WP-XI Kraków, 31 sierpnia 2016 r.

Transkrypt

1 WOJEWODA MAŁOPOLSKI WP-XI Kraków, 31 sierpnia 2016 r. Pani Maria Szydło Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tomicach Zespół kontrolny Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie, na podstawie art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U. z 2015 r., poz. 525), art. 22 pkt 8 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 930), art. 175 ust.1 pkt 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 885 z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 23 marca 2005 r. w sprawie nadzoru i kontroli w pomocy społecznej (Dz.U. Nr 61, poz. 543 z późn. zm.), przeprowadził w okresie od 24 do 30 maja 2016 r. kontrolę kompleksową w kierowanym przez Panią Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Tomicach. Zakres kontroli obejmował: organizację Ośrodka oraz kwalifikacje kadr, realizację zadań z zakresu administracji rządowej i zadań własnych gminy wynikających z ustawy o pomocy społecznej w 2015 r., w tym pracę socjalną, realizację wieloletniego programu wspierania finansowego gmin w zakresie dożywiania Pomoc Państwa w zakresie dożywiania, sposób realizacji zaleceń pokontrolnych wystosowanych przez Wojewodę Małopolskiego w wyniku kontroli przeprowadzonych w poprzednich latach oraz zgodność wydatkowania otrzymanych dotacji z przeznaczeniem. Ustaleń kontrolnych dokonano w oparciu o wyniki przeglądu dokumentacji, a także wyjaśnienia złożone przez Panią oraz pracowników Ośrodka. Ustalenia zawarte zostały w protokole, podpisanym przez Panią Kierownik 16 sierpnia 2016 roku. W trakcie kontroli oceniono pracę Jednostki, zarówno pod kątem sposobu realizacji poszczególnych zadań, jak i pod względem prowadzonej dokumentacji. W toku prowadzenia czynności kontrolnych stwierdzono uchybienia dot. kwestii organizacyjnych oraz błędów w decyzjach i przeprowadzonych przez Ośrodek postępowaniach, a także ograniczeń w dostępie do świadczeń pomocy społecznej. Działając w oparciu o art. 128 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 930), proszę Panią Kierownik o podjęcie działań zmierzających do usunięcia uchybień opisanych poniżej: 1. W toku kontroli wniesiono zastrzeżenia do zapisów zawartych w dokumentach organizacyjnych Ośrodka. W 4 ust. 2 Statutu GOPS widnieje nieaktualny katalog zadań własnych gminy realizowanych przez Ośrodek. Przykładowo w pkt 12. wymieniono: prowadzenie i zapewnienie miejsc w placówkach opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego lub mieszkaniach chronionych, podczas gdy na dzień dzisiejszy zadaniem gminy z zakresu pomocy społecznej jest prowadzenie i zapewnienie miejsc w mieszkaniach chronionych. W pkt 13. widnieje natomiast nieaktualne już zadanie

2 - 2 - tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną. Opracowanie projektu Uchwały w sprawie dokonania zmian w Statucie GOPS, pod kątem korekty i aktualizacji zapisów odnoszących się do katalogu zadań realizowanych przez Ośrodek. Powyższe zalecenie należy zrealizować w terminie miesiąca, od dnia otrzymania niniejszego wystąpienia. 2. Ustalono, iż Ośrodek nie udostępnia na stronie BIP kompletnych informacji o zakresie i kryteriach udzielanej pomocy, co jest niezgodne z obowiązującym stanem prawnym. Na stronie BIP widnieje Statut GOPS oraz informacja o działalności wg stanu prawnego na rok 2012 z nieaktualnym katalogiem zadań realizowanych przez Ośrodek. Ww. informacji nie zamieszczono również na stronie internetowej GOPS w Tomicach. Skutkiem braku upowszechniania informacji o możliwych formach pomocy, może być nieudzielenie niektórych świadczeń oraz udzielanie pomocy tylko w podstawowych, najbardziej znanych formach spowodowane niewiedzą potencjalnych beneficjentów o możliwości ich otrzymania. Udostępnienie na stronie BIP informacji dotyczących zakresu zadań realizowanych przez GOPS, katalogu dostępnych świadczeń oraz kryteriów udzielanej pomocy. Powyższe zalecenie należy zrealizować w terminie 30 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia. 3. Jak wynika z dokonanych ustaleń, ocena zasobów pomocy społecznej za rok 2014 została przekazana 30 kwietnia 2015 r. i pozytywnie zaopiniowana przez Komisję Zdrowia, Pomocy Społecznej, Edukacji i Kultury, a następnie przedstawiona na sesji 2 czerwca 2015 r., gdzie m.in. zwrócono uwagę na brak wniosków końcowych w ww. ocenie. Ocena za rok 2015 nie została przekazana do akceptacji Radzie Gminy w wymaganym terminie, tj. do dnia 30 kwietnia br., zgodnie z art. 16a ust. 4 ustawy o pomocy społecznej. OZPS za 2015 rok została zaakceptowana 6 maja 2016 r. przez Komisję Zdrowia, Pomocy Społecznej, Edukacji i Kultury. Natomiast w czerwcu br. planowane było przedstawienie OZPS na sesji Rady Gminy. Stwierdzono, że ocena zasobów pomocy społecznej nie obejmuje wszystkich wymaganych przepisami prawa elementów. Ocenę ograniczono do wypełnienia formularza oceny zasobów pomocy społecznej według wzoru opracowanego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Natomiast narzędzie to powinno ułatwić zebranie wszystkich danych aby sporządzić następnie ocenę zasobów pomocy społecznej w oparciu o analizę lokalnej sytuacji społecznej i demograficznej. Nie sporządzono również rekomendacji, które wraz z oceną winny stanowić podstawę do planowania budżetu na rok następny. Analizując ocenę zasobów pomocy społecznej pod kątem istniejących problemów i potrzeb, należy pamiętać, iż sukces w realizacji zadań w dużej mierze zależy od decyzji podejmowanych przez podmioty polityki społecznej usytuowane zarówno na szczeblu lokalnym jak i ponadlokalnym. Jak poinformowano podczas kontroli: Ocena zasobów Pomocy Społecznej za 2014 rok była wykorzystana przy składaniu wniosku do projektu budżetu na 2015 rok. Przy planowaniu środków finansowych na pomoc społeczną uwzględniono prognozę zawartą w Ocenie Zasobów Pomocy Społecznej. Do wyjaśnień dołączono wniosek do projektu budżetu na rok 2015 wraz z uzasadnieniem, dot. zwiększenia liczby zatrudnionych pracowników socjalnych.

3 - 3 - Przekazywanie Wójtowi prawidłowo sporządzonej oceny zasobów pomocy społecznej, zawierającej wszystkie wymagane prawem elementy, w szczególności rekomendacji, w terminie umożliwiającym przedstawienie Radzie Gminy ww. oceny do dnia 30 kwietnia danego roku. Przy opracowaniu kolejnej oceny zasobów pomocy społecznej, w oparciu o analizę lokalnej sytuacji społecznej i demograficznej, formułowanie wniosków i rekomendacji, ponieważ, zgodnie z art. 16a ust. 4 ustawy o pomocy społecznej ocena wraz z rekomendacjami jest podstawą do planowania budżetu na rok następny Powyższe zalecenie należy zrealizować przy przekazywaniu oceny zasobów pomocy społecznej w kolejnych latach. 4. W trakcie kontroli ustalono, że nie przyznawano zasiłków okresowych wszystkim osobom do tego uprawionym. Z analizy przeprowadzonej w trakcie czynności kontrolnych wynika również, iż Ośrodek wykonał plan dotacji na zasiłki okresowe na poziomie 83,65 % w stosunku do zaplanowanych na ten cel środków w 2015 roku. Jednostka planując środki finansowe na 2015 r. wzięła pod uwagę m.in. liczbę osób objętych pomocą społeczną w formie zasiłku okresowego w 2014 r. oraz liczbę świadczeń. Planowano, że tą formą pomocy objęte będą 74 osoby/rodziny a liczba świadczeń wyniesie 348. Przykładowo, osoby korzystające z zasiłku stałego, nie były objęte pomocą w innych formach, w tym w postaci zasiłku okresowego. Powyższe stwierdzono w: decyzji nr GOPS z r.- osoba samotnie gospodarująca, poza zasiłkiem stałym brak innych świadczeń; decyzja nr GOPS z r.- osoba samotnie gospodarująca, poza zasiłkiem stałym i celowym na opał brak innych świadczeń; decyzja nr GOPS z r. rodzina 2-os. konkubinat - brak dochodów - poza zasiłkiem stałym w wys. 514 zł brak innych świadczeń. Jak wyjaśniono: W przypadku rodzin: [ ] i [ ] pomoc społeczna została przyznana zgodnie z wnioskiem strony. Rodziny bezpośrednio przed przyznaniem zasiłku stałego otrzymywały pomoc w formie zasiłku okresowego (w załączeniu karta świadczeń rodziny) oraz zasiłku celowego i miały wiedzę na temat takiej formy pomocy jednak nie zwróciły się o nią. Ponadto w wywiadach środowiskowych w części dotyczących stałych miesięcznych wydatków strona nie wykazywała stałych miesięcznych wydatków, które przekraczałyby wysokość otrzymywanego zasiłku stałego. Należy zwrócić uwagę, że uprawnienie do otrzymywania zasiłku okresowego nie jest powiązane w żaden sposób z koniecznością wykazania ponoszenia jakichkolwiek wydatków. Zapytano czy osobom pobierającym zasiłek stały, spełniającym jednocześnie kryteria uprawniające do otrzymania zasiłku okresowego, przyznawano zasiłek okresowy, a jeśli nie, to dlaczego? Jak wyjaśniono: Spośród osób/rodzin pobierających zasiłek stały 1 rodzina objęta była również pomocą w postaci zasiłku okresowego (zał.), 2 osoby przebywały w Domu Pomocy Społecznej i miały tam zapewnioną wszelką pomoc, w pozostałych przypadkach osoby nie wnioskowały o zasiłek okresowy pomimo, że miały wiedzę na ten temat (bezpośrednio przed przyznaniem zasiłku stałego otrzymywały zasiłek okresowy). W świetle obowiązujących przepisów prawa, decyzje wydawane w sprawach zasiłków okresowych należy zaliczyć do aktów administracyjnych związanych, tj. takich, które nie pozostawiają organowi wyboru rozstrzygnięcia. Jeżeli podmiot spełnia określone prawem warunki, organ musi wydać decyzję o przyznaniu świadczenia. Na obowiązkowy charakter tych świadczeń wskazuje użyte przez ustawodawcę w art. 38 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 930) określenie: zasiłek okresowy przysługuje. Uznaniowość w tych sprawach obejmuje jedynie

4 - 4 - rozstrzygnięcie w przedmiocie wysokości tego zasiłku (z uwzględnieniem uregulowań art.3 ust. 3 i ust. 4) oraz okresu, na jaki może on być przyznany (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17 maja 2012 r., sygn. I OSK 2061/11). Pozyskanie informacji o możliwości spełniania przez osobę lub rodzinę przesłanek do otrzymania zasiłku okresowego w toku realizacji zadań ośrodka pomocy społecznej, a w pierwszej kolejności w trakcie prowadzonych postępowań administracyjnych w sprawie świadczeń pomocy społecznej, oznacza obowiązek podjęcia stosownych działań, np. poprzez wszczęcie postępowania administracyjnego w sprawie przyznania zasiłku okresowego z urzędu, zgodnie z art. 102 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej. ZALECENIA: 1) Podjęcie działań zmierzających do objęcia pomocą wszystkich osób/rodzin spełniających ustawowe kryteria do otrzymania pomocy w formie zasiłku okresowego, w szczególności poprzez wszczynanie postępowań z urzędu w przypadkach osób i rodzin, co do których ośrodek posiada informację o spełnianiu przesłanek do otrzymania zasiłku okresowego. 2) Przy składaniu zapotrzebowania na środki przekazywane gminie w ramach dotacji z budżetu państwa, rzetelne dokonywanie analizy potrzeb na bieżąco, z uwzględnieniem rzeczywistej liczby osób uprawnionych do objęcia pomocą w formie zasiłku okresowego oraz opieranie się na analizie danych dotyczących ilości osób z lat poprzednich objętych tą formami pomocy, celem zapobieżenia sytuacji, w której potrzeby będą zawyżane oraz konieczne będzie dokonywanie zwrotu niewykorzystanych środków i/lub blokady środków. Powyższe zalecenie należy zrealizować niezwłocznie, po otrzymaniu niniejszego wystąpienia. 5. Jak wynika z przygotowanej informacji, Gmina nie prowadzi mieszkania chronionego. Gmina nie podpisała porozumienia w sprawie mieszkania chronionego z inną gminą. Jak wyjaśniono: Powodem nie realizacji w roku 2015 pomocy w formie mieszkania chronionego było: nie zgłoszono takiej potrzeby. Należy jednocześnie zauważyć, iż Ośrodek nie informował mieszkańców gminy o możliwości skorzystania z ww. formy pomocy, nie sporządził też diagnozy w ww. zakresie. Jak dodatkowo poinformowano: W Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych dla Gminy Tomice na lata w celu strategicznym III: Tworzenie godnych warunków zamieszkania jako kierunek działań strategicznych wyznaczono: Zwiększenie zasobów lokalowych dostosowanych do potrzeb mieszkańców. Aby zrealizować cel w ramach priorytetu zaplanowano przedsięwzięcie: Utworzenie mieszkania chronionego. Zarówno z danych wynikających z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej jak i wiedzy jaką posiadają pracownicy socjalni GOPS w roku oceny nie zachodziła potrzeba umieszczenia osoby w mieszkaniu chronionym jak też nikt nie zwrócił się z wnioskiem o taką pomoc. W ww. Strategii zamieszczono ogólny zapis o utworzeniu mieszkania chronionego (nie tylko dla klientów objętych pomocą w ramach ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej ale także dla osób objętych pomocą na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej). [ ]. Dokonanie analizy potrzeb w zakresie udzielania pomocy w formie mieszkania chronionego w gminie Tomice. Udzielając informacji osobom/rodzinom o możliwych formach pomocy, nie należy pomijać, w katalogu dostępnych świadczeń, pomocy w formie mieszkania chronionego.

5 - 5 - W odpowiedzi na wystąpienie pokontrolne proszę o przekazanie informacji dotyczącej terminu dokonania ww. analizy potrzeb. 6. W toku kontroli stwierdzono, iż w niektórych przypadkach dożywianie w rodzinach, w których dochód nie przekraczał 150% kryterium dochodowego było ograniczane, przykładowo: Decyzją GOPS CD. z 20 lipca 2015 r. przyznano stronie pomoc w formie zasiłku celowego na zakup posiłku lub żywności w wysokości 100 zł miesięcznie. Zgodnie z 1 pkt. 2 Zarządzenia Nr 1/2014 Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tomicach z dnia 1 marca 2014 r. w sprawie zasad i wysokości świadczenia pieniężnego (zasiłku celowego) na zakup posiłku lub żywności dla osób objętych Programem Wysokość zasiłku celowego ustala się na kwotę 100 zł miesięcznie wg kalkulacji: 4 zł x25 dni. Ponadto, jak dodatkowo poinformował w toku kontroli Kierownik Ośrodka: Wysokość zasiłku celowego ustalono na kwotę 100 zł miesięcznie wg kalkulacji 4 zł x 25 dni przy założeniu, że w pozostałe dni miesiąca rodzina może uzupełnić jadłospis poprzez wykorzystanie otrzymanej żywności z Banku Żywności. Pomoc ta została przyznana dla jednej osoby. Natomiast z wywiadu środowiskowego przeprowadzonego 9 lipca 2015 r. wynika, iż rodzina składa się z 3 osób, dochód rodziny nie przekracza kryterium 150% kryterium o którym mowa w art. 8 ustawy o pomocy społecznej. W skontrolowanych aktach brak jest informacji, iż pracownik socjalny informował rodzinę, że z uwagi na niski dochód, dożywianiem mogą być objęci wszyscy jej członkowie oraz że rodzina posiadając taką wiedzę z takowej formy pomocy rezygnuje. Istotnym jest, że jedną z zasad obowiązujących w postępowaniu administracyjnym jest zasada pisemności (zgodnie z art K.p.a.: Sprawy należy załatwiać w formie pisemnej lub w formie dokumentu elektronicznego ( ) ). Ponadto zgodnie z zasadą informowania stron, wyrażoną w art. 9 K.p.a. Organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek. Należy również zwrócić uwagę, iż zgodnie z art. 119 ust. 1 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej jednym z zadań pracownika socjalnego jest udzielanie stronom informacji, wskazówek i pomocy w zakresie rozwiązywania spraw życiowych. Kierownik udzielił następujących wyjaśnień: Pomoc w postaci świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności (zasiłek celowy) został przyznany tylko dla dziecka ponieważ cała rodzina była objęta pomocą żywnościową z Banku Żywności. Należy jednak zauważyć, iż zgodnie z art. 17 ust.1 pkt.3 ustawy o pomocy społecznej, zapewnienie posiłku osobom tego pozbawionym należy do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym. Zgodnie natomiast z art. 48 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej Osoba lub rodzina ma prawo do schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania, jeżeli jest tego pozbawiona.. Pomoc doraźna albo okresowa w postaci jednego gorącego posiłku dziennie przysługuje osobie, która własnym staraniem nie może go sobie zapewnić. Zatem jeżeli podmiot spełnia określone prawem warunki, organ musi wydać decyzję o przyznaniu świadczenia. Dobrą praktyką jest, że Ośrodek, w ramach współpracy kieruje osoby/rodziny do Banku Żywności w celu uzupełnienia pomocy (istotnym jest, że zasiłek celowy wynosi jedynie 100 zł na miesiąc dla 1 osoby), jednakże udzielenie ww. pomocy jest zadaniem obowiązkowym Gminy, a pomoc Banku Żywności może stanowić istotne uzupełnienie udzielanej pomocy. Decyzją GOPS C.D. z 23 lipca 2015 r. strona otrzymała zasiłek celowy na

6 - 6 - zakup posiłku lub żywności w kwocie 200 zł na 2 miesiące. Z wywiadu środowiskowego przeprowadzonego 20 lipca 2015 r. wynika, iż rodzina składa się z 4 osób, w tym 4 dzieci, dochód rodziny wynosi 1790,93 zł (kryterium wynosi 1824 zł). Z kolejnego wywiadu przeprowadzonego 21 września 2015 r. wynika, iż dochód rodziny wynosi 1767,77 zł i również nie przekracza kryterium dochodowego. Poproszono zatem o wyjaśnienia, dlaczego pomocą w formie dożywiania nie objęto wszystkich członków rodziny oraz dlaczego rodzinie nie przyznano pomocy w formie zasiłku okresowego. Jak wyjaśnia Kierownik: Rodzina była objęta w miesiącu lipcu i sierpniu pomocą w formie z dożywiania (zasiłek celowy) jak również w formie zasiłku okresowego (zał. Karta świadczeń rodziny) Jak wynika z analizy karty świadczeń rodziny, zasiłek okresowy był przyznany decyzją GOPS z 24 marca 2015 r. na okres od lutego do kwietnia 2015 r., decyzją nr GOPS z 24 kwietnia 2015 r. na okres jednego miesiąca oraz decyzją GOPS z 1 grudnia 2015 r. na okres od listopada do grudnia 2015 r. Jak wynika z karty świadczeń rodziny, otrzymywała ona również wsparcie m. in. w formie zasiłku celowego na pokrycie kosztów remontu i mieszkania w wysokości 1700 zł, zasiłek celowy na zakup opału 700 zł..w aktach brak jest informacji, iż pracownik socjalny informował rodzinę, iż z uwagi na niski dochód, dożywianiem mogą być objęci wszyscy jej członkowie oraz że rodzina posiadając taką wiedzę z takowej formy pomocy rezygnuje. Analogicznie, w aktach do decyzji o nr: GOPS C.D z 3 lipca 2015 r., GOPS C.D z 20 lipca 2015 r., GOPS z 3 lipca 2015 r. stwierdzono, brak informacji, iż pracownik socjalny informował stronę/rodzinę, iż z uwagi na niski dochód (poniżej 150% kryterium dochodowego, o którym mowa w art.8 ustawy o pomocy społecznej, dożywianiem mogą być objęci wszyscy jej członkowie oraz że rodzina posiadając taką wiedzę z takowej formy pomocy rezygnuje. Kierownik Ośrodka, w toku kontroli udzielił dodatkowych wyjaśnień o następującej treści: Przy przyznawaniu pomocy społecznej: świadczenie pieniężne na zakup posiłku lub żywności(zasiłek celowy) kierowano się zasadą aby pomoc w formie zakupu posiłku w okresie wakacji trafiła przede wszystkim do dzieci i młodzieży szkolnej, którym finansowano wcześniej gorące posiłki w szkole (przy planowaniu składanym do MUW ujęto właśnie te dzieci). Natomiast wszystkie osoby w rodzinie objęte były pomocą w postaci żywności przekazanej przez Bank Żywności w Krakowie jako uzupełnienie Rządowego Programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania. Informuję, że w okresie od V 2015-IV 2016 z Podprogramu 2015 skorzystało w gminie Tomice 230 osób, rozdysponowano kg żywności wydając paczek żywnościowych (ponad 102 kg/1 osobę). Żywność przekazana osobą potrzebującym obejmowała produkty z grupy: artykuły skrobiowe, artykuły mleczne, artykuły warzywne i owocowe, artykuły mięsne, cukier, tłuszcze (łącznie 16 produktów) i była urozmaiceniem diety oraz wprowadzała dobre nawyki żywieniowe. Przyznawano również zasiłki celowe na zakup żywności ze środków własnych gminy (poza programem): 12 rodzin, kwota: zł. W efekcie rodziny potrzebujące pomocy uzyskały kompleksową pomoc zarówno w formie finansowej jaki i rzeczowej niezależnie od źródła finansowania. ZALECENIA: 1) Udzielanie pomocy w ramach programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania osobom/rodzinom spełniającym ustawowe przesłanki do otrzymania tej formy pomocy, tj. całej rodzinie a nie tylko wybranym członkom lub w przypadku rezygnacji z tej formy pomocy stosowanie zasady pisemności obowiązującej w postępowaniu administracyjnym (zgodnie z art K.p.a.) 2) Podjęcie działań zmierzających do objęcia pomocą wszystkich osób potrzebujących,

7 - 7 - w formie i zakresie odpowiednim do sytuacji danej osoby/rodziny. Powyższe zalecenie należy zrealizować niezwłocznie, po otrzymaniu niniejszego wystąpienia. 7. Jak podaje w liście kontrolnej Kierownik Ośrodka, wobec indywidualnych klientów i ich rodzin podjęto następujące działania: motywowanie, konsultacje, upominanie, rozmowy, wsparcie, pomoc w załatwianiu spraw bytowych i urzędowych, kontakty z lekarzami Ww. działania obejmowały również: osoby i rodziny objęte procedurą NK, objęte wsparciem przez asystenta rodziny. Natomiast praca socjalna z grupą/ środowiskiem lokalnym realizowana jest poprzez organizację warsztatów kulinarno- żywieniowych, warsztatów edukacji ekonomicznej, warsztatów kulinarnych, zorganizowanie programu o charakterze profilaktyki uzależnień wśród młodzieży gimnazjalnej w formie recitalu słowno muzycznego, organizowano i prowadzono na terenie szkół zajęcia i programy profilaktyczno- edukacyjne dla dzieci i młodzieży, m.in. Cukierki", Magiczne kryształy", Przemoc boli", Zasady bezpiecznego korzystania z internetu". Organizowano również zajęcia sportowo-rekreacyjne prowadzone w trakcie roku szkolnego oraz podczas ferii zimowych w ramach programu pod nazwą Przez sport do abstynencji", zajęcia rekreacyjno - sportowe na basenie w ramach projektu pn. Pływam" realizacja spektakli o treściach profilaktyki przemocy i uzależnień, organizowano również wypoczynek profilaktyczno- terapeutyczny dla dzieci i młodzieży z rodzin z problemami uzależnienia. Zgodnie z art ust.1 ustawy o pomocy społecznej Do zadań pracownika socjalnego należy w szczególności: 1) praca socjalna; 2) dokonywanie analizy i oceny zjawisk, które powodują zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej oraz kwalifikowanie do uzyskania tych świadczeń; 3) udzielanie informacji, wskazówek i pomocy w zakresie rozwiązywania spraw życiowych osobom, które dzięki tej pomocy będą zdolne samodzielnie rozwiązywać problemy będące przyczyną trudnej sytuacji życiowej; skuteczne posługiwanie się przepisami prawa w realizacji tych zadań; 4) pomoc w uzyskaniu dla osób będących w trudnej sytuacji życiowej poradnictwa dotyczącego możliwości rozwiązywania problemów i udzielania pomocy przez właściwe instytucje państwowe, samorządowe i organizacje pozarządowe oraz wspieranie w zyskiwaniu pomocy; 5) udzielanie pomocy zgodnie z zasadami etyki zawodowej; 6) pobudzanie społecznej aktywności i inspirowanie działań samopomocowych w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych osób, rodzin, grup i środowisk społecznych; 7) współpraca i współdziałanie z innymi specjalistami w celu przeciwdziałania i ograniczania patologii i skutków negatywnych zjawisk społecznych, łagodzenie skutków ubóstwa; 8) inicjowanie nowych form pomocy osobom i rodzinom mającym trudną sytuację życiową oraz inspirowanie powołania instytucji świadczących usługi służące poprawie sytuacji takich osób i rodzin; 9) współuczestniczenie w inspirowaniu, opracowaniu, wdrożeniu oraz rozwijaniu regionalnych i lokalnych programów pomocy społecznej ukierunkowanych na podniesienie jakości życia. Należy uznać za odrębne zadanie pracownika socjalnego, nie wchodzące w zakres pracy socjalnej, udzielanie informacji, wskazówek i pomocy w zakresie rozwiązywania spraw

8 - 8 - życiowych osobom, które dzięki tej pomocy będą zdolne samodzielnie rozwiązywać problemy będące przyczyną trudnej sytuacji. Nie należy również utożsamiać z pracą socjalną pojedynczych działań pracownika socjalnego. Praca socjalna to zespół metodycznych działań, będących odpowiedzią na potrzeby osoby/rodziny. Świadczenie to należy traktować jako zaplanowany proces, polegający na dokonaniu rozeznania sytuacji strony/rodziny, zaplanowaniu i realizacji działań oraz ich oceny. Zatem nie wszystkie działania wymienione przez Kierownika Ośrodka można uznać za świadczenie pracy socjalnej, np. upominanie. Ponadto analizując powyższy opis, należy również stwierdzić, iż nie wszystkie działania wynikają z realizacji ustawy o pomocy społecznej. Przykładem może być realizacja programu Przemoc boli. Podniesienie kompetencji zawodowych, ze szczególnym uwzględnieniem sposobu postrzegania pracy socjalnej jako odrębnej usługi realizowanej w ramach pomocy społecznej. TERMIN REALIZACJI Powyższe zalecenie należy realizować niezwłocznie, od dnia otrzymania niniejszego wystąpienia 8. W okresie objętym kontrolą, udzielono schronienia 6 osobom (2 rodzinom). W oparciu o zawarte porozumienie, kierowano i ponoszono odpłatność za pobyt 2 matek z 4 dziećmi w Domu Samotnej Matki w Wadowicach ul. Sadowa 1. Jak dodatkowo wyjaśniono: Rodziny umieszczono w Domu Samotnej Matki na podstawie Porozumienia zawartego pomiędzy GOPS Tomice a Domem Samotnej Matki (ksero Porozumienia w dokumentach). Umieszczenie odbyło się trybie pilnym a DSM jest jedyną placówką tego typu na terenie powiatu mogącą udzielić wymaganej pomocy. W ramach prowadzonych czynności kontrolnych stwierdzono, iż Dom Samotnej Matki w Wadowicach figuruje w rejestrze schronisk i noclegowni Wojewody Małopolskiego pod nr 35 jako schronisko (kierowane dla ofiar przemocy, stan na kwiecień 2016 r.). Jak ustalono, 3 czerwca 2014 r. zawarto porozumienie z Domem Samotnej Matki im. Emilii Wojtyłowej w Wadowicach, normujące kwestie umieszczania w ww. placówce samotnej matki z dziećmi potrzebującej pomocy w formie schronienia, na okres od 3 czerwca do 31 grudnia 2014 r. (następnie aneksowane (bez daty) na okres od 3 stycznia do 31 marca 2015 r.). Kolejne porozumienie zawarto 12 października 2015 r. na okres od 12 października 2015 r. do 30 kwietnia 2016 r. Zgodnie z treścią porozumienia z 3 czerwca 2014 r. OPS zobowiązał się do pokrywania kosztów pobytu miesięcznego, w wysokości nie większej niż 400,00 [ ] za osobę dorosłą i jedno dziecko, natomiast na podstawie porozumienia z 12 października 2015 r. do: pokrywania kosztów pobytu miesięcznego, w wysokości nie większej niż 400,00 [ ] za osobę dorosłą i dwoje dzieci. W toku kontroli ustalono, iż w oparciu o zapisy ww. porozumienia umieszczono w placówce matkę z 2 dzieci na podstawie decyzji z 2 stycznia 2015 r. nr GOPS przyznającej świadczenie z pomocy społecznej w formie schronienia i posiłku [ ] od dnia 3 stycznia 2015 do dnia 31 marca W podstawie prawnej decyzji przywołano m.in. art.17 ust.1 pkt 5 oraz art.39 ust.1 i 2 ustawy o pomocy społecznej, dotyczące przyznawania i wypłacania zasiłków celowych, gdy tymczasem przyznano świadczenie niepieniężne, jednocześnie przywołano art. 48 ust.1,2 i 4 ustawy. Z kolei w uzasadnieniu decyzji odniesiono się tylko do przepisów art.48 ust. 1, 2 i 4 ustawy o pomocy społecznej. Ponadto ustalono, że strona 4 września 2015 r. złożyła wniosek o dożywianie dla dzieci w szkole (dochód 308,25zł/os). Decyzją z 10 września 2015 r. nr GOPS przyznano posiłek dla 2 dzieci od 4 września do 31 grudnia 2015 r. Decyzją z 14 września 2015 r. nr GOPS odmówiono zasiłku celowego na opał i remont, a następnie

9 - 9 - decyzją z 9 października 2015 r. nr GOPS przyznano zasiłek celowy na opał. Na pytanie dlaczego rodzina nie otrzymała zasiłku okresowego, udzielono odpowiedzi o następującej treści: Pomoc była przyznana zgodnie z wnioskiem strony a ponadto trudno było ustalić sytuację rodzinną i finansową rodziny z uwagi na sprzeczne informacje o składzie rodziny. Należy zauważyć, że udzielenie świadczeń w postaci interwencji kryzysowej, pracy socjalnej, poradnictwa, uczestnictwa w zajęciach klubu samopomocy, klubu samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi, schronienia w formie ogrzewalni i noclegowni, sprawienia pogrzebu, a także przyznanie biletu kredytowanego nie wymaga wydania decyzji administracyjnej.[ ]. Natomiast, zgodnie z art.16 ust.1 ustawy Obowiązek zapewnienia realizacji zadań pomocy społecznej spoczywa na jednostkach samorządu terytorialnego oraz na organach administracji rządowej w zakresie ustalonym ustawą. Organy administracji samorządowej mogą także zlecać realizację zadania z zakresu pomocy społecznej. Jak stanowi art.25 ust.1 ustawy o pomocy społecznej: Organy administracji rządowej i samorządowej, zwane dalej "organami", mogą zlecać realizację zadania z zakresu pomocy społecznej, udzielając dotacji na finansowanie lub dofinansowanie realizacji zleconego zadania organizacjom pozarządowym, o których mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz podmiotom wymienionym w art. 3 ust. 3 tej ustawy, prowadzącym działalność w zakresie pomocy społecznej, zwanych dalej "podmiotami uprawnionymi". Zlecanie zadań odbywa się w trybie uregulowanym w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Tryb ten uwzględnia m.in.: ogłoszenie otwartego konkursu ofert dotyczących realizacji zadania, wyłonienia w trybie konkursowym podmiotu, który złożył najlepszą ofertę, podpisanie umowy z tym podmiotem o realizację zadania. Zlecenie zadania wiąże się także z okresowymi kontrolami jego realizacji oraz z obowiązkami udzielania informacji i sporządzania sprawozdań przez wykonawcę zadania. ZALECENIA: 1. Zapewnienie możliwości udzielania pomocy w formie schronienia, poprzez wdrożenie jednego z następujących rozwiązań: uruchomienie odpowiedniej jednostki organizacyjnej gminy, zawarcie porozumienia z inną gminą, ogłoszenie otwartego konkursu ofert na realizację zadania udzielanie schronienia w trybie uregulowanym w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz wyłonienie podmiotu, z którym następnie zostanie podpisana umowa o realizację zadania. 2. W przypadku braku zastosowania rozwiązań opisanych w pkt 1, w sytuacji konieczności uregulowania opłaty za pobyt osoby w placówce niepublicznej zapewniającej schronienie, udzielanie pomocy w formie zasiłku celowego na pokrycie ww. kosztów. Jednocześnie, udzielając pomocy w formie schronienia należy wziąć pod uwagę fakt, iż z dniem 5 września br. następuje zmiana przepisów ustawy o pomocy społecznej (ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej - Dz. U. z 2015 r. poz. 1310). Zgodnie z art.48a ustawy 1. Udzielenie schronienia następuje przez przyznanie tymczasowego miejsca w noclegowni albo schronisku dla osób bezdomnych [ ] 4. Tymczasowe schronienie może być udzielone również w formie ogrzewalni, która umożliwia interwencyjny, bezpieczny pobyt w ogrzewanych pomieszczeniach wyposażonych co najmniej w miejsca siedzące [ ] 8. Pomoc przyznawana w formie tymczasowego schronienia w ogrzewalni lub noclegowni nie wymaga przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego oraz wydania decyzji administracyjnej, a wydatki poniesione za udzieloną pomoc nie podlegają zwrotowi [ ]

10 Poniesione wydatki na świadczenia w postaci schronienia w ogrzewalni lub noclegowni udzielone na podstawie art. 101 ust. 3 nie podlegają zwrotowi przez gminę właściwą ze względu na miejsce zamieszkania albo miejsce ostatniego miejsca zameldowania na pobyt stały. 11. Wojewoda prowadzi rejestr placówek udzielających tymczasowego schronienia. [ ]. 3. W przypadku pozyskania informacji o możliwości spełniania przez osobę lub rodzinę przesłanek do otrzymania zasiłku okresowego w toku realizacji zadań ośrodka pomocy społecznej, a w pierwszej kolejności w trakcie prowadzonych postępowań administracyjnych w sprawie świadczeń pomocy społecznej, podjęcie stosownych działań, np. poprzez wszczęcie postępowania administracyjnego w sprawie przyznania zasiłku okresowego z urzędu, zgodnie z art. 102 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej. 4. W podstawach prawnych decyzji, przywoływanie przepisów prawa odnoszących się do przyznanego świadczenia. Powyższe zalecenie należy realizować na bieżąco, od dnia otrzymania niniejszego wystąpienia. 9. W trakcie kontroli zwrócono również uwagę na podstawę prawną i uzasadnienie decyzji przyznających pomoc rzeczową w formie paczki żywnościowej: (decyzje o nr: GOPS z 3 grudnia 2015, GOPS z 8 grudnia 2015, GOPS z 1 grudnia 2015). W podstawie prawej decyzji przywołano art.36 pkt 2 ppkt e (treść w decyzji ust.2 pkt e ) odnoszący się do pomocy rzeczowej, podczas gdy całe uzasadnienie odwołuje się do art.39 ust.1 i 2 dot. zasiłku celowego. W podstawach prawnych decyzji przyznających pomoc rzeczową, przywoływanie przepisów prawa odnoszących się bezpośrednio do tego świadczenia, w tym przypadku art. 36 pkt 2 ppkt e. Powyższe zalecenie należy realizować na bieżąco, od dnia otrzymania niniejszego wystąpienia. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Polityki Społecznej z dnia 23 marca 2005 r. w sprawie nadzoru i kontroli w pomocy społecznej (Dz. U. Nr 61, poz. 543 z późn. zm.), w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, koniecznym jest wskazanie osoby odpowiedzialnej za ich powstanie. Jako osoba kierująca jednostką organizacyjną pomocy społecznej ośrodkiem pomocy społecznej, który zgodnie z art. 110 ustawy o pomocy społecznej jest powołany do realizacji zadań pomocy społecznej, jest Pani osobą odpowiedzialną za ewentualne nieprawidłowości w jego działaniu. Informuję, iż na podstawie art. 128 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, przysługuje Pani uprawnienie do złożenia zastrzeżeń do zaleceń pokontrolnych, w terminie 7 dni od dnia otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego. Informuję Panią Kierownik, iż na podstawie art. 128 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, przysługuje Pani uprawnienie do złożenia zastrzeżeń do zaleceń pokontrolnych, w terminie 7 dni od dnia otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego. Jednocześnie na gruncie art. 128 ust. 4 i 5 ustawy o pomocy społecznej jest Pani zobowiązana: w przypadku nieuwzględnienia zastrzeżeń, do powiadomienia mnie w terminie 30 dni o realizacji zaleceń, uwag i wniosków; w przypadku uwzględnienia zastrzeżeń, do powiadomienia mnie w terminie 30 dni

11 o realizacji zaleceń, uwag i wniosków, mając na uwadze zmiany wynikające z ich uwzględnienia. Niezależnie od powyższego, proszę o zawiadomienie mnie o sposobie wykorzystania uwag i wykonania zaleceń pokontrolnych oraz o podjętych działaniach lub przyczynach niepodjęcia tych działań w ciągu 30 dni od otrzymania niniejszego wystąpienia. Proszę o powiadomienie mnie o wykonaniu poszczególnych zaleceń pokontrolnych w terminie 14 dni od momentu wykonania każdego z nich, jeżeli informacja o ich wykonaniu nie zostanie zawarta w zawiadomieniu o sposobie wykorzystania uwag i wykonania zaleceń pokontrolnych oraz podjętych działaniach lub przyczynach niepodjęcia tych działań, a także jeśli wskazano inny termin wykonania zaleceń pokontrolnych. Z up. Wojewody Małopolskiego Jacek Kowalczyk Dyrektor Wydziału Polityki Społecznej Do wiadomości: - Wójt Gminy Tomice