Gazy techniczne w przedsiębiorstwie warunki przechowywania zasady BHP/ppoż. lepiej zapobiegać niż naprawiać szkody!

Transkrypt

1 Gazy techniczne w przedsiębiorstwie warunki przechowywania zasady BHP/ppoż. lepiej zapobiegać niż naprawiać szkody! Bartłomiej Kubik Warszawa

2 - Główny Specjalista ds. BHP - Inspektor Ochrony Przeciwpożarowej - Audytor Systemu Zarządzania BHP wg normy PN-N 18001/OHSAS oraz systemu Zarządzania Jakością wg normy ISO Absolwent Wydziału Mechanicznego Politechniki Krakowskiej o Specjalności Zarządzanie Jakością. Zapalony podróżnik i miłośnik polskich gór. 2

3 Plan prezentacji: 1. PODSTAWY PRAWNE 2. OGÓLNE WIADOMOŚCI O GAZACH WŁAŚCIWOŚCI 3. KARTY CHARAKTERYSTYKI SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNEJ 4. OZNAKOWANIE ZBIORNIKÓW PRZENOŚNYCH 5. MAGAZYNOWANIE GAZÓW TECHNICZNYCH 6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU WYSTĄPIENIA SYTUACJI AWARYJNYCH 7. BEZPIECZNY TRANSPORT GAZÓW 8. CZAS NA PYTANIA I DYSKUSJĘ 3

4 Podstawy prawne: Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy produkcji i magazynowaniu gazów, napełnianiu zbiorników gazami oraz używaniu i magazynowaniu karbidu (Dz.U nr 7 poz. 59) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 6 września 1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy magazynowaniu, napełnianiu i rozprowadzaniu gazów płynnych. (Dz.U nr 75 poz. 846) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 listopada 2005 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi przesyłowe dalekosiężne służące do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie (Dz.U nr 243 poz. 2063) 4

5 Podstawy prawne: Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymagań, dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej (Dz.U nr 138 poz. 931) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. (Dz.U nr 169 poz. 1650) Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U nr 109 poz. 719) 5

6 Postawy prawne: Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych (Dziennik Ustaw 2011 Nr 227 Poz tom 1) Oświadczenie rządowe z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie wejścia w życie zmian do załączników A i B do Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r. (Dziennik Ustaw 2017 Poz tom 1) Rozporządzenie CLP (w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania) (WE) 1272/2008 6

7 Podział gazów ze względu na stan skupienia Gaz sprężony: gaz, który, gdy jest zapakowany pod ciśnieniem, jest całkowicie w stanie gazowym w temperaturze -50 st.c; w tym wszystkie gazy o temperaturze krytycznej -50 st.c. np. Azot (N 2 ), Tlen(O 2 ), Argon (Ar), Hel (He), Wodór (H 2 ) Gaz skroplony: gaz, który, gdy jest zapakowany pod ciśnieniem, jest częściowo ciekły w temperaturach powyżej -50 st.c. Rozróżnia się: Gaz skroplony pod wysokim ciśnieniem: gaz o temperaturze krytycznej pomiędzy -50 st.c i + 65 st.c; np. dwutlenek węgla CO 2, podtlenek azotu Gaz skroplony pod niskim ciśnieniem: gaz o temperaturze krytycznej powyżej + 65 st.c. Propan, butan 7

8 Podział gazów ze względu na stan skupienia Gaz skroplony schłodzony: gaz, który, gdy jest zapakowany, jest częściowo ciekły z powodu swojej niskiej temperatury. Np.: Ciekły tlen (-183 ), Ciekły argon (-186 ) Ciekły azot (-196 ) Ciekły wodór (-240 ) Ciekły hel (-268 ) Gaz rozpuszczony: gaz, który, gdy jest zapakowany pod ciśnieniem, jest rozpuszczony w rozpuszczalniku w fazie ciekłej. Np. Acetylen. 8

9 Podział gazów ze względu na własności fizyko chemiczne Palne - gaz, który w połączeniu z powietrzem lub utleniaczem, reaguje wytwarzając ciepło i płomień. Np. propan, butan. Utleniające - gazy, które mogą, na ogół wskutek dostarczania tlenu, powodować lub przyczyniać się do spalania innych materiałów, bardziej niż powietrze. Np. Tlen, Fluor, Podtlenek azotu 9

10 Podział gazów ze względu na własności fizyko chemiczne Toksyczne - gazy, które mają właściwości trujące i powodują zagrożenie dla zdrowia i życia. Np. Tlenek azotu. Żrące - gazy, które mogą podrażniać lub uszkodzić skórę, oczy i błony śluzowe np. Amoniak NH 3, Chlorowodór HCl, Dwutlenek siarki SO 2, Fluor. Obojętne - gazy, które są nie-utleniające, niepalne i nietoksyczne i które rozcieńczają lub wypierają tlen występujący w atmosferze. Np. Azot, Argon, Hel. 10

11 Karty charakterystyki substancji niebezpiecznej Karta charakterystyki substancji niebezpiecznej, karta charakterystyki preparatu niebezpiecznego, MSDS ( od ang. material safety data sheet) dokument zawierający opis zagrożeń, które może spowodować określona substancja lub mieszanina chemiczna (czyli preparat), a także podstawowe dane fizykochemiczne na jej temat. Jej podstawowym celem jest informowanie o potencjalnych zagrożeniach związanych z daną substancją (mieszaniną), metodach ich zapobiegania i procedurach jakie należy wykonać w razie wystąpienia skażenia opisywaną substancją (mieszaniną). 11

12 Karty charakterystyki substancji niebezpiecznej Karta charakterystyki zgodna z REACH i CLP zawiera datę sporządzenia i następujące numerowane punkty: Sekcja 1: Identyfikacja substancji/mieszaniny i identyfikacja przedsiębiorstwa Sekcja 2: Identyfikacja zagrożeń Sekcja 3: Skład/informacja o składnikach Sekcja 4: Środki pierwszej pomocy Sekcja 5: Postępowanie w przypadku pożaru Sekcja 6: Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska Sekcja 7: Postępowanie z substancjami i mieszaninami oraz ich magazynowanie Sekcja 8: Kontrola narażenia i środki ochrony indywidualnej Sekcja 9: Właściwości fizyczne i chemiczne Sekcja 10: Stabilność i reaktywność Sekcja 11: Informacje toksykologiczne Sekcja 12: Informacje ekologiczne Sekcja 13: Postępowanie z odpadami Sekcja 14: Informacje dotyczące transportu Sekcja 15: Informacje dotyczące przepisów prawnych Sekcja 16: Inne informacje PRZYKŁAD 12

13 Oznakowanie zbiorników przenośnych Kody Barwne z wyłączeniem LPG. Norma PN-EN :2004 ustala system kodowania barwnego mający na celu identyfikację zawartości butli do gazów technicznych i medycznych. Oznaczenie kolorystyczne umieszcza się na czaszy butli, część cylindryczna może być w zasadzie malowana dowolnie. W Polsce producenci gazów technicznych przyjęli ze względu na jednoznaczność następujące zasady malowania części cylindrycznych butli: Tlen butla niebieska Acetylen butla kasztanowoczerwona Gazy medyczne i do oddychania butla biała Gazy do użytku spożywczego butla jasnozielona 13

14 Gazy jednoskładnikowe i mieszanki gazowe do użytku 14

15 Gazy i mieszanki gazowe do użytku spożywczego 15

16 Gazy jednoskładnikowe i mieszanki gazowe do użytku 16

17 Gazy i mieszanki gazowe do użytku medycznego i oddychania 17

18 Odzyskany czynnik chłodniczy odpad niebezpieczny Odzyskany czynnik chłodniczy jest odpadem, zakwalifikowanym przez Ustawę o odpadach jako niebezpieczny i wymaga specjalnego traktowania. Musi m.in. zostać zmagazynowany w butli ze specjalnym oznakowaniem. Obok oznaczenia informacji o odzyskującej firmie i wskazania zawartości, konieczny jest też żółty pas i żółty kołnierz, identyfikujący butlę zawierającą odpad. Butla przeznaczona na czynnik odzyskany może być używana wielokrotnie, pod warunkiem skutecznego czyszczenia i próżnowania, które pozwoli na usunięcie z butli oleju, wody, śladów metali i innych zanieczyszczeń w znacznych ilościach znajdujących się w odzyskiwanych czynnikach. W przypadku butli z zaworem jednodrożnym czyszczenie jest bardzo utrudnione. 18

19 Cechowanie butli Każda butla jest cechowana oznaczeniami naniesionymi w sposób trwały, które określają m.in.: Numer normy i symbol kraju Znak identyfikacyjny jednostki kontrolującej (notyfikowanej) Datę badania odbiorczego (rok/miesiąc) Określenie gazu Znaki produkcyjne Znaki eksploatacyjne 19

20 Oznakowanie CLP Wybuchowy Palny Utleniający Toksyczność ostra. Żrący Toksyczność ostra. Działanie uczulające Niebezpieczny dla środowiska Gazy ciśnieniem pod 20

21 Oznakowanie ADR 21

22 Etykiety ostrzegające 22

23 Magazynowanie butli ciśnieniowych Butle mogą być magazynowane: Na otwartej przestrzeni Pod zadaszeniem (pod wiatami) W wydzielonym pomieszczeniu pod warunkiem zapewnienia odpowiedniej wentylacji 23

24 Wymagania ogólne niezależnie od rodzaju gazu Niedopuszczalne jest magazynowanie zbiorników przenośnych : w piwnicach, na klatkach schodowych, na korytarzach, w wąskich dziedzińcach; w przejściach dla pieszych i przejazdach, a także w ich pobliżu, w garażach pojazdów, na podestach roboczych urządzeń i innych instalacji, w pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi (tzn. powyżej 4 godzin dziennie) Pomieszczenia i miejsca magazynowania butli ciśnieniowych, zarówno pełnych jak i opróżnionych, muszą być oznakowane znakami ostrzegawczymi wg Polskich Norm, zawierającymi: określenie rodzaju zagrożenia stwarzanego przez gazy (palne, toksyczne, itp.), zakaz wstępu osobom nieupoważnionym, zakaz palenia. 24

25 Wymagania ogólne niezależnie od rodzaju gazu Butle ciśnieniowe napełnione gazami oraz butle ciśnieniowe opróżnione z gazów powinny być magazynowane w oddzielnych pomieszczeniach lub miejscach składowych. W czasie magazynowania gazów muszą być spełnione warunki magazynowania opisane w kartach charakterystyki. W szczególności gazy utleniające i palne muszą być magazynowane w oddzielnych pomieszczeniach lub miejscach składowych. Zawory zamykające składowanych butli ciśnieniowych powinny być skutecznie zabezpieczone kołpakiem, kołnierzem lub konstrukcją osłaniającą przed uszkodzeniem, które mogłoby spowodować wydostanie się gazu ze zbiornika. Butle w miejscu składowania należy zabezpieczyć przed przypadkowym przewróceniem się lub zsunięciem. Pomieszczenia magazynowe butli ciśnieniowych mogą być ogrzewane wyłącznie grzejnikami zasilanymi wodą lub parą wodną pochodzącą z zewnętrznych źródeł. Pomieszczenie magazynowe butli z gazami palnymi należy chronić przed ogrzaniem do temperatury przekraczającej 35 C. W obiektach użytkownika magazynowanie zapasowych butli z gazami toksycznymi lub utleniającymi jest zabronione. Pomieszczenia magazynowe przeznaczone do przechowywania butli ciśnieniowych powinny być wyposażone w sprzęt gaśniczy. 25

26 Sytuacje awaryjne - pożar W przypadku pożaru należy zawiadomić Straż Pożarną W miarę możliwości, butle powinny być usunięte ze strefy podwyższonej temperatury. Butle narażone na działanie płomienia należy schładzać wodą z bezpiecznej odległości. Butle, które zostały poddane działaniu płomienia lub miejscowemu nagrzewaniu się powierzchni należy oznaczyć i przekazać niezwłocznie do zakładu napełniającego. 26

27 Sytuacje awaryjne pierwsza pomoc Opis czynności niesienia pierwszej pomocy w przypadku wypadku powiązanego z gazami znajdują się w kartach charakterystyk substancji. Ogólnie należy się stosować do następujących zasad: W przypadku wdychania gazów obojętnych może dojść do pogorszenia się samopoczucia lub nawet do zatrzymania akcji oddechowej. Osoba poszkodowana powinna być wyniesiona tak szybko, jak to możliwe, na świeże powietrze. W razie potrzeby należy zastosować sztuczne oddychanie. Na świeżym powietrzu poszkodowanemu należy zapewnić ciepło i spokój. Jeśli dojdzie do kontaktu gazu żrącego ze skórą i oczami, to miejsce takie należy przemyć natychmiast dużą ilością wody. Czas płukania to minimum 15 minut. Gazy skroplone, schłodzone powodują odmrożenia skóry. Miejsce kontaktu należy ostrożnie przemyć letnią wodą. We wszystkich opisanych powyżej przypadkach skontaktować należy się z lekarzem. 27

28 Bezpieczny transport gazów Butle są bardzo ciężkie i będą się poruszać z taką samą prędkością, jak twój pojazd. Jednak z odróżnieniu od twojego pojazdu nie są wyposażone w hamulce, i jeżeli nie są należycie zamocowane, mogą podczas hamowania przemieścić się do przodu i spowodować poważne uszkodzenia. Niektóre gazy, takie jak propan, dwutlenek węgla (CO2) i acetylen nie powinny być przewożone w pozycji leżącej, gdyż gaz zawarty w tych butlach jest w postaci skroplonej lub jak w przypadku acetylenu rozpuszczony w acetonie. W związku z tym istnieje bardzo realne ryzyko wydostania się gazu poprzez gwint zaworu i zebrania się go w ilościach wystarczających do utworzenia wewnątrz pojazdu mieszaniny wybuchowej lub duszącej. 28

29 Bezpieczny transport gazów PODSTAWOWE REGUŁY BEZPIECZEŃSTWA Nie palić papierosów Sprawdzić, czy zawory butlowe są poprawnie zamknięte Jeżeli projekt butli przewiduje osłonę zaworu butlowego, to powinna ona być założona Przewietrzyć swój pojazd / utrzymywać okna otwarte Zdemontować osprzęt taki, jak reduktory, węże i palniki, itd. Upewnić się, czy wszystkie butle są właściwie zamocowane i zabezpieczone przed poruszaniem się podczas jazdy Jechać prosto do miejsca przeznaczenia Nie pozostawiać butli w bagażniku lub w nieprzewietrzanym miejscu Po przybyciu do miejsca przeznaczenia lub zatrzymaniu się na dłuższy czas niezwłocznie wyładować butle i przechowywać je w przewietrzanym miejscu. WENTYLACJA Podczas przewożenia butli bardzo ważna jest odpowiednia wentylacja, a najlepiej: Używać otwarty pojazd lub pojazd przystosowany do transportu gazów Pojazd powinien mieć gazoszczelną przegrodę oddzielającą kierowcę od ładunku 29

30 CZAS NA PYTANIA? 30