Analiza wyników pomiarów zanieczyszczeń powietrza, prowadzonych w latach w Raciborzu

Transkrypt

1 Analiza wyników pomiarów zanieczyszczeń powietrza, prowadzonych w latach w Raciborzu KRZYSZTOF KLEJNOWSKI, WIOLETTA KOZŁOWSKA ROGULA, ANDRZEJ KRASA, JADWIGA BŁASZCZYK, PATRYCJA ROGULA-KOPIEC, BARBARA BŁASZCZAK, BARBARA METHEWS, BEATA KANIA BENIAMIN KWAŚNICA, LESZEK OŚRÓDKA, EWA KRAJNY INSTYTUT PODSTAW INŻYNIERII ŚRODOWISKA PAN INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ - PIB Konferencja zamykająca realizację projektu System informacji o jakości powietrza na obszarze Pogranicza Polsko-Czeskiego w rejonie Śląska i Moraw Air Silesia. Cieszyn, r. 1

2 Charakterystyka obszaru badań - Powiat raciborski Udział emisji poszczególnych zanieczyszczeń z terenu powiatu raciborskiego wcałkowitej emisji tych zanieczyszczeń z podregionu rybnickiego (w %) (źródło: dane GUS za rok 29) Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych dla środowiska na terenie powiatu raciborskiego w 29r. (źródło: dane GUS za rok 29)

3 Metodyka lokalizacja stacji pomiarowej Racibórz stacja pomiarowa Lokalizacja stacji pomiarowej w Raciborzu (źródło: zumi.pl, map24.com)

4 ZAPLECZE BADAWCZE (IPIŚ PAN, IMGW) STACJA BADAŃ AEROZOLI W RACIBORU AIRPOINTER PM2,5,O3,CO LZO,NOX,SO2 Continous Monitors Parametry Meteorologiczne UFP TSI 331 PM2,5 Monitor

5 Zakres badań i pomiarów Pył PM2,5 - ciągły pomiar (AIRPOINTER) i 24 h ( ATMOSERVIS PNS LVS) - pobór prób do analiz chemicznych na filtry PTFE i kwarcowe) Stężenia pyłu PM2,5 wyznaczono grawimetrycznie, Przed i po pobieraniu pyłu filtry kondycjonowano (48 h w laboratorium wagowym, przy stałej wilgotności 45±5% i temperaturze powietrza 2 ± 2 C) i zważono dwukrotnie, z odstępem 24 h, na mikrowadze Mettler Toledo Zanieczyszczenia gazowe: ozon, LZO, tlenek węgla, tlenki azotu, dwutlenek siarki - AIRPOINTER Cząstki ultradrobne UFP liczebność TSI 331 Zakres analiz chemicznych PM2,5 Pierwiastki śladowe (pył zebrany na filtrach teflonowych co drugi dzień) metodyka IO EPA (43 pierwiastki EDXRF Energy Dispersive X-Ray Fluorescence spektrometr Epsilon 5 firmy PANalytical) Aniony i kationy - JC (Methron) (pył zebrany na filtrach kwarcowych co drugi dzień) TOC, OC, EC Metoda Termooptyczna Sanset Lab protokół - EUSSAR II (pył zebrany na filtrach kwarcowych co drugi dzień) 5

6 Stężenie pyłu OC EC TC Stężenie pyłu OC EC TC μg/m 3 μg/m 3 μg/m 3 μg/m 3 μg/m 3 μg/m 3 μg/m 3 μg/m 3 sezon grzewczy 211r sezon grzewczy 212r N 1) N 1) średnia 52,23 25,21 4, 29,21 średnia 48,67 21,98 5,41 26,78 odch. standard. 4,13 19,131 2,546 21,492 odch. standard. 43,91 22,45 1,77 26,11 max 29,45 9, 12,5 12,4 max 217,49 14,41 82,36 117,41 min 5,5 4,6,85 4,91 min 3,61 1,93,38, percentyl 25 21,55 1,42 1,95 12,7 percentyl 25 16,93 5,96 1,38 7,24 mediana 43,3 19,12 3,42 23,5 mediana 34,4 13,82 2,69 18,58 percentyl 75 7,2 34,17 5,51 39,54 percentyl 75 58,42 28,15 4,82 34,65 sezon niegrzewczy 211r sezon niegrzewczy 212r N 1) N 1) średnia 15,78 5,49,92 6,41 średnia 14,18 4,63,86 5,49 odch. standard. 8,14 2,82,66 3,44 odch. standard. 8,55 2,69,52 3,18 max 42,5 13,65 3,65 17,3 max 48,95 18,16 3,11 21,27 min 3,38 1,72,14 1,86 min 3,23 1,38,2 1,63 percentyl 25 9,48 3,31,5 3,77 percentyl 25 8,74 2,77,47 3,32 mediana 14,28 4,75,76 5,56 mediana 12,68 4,29,75 5,2 percentyl 75 2,45 7,11 1,11 8,4 percentyl 75 17,2 5,4 1,8 6,69 rok 211 rok 212 średnia 32,26 13,94 2,24 16,18 średnia 3,74 13,16 3,1 16,26

7 Róże stężeń dla PM2,5 częstość napływu zanieczyszczenia z danego kierunku wiatru w całym okresie pomiarowym µg/m % cisza: 42 µg/m3 2% 15% 1% 5% % cisza: 4% średnia wartość stężeń PM2,5 przy napływie z poszczególnego sektora kierunku wiatru

8 175 Zmienność dobowych stężeń PM2,5 OC i EC w Raciborzu r 125 stężenie μg/m sty 27-lut 27-mar 24-kwi 24-maj 21-cze 21-lip 18-sie 17-wrz 4-lis 2-gru OC EC PM2.5-TC r 125 stężenie μg/m sty 29-sty 1-mar 29-mar 26-kwi 24-maj 21-cze 19-lip 16-sie 13-wrz 11-paź 6-lis 6-gru OC EC PM2.5-TC

9 Średni miesięczny udział węgla organicznego (OC), elementarnego (EC) i pozostałych składników PM2.5 (PM2.5-TC, gdzie TC=OC+EC) w stężeniach pyłu PM2.5 w Raciborzu w 211 roku 75 stężenie μg/m styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień OC EC PM2.5-TC

10 Średnia zawartość TC, OC i EC w pyle PM2,5 w Raciborzu w kolejnych porach 211 roku WIOSNA LATO 35.% 31.8% 41.5% 36.3% 58.5% PM-TC OC EC 6.4% 63.7% PM-TC OC EC 4.5% ZIMA JESIEŃ 43.1% 42.5% 49.% 5.% 51.% 6.% PM-TC OC EC 5.% 7.5% PM-TC OC EC

11 Średni miesięczny udział węgla organicznego (OC), elementarnego (EC) i pozostałych składników PM2.5 (PM2.5-TC, gdzie TC=OC+EC) w stężeniach pyłu PM2.5 w Raciborzu w 212 roku 75 stężenie μ g/m styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień OC EC PM2.5-TC

12 Średnia zawartość TC, OC i EC w pyle PM2,5 w Raciborzu w kolejnych porach 212 roku WIOSNA LATO 35.8% 31.1% 41.5% 36.4% 58.5% 5.8% PM-TC OC EC 63.6% PM-TC OC EC 5.2% JESIEŃ ZIMA 58.3% 4.% 73.8% 47.2% 15.5% 52.8% 7.2% PM-TC OC EC 26.2% PM-TC OC EC

13 Średnia zawartość TC, OC i EC w pyle PM2.5 w okresach grzewczych i nie grzewczym w Raciborzu 211 rok 212 rok SEZON GRZEWCZY SEZON GRZEWCZY 42.5% 44.5% 49.3% 55.5% 5.7% PM2.5-TC OC EC 6.7% 44.5% PM2.5-TC OC EC 11.% SEZON NIEGRZEWCZY SEZON NIEGRZEWCZY 33.% 31.4% 38.5% 37.2% 61.5% 5.5% 62.8% PM2.5-TC OC EC 5.8% PM2.5-TC OC EC

14 Cl - NO - 3 SO 2-4 Na + NH + 4 K + Ca 2+ Mg 2+ μg/m 3 μg/m 3 μg/m 3 μg/m 3 μg/m 3 μg/m 3 μg/m 3 μg/m 3 sezon grzewczy 211r N 1) średnia 3,52 4,72 5,11,44 3,2,27,6,2 odch. standard. 4,2 2,97 4,13,24 2,39,23,7,1 max 19,44 17,48 19,23 1,21 1,1 1,3,37,5 min,13,,46,1,16,,, percentyl 25,73 2,88 1,99,24 1,44,11,,1 mediana 1,61 3,93 4,1,4 2,67,2,4,1 percentyl 75 4,87 5,96 7,12,57 4,67,43,9,2 sezon niegrzewczy 211r l.pomiarów średnia,2 1,48 2,32,16,53,2,1,1 odch. standard.,15 1,4 1,22,9,47,3,3,1 max 1,8 6,51 6,56,52 2,95,17,15,6 min,1,8,65,5,,,, percentyl 25,12,91 1,51,11,22,,, mediana,13 1,8 2,9,14,41,,,1 percentyl 75,2 1,55 2,71,18,64,2,,2 rok 211 średnia 1,63 2,88 3,53,28 1,68,13,3,1

15 25 Przebieg średnich stężeń miesięcznych jonów związanych z pyłem PM2.5 w powietrzu w Raciborzu w 211 roku 2 stężenie μg/m styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Cl- NO3- SO42- Na+ MH4+ K+ Ca2+ Mg2+

16 Średnia zawartość jonów w pyle PM2,5 w Raciborzu w kolejnych porach 211 roku WIOSNA 1.2% LATO 16.3% 3.8% 1.8% 1.1% 5.8%.4% 28.8% 7.7%.9% 2.8% 69.2% 2.2% PM2.5- jonów Cl- NO3- SO42- Na+ NH4+ K+ Ca2+ Mg2+.1%.% 71.2% PM2.5- jonów Cl- NO3-1.% SO42- Na+ NH4+ K+ Ca2+ Mg2+.%.1%.1% JESIEŃ 27.4% 7.1% 72.6% 6.9% PM2.5- jonów Cl- NO3- SO42- Na+ NH4+ K+ Ca2+ Mg2+ 8.8%.5% 3.7%.3%.1%.% 7.6% ZIMA 9.% 7.3% 29.4% 5.7% PM2.5- jonów Cl- NO3- SO42- Na+ NH4+ K+ Ca2+ Mg2+.9% 5.9%.5%.1%.%

17 Cl - NO - 3 SO 2-4 Na + NH + 4 K + Ca 2+ Mg 2+ μg/m 3 μg/m 3 μg/m 3 μg/m 3 μg/m 3 μg/m 3 μg/m 3 μg/m 3 sezon grzewczy 212r N 1) średnia 4,43 4,25 4,11,66 2,5,36,3,9 odch. standard. 7,14 3, 3,93,47 2,47,39,7,13 max 32,36 16,3 19,98 1,87 11,68 1,51,3,35 min,,,,5,2,,, percentyl 25,68 2,21 1,67,25,68,4,, mediana 1,74 3,4 2,7,57 1,85,18,,2 percentyl 75 4,18 5,8 4,88 1,1 3,31,66,3,16 sezon niegrzewczy 212r l.pomiarów średnia,21 1,39 2,7,9,49,1,1,1 odch. standard.,25 1,23 1,7,4,44,2,2,1 max 1,69 7,56 8,38,34 2,97,1,1,4 min,8,67,77,2,4,,, percentyl 25,11,77 1,37,7,25,,, mediana,12,92 1,81,8,35,,,1 percentyl 75,18 1,36 2,55,1,63,1,,1 rok 212 średnia 2,29 2,81 3,8,37 1,49,18,2,5

18 Przebieg średnich stężeń miesięcznych jonów związanych z pyłem PM2.5 w powietrzu w Raciborzu w 212 roku 2 stężenie μg/m styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Cl- NO3- SO42- Na+ MH4+ K+ Ca2+ Mg2+

19 Średnia zawartość jonów w pyle PM2,5 w Raciborzu w kolejnych porach 212 roku WIOSNA 11.1% 9.% LATO 17.3%.7% 29.2% 7.8% PM2.5- jonów Cl- NO3- SO42- Na+ NH4+ K+ Ca2+ Mg2+ 4.4%.6% 3.9%.1%.%.% 69.9% 3.1% 7.7% PM2.5- jonów Cl- NO3- SO42- K+ Na+ Ca2+ NH4+ Mg2+ 1.% 3.3%.1%.1%.% JESIEŃ 1.% ZIMA 9.9% 1.9% 9.9% 12.3% 66.1% 33.9% 5.1% PM2.5- jonów Cl- NO3- SO42- Na+ NH4+ K+ Ca2+ Mg2+ 5.7%.9%.1%.3% 56.3% 43.7% 12.8% PM2.5- jonów Cl-.1% NO3- SO42- Na+ NH4+ K+ Ca2+ Mg2+ 1.3% 6.5%.8%.2%

20 Stężenie wybranych pierwiastków w PM2,5 w Raciborzu 1. sezon zimowy 211 sezon letni 211 sezon zimowy 212 sezon letni stężenie, ng m Al Si S Cl K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Ni Cu Zn As Br Rb Sr Mo Cd Sb Te Ba Pb.1 (Al, Si, K, Ca, Ti, Fe makroskładniki składniki glebowe)

21 Suma stężeń średnich wybranych pierwiastków w PM2,5 w Raciborzu 5. Pb 35. Pb 4. As, Rb, Sr,Mo, Cd, Sb, Te, Ba Br 3. As, Rb, Sr,Mo, Cd, Sb, Te, Ba Br Zn 25. stężenie, ng m Fe V, Cr, Mn, Ni, Cu Ti, Sc Ca stężenie, ng m Zn Fe V, Cr, Mn, Ni, Cu K 1. Ti, Sc 1. Cl 5. Si S. sezon zimowy 211 sezon letni 211 sezon zimowy 212 sezon letni 212 Si Al. sezon zimowy 211 sezon letni 211 sezon zimowy 212 sezon letni 212 Suma stężeń średnich w sezonach bez S, Cl, K, Ca Al

22 Róże stężeń Pb, Cd, Ni Pb Cd Ni ng/m3 cisza: 3 ng/m3 6 ng/m3 4 2 cisza: 5 ng/m ng/m3 cisza: 8 ng/m3 Pb Cd Ni 25% 2% 15% 1% 5% % cisza: 4,3% 2% 15% 1% 5% % cisza: 3,8% 2% 15% 1% 5% % cisza: 3,4%

23 Róże stężeń As, Sr, Ba As Sr Ba ng/m3 cisza: 1 ng/m ng/m3 cisza: 4 ng/m ng/m3 cisza: 5 ng/m3 As Sr Ba 25% 2% 15% 1% 5% % cisza: 4,3% 2% 15% 1% 5% % cisza: 3,4% 2% 15% 1% 5% % cisza: 3,5%

24 Róże stężeń Mn, Al, K Mn Al K ng/m3 cisza: 9 ng/m ng/m3 cisza: 41 ng/m ng/m3 cisza: 317 ng/m3 Mn Al K 25% 2% 15% 1% 25% 2% 15% 1% 25% 2% 15% 1% 5% % cisza: 3,9% 5% % cisza: 4,1% 5% % cisza: 4,1%

25 Róże stężeń S, Si, Cl S Si Cl 2 ng/m3 2 ng/m3 2 ng/m cisza: 1439 ng/m3 cisza: 144 ng/m3 cisza: 1646 ng/m3 S Si Cl 25% 2% 15% 1% 5% % cisza: 3,9% 2% 15% 1% 5% % cisza: 4% 3% 2% 1% % cisza: 4,4%

26 Róże stężeń Cu, Zn, Fe Cu Zn Fe 1 ng/m cisza: 7 ng/m ng/m3 cisza: 83 ng/m3 25 ng/m cisza: 176 ng/m3 Cu Zn Fe 25% 2% 15% 1% 5% % cisza: 3,7% 25% 2% 15% 1% 5% % cisza: 4,2% 25% 2% 15% 1% 5% % cisza: 4%

27 Skład chemiczny średniomiesięczny PM2.5 w Raciborzu reszta Na+ EC OC stężenie, μg/m 3 styczeń styczeń luty luty marzec kwiecień kwiecień marzec maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % Pierwiastki śladowe 211 r. K+, Ca2+, Mg r. NH grudzień stężenie, μg/m 3 reszta 1% Pierwiastki śladowe 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% SO42- NO3- Cl- K+, Ca2+, Mg2+ NH4+ Na+ SO42- NO3- Cl- 2% EC 1% OC % reszta Pierwiastki śladowe K+, Ca2+, Mg2+ NH4+ Na+ EC OC reszta Pierwiastki śladowe K+, Ca2+, Mg2+ NH4+ Na+ SO42- NO3- Cl- SO42- NO3- Cl- EC OC grudzień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad

28 45, 4, 35, 3, 25, 2, 15, 1, 5,, Średnia liczebność,2,1 um PM2,5 Racibórz Średnia temperatura powietrza Średnia prękość wiatru , 5, 4, 3, 2, 1,, 45, 4, 35, 3, 25, 2, 15, 1, 5,, 6, 5, 4, 3, 2, 1,, Liczebność cząstek [*1/cm 3 ] Stężenie PM2,5 [ug/m 3 ] Temperatura powietrza [ o C] Prędkośc wiatru (*1) [m/s] Liczebność cząstek [*1/cm 3 ] Stężenie PM2,5 [ug/m 3 ] Temperatura powietrza [ o C] Prędkośc wiatru (*1) [m/s] Liczebność cząstek UFP, parametry meteo, stężenia PM2,5 Średnia liczebność,1 1 um PM2,5 Racibórz Średnia temperatura powietrza Średnia prękość wiatru 25, 2, 15, 1, 5,, Średnia liczebność,2,1 um PM2,5 Racibórz Średnia temperatura powietrza Średnia prękość wiatru , 6, 5, 4, 3, 2, 1,, 1, 2, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, Liczebność cząstek [*1/cm 3 ] Stężenie PM2,5 [ug/m 3 ] Temperatura powietrza [ o C] Prędkośc wiatru (*1) [m/s] 1, Liczebność cząstek [*1/cm 3 ] Stężenie PM2,5 [ug/m 3 ], , Temperatura powietrza [ o C] Prędkośc wiatru (*1) [m/s] Średnia liczebność,1 1 um PM2,5 Racibórz Średnia temperatura powietrza Średnia prękość wiatru 6, 5, 4, 3, 2, 1,, 1, 2,

29 NO NO 2 NOx O 3 SO 2 mg/m 3 mg/m 3 mg/m 3 mg/m 3 mg/m 3 sezon grzewczy 211r N 1) średnia 6,15 19,2 25,34 35,67 13,16 odch. standard. 8,61 9,69 17,6 18,59 2,29 max 61,41 53,1 99,17 98,17 76,48 min,3 3,71 4,3,, percentyl 25 1,64 11,85 13,38 21,91, mediana 3,14 16,82 21,21 37,26 2,34 percentyl 75 6,4 23,36 3,35 47,57 19,5 sezon niegrzewczy 211r l.pomiarów średnia 2,39 14,28 16,67 62,3 3,94 odch. standard. 1,11 4,4 5,7 14,45 8,57 max 7,57 26,65 3,89 99,3 36,41 min 1,3 4,94 6,31 24,37, percentyl 25 1,62 11,19 13,11 52,59, mediana 2,11 13,7 16,36 63,5, percentyl 75 2,67 16,97 2,2 71,14 2,3 211 rok średnia 4,33 16,82 21,15 48,53 8,7

30 NO NO 2 NOx CO O 3 SO 2 μg/m 3 μg/m 3 μg/m 3 μg/m 3 μg/m 3 μg/m 3 sezon grzewczy 212r N 1) średnia 5,7 21,4 28,47 1,73 37,78 12,19 odch. standard. 7,74 13,58 23,61 2,53 16,68 13,44 max 5,34 79,6 13,23 8,63 71,72 72,25 min,11,44,76, 2,97, percentyl 25,92 12,25 12,, 26,, mediana 2,13 19,67 21,33, 37,57 1,4 percentyl 75 5,68 27,47 4,27 3,72 5,72 17,59 sezon niegrzewczy 212r l.pomiarów 149, 149, 149, 149, 149, 149, średnia 2,26 14,11 17,29,9 55,37 5,1 odch. standard. 2,1 9,8 1,8,26 25,62 6,52 max 12,69 72,4 76,18 1,51 13,91 39,43 min,,,,,, percentyl 25 1,16 7,44 9,48, 48,38,29 mediana 1,69 11,91 15,7, 61,11 2,64 percentyl 75 2,67 17,72 22,27, 69,91 6,6 212 rok średnia 3,61 17,59 22,62,87 46,98 8,44

31 Podsumowanie i wnioski W obszarze pogranicza polsko-czeskiego występują wysokie dobowe stężenia PM2,5. Dotyczy to zwłaszcza sezonu zimowego. Sytuacja ta bezpośrednio wiąże się ze wzrostem w zimie emisji komunalnej (wzmożone spalanie paliw w celach grzewczych).

32 Podsumowanie i wnioski Skład chemiczny PM2,5 w punkcie pomiarowym w Raciborzu charakteryzuje się bardzo złożoną matrycą chemiczną, w tym znaleziono w pyle wiele rzadkich pierwiastków. Matryca taka kształtowana jest przez napływ zanieczyszczeń o charakterze antropogenicznym i naturalnym zarówno z rejonu oddziaływania lokalnych źródeł jak i ze źródeł zlokalizowanych w dalszej odległości.

33 Podsumowanie i wnioski O wpływie, zlokalizowanego po obu stronach granicy, przemysłu świadczy obecność w pyle drobnym charakterystycznych pierwiastków dla spalania paliw kopalnych jak też dla procesów przemysłowych. Dominującym składnikiem pyłu jest materia węglowa przy czym węgla organicznego jest cztery razy więcej niż węgla elementarnego. Wskazuje to na pochodzenie pyłu zawieszonego głównie ze spalania; w lecie prawdopodobnym źródłem aerozolu organicznego w powietrzu Raciborza jest formowanie wtórnego aerozolu organicznego oraz procesy biologiczne.

34 Podsumowanie i wnioski Stosunek OC/EC w sezonie zimowym i letnim ok. 4,- 6,3 wskazuje na niski udział emisji z transportu w kształtowaniu profilu chemicznego PM, co jest charakterystyczne dla lokalizacji tłowych (w obszarze Jury wartość ta wynosi ok. 5,; przy autostradzie A1 ok.1,5)

35 Podsumowanie i wnioski Podobnie jak w wielu stacjach tła stwierdzono występowanie znacznego udziału składników charakterystycznych dla wtórnego aerozolu nieorganicznego (siarczany, azotany), co jest związane z dalekim transportem zanieczyszczeń pochodzących z energetycznego spalania paliw. Duża zawartość chlorków potwierdza istotne znaczenie emisji ze spalania węgla w kształtowaniu stężeń PM w tym obszarze (w tej lokalizacji można wykluczyć istotny wpływ aerozolu morskiego).

36 Podsumowanie i wnioski Badania potwierdzają fakt przenoszenia na dalekie odległości pyłów z aglomeracji rybnicko jastrzębskiej i obszaru kraju morawskiego. Tym niemniej głównie potwierdzają tezę o kluczowej roli emisji lokalnych w kształtowaniu stężeń PM. Przy napływie z obszaru aglomeracji rybnicko jastrzębskiej i z rejonu Ostrawy stwierdzono zbliżony skład pierwiastkowy pyłów, co wskazuje na podobny charakter źródeł, z których emisja transportowana jest w tym obszarze.

37 Podsumowanie i wnioski Badania wskazują na istotny wpływ warunków meteorologicznych na poziom stężeń i skład chemicznych zanieczyszczeń występujących w rejonie pogranicza PL Cz. Korelacje z temperaturą jednoznacznie wskazują na kluczową rolę sektora komunalno bytowego w kształtowaniu tła regionalnego w zakresie aerozoli. Stężenia substancji gazowych w Raciborzu nie odbiegają od poziomów mierzonych w sąsiednich lokalizacjach. Analiza liczebności cząstek UFP wskazuje na niski udział emisji komunikacyjnej, jednocześnie ilustruje fakt występowania wtórnych produktów przemian prekursorów PM.

38