Konflikt pomiędzy wykorzystaniem gospodarczym regionu a ochroną przyrody na przykładzie Wojcieszowa. Jolanta Muszer, Antoni Muszer

Transkrypt

1 Konflikt pomiędzy wykorzystaniem gospodarczym regionu a ochroną przyrody na przykładzie Wojcieszowa Jolanta Muszer, Antoni Muszer III Forum Geo-produkt 2017

2 Mapa geologiczna Sudetów Wojcieszów - jednostka kaczawska; sukcesja kaczawska

3 Geostrada zachodniosudecka Geostrada Sudecka studium geologiczno-krajobrazowe z inwentaryzacją obiektów dziedzictwa przyrody nieożywionej, grant Ministerstwa Środowiska No 490/2008/Wn-06/FG-bp-tx/D Łodziński et al. 2009

4 Uproszczona mapa geologiczna centralnej części jednostki kaczawskiej na podstawie Baranowskiego et al. (1990) z proponowanymi atrakcjami geoturystycznymi (1-22) (Muszer, Muszer w druku)

5 Atrakcyjność geopunktów w okolicy Wojcieszowa i ich waloryzacja (Muszer, Muszer, w druku) No Geosite name Geosite type Scientific value (1-5 pts.) Educational value (1-5 pts.) Degree of conservation (1-5 pts.) Position relative to the hiking trails (1-3 pts.) Availability (1-5 pts.) Overall attractiveness of tourist facilities (1-5 pts.) Total 1 The marble quarry Silesia in Wojcieszów closed quarry 2 The marble quarry Gruszka in Wojcieszów closed quarry 3 The marble quarry at the Połom Hill in Wojcieszów active quarry Lisie Skały (Fox Rocks) in Wojcieszów rocks Biały Kamień in Wojcieszów rocks Phyllites quarry in Wojcieszów closed quarry 7 The marble quarry at the Miłek Hill in Wojcieszów closed quarry Księży Kamień near Radzimowice rocks Adit uranium at the slope of Chmielarz Hill adit Gravel-mine in Okrajnik gravelmine 11 Lime kiln in Wojcieszów near the Gruszka quarry lime kiln Greenstones at the top of Marciniec Hill rocks Arnold shaft in Radzimowice shaft Metatrachytes at the Rogacz Hill rocks Spring Miłek in Wojcieszów spring Marbles at the slope of Cisowa top (Miłek Hill) rocks Natural outcrop of sericite shales in Wojcieszów Dolny natural outcrop Marbles at the Młyniec top (Miłek Hill) rocks Heap in Radzimowice heap Exploration shafts in Radzimowice shaft Cave Schron Miłek in Wojcieszów cave Metadiabases at the slope of the Zadora Hill rocks

6 Wojcieszów Wysoki potencjał geoturystyczny regionu (zróżnicowana budowa geologiczna, walory przyrodnicze, zmiany antropogeniczne) XVI w. - rozwój przemysłu wapienniczego (wapienie wojcieszowskie) zjawiska krasowe (mnogość jaskiń; szata naciekowa; unikaty na skalę europejską, np. Jaskinia Kryształowa) inne surowce budowlane (liczne łomy; fyllity, zieleńce, metaryodacyty) sztolnie i hałdy w rejonie Radzimowic (m.in. rudy miedzi, uranu)

7 Inne atrakcje: szubienica basztowa z XVII w., piece do wypalania wapna z XVIII/XIX w., kościół parafialny w Wojcieszowie Dolnym z XIV w., pałace i zespół dworski. Pałac w Wojcieszowie

8 Ochrona przyrody w Wojcieszowie przed II wojną światową - szczytowe skałki Miłka uznane jako pomniki przyrody a krasowe jaskinie i pokrywające wzniesienia lasy bukowe zostały objęte ścisłą ochroną. Do k. lat 70-tych rezerwat Góra Połom (zlikwidowany, znaczenie gospodarcze surowców; zniszczono wiele jaskiń i siedlisk) Od 1994 r. do dziś - rezerwat Góra Miłek Góra Miłek jako jedyny obszar na terenie Wojcieszowa podlega ochronie prawnej

9 Rezerwat - Góra Miłek na E od Wojcieszowa Górnego, na prawym brzegu doliny Kaczawy pow. rezerwatu - 141,39 ha Góra zbudowana głównie z kambryjskich wapieni krystalicznych (wapienie wojcieszowskie). Procesy krasowe w paleogenie (np. wnęki i jaskinie); schronienie człowieka paleolitycznego.

10

11 Rezerwat chroni m.in. leśne zbiorowiska buczyny górskiej i ciepłolubnej buczyny storczykowej (24 gatunki chronione). Góra Miłek jest jedynym w Polsce stanowiskiem występowania cyklamenu purpurowego. Z siedliskami kserotermicznymi związane są stanowiska unikatowych w skali kraju bezkręgowców: piramidki naskalnej, świdrzyka śląskiego i pająka Prospotheca corniculas. Na terenie rezerwatu występują liczne gatunki nietoperzy. cyklamen purpurowy świdrzyk

12 OGT Góra Miłek w Wojcieszowie Obejmuje skałki i jaskinie położone na zboczach i szczytach góry Miłek (Młyniec m n.p.m., Cisowa m n.p.m.) oraz źródło i kamieniołomy u podnóża góry Miłek. różne odmiany skalne (wapienie krystaliczne, fyllity, metaryodacyty).

13 Kamieniołom marmurów na górze Miłek w Wojcieszowie

14 Biały Kamień - skałki w rezerwacie "Góra Miłek w Wojcieszowie"

15 Sfałdowane fyllity w kamieniołomie u podnóża góry Miłek, ściana północna

16 Wlot jaskini "Schron Miłek" na szczycie Cisowa w Wojcieszowie Ze względu na utrudniony dostęp do istniejących jaskiń nie mogą one być wykorzystane dla normalnego ruchu turystycznego!

17 Ujęcie wody źródlanej (źródło Miłek) źródło szczelinowo-krasowe o temp. 12,8 13,4 o C. woda wodorowęglanowo-wapniowa o niskiej zawartości mikroelementów i bardzo dobrej jakości butelkowana pod nazwą Wojcieszowianka

18 Góra Połom w Wojcieszowie Zbudowana z wapieni krystalicznych z wkładkami fyllitów, łupków węglanowych, zieleńców i łupków zieleńcowych. W wapieniach rozwinęły się na dużą skalę zjawiska krasowe - leje krasowe, jaskinie, często z bogatą szatą naciekową. Są one od wielu lat systematycznie niszczone przez rozrastające się kamieniołomy.

19 Lokalizacja góry Połom

20 Dawniej istniał tutaj rezerwat Góra Połom, będący najcenniejszym obszarem całych Gór Kaczawskich. Skupiał ponad 800 gat. roślin, w tym kilkadziesiąt chronionych oraz stanowił miejsce nocowania jednej z większych kolonii nietoperzy w kraju. Pod koniec lat 70. został zlikwidowany w celu pozyskiwania marmuru. Obecnie stanowi jeden z najsłynniejszych przykładów niszczenia cennych przyrodniczo obszarów. Pomimo wielu apelów nie udało się przywrócić rezerwatu lub jakiejkolwiek czynnej ochrony niezniszczonych jeszcze fragmentów góry.

21 Jaskinie góry Połom Szczelina Wojcieszowska (dł. 440 m) - najgłębsza w Sudetach i druga pod względem długości Aven w Połomie (dł. 108 m) Błotna (dł. 155 m) Nowa (dł. 227 m) Północna Duża (dł. 103 m) Porcelanowa (dł. 134 m) Za Sztolnią (dł. 118 m) Głęboka (dł.29 m; gł. 38 m) Gwiaździsta (dł. 562 m; gł. 65 m) Jasna (dł. 146 m) Nad Skrajnią (dł. 124 m) Środkowa (dł. 120 m) Wałbrzyska (dł. 121 m)

22 Jaskinia Kryształowa na górze Połom Jedna z najpiękniejszych jaskiń Polski, zagrożona zniszczeniem Dług.ok. 130 m, a głęb.ok. 30 m. Znajduje się w niej Sala Zachwytu z tzw. Wanną Kalcytową, czyli miejscem gdzie ściany sali pokryte są kryształami kalcytu - unikat w skali europejskiej

23 Kamieniołom Silesia w Wojcieszowie wapienie i dolomity krystaliczne, zieleńce największa atrakcyjność geoturystyczna

24 Kamieniołom "Silesia" w Wojcieszowie - ściana północna z widocznym następstwem skał

25 Olistolity marmurów w zieleńcach - kamieniołom Silesia

26 Jaskinia Silesia dług 26 m., głęb. 8 m, rozwinięta wyłącznie w górę od otworu

27 Kamieniołom Gruszka w Wojcieszowie firma braci Gruschka; na S zboczu Bielca; wapienie wojcieszowskie obecnie Park rekreacyjno-wypoczynkowy Gruszka ; m.in. ścianka wspinaczkowa dla dzieci i młodzieży; Mistrzostwa Polski w Technikach Jaskiniowych Festyn Alpinistyczny WOJCIESZÓW NA LINACH

28 Kamieniołom Gruszka

29 Wapiennik z XVIII w. w pobliżu kam. Gruszka

30 Lisie Skały w rejonie Wojcieszowa wys. 533 m n.p.m. na wsch. zboczu Polanki, 4 skałki; punkt widokowy Występują tu metaryodacyty złupkowane przecinające zafałdowane łupki serycytowo-chlorytowe, z wkładkami zieleńców i łupków krzemionkowych.

31 Nieopodal Lisich Skał na zboczu Trzcińca znajdują się ruiny kamiennej szubienicy XVII w. (studniowej) zbudowana jest z łupków zieleńcowych i zieleńców (średnica ok. 6 m; grubość murów do 1 m) Szkoła katów w Wojcieszowie (XVI-XVII w?)

32 Kamieniołom Śmierci - wysypisko śmieci w Wojcieszowie (od 2009 r. zamknięte)

33 Radzimowice

34 Radzimowice masyw Żeleźniaka Skały metamorficzne wieku staropaleozoicznego (kambr-ordowik) przecięte karbońskimi ryolitami (porfirami). łupki radzimowickie (łupki serycytowokwarcowe, albitowo-kwarcowe, zieleńce, wapienie krystaliczne) Ryolity oraz skały metamorficzne poprzecinane są żyłami polimetalicznymi, zawierającymi miedź, srebro, ołów, arsen i in. Szyby, sztolnie, hałdy

35 Księży Kamień k. Radzimowic ok. 1 km na S od wsi Radzimowice, Łupki radzimowickie - szarozielone łupki metamorficzne z soczewami łupków grafitowych i kwarcowych.

36 Zieleńce na szczycie Marciniec Zieleńce i łupki zieleńcowe, hydrotermalnie zmienione, z soczewami i żyłami kwarcu oraz smugami minerałów ciemnych; dostęp utrudniony

37 Metatrachity (keratofiry) na Rogaczu

38 Szyb "Luis" w Radzimowicach Na SE zboczach Żeleźniaka około 1,5 km na NE od wsi Radzimowice, w pobliżu niebieskiego Szlaku Kopaczy.

39 Szyb "Arnold" w Radzimowicach około 500 m na NW od wsi Radzimowice, przy drodze do Wojcieszowa

40 Liczne szybiki poszukiewawcze w Radzimowicach

41 Hałda w Radzimowicach na wsch. zboczach Żeleźniaka, ok. 200 m od szlaku turystycznego niebieskiego.

42 Sztolnia uranowa na zboczu Chmielarza Dług. sztolni - około 400 m. Pobierano z niej próby rud uranu, arsenu, arsenopirytu, miedzi i kwarcytów. Obecnie niedostępna do zwiedzania, objęta ochroną przez towarzystwo chiropterologiczne "ProNatura".

43 Żwirownia w Okrajniku pomiędzy szczytami Wroniec (569 m n.p.m.) i Osełka (581 m n.p.m.). Obiekt duży (250x150 m), bardzo dobrze odsłonięte ściany. żwiry i piaski wodno-lodowcowe, pięć poziomów eksploatacyjnych.

44 Wnioski Konflikt między rozwojem ekonomicznym regionu Wojcieszowa a jego ochroną środowiska ma charakter nakładania się (wg klasyfikacji Kassenberga i Marka 1986) Spośród przebadanych obiektów, 22 geopunkty zasługują na szczególną uwagę. Ukazują one budowę geologiczną dolnej części sukcesji kaczawskiej oraz przedstawiają przedwaryscyjską ewolucję tego obszaru. Paradoksalnie działalność gospodarcza niszcząc niektóre obiekty chronione, jednocześnie wpłynęła pozytywnie na wzrost potencjału geoturystycznego tego obszaru.