POWIATOWY PROGRAM DZIAŁAŃ NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

Transkrypt

1 Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr... Rady Powiatu w Zamościu z dnia...roku POWIATOWY PROGRAM DZIAŁAŃ NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH NA LATA Opracowano: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Zamościu ul. Przemysłowa 4

2 UZASADNIENIE PROGRAMU. Według standardów światowych i europejskich, sformułowanych w licznych dokumentach międzynarodowych, osoby niepełnosprawne mają prawo do pełnego uczestnictwa i równych szans w życiu społecznym i zawodowym. Do takich dokumentów należy m.in. przyjęta w grudniu 1993 roku przez ONZ deklaracja pod nazwą Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych. Nie są one dokumentem prawnie obowiązującym - stanowią jednak rodzaj politycznego i moralnego zobowiązania uzgodnionego przez członków społeczności międzynarodowej. Mogą być traktowane nie tylko jako wytyczne dla Państwa, ale także dla polityki dotyczącej niepełnosprawności na wszystkich poziomach funkcjonowania społeczeństwa od krajowego do lokalnego. Działania rządu i ustawodawstwa polskiego to: Rządowy Program Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych i ich Integracji ze Społeczeństwem / 5 październik 1993r./ Konstytucja RP / 2 kwiecień 1997r/, która zapewnia prawo do niedyskryminacji stanowiące, że nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych- przyjęta Uchwałą Sejmu 1 sierpnia 1997r. potwierdzająca prawa osób niepełnosprawnych do niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia wolnego od przejawów dyskryminacji. Sejm wezwał jednocześnie władze rządowe i samorządowe do podjęcia działań ukierunkowanych na urzeczywistnienie tych praw. Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z dnia 27 sierpnia 1997r/Dz.U.Nr 123, poz.776 z późn.zm./ Powiatowy Program Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych jest dokumentem służącym realizacji polityki socjalnej. Stanowi podstawę do opracowania i realizacji programów celowych na rzecz osób niepełnosprawnych i uzyskania dodatkowych środków miedzy innymi na programy Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych i programy unijne. Jest spójny z opracowaną Powiatową Strategią Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata , przyjętą Uchwałą Rady Powiatu w Zamościu Nr XII/62/2007 z dnia 28 grudnia 2007 roku i Strategią Polityki Społecznej Województwa Lubelskiego. Opracowanie programu jest jednocześnie wykonaniem delegacji zawartej w art. 35 a ust 1. ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych /Dz.U. z 1997 r.,nr 123, poz.776 z późn. zm./. Niniejszy program jest kontynuacją szeregu działań, które podjęto w ramach Powiatowego Programu Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych w latach Uwzględnia rosnące potrzeby osób niepełnosprawnych zamieszkujących na terenie powiatu zamojskiego oraz zadania powiatu wynikające z ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych.

3 WPROWADZENIE Osoby niepełnosprawne oraz ich rodziny stanowią znaczną część lokalnej społeczności, wymagającą szczególnego zainteresowania, różnych form wsparcia i opieki. Uczestnictwo osób niepełnosprawnych w życiu społecznym zależy nie tylko od nich samych, ale również od społeczeństwa, które tworzy klimat i warunki, w których te osoby znajdują swoje miejsce obok ludzi sprawnych. "Powiatowy Program Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych w latach " zwany dalej Programem, jest dokumentem, który ma za zadanie ukierunkować i skoordynować działania, jakie mają być realizowane w tej dziedzinie w powiecie zamojskim. Niepełnosprawność jest pojęciem szerokim, skupiającym różne jej stany i rodzaje. Dlatego trudno ją zdefiniować. Definicja niepełnosprawności jest jednak konieczna ze względów profilaktycznych,leczniczych i rehabilitacyjnych. Daną niepełnosprawność potrzeba określić, zakwalifikować, aby działać w kierunku doprowadzenia osoby niepełnosprawnej do możliwej sprawności. Do opracowania Programu przyjęto dwie definicje: zawartą w Karcie Praw Osób Niepełnosprawnych, która mówi, że: Niepełnosprawnymi są osoby, których sprawność fizyczna, psychiczna lub umysłowa trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia życie codzienne, naukę, pracę, oraz pełnienie ról społecznych, zgodnie z normami prawnymi i zwyczajowymi., zawartą w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych określającą osoby niepełnosprawne jako osoby, których stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról społecznych, a w szczególności ogranicza zdolności do wykonywania pracy zawodowej, jeżeli uzyskały odpowiednie orzeczenie. Dostępne dane statystyczne dotyczące osób niepełnosprawnych, zarówno w kraju jak i w powiecie, są niepełne i niejednorodne. Uzyskane dane należy więc traktować jako dane szacunkowe. Do przeprowadzenia analizy wykorzystano dane statystyczne opublikowane przez GUS dotyczące całego kraju i powiatu zamojskiego, dane ze spisu powszechnego z 2002 roku, dane z PFRON. Szacuje się, że problem niepełnosprawności w powiecie zamojskim dotyczy ogółem osób, z tego prawnie osób /dane ze spisu powszechnego/, co stanowi ponad 16 % ogółu mieszkańców powiatu. DOTYCHCZASOWE DZIAŁANIA NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH. Potrzeby osób niepełnosprawnych ujawniają się w sferach : społecznej bariery architektoniczne, w komunikowaniu się i co za tym idzieizolacja osób niepełnosprawnych, zdrowotnej utrudniony dostęp do świadczeń medyczno- rehabilitacyjnych, brak wczesnej diagnozy niepełnosprawności, materialnej wysokie koszty rehabilitacji, brak pracy i możliwości zarobkowania, kulturalno- oświatowej utrudniony dostęp do dóbr kultury i nauki, psychologicznej brak poczucia bezpieczeństwa, akceptacji przez środowisko i w związku z tym poczucie niskiej wartości.

4 Działania na rzecz osób niepełnosprawnych i ich rodzin, powinny być zróżnicowane. Inaczej bowiem kształtują się potrzeby osób niepełnosprawnych samotnych, inaczej potrzeby rodzin opiekujących się niepełnosprawnymi członkami rodzin, a jeszcze innych form wsparcia oczekują rodzice opiekujący się dzieckiem niepełnosprawnym i rodzice niepełnosprawni opiekujący się dziećmi sprawnymi. Na poziomie gmin działania w tym zakresie są prowadzone przez ośrodki pomocy społecznej, które zgodnie z ustawą o pomocy społecznej są zobowiązane do udzielania pomocy osobom oraz ich rodzinom ze względu na niepełnosprawność. Na terenie powiatu zamojskiego są to: Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Krasnobrodzie; Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Szczebrzeszynie; Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Zwierzyńcu; Gminny Osrodek Pomocy Społecznej w Adamowie; Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Grabowcu; Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Komarowie; Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Łabuniach; Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Miączynie; Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Nieliszu; Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Radecznicy; Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Sitnie; Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Skierbieszowie; Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Starym Zamościu; Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Sułowie; Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Zamościu. Na poziomie powiatu działania na rzecz osób niepełnosprawnych prowadzą głównie samorządowe instytucje pomocy społecznej - Wydział Zdrowia, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Powiatowy Urząd Pracy.. W procesie kompleksowej rehabilitacji osób niepełnosprawnych szczególne znaczenie ma zapewnienie poczucia bezpieczeństwa oraz odpowiednich form wsparcia psychologicznego i opieki. Instytucje wsparcia funkcjonujące na terenie powiatu zamojskiego : Dom Pomocy Społecznej w Krasnobrodzie dla osób w podeszłym wieku i niepełnosprawnych fizycznie dla 140 osób, Dom Pomocy Społecznej w Majdanie Wielkim dla osób przewlekle psychicznie chorych /mężczyzn/ dla 64 osób, Dom Pomocy Społecznej w Ruskich Piaskach dla osób przewlekle psychicznie chorych / kobiet/ dla 59 osób, Dom Pomocy Społecznej Pod Modrzewiami w Szczebrzeszynie dla osób niepełnosprawnych intelektualnie /kobiet/ dla 65 osób, Powiatowy Ośrodek Wsparcia dla Osób z Zaburzeniami Psychicznymi I Niepełnosprawnych Intelektualnie dla 20 osób, Warsztaty Terapii Zajęciowej w Dominikanówce dla 35 osób, Warsztaty Terapii Zajęciowej w Zwierzyńcu dla 30 osób, Warsztaty Terapii Zajęciowej w Rozłopach dla 35 osób, Warsztaty Terapii Zajęciowej w Wolicy Brzozowej dla 30 osób, Warsztaty Terapii Zajęciowej w Lipinie Starej dla 30 osób.

5 Wspieraniem osób niepełnosprawnych, a także rehabilitacją społeczno zawodową w powiecie zamojskim zajmuje się kilkanaście działających organizacji pozarządowych. Są to miedzy innymi: Katolickie Stowarzyszenie Inteligencji z siedzibą w Zamościu, Stowarzyszenie Ruch Osób Niepełnosprawnych FENIKS, Stowarzyszenie Klub Kobiet po Mastektomii AMAZONKI, Polskie Towarzystwo Społeczno Sportowe Sprawni Razem, Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom Niepełnosprawnym Krok za Krokiem Polski Związek Niewidomych, Zamojskie Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej, Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób Niepełnosprawnych z Upośledzeniem Umysłowym, Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Rehabilitacji Pomoc Poszkodowanym w Wypadkach Komunikacyjnych, Stowarzyszenie na rzecz Ochrony Zdrowia Psychicznego, ZHP Komenda Hufca Powiatu, Towarzystwo Przyjaciół Dzieci. W ramach opieki zdrowotnej na terenie powiatu funkcjonuje : Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Szczebrzeszynie, Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Psychiatryczny w Radecznicy, Samodzielne Publiczne Sanatorium Rehabilitacyjne dla Dzieci im. Janusza Korczaka w Krasnobrodzie. Innym obszarem działań na rzecz osób niepełnosprawnych jest edukacja prowadzona w systemie ogólnodostępnym. Dzieci i młodzież niepełnosprawna kształcą się w normalnym trybie bądź w toku indywidualnego nauczania. Z danych statystycznych wynika, że osoby niepełnosprawne są gorzej wykształcone niż pełnosprawni. Z ogólnej liczby osób niepełnosprawnych 71 % to osoby z wykształceniem podstawowym, nieukończonym podstawowym lub bez wykształcenia, a tylko 1% - to osoby z wykształceniem wyższym / 2002 r. spis powszechny/. W związku z tym, należy zdiagnozować czy funkcjonujący system edukacji zaspakaja potrzeby osób niepełnosprawnych i podjąć działania zmierzające do podniesienia poziomu ich wykształcenia. Na podstawie powyższej analizy sformułowano cele operacyjne programu działań, które będą realizowane w postaci projektów bądź konkretnych programów.

6 CELE OPERACYJNE PROGRAMU. Głównym celem programu jest zapewnienie osobom niepełnosprawnym podstawowych warunków do równoprawnego, samodzielnego, pełnego i czynnego uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym poprzez: I. Kształtowanie w społeczności lokalnej właściwych postaw wobec problemów osób niepełnosprawnych. II. Zwiększenie osobom niepełnosprawnym dostępu do rehabilitacji społecznej, kultury, sportu, rekreacji i turystyki. III. Rehabilitacja społeczna w zakresie likwidacji barier architektonicznych, transportowych oraz w komunikowaniu się. IV. Działania zdrowotne w zakresie przeciwdziałania niepełnosprawności. V. Poprawa aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych. CEL OPERACYJNY I. Kształtowanie w społeczności lokalnej właściwych postaw wobec problemów osób niepełnosprawnych. Zadania do realizacji : 1. Rozpowszechnianie informacji dot. problemów osób niepełnosprawnych poprzez informacje w prasie lokalnej, audycje w telewizji lokalnej. 2. Uświadamianie osób niepełnosprawnych i ich rodzin o przysługujących im prawach - w formie ulotek, broszur, plakatów w budynkach użyteczności publicznej. 3. Przygotowanie serwera informacyjnego na temat możliwości dofinansowania ze środków PFRON, rodzaju ulg i uprawnień osób niepełnosprawnych. 4. Udzielanie porad dot. możliwości ustalania stopnia niepełnosprawności. 5. Integracja społeczności lokalnej w celu wspólnego rozwiązywania problemów osób niepełnosprawnych : a/ aktywny udział organizacji pozarządowych w realizacji przedsięwzięć na rzecz osób niepełnosprawnych, b/ współpraca z Powiatową Społeczną Radą do Spraw Osób Niepełnosprawnych. 6. Prowadzenie diagnozy psychopedagogicznej dzieci i młodzieży. 7. Diagnoza i poradnictwo dla uczniów z różnego rodzaju niepełnosprawnościami pod kątem wyboru szkoły i zawodu. Oczekiwane efekty 1. Świadomość społeczeństwa w zakresie niepełnosprawności. 2. Poszerzenie zakresu wiedzy osób niepełnosprawnych na temat dostępnych form pomocy. Podmioty realizujące : Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Wydział Zdrowia, PFRON, placówki oświatowe, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, samorządy gminne, organizacje pozarządowe, Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności.

7 CEL OPERACYJNY II. Zwiększenie osobom niepełnosprawnym dostępu do rehabilitacji społecznej, kultury, sportu, rekreacji i turystyki. Zadania do realizacji: 1. Wsparcie finansowe ze środków PFRON uczestnictwa osób niepełnosprawnych w turnusach rehabilitacyjnych. 2. Promowanie sportu, rekreacji i turystyki wśród osób niepełnosprawnych poprzez organizację festynów, pikników, imprez sportowych. 3. Umożliwienie osobom niepełnosprawnym udziału w imprezach masowych poprzez zapewnienie transportu oraz organizowanie imprez w obiektach dostępnych dla osób niepełnosprawnych. 4. Dofinansowanie ze środków PFRON działalności warsztatów terapii zajęciowej i zapewnienie w nich uczestnikom odpowiedniej rehabilitacji zawodowej i społecznej. 5. Zajęcia rewalidacyjno-terapeutyczne dla uczniów niepełnosprawnych. Oczekiwane efekty : 1. Doprowadzenie do integracji ze środowiskiem. 2. Wzrost poczucia bezpieczeństwa. 3. Zapewnienie możliwości wykorzystania czasu wolnego. 4. Zwiększenie poczucia własnej wartości. 5. Zapewnienie rehabilitacji uczestnikom warsztatów terapii zajęciowej. Podmioty realizujące : Wydział Zdrowia, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Powiatowy Ośrodek Wsparcia, placówki opiekuńczo wychowawcze, domy pomocy społecznej, warsztaty terapii zajęciowej,tkkf, organizacje pozarządowe, samorządy gminne,poradnia Psychologiczno Pedagogiczna. CEL OPERACYJNY III. Rehabilitacja społeczna w zakresie likwidacji barier architektonicznych, transportowych i w komunikowaniu się. Zadania do realizacji : 1. Likwidacja barier transportowych : a/ zakup środków transportu dostosowanych do przewozu osób niepełnosprawnych dla jednostek organizacyjnych powiatu, organizacji pozarządowych, b/tworzenie i oznaczenie miejsc parkingowych dla osób niepełnosprawnych, oraz wydawanie kart parkingowych. 2. Likwidacja barier architektonicznych modernizacja starych i budowa nowych obiektów dla potrzeb osób niepełnosprawnych : a/ budowa basenu rehabilitacyjnego, b/ budowa Zakładu Przyrodo -Leczniczego, c/ instalacja wind, dostosowanie sanitariatów i łazienek, wykonanie podjazdów, modernizacja klatek schodowych, montaż poręczy i uchwytów,

8 przystosowanie ciągów komunikacyjnych, instalacja przyzywowa, e/ egzekwowanie prawa przez służby budowlane w zakresie budownictwa bez barier. 3. Likwidacja barier architektonicznych w miejscu zamieszkania osób niepełnosprawnych : a/ dostosowanie pomieszczeń, łazienek oraz sanitariatów do potrzeb osób niepełnosprawnych, likwidacja progów, budowa podjazdów i montaż wind, b/doradztwo merytoryczne w zakresie budownictwa bez barier. 4.Pomoc osobom niepełnosprawnym przy zakupie sprzętu rehabilitacyjnego, przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych. 5. Zakup sprzętu i urządzeń rehabilitacyjnych w obiektach zajmujących się rehabilitacją leczniczą i społeczną. 6.Pomoc osobom niepełnosprawnym w zakupie sprzętu i urządzeń w zakresie likwidacji barier w komunikowaniu się i technicznych. Oczekiwane efekty : 1.Stworzenie środowiska przyjaznego dla osób niepełnosprawnych. 2. Poprawa warunków bytowych osób niepełnosprawnych. 3. Większy udział osób niepełnosprawnych w życiu społecznym. 4. Zwiększenie samodzielności i niezależności osób niepełnosprawnych. Podmioty realizujące: Wydział Budownictwa i Architektury, Wydział Komunikacji, Transportu i Dróg Publicznych, Wydział Zdrowia, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Samodzielne Publiczne Sanatorium Rehabilitacyjne dla Dzieci im. Janusza Korczaka w Krasnobrodzie, Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Szczebrzeszynie,Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Psychiatryczny w Radecznicy, jednostki organizacyjne pomocy społecznej - domy pomocy społecznej, Powiatowy Ośrodek Wsparcia. CEL OPERACYJNY IV. Działania zdrowotne w zakresie przeciwdziałania niepełnosprawności. Zadania do realizacji: 1. Diagnoza przyczyn powstawania niepełnosprawności. 2. Edukacja propagująca zdrowy styl życia. 3. Opracowanie i realizacja programów promocji zdrowia. 4. Działania w kierunku utworzenia Ośrodka Wczesnej Interwencji. Zadania te mogą być realizowane poprzez : a/ upowszechnianie informacji o przyczynach niepełnosprawności, b/ prowadzenie regularnych badań zdrowotnych, profilaktycznych, szkolenia z zakresu bhp, c/ prowadzenie gimnastyki korekcyjnej wad budowy i postawy u dzieci w szkołach, d/objęcie opieką psychologiczną i zapewnienie wsparcia pedagogicznego dzieciom

9 i młodzieży uczęszczającym do ogólnodostępnych placówek oświatowych, e/ pomoc rodzinom dzieci niepełnosprawnych w przezwyciężaniu trudności życiowych. Oczekiwane efekty : 1. Poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia społeczeństwa. 2. Zwiększenie wiedzy na temat niepełnosprawności i sposobów jej zapobiegania. 3. Zapobieganie pogłębianiu się niepełnosprawności u dzieci od momentu ich narodzenia. Podmioty realizujące : Wydział Zdrowia, Wydział Edukacji, Kultury, Kultury Fizycznej i Turystyki, placówki oświatowe- szkoły, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, jednostki organizacyjne pomocy społecznej, placówki opiekuńczo wychowawcze,poradnia Psychologiczno -Pedagogiczna, Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności, PFRON, ROPS. CEL OPERACYJNY V. Poprawa aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych. Zadania do realizacji : 1. Wspieranie zatrudnienia osób niepełnosprawnych : a/ refundacja kosztów wyposażenia nowych stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych, b/ zwrot kosztów przystosowania tworzonych lub istniejących stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych. 2. Wspieranie prowadzenia działalności gospodarczej osób niepełnosprawnych : a/ udzielanie dotacji na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej, b/ dofinansowanie do oprocentowania kredytu bankowego udzielanego na kontynuację działalności gospodarczej lub rolniczej, c/ doradztwo organizacyjno - prawne i ekonomiczne w zakresie działalności gospodarczej podejmowanej przez osoby niepełnosprawne. 3. Organizacja szkoleń przygotowujących osoby niepełnosprawne do podjęcia zatrudnienia oraz działalności gospodarczej : a / wprowadzenie przez jednostki szkolące programów nauczania dla osób z różnego typu naruszeniem sprawności organizmu, b/ rozpowszechnianie informacji wśród pracodawców na temat usług świadczonych przez PUP na rzecz osób niepełnosprawnych bezrobotnych i poszukujących pracy, c/ szkolenie i przekwalifikowanie osób niepełnosprawnych bezrobotnych i poszukujących pracy, d/ dofinansowanie szkoleń prowadzonych przez pracodawców dla pracowników niepełnosprawnych i prowadzenie doradztwa zawodowego, e/ uczestnictwo w zajęciach organizowanych w Klubach Pracy dających możliwość aktywizacji, kontaktów z pełnosprawnymi. 4. Organizowanie giełd pracy dla osób niepełnosprawnych : a/ rozpowszechnianie informacji o osobach niepełnosprawnych poszukujących

10 zatrudnienia oraz pracodawcach poszukujących pracowników, b/ propagowanie informacji wśród pracodawców o korzyściach wynikających z zatrudniania osób niepełnosprawnych. Oczekiwane efekty : 1. Podniesienie poziomu kwalifikacji zawodowych osób niepełnosprawnych. 2. Zdobycie odpowiedniego zatrudnienia, zgodnie z zainteresowaniami i możliwościami osób niepełnosprawnych. Podmioty realizujące: Powiatowy Urząd Pracy, Wydział Zdrowia. ZAKOŃCZENIE Program wyznacza zadania w takich dziedzinach jak rehabilitacja społeczna i przestrzeganie praw osób niepełnosprawnych, profilaktyka i oświata zdrowotna, oświata i kształcenie oraz rehabilitacja zawodowa osób niepełnosprawnych. Oprócz sformułowania zadań, w programie wskazano podmioty realizujące które będą przyczyniały się do polepszenia warunków życia osób niepełnosprawnych. Działania realizowane będą ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, budżetu powiatu, budżetów gmin, środków finansowych organizacji pozarządowych i sponsorów oraz pozyskanych z programów unijnych.. Program skierowany do niepełnosprawnych mieszkańców powiatu zamojskiego, jest dokumentem otwartym, będzie więc istniała możliwość wprowadzenia zmian i nowych rozwiązań problemów osób niepełnosprawnych.