel-Pl :30 odj przyj 11:45 14: v Dresden, Hbf Bayerische Str. ^ 10:45 17: przyj Berlin, ZOB odj 8:00 Rower to zabawa Podkarkonoski paszport rowerowy Każdy z gości odwiedzających cudowne Przedgórze Karkonoszy (Podkrkonoší) może zostać zawodowym pielgrzymem albo rowerzystą. Związek gmin Górnej Łaby we współpracy z władzami Kraju Královohradeckiego wydał specjalny podkarkonoski turystyczny paszport rowerowy Podkrkonošský cyklopas. Cyklopas zawiera mapę z zaznaczonymi miejscami, które warto na swojej trasie odwiedzić. W miejscach tych możemy poprosić o wbicie nam do naszych paszportów rowerowych pieczątki. Miejsc do wbijania pieczątek jest 17, tyle samo, co wartych odwiedzenia restauracji, pensjonatów, kempingów samochodowych, ośrodków informacji, sklepów (np. spożywczych)... Znazazł się tu nawet Country saloon Nový Texas w miejscowości Horní Kalná... Więcej informacji na temat turystyki rowerowej na:, Bike-festiwal Karkonosze Bike festiwal Karkonosze odbywa się w Vrchlabí jednocześnie z tzw. Setką Karkonosza (Krakonošova stovka). Można wypróbować swe zdolności na vrchlabskim rynku oraz w przypałacowym parku. W programie imprezy przewidziano zabawy i konkursy rowerowe, pokazy akrobatyki rowerowej, muzykę na żywo, makaronowe party, targi sprzętu rowerowego. Odbędą się także krótkie, ale intensywne zawody rowerowe na szczyt wzgórza Kněžický vrch; wygrać można oryginalną nagrodę. W programie nie będzie też brakowało muzyki. Organizatorzy legendarnego już rajdu Setka Karkonosza oraz Bike festiwalu Karkonosze zapraszają do Vrchlabí i Karkonoszy Środkowych w weekend czerwca 2008 r.

11 wiosna/lato/jesień 2008 Karkonosze - Związek Miast i Gmin Strona 11 przedgórze rowery Nasze propozycje wycieczek rowerowych Rowerem z Kuksu w Kark Cyklobus z V w Kuksie. W mostu. Pro powinien pr nr 24 (Labsk kierunku mły czerwonym s która przy jest trudniejs Proponujemy po szosie (n Ze Stanovic j rowerową nr gdzie przec w trasę row nr 4085, k prowadzi p górę szos na parking koło Kuksu Brauna. W Hřibojedach skręcamy w na trasę nr przez Doubravicę, Zábřeží i Dolní Dehtov (gastronomia, prywatna galeria) aż do Třebihošta. Od restauracji zaczynamy jechać pod górę na skraj osady Zvičina trasą nr Na szczyt, do schroniska Raisova turisticka chata (gastronomia, wspaniałe widoki), trzeba jechać nieoznaczoną wąską szosą. Ze Zvičiny zjeżdżamy do osady a za nią, na skrzyżowaniu tras, musimy się zdecydować, czy pojedziemy dalej do miejscowości Hostinné (autobus turystyczny odjeżdża o 17.30) czy aż do Vrchlabí. Trasa do Hostinnégo prowadzi w dół po północnym zboczu Zvičiny koło Hotelu pod Zvičinou do Bílej Třemešnej (pomnik J. A. Komenskiego). Do zapory Les Království dojedziemy nieoznakowaną szosą albo lokalną drogą, po której prowadzi czerwony szlak. Przed zaporą wjeżdżamy na trasę nr 24, prowadzącą z Dvoru Králové w górę Łaby. Przejeżdżamy przez piękną pod względem hi k i i skręcamy w prawo na nieoznakowaną szosę do Vítěznej. Przejeżdżamy przez Starobucké Debrné koło kościółka pielgrzymkowego św. Marii i dojeżdżamy na skrzyżowanie w Vítěznej Kocléřovie. Skręcamy w lewo na trasę nr 4087 (kierunek Pilníkov), a na następnym skrzyżowaniu znowu w lewo na trasę Jedziemy koło zjazdu na kamping Svatá Kateřina (gastronomia, małe ZOO). Podziwiając piękne widoki na Karkonosze z Černą horą, zjeżdżamy do Chotěvic. Jadąc cały czas trasą 4347, przejeżdżamy w poprzek szosy kategorii 1. do Trutnova i po lokalnych drogach przez Karlovkę i Podháj docieramy na Hubertovą výšinę. Tutaj skręcamy w lewo na trasę nr 4300, po której zjeżdżamy do Hostinnégo (renesansowy ratusz z rzeźbami olbrzymów, kolumna morowa, kościół Najświętszej Trójcy, galeria sztuki antycznej). (razem 43 km) Jeżeli zdecydujemy się na jazdę do Vrchlabí, pojedziemy ze skrzyżowania za osadą Zvičina prosto, ciągle trasą nr 4086, przez do Mostku (kąpielisko, W lesie za Mostkiem skręcamy a trasę 4302, przejeżdżamy Dolní Olešnicę (kościół) o lokalnych drogach przez emeno dojeżdżamy do Dolní Kalnej (kościół, malarz Kavan). Tą samą trasą 4302 przejeżdżamy przez Horní Kalną i po lokalnych drogach przez Příčnicę (widok na Karkonosze) zjeżdżamy w stronę Łaby do Kunčic nad Labem. Na skrzyżowaniu skręcamy w lewo na trasę 24 i jedziemy nią do Vrchlabí. (razem 44 km) Wycieczka rowero do Jize Wyruszamy sp dworca kolejowego w Kořen w lewo, w dół trasą nr 22. Po ujrzymy niebieski szlak rowe po nim skręcamy w lewo Martinské údolí. Tam skręc lewo na szlak zielony w kieru Jizerkę. Po tej trasie wzdłuż Iz następnie Bukovca docieramy osady Jizerka. A krótsza droga prowadzi trasie nr 22 z powrotem d Horní Polubné, skąd jedziem dalej czerwonym szlakie rowerowym przez Tesařo Hvězdę (wieża widokow Štěpánka) aż na skrzyżowani U Perličku, gdzie skręcam w lewo i po ok. 1 km docieram na skrzyżowanie Bosna (punkt widokowy). Skręcamy w lewo, w dół niebieskim szlakiem rowerowym do Pasek nad Jizerou (Muzeum Karkonoskie Izba Pamięci Zapomnianych Patriotów, barokowy kościół św. Wacława). Jedziemy dalej niebieskim szlakiem, który kończy się w Pasekach na skrzyżowaniu pod wyciągami narciarskimi. Tu skręcamy w lewo trasą nr 4170, a po 300 metrach docieramy na skrzyżowanie z trasą nr 22; skręcamy znów w lewo i drogą zwaną Planýrka docieramy wzdłuż Izery do mostu koło skrzyżowania Mýto (odjazd autobusu 16.35). (31 km) B bardziej zaawansowani rowerzyści wyruszają z osady Jizerka dalej trasą nr 22 w kierunku na Smědavę i jadą aż do skrzyżowania z czerwonym szlakiem rowerowym (bufet na Smědavie oddalony jest o ok. 1 km trasą nr 22). Czerwonym szlakiem rowerowym jedziemy w lewo, a następnie drogą zwaną Knížecí ( Książęca ) aż do szosy z Jizerki do Horní Polubné. Skręcamy w prawo w dół wraz z wariantem A. (52 km) Wycieczka rowerowa do Polski Cyklobusem wjeżdżamy do schroniska Špindlerova bouda, ostrym zjazdem zjeżdżamy do Polski na skrzyżowanie koło parkingu, ok. 4 km, gdzie skręcamy w prawo na międzynarodową trasę ER2 (znaki rowerowe umieszczane są na drzewach i słupach jako zielony piktogram rowerzysty z napisem ER2). Drogą Sudecką jedziemy do Borowic, objeżdżamy je, jadąc w prawo. Mijamy Borowickie Skałki, za którymi skręcamy w prawo. Na kolejnym skrzyżowaniu po ok. 1,5 km znowu skręcamy w prawo na Karpacz Górny (kościółek Wang). Po ER2 zjeżdżamy koło budowy kompleksu hotelowego, przejeżdżamy przez rzekę Łomnicę. Z prawej strony objeżdżamy Księżą Górę i koło Western City jedziemy ciągle ER2 w kierunku Krzaczyny (dzielnica Kowar). Do centrum miasta nie wjeżdżamy, jedziemy dalej po ER2 przez Jedlinki (pamiątkowy głaz). Tzw. Żółta Droga prowadzi nas nad Kowary Górne (Park Miniatur, inhalatorium radonowe, podziemne sztolnie o długości ok. 2 km i różnicy wysokości ok. 100 m). Jedziemy ciągle pod górę trasą ER2 aż przyjedziemy do szosy głównej w kierunku Przełęczy Okraj. Tu skręcamy w prawo i wjeżdżamy na Pomezní Boudy - Horní Malá Úpa (odjazd autobusu 16.45). (32 km) Proponowane trasy są schematycznie zaznaczone na mapce pośrodku Sezonu na Karkonosze. Usługa certyfikowana TÜV SÜD Czech Certyfikat jakości usług i zadowolenia klienta Dla kogo: placówki noclegowe i żywieniowe, uzdrowiska, biura podróży i agencje turystyczne Warunki uzyskania: - Przestrzeganie przepisów, zgodność oferty usług z rzeczywistością > kwestionariusze i inspekcje na miejscu - Wykwalifikowany personel, stabilność poziomu usług > wyrywkowe niespodziewane kontrole Dlaczego usługa certyfikowana: - Potwierdzenie jakości usług w celu pozyskania nowych klientów - Wewnętrzna niezależna kontrola personelu - Impuls do poprawy / podwyższenia zysku - Zapobieganie sankcjom w przypadku nieprzestrzegania / nieznajomości przepisów Oferta cenowa oraz więcej informacji: tel: ladislava.klusova@tuv-sud.cz

12 Strona 12 Karkonosze - Związek Miast i Gmin wiosna/lato/jesień 2008 wiosna/lato/jesień 2008 Karkonosze - Związek Miast i Gmin Strona Hradec Králové LEGENDA 2 Karkonoskie cyklobusy 3 Przesiadka na kolejke Zalecane szlaki rowerowe Długie zjazdy szlaki rowerowe Zalecane szlaki piesze Kolejka linowa Towarowa kolejka linowa Przejście graniczne Przejście graniczne wyłącznie dla rowerzystów i pieszych Przejście graniczne wyłacznie dla pieszych Muzeum Informacja turystyczna Wieża widokowa Taras widokowy Kościół, kaplica Zamek Ruiny zamku 8 Skały Schronisko, bufet Kemping 6 Kąpielisko 4 wieże widokowe ze strony 3 5

13 Strona 14 Karkonosze - Związek Miast i Gmin wiosna/lato/jesień 2008 Turystyka na pograniczu polsko-czeskim Przejście na drugą stronę Izery w Kořenovie oznaczało zawsze i oznacza nadal opuszczenie Gór Izerskich i wejście do królestwa Karkonosza, Rübezahla, patrona i ducha tej krainy. Karkonosze są najwyższymi i najczęściej odwiedzanymi czeskimi górami, w których na domy mówi się budy, w których ma swoje źródła rzeka Łaba, w których piękna pogoda zachęca do podziwiania widoków. Mimo że Karkonosze są o wiele starsze, ogromną rolę w ostatniej fazie ich powstawaniu odegrały czwartorzędowe lodowce. Dzięki nim powstały charakterystyczne płaskie partie wierzchołkowe, doliny i kotły lodowcowe. Od strony czeskiej podejścia są łagodne, natomiast od polskiej turysta ma wrażenie, że znalazł się w Tatrach. Jeszcze bardziej jest to widoczne w zimie, kiedy z grzbietu głównego, patrząc w kierunku Czech, nie widzimy praktycznie końca królestwa śniegu, patrząc zaś w stronę Polski widzimy biel zanikającą wraz z gwałtownie opadającymi urwiskami. Poprzednikami turystów byli pielgrzymi O pierwszych podróżach w Karkonosze, powiedzmy turystycznych, nie zachowało się wiele pisemnych wzmianek. Wiemy, że w XV wieku odbyła się wyprawa Wenecjan, Jerzego z Řásni i kilku innych podróżników, których motywowały sprawy naukowe, gospodarcze lub urzędowe. Z wieku XVI pochodzą dokumenty na temat wycieczek od lektora jeleniogórskiej szkoły łacińskiej, Krzysztofa Schillinga. Około 1520 roku zmierzył on wysokość Śnieżki, a w latach , zawsze pod koniec roku szkolnego, wędrował ze swoimi uczniami w Karkonosze. Zasadnicze znaczenie dla poznania przyrody karkonoskiej miała ekspedycja naukowa z roku 1786 pod patronatem Królewskiej Uczonej Społeczności Nauk (Královské učené společnosti nauk). Botanikiem wyprawy był Tadeáš Haenke. Podróżowanie uznawane było jednak ciągle Pospacerujmy będziemy fit! Szukasz coraz to nowych sportów, żeby zrzucić parę zbędnych kilogramów? Wypróbuj najbardziej naturalny rodzaj ruchu chodzenie. Karkonoskie tereny górskie i podgórskie są jakby stworzone do uprawiania turystyki rekreacyjnej. Podczas marszu pracują mięśnie łydek i ud, ale nie tylko, bo również mięśnie bioder i brzucha. Jednocześnie nie obciążamy stawów tak, jak dzieje się to podczas biegu. Regularne marsze wzmacniają masę mięśni, zwiększają gęstość kości, likwidują tłuszcze, obniżają ciśnienie krwi i poziom cholesterolu, poprawiają koordynację ruchów i poprawiają humor. Włączmy więc szybkie chodzenie do naszego harmonogramu dnia, od razu poczujemy się lepiej. Nie zapominajmy jednak, że do efektywnego spalania kalorii dochodzi dopiero po minutach ruchu. Zapoznajmy się z urozmaiconą ofertą marszów turystycznych w Karkonoszach i ich przedgórzu. Na pewno znajdziemy coś dla nas. Dolní Kalná Nocne wejście na Śnieżkę w poszukiwaniu wschodu słońca Termin: czerwiec 31. edycja nocnego 50 kilometrowego marszu na najwyższą czeską górę Organizator: TJ Sokol Dolní Kalná Kontakt: p. J. Drahoňovský, Tel.: Lánov Wejście na Śnieżkę przez trzy wierzchołki Termin: 1 czerwca 4. edycja marszu na Śnieżkę, mającego też krótszy wariant na Tetřeví boudy Organizator: Obec Lánov i Venkovské infocentrum mikroregionu Kontakt: Tel.: Vrchlabí Setka Karkonosza Termin: czerwca 42. edycja marszu długodystansowego na 100 km Trasy piesze: 10, 25, 55, 100 km, rowerowe: 35, 80, 100 km oraz bieg długodystansowy na 25 km Organizator: Dom Dzieci i Młodzieży za bardzo trudne, ciężkie i niebezpieczne przedsięwzięcie. Około 1710 r. pięcioro gości uzdrowiska w Cieplicach (trzech mężczyzn i dwie kobiety) wyruszyło w Karkonosze, na Śnieżkę. Wzięli ze sobą służącego, dwóch tragarzy prowiantu, dwóch żołnierzy weteranów uzbrojonych w pistolety, strzelby, muszkiet i lornetkę. Pod górami wynajęli jeszcze czterech mężczyzn, którzy na wyściełanej słomą lektyce nieśli damy bojące się jazdy na koniu. J. K. E. Hoser, autor monografii o Karkonoszach z roku 1803, szacuje ówczesną odwiedzalność gór na dwa tysiące osób rocznie. Powstanie turystyki górskiej było znaczącym przełomem w życiu tutejszych górali. Nowe sezonowe budy pasterskie późniejsze schroniska zaczęły powstawać już podczas wojny trzydziestoletniej, w latach Mimo że długoletnie walki przyniosły znaczne straty wśród mieszkańców Vrchlabí Kontakt: Tel.: ddm.pelisek@tiscali.cz, Pec pod Sněžkou Pielgrzymka z okazji dnia św. Wawrzyńca Termin: 10 sierpnia Piesza pielgrzymka na Śnieżkę. Na szczycie msza św. Organizator: Miasto Pec pod Sněžkou Kontakt: Tel.: Hostinné Jesienny marsz przez Podkrkonoší Termin: 27 września Kontakt: Tel./fax: Karkonoszy, rozwój nie ustał, a po wojnie wspierany był przez władze. Od lat trzydziestych powstały: Labská bouda, buda na Śnieżce, Pruská, Česká, Obří bouda, w połowie XVII wieku zaś: Liščí bouda, Friesovy, Klínovky, Bouda na Pláni. Poprzednikami dzisiejszych turystów byli raczej pielgrzymi. Od końca XVII wieku wędrowano ze Śląska do kaplicy św. Wawrzyńca na Śnieżce. Drugim przedsięwzięciem religijno politycznym było poświęcenie źródła rzeki Łaby. Zainteresowanie pojedynczych pielgrzymów i całych procesji koncentrowało się jednak nie tylko na tych miejscach, ale także na innych wytworach przyrody Karkonoszy. Pod koniec XVIII wieku w Czechach popularne stały się idee J. J. Rousseau, który podkreślał piękno gór i przyrody. Tułaczka i poznawanie dzikich naturalnych górskich scenerii stały się modą. Mieszkańcy bud pasterskich zaczęli Mladé Buky Mladobucka pięćdziesiątka Termin: wrzesień 2008 Marsz długodystansowy Organizator: Gmina Mladé Buky Kontakt: Tel.: Jilemnice Śladami nauczyciela Jana Buchara Termin: 13 września Impreza piesza i rowerowa Klubu Czeskich Turystów KČT Organizator: KČT Jilemnice Kontakt: p. Libek Tel.: Uwaga Podczas wędrówek po królestwie Ducha Gór Karkonosza nie wolno zapominać o odpowiednim ubraniu w zależności od stopnia trudności marszu, od pogody i wysokości n.p.m. Szczęśliwej drogi! Nie zapomnijmy także o zabraniu z powrotem wszystkiego, co ze sobą w góry przynieśliśmy i na odwrót w Karkonoszach zostawmy to, co do nich należy. Dziękujemy. oferować przybyszom gościnę. Okazało się, że produkty rolne oraz domowe wyroby można spieniężyć sprzedawano górskie serki, masło, chleb, piwo owsiane. Budarze zaczęli także dostosowywać do nowego sposobu życia swoje domy, które dotychczas służyły celom gospodarczym Petrova, Rennerova bouda. Pod koniec XIX wieku można było kupić u nich gęstą mięsną lub winną zupę, kołacze jajeczne, piwo, wino. Niektórzy pasterze i wieśniacy pracowali jako przewodnicy, udzielali podstawowych informacji, nosili bagaże, w lektykach wnosili bogate osoby na wycieczki po grzbietach gór. Dwa paski białe, kolorowy pomiędzy nimi symbol szlaku ze 120-letnimi tradycjami wraz ze strzałkami, tablicami i innymi kierunkowskazami pomagają w orientacji Oznakowanie turystyczne jest nieodłączną częścią szlaków, górskich ścieżek i dróżek Karkonoszy i ich przedgórza. Znaki ułatwiają nam orientację w terenie, ale podczas wędrówek nawet nie zastanawiamy się nad tym, jak takie szlaki powstają, kto je przygotowuje i fi nansuje, o znakarzach przypominamy sobie tylko, kiedy zabłądzimy. Szlaki turystyczne wymyślone zostały w krajach niemieckojęzycznych. Już na początku XIX wieku powstawały pojedyncze oznakowane odcinki prowadzące do schronisk górskich. Po pół wieku pojawili się pasjonaci promujący ruch na świeżym powietrzu, wycieczki i oznakowanie tras. Niemieckie Towarzystwo Karkonoskie (Riesengebirgsverein) oznakowało w latach za pomocą różnobarwnych kwadratów, trójkątów, kamiennych słupków ustawianych na karkonoskich rozdrożach ok. 70 km szlaków. W ten sposób powstało pierwszych 12 tras. 120 lat Klubu Czeskich Turystów Początki oznakowania szlaków turystycznych w Czechach związane są z Klubem Czeskich Turystów (KČT), organizacją powstałą w 1888 r., w czasach, kiedy nie istniała jeszcze sieć leśnych dróżek, a szlaki handlowe wykorzystywane były przez kłusowników i przemytników w celach innych niż turystyczne. Przy narodzinach czeskiej turystyki ważną rolę odegrał także podtekst narodowościowy. Pomimo że pasjonaci turystyki wykonywali swoją pracę bez honorarium, tworzenie nowej sieci znaków związane było często z kosztowną budową nowych dróg. Teren Karkonoszy poprzecinany jest obecnie gęstą siecią szlaków turystycznych. W czeskiej części Karkonoskiego Parku Narodowego (KRNAP) jest ponad 800 km prowadzących dróżkami i ścieżkami szlaków. KČT nadal maluje paskowe turystyczne znaki, natomiast tablice tekstowe i kierunkowskazy ze strzałkami, a także tłoczone mapy panoramiczne oraz piktogramy zabezpiecza służba terenowa Dyrekcji KRNAP.

14 wiosna/lato/jesień 2008 Karkonosze - Związek Miast i Gmin Strona 15 Setka Karkonosza, czyli Krakonošova stovka (w skrócie K100) trwający 24 godziny marsz na trasie o długości 100 km powstał w 1966 r. Trasa prowadziła przez stosunkowo trudny teren; różnica wysokości na 100 km od początku wynosiła ponad 3000 m. Wyruszano z Vrchlabí przez Žalý, Mísečky do Harrachova, przez Vosecką boudę, Vysoké kolo, Špindlerovkę, Luční boudę na Śnieżkę, następnie przez Pomezní boudy, Malą Úpę do Pecu pod Sněžkou, przez Černý Důl z powrotem do Vrchlabí. Po trasie przygotowanej przez ówczesnych organizatorów związkowców ČSM Tesla z niewielkimi tylko zmianami chodzi się do dziś. 1.edycja trasy na 100 km wystartowała w Sokolovnie (1966) pod hasłem 100 km w 24 godziny. Liczba uczestników nie jest znana, wiadomo za to, że odbyły się wybory Królowej Marszu. Podczas 2. edycji (1967) do organizatorów dołączył ówczesny Dom Pionierów i Młodzieży, który wraz z upływem czasu stał się organizatorem głównym. W 1968 r. K100 nie odbyła się. Setka pozostawała setką do 1971 r., w 7. edycji (1972) po raz pierwszy wyznaczona została trasa 50-kilometrowa. Uczestnicy marszu na 100 km startowali w Vrchlabí, ci, którzy szli na 50 km, zostali SETKA KARKONOSZA 100 km, dnia , start o godz km, dnia , start o godz km, dnia , start o godz km, dnia , start o godz Wspólny start: 20 czerwca 2008 r. o godz z Domu Dzieci i Młodzieży w Vrchlabí Prezentacja: od do w Domu Dzieci i Młodzieży w Vrchlabí Opłata za start: 100 CZK Limit czasowy: 24 godz. Trasa: Vrchlabí, Žalý, Horní Mísečky, Harrachov, Vosecká bouda, Špindlerovka, Strzecha Akademicka, Biały Jar, Śląski Dom, Śnieżka, Pomezní boudy, Pec pod Sněžkou, Vrchlabí. Ważne informacje: W punktach kontrolnych znajduje się picie i jedzenie. Każdy uczestnik otrzyma przy starcie plan trasy. Radzimy zabrać mapę Karkonoszy. Należy przestrzegać regulaminu parku narodowego. Każdy uczestnik otrzyma dyplom. Uczestnicy startują na własną odpowiedzialność. W przypadku rezygnacji należy zawiadomić organizatora pod nr tel.: Dzieci do lat 15 idą pod opieką osoby dorosłej. Nowego dowodu osobistego albo paszportu potrzebować będą przede wszystkim uczestnicy marszu na trasach 55 km i 100 km. Wszyscy startujący otrzymają na starcie pieczątkę startową. W tym roku start trasy K 100 o godz wspólny. Trasy krótkie są odpowiednie także dla rodzin z dziećmi. Imprezy towarzyszące: Na trasie 10 km dyrekcja parku narodowego Legendarny marsz turystyczny Setka Karkonosza przewiezieni na Dívčí lávky koło Špindlerowego Mlýna. W 1973 r. przybyła kolejna trasa na 25 km. Prowadziła z Vrchlabí przez Žalý, Rovinky, Michlův Mlýn, Strážné i z powrotem do Vrchlabí. Trasa na 50 km została przedłużona o 10 km do 60 km. Prowadziła z Vrchlabí przez Žalý, Mísečky, Špindlerův Mlýn, Špindlerovkę, Śnieżkę, Luční boudę, Strážné i z powrotem. W 1981 r. start i metę przeniesiono na lotnisko w Vrchlabí. Od 1984 roku organizowany jest bieg na 25 km Dwudziestka piątka Karkonosza, czyli Krakonošova pětadvacítka. Autorem trasy był sportowiec Stanislav Groh. 19. edycja marszu była udana. Trasę 100 km Zdeněk Křivůnek pokonał w nieprawdopodobnym czasie 10 godzin i 45 minut. Do ustalonego przez niego rekordu najbliżej mieli Leoš Havel, Ivo Farský, Marsz z kijkami Nordic Walking w Karkonoszach Jest to sport, który bardzo szybko zdobył sobie popularność wśród osób we wszystkich kategoriach wiekowych. Pochodzi z krajów północy, ale amatorów Nordic Walking (czyli nordyckiego chodzenia ) ze specjalnymi kijkami spotkać można bardzo często także w Karkonoszach. Młodzi i starsi zabierają kijki nie tylko na łagodne przechadzki, ale też na wędrówki w wyższe partie gór. Technika jest prosta, a wyniki wspaniałe. Nordic Walking powstał Ivan David i Michal Klapka. Trasę biegową w 1. edycji najszybciej pokonał Petr Lisičan w 1 godzinę 42,34 minut. Podczas 22. edycji (1987) w zawody włączona została najkrótsza trasa na 10 km (Vrchlabí Strážné Vrchlabí). W latach marsz ograniczony został do tras krótkich na 10 i 25 km. W 1993 r. powrócono do tras na 55 i 100 km, co było zasługą m.in. Michala Klapki wytrwałego setkarza. Udział czterdziestu ośmiu zawodników startujących na najdłuższej trasie jest dowodem na to, że o marszu nie zapomniano. K100 już od pierwszej edycji organizowana była w połowie czerwca. Teren jest trudny, a do tego często dochodzi jeszcze zła pogoda. Tradycyjnie pada deszcz, w nocy na grzbietach gór bywa zimno, śnieg i wiatr nie są niczym wyjątkowym. Warunki dla uczestników, ale także dla organizatorów stojących w punktach kontrolnych na najwyżej położonym miejscu Śnieżce są trudne. Najgorszą pogodę odnotowano w 1977 r. w nocy kilkukrotna ulewa, burza i grad. Doszło wtedy do jedynego poważniejszego zranienia w historii K100 do złamania nogi. Na samym początku K100 startowała zawsze w piątek o godz , później o i Obecnie start odbywa się w piątek wieczorem, o godz ; mniej więcej do Śnieżnych Kotłów zawodnicy idą po ciemku. Nagrodą jest piękny wschód słońca. Obecnie marsz organizowany jest pod patronatem Domu Dzieci i Młodzieży w Vrchlabí. Ale bez względu na to, pod czyim patronatem był organizowany, zawsze kryły się za nim konkretne nazwiska organizatorów i współorganizatorów, łącznie z tymi, którzy pełni poświęcenia stali w punktach kontrolnych. W ciągu tych lat było ich wielu, a zasługi mają ogromne bez nich już dawno nie byłoby K100. Źródło: Internet Trasy K 55 i K 100 prowadzą też przez teren Polski Marsz turystyczny i jazda Setka Karkonosza ma w Karkonoszach długoletnie tradycje. Od ponad 40 lat amatorzy tych zawodów chodzą albo jeżdżą na trasach o długości od 10 do 100 kilometrów. W ostatnich latach przybyło osób, które do pokonywania trasy wybierają rower. W 2007 r. Setka Karkonosza stała się częścią rowerowej imprezy Bike-Festival-Karkonosze. Opisy tras i szczegóły dotyczące Setki Karkonosza znaleźć można na Wszystkie trasy piesze (10, 25, 55, 100 km) oraz rowerowe (35, 80, 100 km) zaczynają się i kończą w Vrchlabí w Domu Dzieci i Młodzieży. (Správa KRNAP) przygotowała dla dzieci,,zabawy na łonie natury o tematyce ekologicznej. Dla wszystkich uczestników zawodów ogłoszony został konkurs fotograficzny,,karkonosze mym obiektywem. Dla rodzin z dziećmi przygotowane jest Wędrowanie w poszukiwaniu skarbów Karkonosza zakończone świętem przesilenia letniego. 8. edycja trasy rowerowej JAZDA KARKONOSZA 100 km, dnia , start o godz km, dnia , start o godz km, dnia , start o godz Start: 21 czerwca 2008 o godz z Domu Dzieci i Młodzieży Vrchlabí Opłata startowa: 100 Kč Limit czasu: 10 godz.. Trasa: Od startu żółtym szlakiem przez osadę Kněžice na rozdroże Křížovky. Stąd szosą na Benecko. Koło Bellevue na ostrym zakręcie w lewo po łagodnym zjeździe skręcamy wzdłuż garaży w prawo i docieramy na leśną, wąską szosę (trasa rowerowa 10) prowadzącą na Rovinkę. Tutaj w bufecie 1. kontrola. Stąd szosą pieszym szlakiem zielonym (trasa rowerowa 11) przez osadę Třídomí, Labska do Špindlerowego Mlýna. Tutaj, koło dworca autobusowego za hotelem Hradec znajduje się 2. punkt kontrolny. Przejeżdżamy do centrum rozrywki Dolska for you i jedziemy dalej wzdłuż potoku w kierunku kompleksu narciarskiego w Svatym Petrze. Przed wyciągiem skręcamy ostro w prawo i jedziemy pod górę magistralą karkonoską 1A na rozdroże Nad Krásnou Plání. Stąd zjeżdżamy do miejscowości Strážné. Większa część odcinka prowadzi pieszym szlakiem żółtym. Trzeci punkt kontrolny znajduje się w gospodzie U Černého Petra. Jedziemy dalej szosą, czerwonym szlakiem do Lomu, na Hříběcí boudy do Klecandy. Za Klecandą na rozdrożu jedziemy w górę wąską szosą w lewo (18). Nie dojeżdżamy aż do schroniska Lahrovy boudy, ale ok. 500 metrów za skręcającą w lewo serpentyną skręcamy w prawo i jedziemy trasą rowerową nr 18 nad Tetřeví boudy. Stąd kierujemy się do Lesní boudy, od której prowadzi pieszy szlak żółty do Peca pod Sněžkou. Tutaj znajdujemy ośrodek informacji Veselý Výlet z 4. punktem kontrolnym. Wracamy z powrotem do dolnej stacji wyciągu narciarskiego Javor. Jedziemy pod górę niebieskim szlakiem pieszym na Husovą boudę, a stąd na Pražską boudę. Następnie czerwonym szlakiem 1B udajemy się do schroniska Mír. Następnie jedziemy dalej niebieskim szlakiem pieszym na Černý Důl (1E). Po ostrym krótkim zjeździe mijamy odgałęzienie na żółty szlak pieszy. Po ok. 500 metrach skręcamy w prawo na szutrową leśną drogę prowadzącą w górę, do schroniska Tetřeví boudy. Do samego schroniska nie dojeżdżamy, gdy tylko dojedziemy do asfaltu, skręcamy natychmiast w lewo na szosę Horska silnice w kierunku miejscowości Hříběcí boudy. Około Dom Dzieci i Młodzieży Pelíšek Vrchlabí w dniach czerwca 2008 r. organizuje 42. edycję marszu Setka Karkonosza 2 km przed nimi skręcamy w lewo, w dół do doliny Luisino údolí. Droga poprowadzi nas na szosę, w którą skręcimy w lewo na Dolní Dvůr. Jedziemy dalej szosą aż do Lánova na skrzyżowanie z drogą główną Vrchlabí Trutnov. Na niej skręcamy w lewo. Po ok. 1 kilometrze opuszczamy ją, skręcając w prawo na asfaltową drogę, wzdłuż wyciągu towarowego z Černego Dolu. Jedziemy po oznakowanej trasie rowerowej nr Musimy uważać, żeby nie przeoczyć zjazdu w lewo, w kierunku punktu wypoczynkowego. Droga zaprowadzi nas do Fořtu na szosę. Jedziemy nią w prawo do Rudníka. Tutaj znajduje się ostatni, 5. punkt kontrolny. Jedziemy dalej szosą w kierunku na Hostinné. W Arnultovicach skręcamy w prawo na teren gospodarstwa rolnego, na asfaltową drogę, która poprowadzi nas przez wzgórze na szosę do miejscowości Prosečné. Na szosie jedziemy w prawo, następnie po ok. 1 km skręcamy w lewo na asfaltową drogę do Kunčic. Z Kunčic szosą główną do Vrchlabí. Uwaga: Trasa prowadzi przeważnie po trasach rowerowych z utwardzoną powierzchnią. Organizatorzy zalecają kaski ochronne. To nie są zawody! Zawody też się odbędą krótki, ale treściwy wyścig rowerowy na wzgórze Kněžický vrch. 25. edycja biegu DWUDZIESTKA PIĄTKA KARKONOSZA A mężczyźni do lat 39 B mężczyźni ponad 40 lat Ž - kobiety Parametry: 25 km, dnia , start o godz JAZDA KARKONOSZA 8. edycja jazdy rowerowej na 100 km, 80 km i 35 km w Finlandii, jest przyjemny i może go uprawiać praktycznie każdy zawodowy sportowiec i początkujący amator, człowiek młody i ten w bardziej zaawansowanym wieku. Częstotliwość pulsu powoduje, że możemy czuć się dobrze przez długie godziny, a mimo to zużycie energii jest wysokie wzrasta nawet o 40%. Aż 600 mięśni zmuszanych jest do pracy; jest to mniej więcej 90 % wszystkich mięśni naszego ciała. Większość z nas nie pokonuje dziennie pieszo więcej niż 1 km. Nie dziwmy Dziesięć przykazań początkujących setkarzy 1. Jeżeli szykujesz się do marszu na 100 km po raz pierwszy, na pewno wypróbuj swe siły w mniej trudnym terenie. 2. Nie chodź sam, partnera wybierz w ten sposób, żebyście odpowiadali sobie nawzajem pod względem wytrzymałości. Jeżeli będzie miał więcej doświadczenia niż ty to dobrze. We dwóch albo więcej droga szybciej ucieka. Góry dla samotnych wędrowców zwłaszcza w nocy są niebezpieczne. 3. Przed marszem zapoznaj się dobrze z opisem trasy, unikniesz błądzenia. Weź ze sobą komórkę. Jeżeli zdarzy się coś nieprzewidzianego, zadzwonisz po pomoc. 4. Wiele zależy od butów. Nie daj się porwać ogólnemu przekonaniu, że po górach należy chodzić w butach górskich. Ciężkie buty powodują zmęczenie. 5. Nie zapominaj o ubraniu weź ze sobą coś cieplejszego. Na Śnieżce może być nad ranem mróz (wiatrówka, czapka i rękawiczki to nie jest zbyteczne obciążenie). Nie przesadź z wyposażeniem, waga plecaka rośnie wraz z kilometrami w nogach 6. Nie zapomnij o porządnej latarce w terenie w nocy będzie to dobry pomocnik. 7. Marsz na odległość to nie zawody. Nie gnaj zbytnio na początku, żeby nie zabrakło ci sił. Jako początkujący nie pozwól się sprowokować kiedy będziesz szedł po raz kolejny, będziesz wiedział, na jakie tempo możesz sobie pozwolić. 8. Uzupełniaj podczas marszu płyny. Nie pij alkoholu, powoduje zmęczenie abstynencję możesz sobie wynagrodzić na mecie. Do plecaka weź wodę mineralną w plastikowej butelce. Jeżeli wypijesz ją po drodze, w każdym punkcie kontrolnym możesz zapasy uzupełnić herbatą. Weź kawałek chleba, paczkę herbatników, czekoladę. Może się zdarzyć, że przyjdzie kryzys, a wtedy pomogą. 9. Nie zapomnij o plastrach. Nawet mały pęcherzyk opatrz od razu z obtartymi nogami kiepsko się maszeruje. 10. W punktach kontrolnych nie odpoczywaj długo, zasiedzisz się i nie będzie ci się chciało iść dalej. A kiedy znajdziesz się u celu, to żeś zrozumiał będzie dowód, Że chociaż 100 to dużo jest, marsz to do radości powód! Dziesięć przykazań opracował p. Pospíchal z Kutné Hory Więcej informacji: ddm.pelisek@tiscali.cz się więc potem, że mamy problemy z nadwagą, której wynikiem są różne choroby stawów. Osoby z nadwagą z trudnością decydują się na bieganie. Tymczasem Nordic Walking mogą uprawiać bez najmniejszych problemów. Dzięki kijkom pracują mięśnie całego ciała. Stawy kończyn dolnych są w ten sposób odciążone. W kijki do Nordic Walking można się zaopatrzyć w miejscowych wypożyczalniach albo kupić w sklepach ze sprzętem sportowym.

15 Strona 16 Karkonosze - Związek Miast i Gmin wiosna/lato/jesień 2008 Karkonosze góry nie tylko dla narciarzy W czeskich Karkonoszach są 24 kolejki linowe i 140 wyciągów narciarskich Ich łączna przepustowość wynosi prawie osób na godzinę Przygotowywanych i sztucznie zaśnieżanych jest ponad 100 kilometrów tras zjazdowych Zimobus dla miłośników narciarstwa biegowego Snowboardparki i szereg możliwości uprawiania sportów ekstremalnych i relaksacyjnych Zapraszamy do karkonoskiego raju narciarstwa biegowego!! Wio koniku, czyli turystyka konna Agroturystyka stanowi urozmaicenie obszarów wiejskich, górskich i podgórskich. Obok wspaniałych przeżyć, spacerów na łonie natury, spotkań z ciekawymi ludźmi i ich pracą, popularna staje się w ostatnich czasach turystyka konna. Konie od zawsze były dla człowieka ważne, towarzysząc mu w codziennym życiu. Dziś znowu rośnie zainteresowanie tym szlachetnym zwierzęciem; ludzie zamiast zwiedzać obce miejsca wolą odpocząć w kraju, korzystając z ekologicznych form turystyki. Stowarzyszenie Ścieżki konne opracowało projekt odnoszący się do regionów Hradecko, Podzvičinsko i Pogranicze Kłodzkie leżących na terenie Kralovohradeckego Kraju. Celem projektu jest znalezienie możliwości stopniowego tworzenia szlaków konnych oraz budowania koniecznej infrastruktury. Szlaki konne projektowane są w ten sposób, żeby wszystkie regiony były połączone. W Kralovohradeckim Kraju stopniowo powstają stajnie jeździeckie, a w ich okolicach wyznaczane są szlaki konne. Lokalne szlaki oferują możliwość odwiedzenia zabytków i innych ciekawych miejsc regionu. Trasą osiową jest Trasa karkonoska, o długości 136 km. Oznaczona jest nr 103 i kwadratem o wymiarach 10 x 10 cm z czerwoną tarczą na białym tle. Prowadzi z Pardubickiego Kraju przez Hradecko, Podzvičinsko aż w Karkonosze na granicę z Polską, a więc od południa na północ aż na tereny przygraniczne. Szczegółowe informacje na temat projektu znaleźć można na stronach: ZWIĄZEK GMIN KARKONOSZE WSCHODNIE Trutnov Mladé Buky Svoboda nad Úpou Janské Lázně Černý Důl Horní Maršov Malá Úpa Pec pod Sněžkou Žacléř Serdecznie zapraszają do przyjazdu w sezonie 2008! KRÓLESTWO DUCHA GÓR KARKONOSZA przygotowało dla Państwa wiele możliwości spędzenia wolnego czasu na terenie Karkonoszy Wschodnich turystyka rekreacyjna i rodzinna. Aktualne informacje uzyskać można w naszych ośrodkach informacyjnych. TRUTNOV LEGENDA SMOKA Karkonoskie miasto Trutnov oferuje atrakcje turystyczne oraz alternatywne formy spędzenia czasu. Atrakcyjna starówka naszego miasta oraz jego okolice są ciekawym miejscem na jednodniowy i kilkudniowy pobyt całych rodzin i pojedynczych turystów z kraju i z zagranicy. Znaleźć tu można cały szereg atrakcji sportowych i kulturalnych. Przez cały rok organizujemy wiele imprez artystycznych i rozrywkowych. Odkryj sam atrakcje Trutnova!

16 wiosna/lato/jesień 2008 Zatrzymać się, popatrzeć, zauważyć to piękno, mówi JANA KOUBKOVÁ, śpiewaczka, kompozytorka, spikerka, publicystka, organizatorka; rytm umie odczuwać całym ciałem, jest pełna zdolności improwizatorskich i komunikacyjnej lekkości, długie lata należy do czołówki czeskiego jazzu. Piosenkarkę Janę Koubkovą możemy spotkać w Karkonoszach w zimie i w lecie jako turystkę. Lubi tu przyjeżdżać, lubi tu odpoczywać. Mówi na ten temat: Karkonosze - Związek Miast i Gmin Strona 17 Pod koniec lat sześćdziesiątych i na początku siedemdziesiątych przyjeżdżałam na Hromovkę w Špindlerovym Mlýnie. Były to takie wczasy zakładowe dla muzyków. Hromovka należała do Związku Muzyków i Kompozytorów i była bardzo popularna. Spotykali się tu twórcy oraz interpretatorzy muzyki poważnej, popu, jazzu. Do lat dziewięćdziesiątych w Hromovce tętniło życie, w pokoju miałam nawet pianino, udało się zorganizować tyle cudownych wspólnych wieczorów muzycznych Potem zmienił się Jana Koubková. właściciel i wszystko było inaczej. Ale z nostalgii co roku chodzę na Hromovkę popatrzeć. Karkonosze znam naprawdę długo, całe je przewędrowałam. Kiedy miałam wolne jeździłam w Karkonosze, zawsze na wiosnę lub jesienią. W ciągu tych lat nauczyłam się, że wtedy w górach jest spokój, dlatego chętnie tu odpoczywam, odkładam na bok miejski pośpiech, codzienną karuzelę zdarzeń, wieczne zmartwienia związane z pracą. Czytam, odpoczywam, zajmuję się turystyką. Nie chodzi tu o liczbę kilometrów. Za każdym razem, kiedy tu jestem, powtarzam sobie spacer do schroniska Vosecka bouda, spaceruję po okolicy i przechadzam się wokół miasta. Czasami przechodzę 25 kilometrów, kiedy indziej na przykład pięć. Korzystam ze spokoju i przyjacielskiej domowej atmosfery pensjonatu, w którym zawsze mieszkam. Dlaczego właśnie Karkonosze? Kiedy znajduję azyl, w którym nikt mi nie przeszkadza, gdzie mam spokój i jest mi dobrze, nie czuję potrzeby zmiany miejsca. Otoczenie zmieniam przez pozostałą część roku, wtedy muszę dużo kręcić się, przemieszczać. Z zespołem byłam na przykład w Maroko. Taką podróż trzeba przygotowywać co najmniej pół roku naprzód; jestem managerem, opiekuję się czterema osobami, muzykami, którzy muszą z czegoś żyć. Przejmuję za nich odpowiedzialność i jest to dość trudne. Przy organizowaniu podróży należy rozwiązywać nieoczekiwane problemy na przykład, jak przewieźć do Afryki kontrabas. Zapewnić specjalny futerał, bilet lotniczy Kiedy indziej dochodzi do nagłej zmiany programu Czym jestem starsza, tym częściej znajduję się w miejscach, o których nigdy nie myślałam, że się w nich pojawię na przykład Wybrzeże Kości Słoniowej, gdzie śpiewałam sama, bez zespołu. Senegal, Algieria Są to różnorodne środowiska, w których przeżywa się swojego rodzaju napięcie, stres, żeby wszystko wypadło dobrze. Kiedy jestem sama, jest inaczej. Kiedy na mnie ciąży odpowiedzialność za grupę ludzi, jest to bardziej skomplikowane. No a potem przejeżdżam do Špindlerowego Mlyna, nic już nie chcę zmieniać, nie chcę zmieniać miejsca pobytu, zajmuję się tylko relaksem. Czy tydzień wystarcza Pani, żeby odpocząć? Oczywiście lepiej by było, gdyby to trwało dłużej. Dlatego chętnie korzystam z wypróbowanego przyjemnego otoczenia, gdzie wszystko dobrze działa. W pensjonacie często nie ma innych gości. Jest tu cicho, właściciele są mili, lubię ich. Zostawiają mnie w spokoju Pomyślałam, że kiedyś chciałabym tak mieszkać. Porzuciłabym Pragę. Kiedy człowiek jest nieustannie zapracowany, szereg rzeczy mu umyka. Tutaj chętnie się przechadzam, oddycham, patrzę, umiem cieszyć się przyrodą. Potem mówię sobie, że mogłoby tak już zostać. Ta tektonika miasta, jego ruchliwość i gwar, nabijają mnie energią, chyba by mi tego brakowało. Ale gdybym mieszkała w górach, to nie leżałabym tu. Na pewno wraz z miejscowymi założylibyśmy jakąś grupę, spotykalibyśmy się i coś aktywnie tworzyli albo wymyślali Czy góry są dla Pani inspiracją? Jak tak chodzę, patrzę, nie zaprzątam sobie niczym głowy jest o wspaniałe. Chwilę śpiewam, mam pomysły. A ponieważ lubię się ruszać, odpoczynek związany z ruchem to dla mnie fantastyczny relaks. Gdyby tak nie było, źle bym skończyła, ludzie w pracy mało się ruszają, to źle. Kiedy chodzę to aktywnie. Nawet spacerując po Pradze, staram się ćwiczyć. Kiedy jestem w górach, mam spokój, nie spieszę się Kiedy dochodzę później do Śnieżnych Kotłów, wdrapuję się pod górę Bucharovą cestą, chodzę na przyjemne jesienne wycieczki, dowiaduję się, co w górach nowego jest to oczywiście bardzo inspirujące. Ze swoich przechadzek przywożę do domu szereg spostrzeżeń, które mogłyby być natchnieniem również dla osób, które tu na stałe mieszkają. Zauważam, jak przyroda pięknie zmienia kolory. Jest mi smutno, kiedy widzę, jak bardzo zabudowany staje się Špindl. Spotkałam wielu turystów z pieskami, których mi szkoda. Miałam okazję zobaczyć wędkarzy na zaporze. Poczekałam, aż złowili dużą srebrną rybę. A na szczytach koło Foto: Jan Kliment Śnieżnych Kotłów wylądował na łączce helikopter. Panowie z noszami szybko włożyli do niego kogoś rannego Zatrzymać się, popatrzeć. Kiedy nie ma presji czasu, jest przecież wspaniale. Podoba mi się książka o Karkonoszach napisana przez Pavla Klimeša. Jest w niej wszystko to, co sama sobie myślę i zauważam w tym środowisku. Wszystko o ludziach. Černý Důl powstał jeszcze w czasach średniowiecza, a założono go w związku z wydobyciem złota. Na kilometrowej leśnej trasie Ścieżki górniczej Berghaus z dziesięcioma tablicami informacyjnymi, obejrzeć można szczeliny skalne, ujście średniowiecznej kopalni, przepadlisko zasypanego szybu uranowego Berghaus jest pierwszą ścieżką edukacyjną dotyczącą średniowiecznego wydobycia rud oraz nowszym badaniom zasobów rud uranu w Karkonoszach. W planie jest jej powiększenie o kolejne ciekawe miejsca. Góry Kruszne Szumawa Karkonosze Południowa Morawa Noclegi Czechy z 10% zniżkou HOTELI PENSJONATY APARTAMENTY CHATY I CHAŁUPY Beskidy Internet:

17 Strona 18 Karkonosze - Związek Miast i Gmin wiosna/lato/jesień 2008 Rzeźbienie w drewnie, albo: jak drewniane kłody zmieniają się pod wpływem piły spalinowej W Karkonoszach często spotykamy Ducha Gór Karkonosza wyciętego z wielkiego kawałka drewna. Ta bajkowa postać jest częścią naszych gór, podobnie jak materiał, z którego się go rzeźbi. Dlatego tak ważne jest promowanie tradycyjnego miejscowego rzemiosła. W tym roku do tradycyjnych już plenerów rzeźbiarskich w Prkennym Dole koło Žacléřa i we Františkovie koło Rokytnice nad Jizerou dołączą nowe plenery zorganizowane w Vrchlabí i na Benecku. Spotkają się tu mistrzowie sztuki, którzy za pomocą swoich dzieł zadziwią i przyciągną uwagę gości. Państwo również powinni przyjechać na to tradycyjne rzeźbienie w drewnie. To wspaniały widok, kiedy piła w rękach mistrzów przemienia kawałek drewna w cudowną rzeźbę. Prkenný Důl koło Žacléřa Termin: maja 2008 r. Artyści przez kilka dni rzeźbią w dwumetrowych kłodach, aby następnie zaprezentować swoje prace na wernisażu. Organizatorzy przygotowują bogaty program towarzyszący, w którym nie brak muzyki ani pokazów ognia. Więcej informacji: Vrchlabí - teren parku przypałacowego Termin: maja 2008 r. Przy okazji obchodów 45-lecia założenia czeskiego Karkonoskiego Parku Narodowego KRNAP jego dyrekcja organizuje plener rzeźbiarski. Twórczość obejrzeć będzie można przez cały tydzień. Uroczysty wernisaż odbędzie się 24 maja 2008 r. w Vrchlabí. Rzeźby zostaną następnie rozmieszczone w ważnych miejscach Karkonoszy. Więcej informacji: Františkov koło Rokytnice nad Jizerou Termin: lipiec 2008 r. Siedem pełnych wrażeń dni. Dowiemy się czegoś na temat dawnych rzemiosł w górach, zapoznamy się z tradycyjnymi karkonoskimi rzemiosłami. Dla zaciętych turystów przygotowano wycieczkę, dla tych, którzy wolą odpoczywać na siedząco, zagra muzyka w wykonaniu miejscowych grup (country, orkiestry dęte, czyli tzw. dechovki, a także coś cięższego ), poleje się piwko a do jedzenia będą tradycyjne kerkonošské sejkory czyli specjalne placki kartoflane. Więcej informacji: p. Brožová, tel , nebo Benecko - rzeźbienie w drewnie Termin: 2-9 sierpnia 2008 r. Dřevosochání czyli rzeźbienie w drewnie z programem towarzyszącym, takim jak produkcja ceramiki, wyrobów z drewna i wikliny oraz pokazami kowalstwa artystycznego. Według zapewnień organizatorów nie zabraknie zabawy i muzyki. Więcej informacji: Roman Güttler, tel Hořice - plener rzeźbiarski Termin: lipiec 2008 r. Tradycyjne międzynarodowe spotkania rzeźbiarzy są organizowane w Hořicach już od 1966 roku. W opuszczonym kamieniołomie św. Józefa nad Hořicami powstają w czasie tej trwającej miesiąc imprezy rozmaite tworzone z tutejszego piaskowca rzeźby, które następnie umieszczane są w ciekawej galerii pod gołym niebem na wzgórzu św. Gotharda w Hořicach. Do dnia dzisiejszego znalazło się tam ponad 80 rzeźb, które tworzą jedyną w swoim rodzaju przestrzeń w przylegających do wzgórza Smetanovych sadach. Więcej informacji: Imprezy muzyczne i teatralne Janské Lázně Koncerty promenadowe Termin: regularne niedzielne popołudniowe koncerty od czerwca do sierpnia Uzdrowiskowe koncerty promenadowe w kolumnadzie w miejscowości Janské Lázně Organizator: Państwowe Uzdrowisko Janské Lázně Kontakt: tel , Trutnov Scena dziecięca Termin: czerwiec Ogólnoczeski przegląd recytatorów dziecięcych połączony z warsztatami oraz 37. edycja krajowego przeglądu teatrów dziecięcych Organizator: Dom Kultury Trutnov Kontakt: tel , info@dktrutnov.cz, Horní Maršov Doteky Termin: 21 czerwca Dobroczynny festiwal muzyczno-teatralny DOTEKY, czyli Dotyki Organizator: Ośrodek Wychowania Ekologicznego i Etyki Rýchory SEVER Kontakt: Urząd Gminy Horní Maršov, tel , Pec pod Sněžkou - Velká Úpa Lato teatralne w Chacie Borůvka Termin: 21 czerwca Popołudnie z teatrem i zabawą Organizator: Chata Borůvka, Velká Úpa, Pec pod Sněžkou Kontakt: tel , boruvka-velkaupa@volny.cz Vrchlabí Vrchlabskie lato muzyczne Termin: lipiec sierpień 2008 Niedzielne koncerty muzyki poważnej w kościele klasztornym św. Augustyna w Vrchlabí. Organizator: KD Střelnice Vrchlabí. Kontakt: tel , kdstrelnice@muvrchlabi.cz Trutnov Open air music festival Termin: sierpień 22. edycja tradycyjnego rockowego festiwalu Open air music, który odbywa się na terenie PK Bojiště w Trutnovie. Na czterech scenach występują grupy czeskie i zagraniczne. Organizator: Geronimo Agency Kontakt: tel , geronimoagency@vol.cz, trutnov.openair.cz Jablonec nad Jizerou Festiwal orkiestr dętych Karkonosza Termin: sierpień 21. edycja przeglądu orkiestr dętych (tzw. dechovek ) z okolicznych miast Organizator: Krkonošská dechovka Jablonec nad Jizerou. Kontakt: Josef Ulrich, tel , dechovka@ulrichovi.cz Paseky nad Jizerou Paseckie święto muzyki Termin: sierpień Tradycyjne trzydniowe święto muzyki. Zabrzmią niektóre wielkie dzieła muzyki sakralnej. Organizator: Chór Svatováclavský sbor, Paseky nad Jizerou. Kontakt: tel Jilemnice 18. Festiwal orkiestr dętych Termin: 3 sierpnia Park pałacowy podkreśla spokój konieczny do słuchania muzyki granej przez orkiestry dęte. Organizator: dom kultury JILM Jilemnice Kontakt: tel: , info@sdjilm.cz Harrachov Noc celtycka Termin: 9 10 sierpnia Karkonoski festiwal open air muzyki rockowej pod skoczniami narciarskimi Miejsce: Harrachov Hrad Pecka Wystąpienia szermierzy oraz przedstawienia teatralne Termin: sierpnia Vysoké nad Jizerou Teatralna jesień Karkonosza Termin: październik 39. edycja krajowego przeglądu najlepszych amatorskich wiejskich trup teatralnych, które zaprezentują przedstawienia nominowane podczas przeglądów krajskich (wojewódzkich). Odbywa się od 1971 roku Organizator: stowarzyszenie Větrov oraz Miasto Vysoké nad Jizerou Kontakt: tel

18 wiosna/lato/jesień 2008 Karkonosze - Związek Miast i Gmin Strona 19 Spotkania tradycyjne karkonoskie rzemiosła, święta piwa i odpusty Jilemnice Majowy jarmark na rynku Masarykovo náměstí Termín: 17 maja Wśród sprzedawanych przedmiotów pojawiają się kwiaty, sadzonki, artykuły ogrodnicze, wyroby rzemieślnicze różnego rodzaju, ale także towary nowoczesne. Organizator: dom kultury JILM Jilemnice i Miasto Jilemnice Kontakt: tel , info@sdjilm.cz Špindlerův Mlýn Špindlerovski odpust Termín: czerwca Tradycyjny odpust odbywający się przed początkiem wakacji letnich, towarzyszy mu szereg ulicznych wystąpień mażoretki, magik, kataryniarz, teatr, szermierze, aerobik, taniec, strażacy. Nie brakuje też tradycyjnych pamiątek, karuzeli, stoisk, gastronomii, pokazów rzemiosł karkonoskich. Organizator: Osvětová beseda przy Urzędzie Miejskim, Špindlerův Mlýn Kontakt: Milada Odvárková, tel , , Malá Úpa Maloúpski jarmark Termín: 28 czerwca Kontakt: tel Vrchlabí Vrchlabský jarmark Termín: lipiec Pokazy rzemiosł artystycznych, bogaty program i gastronomia Organizator: KD Střelnice Vrchlabí Kontakt: tel , kdstrelnice@muvrchlabi.cz Žacléř Dzień ludowych rzemiosł na placu Rýchorské náměstí Termín: 5 lipca Tradycyjny ludowy jarmark z możliwością zakupu gotowych wyrobów od rzemieślników, z bogatym programem kulturalnym, dobrym jedzeniem i piciem. Organizator: Muzeum miejskie Žacléř i Miasto Žacléř Kontakt: tel , muzeum@zacler.cz Roztoky u Jilemnice Targ Karkonosza Termín: lipca 26. edycja targów kwiatowych, artykułów ogrodniczych oraz artykułów dla hodowców oraz innych towarów Organizator: ČSCH Roztoky koło Jilemnice Kontakt: Urząd Gminy Roztoky u Jilemnice, tel Vrchlabí Tydzień rzemiosł Termín: lipca W podcieniach trzech zabytkowych domów w Vrchlabí zobaczyć można prezentacje typowych karkonoskich rzemiosł: drutowanie, malowanie zabawek, koronkarstwo, plecionki, produkcja szklanych fi gurek itp. Organizator: Správa Krnap, Vrchlabí. Kontakt: tel , Jilemnice Letnie wieczory Karkonosza na rynku Masarykovo náměstí Termín: lipca Tydzień karkonoskiej kultury i tradycji miejscowości mikroregionu Jilemnicko. Oprócz spotkań kulturalnych i towarzyskich można skosztować miejscowych produktów. Organizator: dom kultury JILM Jilemnice oraz Miasto Jilemnice. Kontakt: tel , info@sdjilm.cz Harrachov V Harrachovskie święto piwa Termín: 19 lipca Sprzedaż piw z kilku browarów, bogata gastronomia, grillowany prosiak, muzyka na żywo, Duch Gór Karkonosz, konkursy, tombola z atrakcyjnymi nagrodami oraz zabawa taneczna. Organizator: huta szkła Novosad a syn Harrachov Kontakt: tel , person@sklarnaharrachov.cz, Hostinné Porcjunkula na rynku Termín: 1 3 sierpnia Tradycyjne ludowe uroczystości z bogatym programem, jarmarkiem, atrakcjami, północnymi rozmowami olbrzymów, muzyką i fajerwerkami. Organizator: Miasto Hostinné Kontakt: tel , infocentrum@muhostinne.cz Vrchlabí Karkonoskie święto piwa Termín: 9 sierpnia Prezentacja kilku browarów, degustacja piw, konkursy, bogaty program towarzyszący Organizator: stowarzyszenie Sdružení pivní slavnosti Kontakt: p. Chuchlík, tel , p. Doubek, tel Horní Maršov Odpust Maršovski Termín: 9 sierpnia Odnowiona tradycja odpustu z bogatym programem przy okazji święta Wniebowzięcia NMP. Koncert organowy, muzyka dęta, rock, teatr, spotkanie miejscowych i gości. Organizator: Gmina Horní Maršov Kontakt: tel , Jilemnice Odpust św. Wawrzyńca Termin: 9 10 sierpnia Organizator: Miasto Jilemnice Kontakt: tel Svoboda nad Úpou Uroczystości Rudolfowskie Termín: 20 września W 1580 roku Svoboda nad Úpou zyskała od cesarza Rudolfa II prawa miejskie. Przeżyjmy ten dzień pełen rozrywki Letnie wieczory Karkonosza W tym roku odbędą się w dniach lipca pod patronatem samego władcy naszych gór. Letnie wieczory Karkonosza stają się już tradycyjnym festiwalem. Odbywają się w przyjemnym otoczeniu jilemnickiego rynku (Masarykovo náměstí) oraz parku pałacowego w Jilemnicy. Ci z nas, którzy regularnie bywają na festiwalu, zauważyli z pewnością, że jego popularność wzrosła. Jest to źródłem radości nie tylko dla organizatorów, ale także dla występujących. To zainteresowanie dodatkowo mobilizuje do przygotowań czwartej już edycji Wieczorów latem 2008 r. Serdecznie zapraszamy turystów oraz mieszkańców z i spoza mikroregionu Jilemnicko. Podziękowania należą się partnerskim mikroregionom Jilemnicka mikroregionom Krkonoše, Pojizeří, Kozákov i Východní Krkonoše za pomoc wynikającą ze wspólnego zamiaru zorganizowania rozbudowanej imprezy kulturalnej. Mikroregiony te uczestniczą w przygotowaniach w zależności od swych możliwości. Podziękowania należą się także sponsorom, którzy pomogli w przetrwaniu trudnych chwil i uświadomieniu sobie, że jeszcze ważniejsze niż dotacja jest dobrze funkcjonujące partnerstwo lokalne. Podziękować wypada również wolontariuszom oraz wszystkim widzom, którzy wspólnie tworzą piękną letnią festiwalową atmosferę. Zapraszamy!! i edukacji: prezentacje wydobycia i płukania złota, pokazy szermierki, rzemiosła ludowe, sztuki plastyczne, dla dzieci i dorosłych program kulturalny i rozrywkowy grupa taneczna, muzyka na żywo, przeciąganie liny, ścianka wspinaczkowa, bowling, kręgle, gastronomia z prosiakiem z rożna, degustacja win. Organizator: Miasto Svoboda nad Úpou Kontakt: tel , Rokytnice nad Jizerou Tradycyjny odpust rokytnicki Termín: 4 5 października Pořadatel: Miasto Rokytnice nad Jizerou Kontakt: tel Hostinné 3. Czeskie targi rzemiosła pod olbrzymami Termin: 21 listopada Organizator: Infocentrum Hostinné Kontakt: tel NOWE NOCLEGI W MIEJSCOWOŚCI HOSTINNÉ W Hostinném po kilkuletniej przerwie szykuje się poszerzenie oferty usług turystycznych. Dokończone zostanie przygotowywanie baz noclegowych w trzech miejscach. Remont generalny trwa właśnie w byłym Hotelu Miejskim ( Městský hotel ), dziś nazywającym się Městský Hotel Dorinka. Najpóźniej na początku października będzie tu mógł zanocować pełen autobus turystów do dyspozycji będzie 16 pokojów. Zarówno część hotelowa, jak i restauracyjna mają saloniki, w których odbywać się mogą wesela, uroczystości rodzinne i szkolenia. Jeżeli wszystko pójdzie zgodnie z planem, na początku wakacji letnich powinien zostać otwarty posiadający prawie 60 miejsc noclegowych apartamentowy kompleks firmy Techtex. Goście hotelowi będą mogli także skorzystać po niższych cenach z kompleksu sportowego znajdującego się w sąsiednim TechtexSport (np. tenis w krytej hali, indoor cycling, siłownia, solarium i in.). Ważna jest również możliwość bezpłatnego parkowania na zamykanym parkingu. Restauracja zostanie rozbudowana będzie w niej ok. 80 miejsc. Ciekawostką kompleksu jest rotunda pomieszczenie służące do organizowania szkoleń, prezentacji firm czy prywatnych podmiotów. Ostatnim miejscem noclegowym, znajdującym się w samym centrum miasta, jest posiadający 7 pokojów z 22 miejscami, restauracją i kawiarnią pensjonat typu rodzinnego o nazwie 14 otwarty zostanie na przełomie lat 2008/09. Każdy pokój jest oryginalny, meble są drewniane, wnętrza wystrojem skojarzą nam się z różnymi gatunkami drzew, są tu też płaskorzeźby. Realizacja projektów przyczyni się do rozwoju gospodarczego regionu oraz do poprawy promocji miasta. Powstaną nowe miejsca pracy, ale także reprezentacyjne miejsca noclegowe odpowiednie dla ważnych gości krajowych i zagranicznych odwiedzających ten region. Pragniemy, żeby Hostinné stało się ważnym celem turystycznym. Dziękujemy wszystkim, którzy przyczyniają się do realizacji tych zamierzeń.

19 Strona 20 Karkonosze - Związek Miast i Gmin wiosna/lato/jesień 2008 Karkonosze i Przedgórze, czyli: wspólnie z regionem Podzvičinsko Turystyczny region Podzvičinsko stał się częścią nowego regionu turystycznego Karkonosze i Przedgórze (Krkonoše a Podkrkonoší). Po raz pierwszy nowy region został zaprezentowany na targach turystycznych Regiontour 2008 w Brnie (w styczniu 2008 r.), a także na HolidayWorld w Pradze (w lutym 2008 r.). Samo Podzvičinsko jest częścią malowniczego Przedgórza Karkonoszy zwanego po czesku Podkrkonoší, regionu, który nie jest jeszcze na razie zbyt uczęszczany przez turystów. Może właśnie dlatego jest idealnym miejscem do spędzenia spokojnego rodzinnego urlopu. Historia, kultura i niektóre typowe dla regionu tematy, jak rzeźbiarstwo czy hodowla owoców, stopniowo będą prezentowane w oprawie graficznej znanej już z folderów reklamujących Karkonosze. Od połączenia z Karkonoszami jednym z najczęściej odwiedzanych miejsc Czech oczekiwać można poszerzenia możliwości współpracy, na przykład przy skomunikowaniu szlaków pieszych i rowerowych. Planowane są projekty w dziedzinie transportu, promocji i koordynacji imprez sportowych i towarzyskich. Podzvičinsko spokojne i malownicze Przedgórze Karkonoszy Na Przedgórzu Karkonoszy, niedaleko od Czeskiego Raju, leży kraina, w której łatw się zakochać niezapomniane widoki zapadają głęboko w serca. Inspirują... Kuks barokowa kompozycja krajobrazowa Wyjątkowym zabytkiem regionu Przedgórza (Podkrkonoší) jest były kompleks uzdrowiskowy znajdujący się niedaleko miasta Dvůr Králové nad Labem, a związany z postacią hrabiego Franciszka Antoniego Šporka ( ). Ten wykształcony, lecz pod wieloma względami skomplikowany człowiek przybył tu na początku XVIII wieku z pomysłem wybudowania ogromnego kompleksu architektonicznego w czasach swej największej świetności składającego się z domu zdrojowego, szpitala, toru wyścigowego, teatru, gościńca i zabudowań gospodarczych. Całość została zaprojektowana z wyczuciem i nawiązywała do krajobrazów doliny Łaby. Rozległy park pełen był rzeźb, fontann i innych dzieci Polka Rallye. Miletin Erbena czasu podczas wizyty na Przedgórzu Karkonoszy. Już ponad rok można też w Miletínie podziwiać ekspozycję Muzeum czeskiego teatru amatorskiego Teatr Narodowy Przedgórza Karkonoszy ( Národní divadlo českého Podkrkonoší ). obiektów małej architektury. Pomimo tego, że do dziś dochował się tylko fragment dzieła hrabiego, budynek szpitalny z kościołem Trójcy Świętej na prawym brzegu Łaby jest imponujący, zaś fragment schodów zachowany na przeciwnym brzegu rzeki pozwala domyślać się, jak ogromny i ciekawy był tutejszy kompleks przed ponad 250 laty. Przestrzeń przed fasadą kościoła i szpitala ozdabiają wspaniałe rzeźby autorstwa Mateusza Bernarda Brauna ( ) przedstawiające szeregu Cnót i Grzechów. Są to kopie, oryginały znajdują się w sali głównej Lapidarium. Mateusz Bernard Braun był w swoich czasach najbardziej popularnym i znaczącym jedynym dziełem stworzonym przez niego terenie kompleksu Kuks. Hrabia Špork kupił początku XVIII wieku przy zachodniej gra swojego majątku kawał lasu ze skałami dokumentach określany jako Nowy Las. następnych latach powstała tu jedyna w sw rodzaju grupa rzeźb w plenerze, nazyw Szopką Brauna (Braunův Betlém), która w 20 roku została wpisana na listę Światow Funduszu Zabytków (World Monument Fou czyli na listę 100 najbardziej zagrożon zabytków świata. Szopkę Brauna naprawdę warto odwied Prowadzi tędy również ścieżka edukacyjna. Czekają nas niecodzienne przeżycia Foto: D. Jung Centra informacyjne Podzvičinska: Dvůr Králové nad Labem Miejskie centrum informacji Dvůr Králové nad Labem nám. T. G. Masaryka Dvůr Králové nad Labem Tel./fax.: info@mudk.cz Hořice Miejskie centrum informacji Hořice nám. Jiřího z Poděbrad Hořice Tel./ fax: infocentrum@horice.org Lázně Bělohrad Miejskie centrum informacji Hoška Tour Nám. K. V. Raise Lázně Bělohrad Tel.: hoska-tour@hoska-tour.cz Holovousy Centrum informacji gminy Holovousy Holovousy Hořice v Podkrkonoší Tel.: info@holovousy.cz Podhorní Újezd Centrum informacji Ośrodka Sportowego Podhorní Újezd Vojice 141, Hořice Tel.: sportareal@podhorniujezd.cz, Otwarte: maj wrzesień Maj Hořické hudební slavnosti (Hořickie święto muzyki) - przegląd i festiwal amatorskich grup i stowarzyszeń z regionu Hořicko Miletínské divadelní jaro (Miletinska wiosna teatralna) Miletín Krajem Eduarda Štorcha (Przez krainę pisarza E. Štorcha) Ostroměř - pieszy rajd turystyczny zatáček Gustava Havla (300 zakrętów G.Havla) Hořice edycja zawodów motocyklowych Mezinárodní symposium kaktusů (Międzynarodowy festiwal kaktusów) Dvůr Králové nad Labem Pivovarské slavnosti (Święto browarnicze) - Miletín Czerwiec Letní mezinárodní turistický sraz (Letnie międzynarodowe spotkanie turystyczne) Lázně Bělohrad Tradiční pouť (Tradycyjna zabawa odpustowa) Kuks Dobývání hradu Pecka (Zdobywanie zamku Pecka) - zabawa Slavnosti Pod Zvičinou (Święto Pod Zvicinou) Lázně Bělohrad - międzynarodowy festiwal folklorystyczny Czeska Tourist Trophy i UEM cup Hořice - zawody samochodowe na torze miejskim Kralovodvorskie zawody o nagrodę Františka Šťastnego Dvůr Králové nad Labe - zawody zabytkowych motocykli wyścigowych Lipiec Sochařské sympozium (Plener rzeźbiarski) Hořice - tradycyjna międzynarodowa impreza Brtevman 2008 Lázně Bělohrad - cross country rowerów górskich Peckovská struna - folk a country festiwal Country festiwal Pod hůrou Lázně Bělohrad Svatojakubské trhy lidových řemesel (Jarmark rzemiosł ludowych św. Jakuba) Miletín Sierpień 9.8. Lidová řemesla (Rzemiosła ludowe) Kohoutov RAVO maraton 2008 Lázně Bělohrad - zawody rowerów górskich Teatrum Kuks 2008 Kuks - festiwal muzyki i teatru barokowego Wrzesień Winobranie na Kuksie Svatohubertské slavnosti (Hubertusy) Slavnosti Holovouských malináčů (Święto holovouskich jabłek malinówek) Zaktualizowany i bardziej szczegółowy kalendarz imprez znaleźć można na:

20 wiosna/lato/jesień 2008 Karkonosze - Związek Miast i Gmin Strona 21 Odwiedźmy też polskie Karkonosze na pewno nas nie zawiodą Szklarska Poręba, Centrum Karkonoskiego Parku Narodowego, Muzeum Minerałów, Wodospad Szklarki, Zamek Chojnik, Kościółek Wang, Muzeum Lalek, Muzeum Sportu, Centrum Informacji Turystycznej Karpacz, Centrum Kolorowa, Centrum Informacji Turystycznej i Kulturalnej Jelenia Góra, Muzeum Karkonoskie, Park Miniatur, Centrum Informacji Turystycznej Kowary, Sztolnie Kowarskie Ciekawa przyroda, ciekawa historia, odwiedziny w zaprzyjaźnionych centrach informacji Wycieczka szkoleniowa w polskie Karkonosze, przygotowana przez Regionalne Centrum Informacji Turystycznych Karkonosze z siedzibą w Vrchlabí, zrealizowana dzięki partnerskiemu Związkowi Gmin Karkonoskich i sfinansowana z transgranicznego funduszu Unii Europejskiej INTERREG, spełniła oczekiwania wszystkich jej uczestników, którymi byli pracownicy karkonoskich centrów informacyjnych, członkowie grupy marketingowej przy Związku Miast i Gmin Karkonosze, a także inni goście, na przykład z Euroregionu Glacensis czy Uniwersytetu Hradec Králové. Celem szkolenia była wzajemna wymiana doświadczeń praktycznych oraz kwestii organizacyjno-roboczych po obu stronach granicy, a także osobiste zapoznanie się z ciekawymi celami turystycznymi, które pracownicy centrów informacji polecać będą czeskim i zagranicznym gościom jako propozycje na wycieczki do Polski. Następna strona stanowi jednocześnie zaproszenie Wybierzmy się w Karkonosze góry bez granic! Centrum Karkonoskiego Parku Narodowego wielkoformatowe panoramy i szereg innych interaktywnych ciekawostek. Muzeum Sportu i Turystyki w Karpaczu sanie rogate, puchary i trofea zawodników, łyżwiarzy, skoczków, bobsleistów, księgi z raportami stanowiącymi świadectwo życia w górach, drewnianą rzeźbę tryptyk ze scenami z życia zielarzy i laborantów, którzy warzyli różne mikstury oraz z postacią Ducha Gór, ich patrona. Do tego szereg innych ciekawostek. muzeumsportu@dolnyslask.pl Park Miniatur Zabytków Dolnego Śląska w Kowarach. Podczas trwającej ponad godzinę przechadzki turystyczną. Teren wokół nich jest eksklawą Karkonoskiego Parku Narodowego, ochronie podlega bukowy las. Wodospad Szklarki Karkonoskie Centrum Edukacji Ekologicznej w Szklarskiej Porębie. Podziwiać tu można ekspozycję dotyczącą polskiej i czeskiej Powstało w 1974 r. Oprócz sali przeznaczonej na wystawy czasowe znajduje się tu stała wystawa historii narciarstwa, obejrzeć można Po parku, który naprawdę warto odwiedzić, oprowadzi nas jego właściciel i twórca Marian Piasecki. Zamek Chojnik Ruiny zamku nad Sobieszowem (627 m n.p.m). usytuowany jest na wysokości 520 m n.p.m. Woda spada szeroką, zwężającą się ku dołowi kaskadą z wysokości 13,5 m. Dzięki umieszczonej tu turbinie znajdujące się obok schronisko zasilane jest w prąd elektryczny. Od parkingu prowadzi tu wygodna dróżka. strony Karkonoszy, nowocześnie wyposażone laboratorium z mikroskopami, pracownię ceramiki, dotykową makietę Karkonoszy, między wspaniale wykonanymi modelami, miniaturami rzeczywistych zabytków, osadzonymi w sztucznie stworzonym krajobrazie połączonym z prawdziwą przyrodą, czuć się będziemy jak Guliwer wśród liliputów. Pierwsze wzmianki na jego temat pochodzą z XIII wieku; w 1675 r. zamek został zniszczony przez pożar, dziś jego ruiny są atrakcją Sztolnie Kowarskie Skarbiec Walonów Kowarska kopalnia żelaza i uranu; zwiedzać można podziemną turystyczną trasę zorganizowaną w sztolniach badawczych o długości 1200 m. Bogactwo przyrody Sudetów Zachodnich przyciągało poszukiwaczy skarbów już od najwcześniejszego średniowiecza. Z południa i zachodu na Śląsk przybywali ludzie, których nazywamy Walonami. Umieli oni odkrywać bogactwa skrywające się pod ziemią. My też możemy zajrzeć do podziemi, sztolnie są warte zwiedzenia. W sezonie letnim, od do , otwarte codziennie od do Zalecamy wziąć ze sobą ciepłe ubrania. Czas zwiedzania ok. 1 godz.