Wózki inwalidzkie

Transkrypt

1 Wózki inwalidzkie Wózki inwalidzkie w większości są do siebie podobne. Ich podstawowa konstrukcja to dwa koła rowerowe, ramy podtrzymujące siedzisko i podparcie pod plecy zawierające mechanizm umożliwiający składanie wózka. Wszystko razem stanowi rodzaj wygodnego fotela na kółkach służącego do transportowania pacjenta z miejsca na miejsce. Wózek ma zapewnić użytkownikowi odpowiedni komfort siedzenia i możliwość przemieszczania się samodzielnie bądź przy pomocy innych osób. Zakres możliwości manewrowania wózkiem przez użytkownika jest podstawowym kryterium rozróżniania rodzajów wózków i ich jakości funkcjonalnej. Konstruktorzy, biorąc pod uwagę oczekiwania osób niepełnosprawnych, które chcą poprawić swą mobilność i niezależność, tworzą różne wersje wózków, mniej lub bardziej rozbudowane odpowiednio do potrzeb użytkowników Wózki używane głównie w pomieszczeniach Wózki używane głównie w pomieszczeniach ze względu na funkcję dzieli się na: 1) wózki leżakowe [ryc. 3.22] z wysokim odchylanym oparciem, wykorzystywane głównie przez pacjentów, którzy nie mogą utrzymać głowy i muszą w czasie siedzenia mieć często zmienianą pozycję ciała; są bardzo wygodne dla osób prowadzących tzw. łóżkowo-fotelowy tryb życia; do wózków można dokupić nakładkę pełniącą funkcję stolika podręcznego, chroniącą pacjenta przed wypadnięciem z wózka, a także umożliwiającą terapeutyczne ułożenie porażonej ręki (np. po udarze mógu), 2) wózki fotelowe [ryc. 3.23] przeznaczone dla osób z porażeniami i niedowładami, po amputacjach, z usztywnionymi kończynami dolnymi, a także dla wszystkich, którzy muszą okresowo korzystać z pomocy wózka; wózki są przystosowane do napędu dwiema kończynami lub jedną kończyną górną; możliwość usunięcia podnóżków [ryc. 3.24] pozwala na samodzielne przemieszczanie się poprzez odpychanie się nogami (lub jedną nogą) od podłoża i jednoczesne kierowanie wózkiem wtedy, gdy ręce są zbyt słabe, by poruszać kołami; wyjmowanie boków umożliwia przesiadanie się (np. za pomocą łatwoślizgu) w transferach łóżko wózek, wózek sedes, wózek krzesło sanitarne, wózek samochód itp. Wózek składa się, pociągając za siedzisko w górę, a rozkłada się poprzez rozciągnięcie boków wózka [ryc. 3.25]. Łatwość składania i rozkładania jest istotna szczególnie wtedy, gdy użytkownik wózka podróżuje samochodem osobowym (złożony wózek mieści się w typowym bagażniku). 71

2 A B Rycina Wózek inwalidzki typu leżak z oparciem w pozycji pionowej (A) i odchylonym (B). Rycina Wózek fotelowy. Rycina Zdejmowanie podnóżka i boku wózka. 72 Szwalkiewicz-Opiekun indd :49:01

3 A Rycina Składanie wózka (A) i złożony wózek (B). B Wózki używane głównie w terenie Wózki używane głównie w terenie (np. dojazd do pracy, szkoły) ze względu na funkcję dzieli się na: 1) wózki o napędzie ręcznym korbowym czy dźwigniowo-składanym (wózki te wymagają dużej sprawności kończyn górnych), 2) wózki o napędzie elektrycznym przeznaczone dla osób ze znacznym stopniem ograniczenia sprawności kończyn górnych oraz z niesprawnymi kończynami górnymi (sterowanie wargami i językiem, jednym palcem ręki, nogą, przez wdech i wydech powietrza). Ze względu na stopień dopasowania do potrzeb użytkownika wózki dzielimy na: 1) wózki dla dzieci i dorosłych ze spastycznością przeznaczone dla osób ze schorzeniami ośrodkowego układu nerwowego (np. mózgowe porażenie dziecięce), stabilizują głowę i tułów, a w razie potrzeby także kończyny dolne i górne; mogą być używane w pomieszczeniach i w terenie, 2) wózki aktywne [ryc. 3.26] przeznaczone dla osób ze znaczną i utrwaloną dysfunkcją narządu ruchu (porażenia, niedowłady, stan po amputacji), ze względu na konstrukcję i użyte materiały zapewniają duże możliwości regulacji i dopasowania do indywidualnych potrzeb, pozwalają na maksymalne usprawnienie i usamodzielnienie w życiu, w tym na uprawianie sportu, zwykle są lekkie, zwrotne, łatwe w manewrowaniu i umożliwiają szybki i łatwy powrót na wózek po ewentualnej wywrotce. 73

4 A B C Rycina Wózek aktywny widok z boku (A) i z tyłu (B) oraz zakładanie pasa zabezpieczającego nogi (C). Do wózków można dobrać różne akcesoria poprawiające komfort i bezpieczeństwo jazdy, np. pas podtrzymujący bezwładne nogi na podnóżku [ryc. 3.26c]. Standard stanowi wyposażenie wózka aktywnego w mechanizm szybko rozłączalnych osi kół napędowych, co w znacznym stopniu ułatwia transport, np. w bagażnikach samochodowych. Wszystkie wózki aktywne pełnią funkcję protezy czynnościowej, podobnie jak proteza nogi u osoby, która ma amputowaną kończynę. Z tego powodu taki wózek musi być indywidualnie dobrany przez specjalistę (lekarz rehabilitacji, fizjoterapeuta), odpowiednio do dysfunkcji i rodzaju urazu pacjenta. Zaawansowanie technologiczne pozwala obecnie na prace nad prototypami wózków, które dzięki zastosowanej elektronice są w stanie bez większego udziału użytkownika pokonywać przeszkody terenowe (m.in. schody) i samodzielnie utrzymują równowagę na dwóch kołach. 74

5 Zapamiętaj! Wózek powinien charakteryzować się jak największą mobilnością przy użyciu jak najmniejszej siły przez użytkownika. Dobry wózek musi być wygodny, funkcjonalny, wytrzymały, estetyczny oraz dobrany do rodzaju i stopnia niepełnosprawności użytkownika Dostępność do sprzętu refundacja kosztów zakupu wózka Według aktualnie obowiązujących przepisów osoby niepełnosprawne (nie jest wymagane orzeczenie o stopniu inwalidztwa) mają prawo do bezpłatnego otrzymania wózka inwalidzkiego (na podstawie zlecenia lekarskiego wystawionego na specjalnym druku i potwierdzonego przez NFZ) raz na 5 lat w przypadku mózgowego porażenia dziecięcego i innych schorzeń uniemożliwiających samodzielne poruszanie się lub raz na 3 lata do 18. roku życia. Typ wózka określa lekarz specjalista ortopedii, neurologii, reumatologii lub rehabilitacji medycznej. Realizacją zleceń zajmują się punkty zaopatrzenia ortopedycznego, a koszty zakupu pokrywają wojewódzkie oddziały Narodowego Funduszu Zdrowia, które ustalają też limity cen, czyli poziom refundacji. Niestety, ceny wózków najczęściej przekraczają limity NFZ. Przykładowo podstawowa wersja wózka inwalidzkiego ręcznie przemieszczanego kosztuje w sklepie medycznym ok zł, a limit refundacji wynosi 800 zł. Resztę kwoty kupujący pokrywa we własnym zakresie. Chorzy z orzeczonym stopniem niepełnosprawności mogą także zwrócić się o refundację pozostałych kosztów zakupu do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Aby uzyskać dofinansowanie na zakup wózka inwalidzkiego, osoba zainteresowana musi zwrócić się o pomoc do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie lub wojewódzkiego oddziału PFRON. Dotyczy to także dofinansowania wózków aktywnych i o napędzie elektrycznym Poduszki przeciwodleżynowe Chorzy zagrożeni powstaniem odleżyn często poruszają się na wózkach inwalidzkich i spędzają czas w pozycji leżącej lub siedzącej. Osoba długo siedząca powinna dążyć do zachowania prawidłowej pozycji ciała i symetrycznego rozłożenia jego ciężaru. Konieczna jest częsta zmiana ułożenia i miejsc ucisku. W tym celu zaleca się stosowanie poduszek przeciwodleżynowych, które nie mają na powierzchni żadnych otworów [ryc. 3.27]. 75

6 Rycina Kółko gumowe niezalecane w profilaktyce odleżyn. A B C Rycina Poduszka przeciwodleżynowa w pokrowcu (A), konstrukcja takiej poduszki (B), nadmuchiwanie poduszki przeciwodleżynowej (C) i poduszka wypełniona powietrzem (D). D 76

7 Rycina Poduszka przeciwodleżynowa dynamiczna. Rycina Poduszka przeciwodleżynowa typu jeż wykonana z gąbki. 77

8 Rycina Fotel wyłożony poduszkami przeciwodleżynowymi. Poduszki przeciwodleżynowe [ryc. 3.28] mogą pracować w trybie stałociśnieniowym lub zmiennociśnieniowym. Powietrze można wprowadzić za pomocą ręcznej pompki. Wypełnienie jest odpowiednie, jeżeli po wsunięciu dłoni pod pośladek pacjenta nie wyczuwa się siedziska wózka. Poduszki dynamicze [ryc. 3.29], z pompką zasilaną z akumulatora, polecane są głównie tetraplegikom (porażenie kończyn górnych i dolnych), którzy nie mogą poruszać się na siedzisku wózka, w celu odciążenia poszczególnych części pośladków i ud. Dorosłym pacjentom, u których występuje niewielkie ryzyko rozwoju odleżyn, w celu poprawy komfortu długiego siedzenia zaleca się poduszkę typu jeż [ryc. 3.30]. Jej konstrukcja pozwala na rozłożenie ciężaru ciała na dużą powierzchnię, co zmniejsza ucisk punktowy. Daje też uczucie miękkości oraz zapewnia dobrą wymianę gazową i termiczną. Gąbkę można prać i dezynfekować, choć niestety wymaga długiego suszenia. Poduszki te są stosunkowo tanie, ale przy intensywnej eksploatacji połączonej z częstym czyszczeniem ulegają szybkiemu zniszczeniu. Z tego powodu ochrania się je pokrowcami, najlepiej z tkanin naturalnych lub nieprzemakalnych, tzw. oddychających. Gdy pacjent ma trudności z utrzymaniem pozycji siedzącej i przechyla się na boki, konieczne jest wyłożenie wózka i poręczy miękkimi podkładkami lub poduszkami zmniejszającymi siłę nacisku [ryc. 3.31]. Poprawia to komfort siedzenia i zmniejszy odczuwany przez pacjenta ból. 78