we zwisają. Jeżeli urwanie igły nie powoduje jednoczesnego oderwania fragmentu kory z gałązki, na której rosła, mamy do czynienia z jodłą.

Transkrypt

1 IGLAKI OD A DO Z ABIES JODŁA Na świecie zidentyfikowano około 50 gatunków jodeł. Większość pochodzi ze wschodniej Azji i Ameryki Północnej (9 gatunków), zaledwie kilka z Europy i północnej Afryki. Drzewa te preferują chłodny, górski klimat, wymagają odpowiedniej ilości wilgoci i przepuszczalnej gleby. Jodły charakteryzują się wyjątkowo atrakcyjnym pokrojem: prostym pniem, rozłożonymi koliście gałęziami, stożkowatą, ostro zakończoną koroną. Te imponujące drzewa mogą być sadzone w grupach i znakomicie komponują się w przestrzeni publicznej, w pobliżu wysokich budynków lub jako szpalery. Ze względu na układ gałęzi śnieg bardzo łatwo się z nich ześlizguje. Choć większość gatunków jest zbyt duża i nie nadaje się do przydomowych ogródków, wyhodowano także odmiany karłowate, płożące, zwarte i o zwisających gałęziach. we zwisają. Jeżeli urwanie igły nie powoduje jednoczesnego oderwania fragmentu kory z gałązki, na której rosła, mamy do czynienia z jodłą. Kora jodły jest gładka, świerka bardziej pomarszczona. Kora na pniu jodły Opis Kora gładka, szara, z pęcherzami żywicy. Igły wiecznie zielone, płaskie w przekroju. Ustawione spiralnie, zwykle zaokrąglone na końcu. Górna strona ciemnozielona, dolna z podłużnymi białymi paskami. Igły po przełamaniu wydzielają lekko cytrynowy zapach. Gałęzie gładkie. Sosny są jednopienne. Kwiatostany żeńskie o beczułkowatym kształcie, ustawione pionowo, zwykle w górnej części korony. Dojrzewają w ciągu jednego sezonu. Często są pokryte kroplami żywicy. Dojrzałe szyszki rozpadają się, gdy dojrzeją na drzewie. Kwiatostany męskie (wytwarzające pyłek) znajdują się na tym samym drzewie, po spodniej stronie gałęzi, w dolnych partiach korony. Cechy charakterystyczne Jodłę od świerka najłatwiej odróżnić po szyszkach. Jodłowe są ustawione pionowo, świerkoiglaki sadzone w grupach są atrakcyjne przez cały rok Conifers( )_160x215.indd 27 Igły i gładka kora na pędzie jodły 27 12/4/2011 7:40:31 PM

2 ABIES CONCOLOR 28 Wymagania Jodła ma płytki system korzeniowy. Jest wrażliwa na zanieczyszczenie powietrza i gleby. Wymaga słonecznego stanowiska, jednak niektóre gatunki słabo tolerują wysoką temperaturę latem. Trudna do utrzymania na obszarach o dużej wilgotności. Wymaga żwirowego podłoża o dobrej przepuszczalności. Choroby i szkodniki Generalnie jodły są atakowane przez niewiele chorób i szkodników. Użyteczność W naturze jodły są umiarkowanie wykorzystywane przez zwierzęta. Młode drzewa szczególnie zimą dostarczają schronienia niektórym gatunkom ssaków i ptaków. Na gałęziach zakładają gniazda rudziki i synogarlice. Nasiona jodły są chętnie zjadane przez sikory, zięby, krzyżodzioby oraz wiewiórki. Igły i młode pąki stanowią pokarm cietrzewi, saren i łosi, zwłaszcza zimą. Drewno jodły nie ma wielkiego znaczenia w gospodarce. Młode drzewa są hodowane na plantacjach i sprzedawane jako choinki. Są atrakcyjne ze względu na wygląd, barwę igieł i przyjemny zapach. Długo utrzymują się w pomieszczeniu i łatwo umieścić na nich ozdoby. Abies concolor JODŁA KALIFORNIJSKA Szyszka jodły Dojrzałe szyszki jodły rozpadają się na drzewie Conifers( )_160x215.indd 28 Pochodzi ze środkowej części Ameryki Północnej, występuje od Oregonu przez Kolorado, Utah, Arizonę, Nowy Meksyk i Kalifornię. Ma stożkowatą, zwartą koronę. Osiąga do 30 m wysokości i 6 m szerokości. Roczne przyrosty wynoszą cm. Igły długości 5 7,5 cm, miękkie, płaskie, wygięte ku górze, z obu stron szarozielone, woskowate w dotyku. Dość ostro zakończone, rosną w dwóch rzędach, a po roztarciu wydzielają cytrusowy zapach. Na gładkich pędach widoczne soczewkowate ślady po opadłych igłach. Szyszki w kolorze oliwkowym, cylindryczne, długości 7,5 10 cm, rosnące pionowo ku górze. Dojrzałe rozpadają się. Kora szarawa, u starszych okazów gruba, mocno spękana. Jodła kalifornijska jest odporna na suszę, upały i zasolenie gleby. Lepiej niż inne gatunki wytrzymuje zanieczyszczenie powietrza. Wymaga pełnego nasłonecznienia i przepuszczalnego podłoża. Nie toleruje gleby gliniastej. Jodła kalifornijska znakomicie pasuje tam, gdzie potrzebne jest drzewo o stożkowym pokroju i błękitnym odcieniu. Dłużej zachowuje 12/4/2011 7:40:33 PM

3 Jodła kalifornijska Conifers( )_160x215.indd 29 12/4/2011 7:40:35 PM

4 ABIES CONCOLOR 30 atrakcyjny wygląd niż świerk srebrny (Picea pungens) i jest długowieczna. Jej miękkie i lekkie drewno nadaje się do wyrobu skrzynek, pudełek i na miazgę papierniczą. Odmiana Blue Cloak : o zwisających pędach, po 30 latach dorasta do 9 m, osiąga szerokość do 15 m, zachowując dolne gałęzie. Odmiana Candicans : najbardziej niebieska ze wszystkich. Szybko rosnąca, o prostym pniu i stożkowatym pokroju. Osiąga wysokość do 12 m. Odmiana Compacta : powoli rosnąca, o nieregularnym pokroju. Osiąga zaledwie 60 cm wy- sokości. Idealna do niewielkich ogrodów oraz skalniaków. Inna nazwa to Glauca Compacta. Odmiana Conica : niewysoka, zwarta, o stalowoszarych igłach długości około 2,5 cm. Rośnie średnio 15 cm rocznie. Odmiana Wattezii : płożąca i rozłożysta, o szaroniebieskich igłach. Forma szczepiona często bywa sprzedawana pod nazwą Wattezii Prostrata. Odmiana Winter Gold : o igłach zielonych, zmieniających zimą barwę na złotą. Rośnie około 15 cm rocznie. Jodła kalifornijska Candicans Jodła kalifornijska Conica Conifers( )_160x215.indd 30 12/4/2011 7:40:36 PM

5 ABIES KOREANA 31 Abies koreana JODŁA KOREAŃSKA Jodła kalifornijska Wattezii Ten atrakcyjny gatunek pochodzi z gór południowej części Półwyspu Koreańskiego. Rośnie powoli, osiągając wysokość 4,5 10,5 m. Ma stożkowy kształt i poziomo ustawione gałęzie. Igły długości 1,2 2 cm, o zaokrąglonym albo wciętym wierzchołku, od góry ciemnozielone, od dołu z dwoma wyraźnymi białymi paskami. Ze względu na wygląd i srebrzysty odcień spodniej strony igieł jest ceniona przez hodowców. Szyszki wyprostowane, o zaokrąglonym kształcie, długości 3,5 7,5 cm, w kolorze od ciemnego fioletu do niebieskiego, pojawiające się już na młodych drzewach poniżej 1 m wysokości. Kora ciemnobrązowa, wydziela niewielkie ilości żywicy. Roślina dobrze znosi mrozy, wymaga nasłonecznionego stanowiska i odpowiedniej wilgotności. Toleruje silne wiatry, nie lubi zwartej gleby o dużej zawartości wody. Bardziej niż inne gatunki odporna na wysoką temperaturę. Sadzona pojedynczo może stanowić znakomity dekoracyjny akcent w przydomowym ogrodzie. Kwiatostany żeńskie jodły koreańskiej Conifers( )_160x215.indd 31 12/4/2011 7:40:40 PM

6 ABIES LASIOCARPA 32 Jodła koreańska Prostrate Beauty Odmiana Cis : miniaturowa, krzewiąca się, o ciemnozielonych igłach, rośnie około 2,5 cm na rok. Odmiana Goldener Traum : karłowata, rozkrzewiająca się. Igły zimą złociste. Sprzedawana także jako Golden Dream. Odmiana Prostrate Beauty : nieregularnie płożąca się, bez wyraźnego środka, rośnie powoli, wcześnie zaczyna wytwarzać kolorowe szyszki. Odmiana Silberkugel : karłowata, o zaokrąglonym pokroju i jasnozielonych z wierzchu, a srebrzystych na spodzie igłach. Dobra do skalniaków. Odmiana Silberlocke : o silnie wywiniętych ku górze igłach, eksponujących srebrzystą spodnią stronę. Rośnie wolniej od innych odmian. Drzewa z wiekiem stają się coraz bardziej zwarte. Pojawiające się na wiosnę szyszki mają piękny fioletowy kolor. Odmiana Starker s Dwarf : niskopienna, zwarta, z czasem nabiera stożkowatego kształtu. Wcześnie zaczyna wytwarzać szyszki. Igły lśniące, ciemnozielone. Abies lasiocarpa JODŁA GÓRSKA Jodła koreańska Silberlocke Conifers( )_160x215.indd 32 Pospolita od Alaski na południe po Kolumbię Brytyjską i Albertę oraz w Górach Skalistych Idaho, Montanie, Wyoming, Kolorado, Utah, Nevadzie po Arizonę i Nowy Meksyk. To jedno z drzew o największym zasięgu występowania w zachodniej części Ameryki Północnej. Rośnie powoli, jest smukłe, o prostym pniu. Ma krótkie gałęzie, z wyjątkiem tych znajdujących się najniżej. Ulubione drzewo fotografów, znakomicie prezentujące się na tle ośnieżonych szczytów. W naturze na górskich łąkach osiąga m wysokości. W wyższych piętrach gór jego wysokość może nie przekraczać wzrostu człowieka. Igły sztywne, długości 2,5 4,5 cm, niebieskozielone z wcięciem na końcu. Młode o srebrzystym połysku, z białymi paskami na bokach, wyrastające na całym obwodzie pędu, jakby zaczesane do góry. Szyszki fioletowe, ułożone blisko siebie, długości 5,5 10 cm. Kora gładka, cienka, jasno- 12/4/2011 7:40:45 PM

7 ABIES NORDMANNIANA 33 szara ze śladami żywicy, czasem przez spękania widać wewnętrzną warstwę o czerwonawym odcieniu. Jodła górska nie przeżywa pożarów lasu. Drewno lekkie, miękkie, z dużą liczbą sęków, wykorzystywane do produkcji miazgi drzewnej. Odmiana jodła arizońska (korkowa), Abies lasiocarpa var. arizonica: występuje w górach na południu stanu Kolorado, w Nowym Meksyku i Arizonie. Osiąga wysokość do 20 m. Ma gruby pień i jasne gałęzie pokryte warstwą korka. Igły srebrnoszare, długości 2,5 3,5 cm. Szyszki niewielkie. Odmiana Compacta : powoli rosnąca, gęsta, o pokroju stożkowym. Igły szaroniebieskie, kora biaława. Znana także jako Abies lasiocarpa Arizonica Compacta. Odmiana Martha s Vineyard : średniej wielkości, o ładnym pokroju i bladoniebieskich pąkach. Osiąga wysokość 9 m. Odmiana Mulligan s Dwarf : o prostym pniu i stożkowatej koronie. Igły ciemnozielone, gęsto rosnące. Jodła arizońska Compacta Jodła kaukaska Conifers( )_160x215.indd 33 Abies nordmanniana JODŁA KAUKASKA Wyniosłe drzewo o eleganckim pokroju występujące w górach Kaukazu na południowym wschodzie Europy i w zachodniej Azji. Korona 12/4/2011 7:40:48 PM

8 ABIES PINSAPO 34 Jodła kaukaska Golden Spreader stożkowata, gałęzie lekko opadające, obrastające pień od podstawy. Wysokość 15 m, szerokość do 6 m. Przyrost roczny cm. Igły długości 2 3 cm, z wierzchu ciemnozielone, od spodu z dwoma wyraźnymi białymi paskami, spłaszczone, z wcięciem na końcu, często ułożone po skosie. Po zmiażdżeniu wydzielają zapach skórki pomarańczowej. Pędy gładkie z soczewkowatymi śladami po opadłych igłach. Szyszki cylindryczne, do 15 cm długości, osadzone pionowo na gałęziach. Po dojrzeniu rozpadają się na drzewie. Kora czarnoszara. Jodła kaukaska wymaga dobrze przepuszczalnego podłoża o odczynie kwaśnym i silnego nasłonecznienia. Toleruje wysoką temperaturę i dużą wilgoć latem. Świetnie nadaje się na szpalery osłaniające przed wiatrem w parkach. Odmiana Barabits : karłowata, krzewi się szeroko. Znana też jako Barabits Compact i Barabits Spreader. Conifers( )_160x215.indd 34 Odmiana Golden Spreader : powoli rosnąca, płaska, o zaokrąglonym kształcie. Zimą igły złocistożółte. Przyrasta około 7,5 cm rocznie. Wymaga przycinania końcówek pędów. Abies pinsapo JODŁA HISZPAŃSKA Gatunek powoli rosnący, występujący po obu stronach Cieśniny Gibraltarskiej. W naturze osiąga wysokość do 20 m, w hodowli rzadko przekracza 15 m. Dobrze przystosowana do ciepłego klimatu. Pokrój: stożkowate drzewo, o gałęziach obrastających pień od podstawy. Igły krótkie, szaroniebieskie, wyrastające z pędów prawie pod kątem prostym. Długość od 0,6 do 2 cm, sztywne, ostro zakończone. Od spodu widoczne białe paski. Szyszki długości 5 7 cm ustawione pionowo, jasnobrązowe, pojawiające się na wiosnę. 12/4/2011 7:40:51 PM

9 ARAUCARIA ARAUCANA 35 Gałęzie i szyszki jodły hiszpańskiej Drzewo wymaga dużego nasłonecznienia i przepuszczalnej gleby. Ze względu na elegancki pokrój dobrze prezentuje się w parkach i ogrodach publicznych. Złamane i zanurzone w wodzie gałązki wydzielają substancję przypominającą mydło. Odmiana Aurea : powoli rosnąca, krzewiasta, wysokości do 8 m. Igły pokryte woskiem w słońcu lśnią złociście. Odmiana Glauca : o bardzo krótkich, sztywnych niebieskawych igłach wyrastających wokół całego pędu. Po 15 latach osiąga 4,5 m wysokości. Dorasta maksymalnie do 20 m. Polecana do sadzenia pojedynczo w eksponowanym miejscu. Odmiana Horstmann : o atrakcyjnym wyglądzie, karłowata, zwarta. Igły sztywne, niebieskie. Przyrasta 10 cm rocznie. Polecana do ogrodów skalnych i pojemników. Araucaria araucana ARAUKARIA CHILIJSKA Naturalnie występuje na wzgórzach dawnej prowincji Arauco w Chile, gdzie dorasta do 30 m Conifers( )_160x215.indd 35 Jodła hiszpańska Glauca wysokości. W hodowli rzadko przekracza 10 m. Pień prosty, gałęzie rozmieszczone w okółkach. Młode okazy o luźnej, symetrycznej koronie. Drzewo powoli rosnące. Z wiekiem stożkowata korona nabiera kopulastego kształtu. Igły jajowate, zaostrzone na końcach, rozmieszczone skrętolegle, skórzaste, bardzo trwałe. U starych 12/4/2011 7:40:53 PM