Wystepowanie mechowców w Parku Solackim w' Poznaniu 31

Transkrypt

1

2

3 Wystepowanie mechowców w Parku Soackim w' Poznaniu 31 TEREN BADA~ Historia powstania Parku So'ackiego datuje sie od roku Na terenie o powierzchni 12,8 ha - ezacym na zachód od Poznania nad strumyidem Bogdanka, rozpoczeto wówczas prace nad utworzeniem parku. Teren ten przedstawia bagnista doine potoku Bogdanki, porosnieta gównie askiem ochowym i wierzbami. Roboty ziemne skoncentroway sie wokó wykopania stawów i ureguowania biegu Bogdanki. Prócz tego wytrzebiono czesciowo asek i wycieto sporo podrostu ochowego zostawiajac tyko w niektórych miejscach cenniejsze drzewa. Obecnie pozostay sady tego dawnego drzewostanu ochowego w zachodniej czesci parku r.ad Bogdanka, za restauracja i nad stawem, gdzie widzimy obok pieknych och - stare wierzby, mówiace nam jak ów asek pierwotnie wygada. Park So!acki ma ksztat wyduzonej eipsy, spaszczonej na koncach, dugiej ra m, szerokiej na okoo 300 m (patrz pan). Przez caa jej dugosc z zachodu na wschód przepywa potok - rozewajacy sie w srodkowej czesci parku w kika róznej wiekosci stawów. Wewnatrz parku z jego po~udniowej strony mieszcza sie zabudowania restauracyjne oraz pomieszczenia da wygrabianej scióki. Prace w Parku Soackim wznowiono w roku Da uzupenienia sprowadzono 3000 rozmaitych drzew i sztuk krzewów niewiadomego pochodzenia. Prawie 60 at swobodnego rozwoju pozwoio na wykszta cenie pieknego, wieogatunkowego zadrzewienia, zwaszcza, ze dobór drzew i krzewów by juz przy zaozeniu bardzo urozma:cony (M r o c z k i e w i c z, P h a b e 1926); Rosinnosc ziena nad stawem zachowaa charakter naturanej aki. Natomiast pod drzewami i krzewami, szczegónie na terenie przekopywanym rozmnozy sie ostatnio Niecierpek drobnokwiatowy - mpatiens Farvifora D. C., który pomimo prób niszczenia zajmuje duza powierzchnie. Gdzieniegdzie wystepuje obficie czosnaczek pcspoity - Aaria officinaisa n dr z. i inne gatunki ziene. Geba jest dobra, próchniczna. Niestety ostre zimy i usuniecie w ostatnich atach wieu drzew - przerzedzay drzewostan i poczyniy niepozadane uki. Ponadto w czesci pónocnej parku suzba porzadkowa corocznie jesienia wygrabia scióke i prawie kazdego roku przekopuje ziemie. W roku 1966 opade iscie byy wygrabione wiosna, tak ze runo prawie wcae sie nie wyksztacio. MATERAL METODA PRACY Na terenie Parku Soackiego wybraem dwa rózne srodowiska pierwsze z gruba warstwa sció~ki (stanowiska,, ) - drugie zmienione przez rokroczne, staranne wygrabianie scióki (stanowiska V, V, V - patrz pan). Oba te srodowiska w daszej czesci pracy oznaczyem skrótami; odpowiednio - "W. sc." i "E. sc.".

4 32 W. Niedbaa Kwasowosc geby i scióki - ph, rnierzopa za pomoca kwasomierza H e 11 i g a w obu srodowiskach bya podobna i wahaa sie w granicach 6,5-8,0. Próby pobieraem w maju i wrzesniu w atach (13 V i 28 X 1963 r., 14 i 16 V i 1 X 1964 r.,,29 X 1965 r. oraz 14 V 1966 r.). Wiosna i jesienia, a wiec w okresie pobierania próbek, mechowc'2 wystepuja z reguy naj iczniej (D u n g e r 1964), co. uatwiao mi stwierdzenie pewnych prawidowosci ich wystepowania. Sposród metod iosciowego badania fauny gebowej wybra~em metode absoutna - metode kwadra':ów -- pozwaajaca na obiczenie bezwzgednej iosci roztoczy pa jednostke powierzchni. W tym ceu posugiwa'em sie ramka o boku 5 cm, zanurzajac ja w g1ece na gebokosc 10 cm. W ten sposób po jednorazowym wyciagnieciu ramki otrzymywaem dwie. próbki kazc'a ro 125 cm3 objetosci. Jedna zawieraa mezofaune znajdujac,a sie w gebie ub scióce (w zaeznosci od stanowiska) od 0-5 cm, druga z'j.s od 5-10' cm. Na czterech stanowiskach,, V i V w kazdej porze roku pobieraem próby dwukrotnie, a na stanowiskach i V tyko raz. W kazdym wiec z1:iorze miaem 20 próbek, co daje ogóna ich iczbe w szesciu sezonach Próbki transpórtowaem w woreczkach nyonowych ub póciennych i umieszczaem je w ap~raciet u 11g r e n a. Tu pozostaway prz2z 4.8 godzin: 24 godziny z zarówka 40 Watt przy póotwartym wieku, 24 godziny z zarówka 4.0 Watt przy wieku prawie zamknietym. Przy rozkadaniu geby na sita stara2msie uozyc ja j3.k najciensza warstwa, uwazajac jednoczesnie by nie zniszczyc struktury geby. Zniszcz"ni2 t owiem naturanych jam i por utrudnioby roztoczom opuszczenie ge1:y. Nastepnie oddzieaem mezcfaune od resztek organicznych i mineranych Z: pomoca rasyconego na goraco roztworu NaC (R a j s k i 1963). Chciabym zwrócic uwage na próbki oznaczone 1, 2,3, w których iczba roztoczy jest niewspómiernie maa. Przypuszczanie spowodowaa to ni2 prawidowo wykopana przeze mnie dekantacja prób, co odbio sie pózniej pa wysokosci supków diagramu 1 (wiosna 1963 r., na gebokosci 0-5 cm, "W. sc."). SYSTEMATYCZNY PRZEGLAD 07NACZONYCH GATUNKÓW MECHOWCÓW (ORBATE) Przy oznaczaniu mechowców korzystaem gównie z kucza W i 11 m a n n a 1931, przy czym niektóre nazwy rodzajowe i gatunkowe zamieniem na obecnie obowiazujace wedug pubikacji B a og h a Ponadto korzystaem z szeregu pracspecj3.1nych, których autorów wymieniam obok wykazanych mechowców.

5 Wystepowanie mechowców w Parikru 80ackim w Pozmaniu Hypochthonius rufuus C. L. K o c h Hypochthonius uteus O u d e m a n s HYPOCHTHONDAE BRACHYCHTHONDAE Liochthonius senicki 8 i g. T h o r - 8 t r e n z k e 1951 PHTHRACARDAE Phthiracarusanonymus G ra n d j e.a n?~ 8 e 11n i c k 1960 Phthiracarus testudineus' (C.L. K o e h) - 8 e 11n i c k 1960 Steganacarus spinosug (8 e 11 n ie k)? - 8 e 11 n i c k 1960 EUPHTHRACARDAE Rhysotritia ard'u (C.L. K o c h) - M ii. r k e 1964 Pseudotritia monodactya (W i 11m a n n) -M ii. r k e 1964 Rod~na - Euohmannia riba.gqi (B e r e s e). No~hrus sivestris N i e o e t Nothrus pratensis 8 e 11n i c k Nothrus biciiatus C.L. K o c h Heminothrus paoianus B e r e s e Heminothrus targionii (B e r 1.e s e) Patynothruspetifer (C.L. K o c h) EULOHMANNDAE NOTHRDAE CAMSDAE DAMAEDAE Metabeba sp. - B u a n o v 'C! - Z a h vat k i n a 1957 Ne.acarus sp. - B a og h 1962 Rodzina ~ Eremaeus hepaticus C.L. K (j c h MCROZETDAE EtEMAEDAE EUEMOBELBDAE Fos8eremus aciniatus (B e r e s e) = Damaeous aciniatus (B e r e s e) Rod:mna - Xenius atus (N i c o e t) Xenius iageocranus (H e r fi a n n) LACARDAE TECTOCEPJEDAE Tectocepheus cuspidentatus Triigardh - K n i 11 e 1954 Tectocepheus vea,tus M re h a e? - K n i 11 e 1954 Tectocepheus sareckensis K n i 11 e? - K n 'i 11 e Badania Fizjograficzne t. XX

6 34 W. Niedbaa. OPPDAE Oppia quadricatinata (M i c h a e ) Oppia bicarinata (P a o i) Oppia fauax f. obsoeta (Paoi) Orpia minus (P a o i) Oppia cavipectinata (M i c h a e ) Oppia subpectinata (O u d e m a n s) Oppia inscupta (P a o i) Oppia nova (Oudemans) (= neerandica Oppia sp. nr 1 auct) - H a m me n 1952 Oppia sp. nr 2 Oppia sp. nr 3 Oppia sp. nr 4 SUCTOBELBDAE Suctobeba petpendicuata F o r s s u n d - F o r s s u n d 1958 S'UCtobeba subttigona (O u d e m a n s) Suctobeba sp. nr 1 CYMBAEREMAEDAE Cymbae"emaeus cymba (Ni c o 1e t) ScapheTemaeus pausttis.s e tn ic k,. ': / Rodzdna - MCREBEMDAE MicTeTemus btevipes.(m re h a e ) PELOPDAE Peops occutus C. L. K o e h CERA TOZETDAE CeTatozetes petitus GTandjean - Me n k e 1964 MYCOBATDAE Punctoribates atiobatu8 K u n s t - K u n s t 1957 GALUMNDAE Gau'1t.na anceattts,(o u d e m a n s) PeTgaumna netvqs'u,s(b e r e s e) AC"ogaumna ongipumus (B a r e s e) Rcdzina - ORBATULDAE OTibatua tibiais (N i e o e t) Scheoribates paiduus (C.L. K o c h) HAPLOZETDAE PTotoTibates capucinus B e r 1e s e Pf'otoTibates ophotrichus (B e r e s e) - H a r t e n s t e i n 196~

7 Wystepowanie mechowców w Pa1ku Soackim w Poznaniu 35 OMÓWENE TABEL DAGRAMÓW ORAZ WNOSK Powierzchnia jednej próbki wynosia 25 cm2, co w sumde przy 120 probkach dao za sdwie 0,3 m2, czyi powierzchnie 1/ ha. Tak maa powierzchnia zmusza mnie do ostroznosci przy wyciaganiu wniosków. '','Czestokroc wiec tyko sygnaizuje pewne fakty, nie podejmujac sie ich.;:' ;wytumaczenia. W pracy nb przedstawiam faunistycznej charakterystyki gatunków. Obrzymia wiekszosc z nich nie wykazuje bowiem wyraznej predyekcji do zadnego z badanych srodowisk. Ograniczam sie jedynie do omówienia gatunków wykazujacychróznice wystepowania w obu badanych srodowiskach oraz tych, których dqminacja indywiduana je~ najwyzsza. Wiekszosc wniosków staraem sie wyciagnac za pomoca ogónie przyjetych wskazników ekoogicznych (R a j s k i 1961). Sa to: 1. Dominacja indywiduana gatunku (D), wyrazajaca jaki procent ogóu mechowców przypada na dany gatunek, przy czym do ogóu wiczaem takze arwy. Wyrózniam piec kas dominacji: 0$""" eudamjinanty: po11ad10,00/0 ogóu mechowców w danym srodowisku bi- dominanty: 5,1-10,()/0 ' D3 - subdominanty: 2,1-5,0% Dz - recedenty: 1,1-2,0% D - subrecedenty: ponizej 1,1 /0 2. Frekwencja (Fr), która okresa, w jakim odsetku próbek z jednego patu danego srodowiska wystapi okresony gatunek. Przyjaem cztery kasy frekwencji: F.'f4 7"'",eukostanty - w 75,1-100% próbek z jednego srodowiska, Fr3 :... konstant y- w 50,1-75,0% próbek, FTi":"" gatunki akcesoryczne - w 25,1-50% próbek, FT1 - akcidenty - w O - 25,0% próbek. " HY'pochthonius rufujus C. L. K O C h Gatunek ten wystepuje w moich zbiorach bardzo icznie. Jesienia na stanowiskach "W.sc." jest' eudominantem, wiosna zaedwie subdoriinantern. Na stanowiskach "B.sc." niezaeznie od pory roku miesci sie w kasach D, i D4' Hypochthonius rufuus C. L. K o c h jest gatunkiem o najwyzszej frekwencji okresonej kasami FT4 i Fr3' Euohmannia ribagai (B e r e s e) Stosunkowo obfite wystepowanie gatunku Euohmannia ribaagai (B e r e s e) jest szczegónie interesujace. Gatunek znany juz z Poski, a takze z Niziny Wiekoposko-Kujawskiej by zawsze akcidentem na iicie gatunków okresajacej staosc wystepowania mechowców w danym srodowisku oraz zajmowa jedna z nizszych kas dominacji. 0

8 óki 0 Brak scióki A.. o. Wi/houf A. 0-5 fsredn/o ffean A. Brak o. Osció/h Mer> 5-10 A. Mean rednio o. O 13 V-fiosna -Jpring J8/X-}esieó Auumn A. O A. o. A. o ÓJr. A. o. A. o. A. o.! A. o. A. o. A.o. A. o. A. D A o. A. D A. D A. o. AA. o. D AWarswaie/ah Lier 0-5 auer 5-10 /44,15!X X-Jesien-Auumn V-Piosna-Jpring -jesien-aufumn Y-Wiosna-Spring /gó5r. 15redmo5rednio ff!{!an D!Jean &,t15ót U 6ft /966 1!5i. /9ó'J. VOJ.A g,tji8,ó /,4 D 7.8~8~O ~O 9.8 Z1.4~ 11.6~4 ~O~,~ 92.5,ó?2~V7.0 #'4~ f.6F1Jf4 1.2 n ~ ~!.6 7,8 5,7 8269,213, ,2 22 'q4 M _ Oribatei D Acari Diagram 1. Wystepowanie iosciowe mechowców (Acari, Oribatei)'w zaeznosci od pory.roku, pokrycia terenu scióka i gebokosci Diagram 1. Quantitative reations ofmoos-mites (Oribatei) in connection with the' seasons, the depth and thecover of itter

9 ' 5, 2 /3 V,'(ioSfff>,Sp";ng \wi/hau! Warstwo WdnouiHer - -, 1116 / , 1964r 1966, Warstwaif'fk 1963r 1964r 29Xjesien-Aufumn V-Wiosna / X ' scd/k m/hau/ie' Wor<waicó/A Wdhaut J41a'$waicf~1 id/er Bra;sci4/u Brok 8rai 5e,,,k seidf.; Mie' hhep!emi scitjki /OjeP,f/er id/er afe!' oyer Wdhouf -Autumn -Spring -Au/umn Brof. scióki /ihe' /0 0-5: - 0-5r UB' idfer!5-/o '5-10!:5-105 fajer afe!' 0-5: 0-5! : i - i 84 4! -! ! 56 Diagram 2. Wystepowanie iosciowe Euohmannia ribagai (B e r e s e) w zaeznosci od pory roku, pokrycia terenu scióka i gebokosci Diagram 2. Quant~tative reatons of Euohmannia ribagai (B e r e s e) in connection with the season, the depth andthe cover of itter /3 V Wiasna 5'2 \Womwas,,6!i Warsfwa Wdhour/er Wdhou/J//er Worsfwosotki Wihou/ttef1 Wihou/11kr iij;,.j!wasc6'ki Worswo.1C1d1k, 8'(Jk Brok 8rok -Sprf19 8raK sc6.i scjtda,wufi ier Lii/er ider,//er> Brak Broi sf/rjk, se/oh $c/611f/ SCMki id/er Uf/e' ai/er sr,6!i oyer /oye /964r 1964r, 1963r /965, 1966, 9-515:/0 0-5'5-10 ier: '5-D! j-o 5-/ : ! 26 ay" 0-5 /4/ JX-jesien-Autumn XXV-Wiosna Jesien, Au/umn -Spring -Sprin '7 tjq 6 136T / r/'A_'~ Diagram 3. Wystepowanie iosciowe osobników niedojrzaych pciowo w zaeznosci od pory roku, pokrycia terenu scióka i gebokosci Diagram 3. 'Quantitative reations of not mature specimens in connection with the season, the depth and the cover of itter 13 28JX -Je'ien /963, -Au/umn14.16 V-Wiasna.-Sprmg 1964r X -jesieng64r -Au/umn!4 V-'iasna-Spring 1966r 29X-jeseri-Autumn 1965r }&(''SfwaSfró, Sra sódh Warswa SCdh BraA: SÓd!;';1 Warstwa e/bj 8rak (kbtr t1brsfwa sodu Bf'Ok SC't.1k, i er /oyef' WdnouJtkf' Lie' kyef' JAr~ou /d/er id/@f'oj(!f'wdhoutf/ep Li~/erfoyer mimu! ipp / , ! 5-10 JJ / 13 i, 3! '..::;; n ' /'h "/:;' /t/ Li.. ' ;:.f! % _ j.,i ';;; -- i. '- Diagram 4. Wystepowanie iosciowe gatunków 'odzaj:utectocepheus B e r e s e w zaeznosci od pory roku, pokrycia terenu scióka i gebokosci Diagram 4. Quantitaive reations species of genus Tectocepheus B e r e s e in cennection with the season, the depth and the cover of itter

10 /3 f -Wi.,no 196J. -SP""; /28X :Jes,n-Au/umn /4, 16Y -w,'osno-spning, /964. X :Jesien Au/umn 14 V-Jfosno SP""9 29X:7#Sien-Auumn /965, Waf'Sfwo 'dt' JCd1:i tjyett Wdhoude' 8f'fJA ed/ki Womw dfr t/y,r ei6e Wiho/ifp,. BraJe!t/Jei!NO / /0 12 4/ Diagram 5. Wystepowanie iosciowe gatunków Oppia C. L. K o c h w zaeznosci od pory roku, pokrycia terenu scióka i gebokosci Diagram 5. Quantitative reations species of genus Oppia C. L. K o c h in connection, with the seasons, the' depth and the cover of itter 13V-WfJJO Sprin!! 28 X -Jesien /963r -Aufumn 1/4,/6 Y-WOSnO 1964r-Spningi' X -Jesien Aufumn 1/4 Y-Wiosno 1966r -Spning 2 Diagram 6. Wystepowanie iosciowe Ceratozetes peritus G r a n d j e a n w zaeznosci od pory roku, pokrycia terenu scióka i gebokosci Diagram 6. Quantitative reations of Ceratozetes peritus G r a n d j e a n in connection with the season, the dept and the cover of itter 13 Y -Wiosno /963, -Spring 128 X -)esieri-aufumn 1963r 1'4,/6 V-tiosno /964, -Sp'Og \' / X Jes",; 1964, -Au/umn 1/4 V-Mosno-Jp"ng /966r 129 Xjes/,n-Aufumn /965, Diagram 7 Wystepowanie iosciowe Punctoribate~ athobatus K u n s t w zaeznosci od pory roku, pokrycia terenu scióka i gebokosci Diagram 7. Quantitative reationsofpunctoribates athobatus K u n s t in connection with the season, the dept and the cover of itter

11 Wystepowanie mechowców w Parku Soacktrh w Poznaniu 39 Vi roku 1963 i wiosna roku 1964 wyrazne maksimum iczebnosci tego gatunku. zaznacza sie na stanowiskach "B.sc." (diagram 2). Objety jest on wftxy kasami D5 i D4. W atach pózniejszych zaeznosc ta nie wystepuje.. ~W-~Parku Soackim Bu.ohmania ribagai (B e r e s e) jest jednym z czte.rech gatunków, którego frekwencja jest.objeta dwukratnie kasami Fr4 i Fr3. Tectocepheus B e r e s e Gatunki rodzaju,tectocepheus B e r e s e grupuja sie w warstwie 0-5 cm i ca ciekawe, za wyjatkiem zbiaru z jesieni 1964 r. - na stanowiskach "B.sc.". Dane te'.obrazuje diagram 4. Paszczegóne gatunki teg.o rodzaju charakteryzuja sie umiarkawana dominacja i naj nizsza frekwencja Oppia C. L. K a c h Gatunki' tega radzaju sa naj iczniejsze wiasna na stanawiskach "W.sc". "Dobfym wskaznikiem pawyzszej zaeznasci jest naj iczniej wystepujacy gatunek tega rodzaju, amianawicie Oppia faax j..obs.oeta (P a a i). Na stanawiskach "W. sc." jest eudaminantem wi.osna, natamiast jesienia jest tyko dominantem. Wyjatkawa jesienia 1965 r. iosc osobników Oppia C. L. K a c h darównuje iczbie wiosennej. Zwiazane jest ta z ogónym wzrostem iczby mechawców w tym sezonie. Gatunki rodzaju~ Oppia C. L. K a c h sa da tega stopnia "sciókaubne", ze w "W.sc." nawet na gebakasci 5-10 cm sa duza iczniejsze niz w miejscach pazbawionych opadych isci. Dane te.obrazuje diagram 5. Ceratozetes peritus G r a n d j e a n Diagram 6 przedstawia wystepowanie iasciawe gatunku Ceratozetes, peritus G r a n d j e a n. Maksimum jega iczebnasci zaznacza sie. vyraznie w "W. sc." niezaeznie od pary roku. Wyraznie unika.on stanawisk o naj nizszej zawartosci substancji organicznych. W sporadycznych przypadkach znajdowaem ga ponizej 5 cm gebakasci. Ceratozetes peritus Gr a n d j e a n w "W. sc." jest daminantem w kasach D5 i D40raz dwukrotnie wystepuje w kasie frekwencji Fr3' \ Punctoribates atiobatus K u n s t Gatunek ten optymane warunki zyciowe znaaz tuz przy powierzchni ziemi. Na gebokosci '5~10 cm nie wystepuje wcae ub w pojedynczych egzemparzach co uka'zuje diagram 7. W stosunku do ogóu osobników mechowców. jest daminantem (D,).

12 '40 W. Niedbaa Orihatua -tihiais (N ico e t) Jest to gatunek w Parku Soackim stosunkowo pospoity. Jest on ~uzo iczniejszy na stanowiskach pokrytych scióka (diagram 8). Jesienia 1965 r. nie znaazem zadnego osobnika.' Nie znajdowaem go nigdy na fj V-Wiosna /963, -Spring 281X -Jesien-Au/umn /963, 1'1, 16 V-iosna-SpOng /9M, Xjeseri /964~ -Auumn 14 V-7W1a-Spt>ing 19ó6~ 29 X Jesien-Auumn 1965~ Diagram 8. Wystepowanie iosciowe OribatuZa tibiais (Ni c o e t) w zaeznosci od pory roku, pokrycia terenu scióka i gebokosci Diagram 8. Quantitative reations of Oribatua tbiai, (N Co e t) in connection with the season, the.. depth and the coverof.itter, gebokosci 5-10 cm. Ori.batua Ubiais (N i c o e t) wiosna na stanowiskach "W. sc." znajduje sie w D4, jesienia natomiast w D3. Hypochthonius uteus O u d e m a n s, Phthiracarus anonymus G r a n d j e a n, Rhysotritia ardua (C. L. K o c h), Nothrus sivestris N i c o e t, Tectocepheus sareckensis K n i 11 e i Oppia inscupta (P a o i) sa gatunkami, które wyjatkowo jeden raz zajmuja kasy D5 ub D4' W wiekszosci przypadków naeza do gatunków, których dominacja w Pa~-: ku Soackim jest najnizsza. nteresujaca zaeznosc wykazuje Phthiracarus anonymus G r a n d j e a n. Wiosna iczniejszy jest w "B. sc.", natomiast jesienia w "W. sc.". Larwy i nimfy 75% próbek zawiera arwy i nimfy mechowców, które stanowia okoo 30%< wszystkich znaezionych okazów. Niestety postacie modociane mechowców sa dotad w obrzymiej wiekszosc nieoznaczane. Wiosna na stanowiskach "B. sc." arwy naeza '.do kasy frekwencji FT4 natomiast jesienia do kasy Fr3. Na stanowiskach "W. sc." bez wzgedu na pore roku arwy grupuja sie w kasie Fr4. Diagram 3 ukazuje szczyt wystepowania arw i nimf jesienia 1964 r. w "W. sc.". Drugie maksimum ich wystepowania zaznacza sie jesienia 1965 r. 'w "W. sc."

13 Wystepowanie iosciowe mechowców (Oriba Quantitative reations of moss-mites (Oriba 'O.3 2 m 315 5B 13 2 V03H 7 J22 2, ~ ' 6'4>ó. ~16' ~e' ~,fo.fc A>~ 1,f;~.~ vti~ ~ó~ /16 / /O 5g e'ca <9 ofus Liochfhoni/Js 'Jpochhoni/Js Ji!1a '//#v, se/nicki?u-t.1. Me/Js 6 Z S/egonocof'ts Nofhrus Xeni//Js Tecfocephe/Js proensis 10/J3 spinos/js c/jspidentotus ~P'47<r.i ' /8 215Z ". 2 Scophe'emoeus Cerotoees Cymberemaeus Micreremus S/Jdobebo 'Ppia sp nr4 ~5 sp. peri/js brevipes nr z pous/ris cymba :.rq-1}, ~, ~<'3'> ~ unek -Species Lapves S/Jcfobeba Phfhirocar/Js,rq~P Opibatei Razem'" - Toa pe"ttendicuoo ano':/(,m/js~. 7,!!!ochthoni/JS f'tf;/js 2 ~ f *W poszcegdnych sumach podaje Tecfocepheus 8erese,Oppia Ci. Koch oraz 5u~toheha Paoi - frak/ow n tota numbe' of specimens in porficu/ar samp/es, species of genus Tecfocepheus 8erese, Oppia C

14 Tabea 1 - Tabe 1 iechowców (Oribatei) w zaeznosci od pory roku, pokrycia terenu scióka i gebokosci noss-mites (Oribatei) in connection with the seasons, the -depth ond the cover oi itter X -jesien -Autumn /964r. Worsfwo scidf<i Brok ~ciów i~ J 2 J Z 2 13 /12 22., 7 2 B BB '15 Z / / ~, ) f ;.4, 14 f 2 ~1g 3 1 J 3 21/ 1 J / , 3 3 w f z g S Z 3 2 Z 113 KJ S / J Hn 2g g5 1136/454 fo32 f 32 4/4141 <1J ft12 fi Ó g ;

15 '7,0' , ,720 10,5 14,420 10,3 12,9 40,2 12, , f2.ó B 0,620 31, /,/ ' ,9 2, fgo O ~2 6,2 aj 3,4 9,2 "/.0.8 Oj 1,t ',2 q3 8,2 6,5 a ,8 W10 / Z8 Q2 0,8 02 7,8 5p 0.2 to iffer ayer ie' Wor.swoseióki fr Wor.swoscóki [fi Lifep f' Womwoseioki WOSwoseit1ki bhep Jesien-Aufumn Warstwoseioki oyep Withoufitpf' a/ep ayer> D 20 O wi" Winouier> Withouf/te' Winoufifer BpókB Brukseoki Brak seit1ki seióki esien-aufumn () Wiosna-Spring -Spri 30 fp. f' fr fp () D 1964r. seioki 1963r. () 40 fp () ~ 2.6 2,2 3,2 f,j 1,0 0.9 /,3 1,2 '10 0,9 3,5 OJ 2,7 5,9 6,6 1,7 5,5 f, D 1,t ,8 24,28, ,1, ~O 2.4 1,8 J3 ~ , f O D J,1 0, , ,3 26.5,3 2.3 a5 50 óo 1, V, ~ ,7 0, , , D 0, ,5 3,021,2 26,810 f O a31, /O Ó ,3 10 eni/s capheremaeus otus Wiosna1964f. -Spring /g63r. Dominance 8 oa pausfris ~C?17_& and kequency e' COYe' '!f!~a faax of reoorded species nacja i f obsoeta - rrekwencja stwierdzonych gatunków ~ Tabea2-Tabe2,, 21,0 Op , D 10 a ,3 a3 10,O 0,2 OJ fa ,9

16 Tabea2-Tabe2 Dominacja i f'reik,wencjastwierdzonych gatunków Dominance and f,requency ofreoo"ded spedes F,. F' D,530 21,0 10,5 11,720 14,420 10,3 12,990 ; Wiosno 1~5 4,1D OptO 0, , aj 202) Oj20 " Of' B, f 4.1 O2.8 6,7 Of,. DF' D OF' D WOf'Swo Wihou Waf'Swasd~1 WaSwa Withouf Warstwo War.snvo Brak B'ók iie,. O'ak Brakseio/ki ihe' iie/> ip,. seit1/ki SCiiJ/ki sdó/ki scióki oye,. scitjtki aye,. a/e,. -Spring Wifhou J11houf Wiho ie/> de' 4,9,B t,6 ) 0.2 t, to 6,8 O) ~B 3, ,9 f, ,7 ',6 U go t,f ie' ite' D i/e' 20 2Ó oye'!o 0.5 2/3 OJ t,3 0;4 1,2 1,9, '7.0' 43, ,790 52, S ,2 17,5 16,920 12, ,620 3, ,28,3 10,8 ~ ,4 7,3 4, o ,1 20 ~6 1,8 2,7 2, f,J 1.9 2,6 5,3 as fj6jr. aypf' /7,3 Jesien-Aufumn f O 2,2 31,80 12,3.{), ,8 ab 0,6 o.b 1, ,7 6, ,3 a31,1 3' 2,3 0,3, Wiosno Jesieri-Aufumn 0,6 3.0 a2 Wiosna-Spring esien-auumn 1964r ,5 9,2 8,2 6,2 ~g 0; O~ 3.8 5,5 ~8 6, , sa 0! ,7 34; , , O 30 to /956r. /965r ,. 1963r aj f O 0,3

17 Fr ,0 10,5 11,720 14,420 10,3 /29gO ; Wiosno 1~5gO 4,10 0,620 3, ,4 OF' 4011 a5 aj 202) Oj " Of" B, f 1,2 DF' OF,. 6.7 DfpO2.8D Of' D Warswo Wihouf Worswa Worswo Withouf Wor.rfwo Warstwo B'ók Life' 81'0 Brok Brak ii/et> iher k ier ife' scit1ki scit1fki seidki ihe' tcid/ki seidw sddfki scioki scitk, oyer teitjki aye' a/e' -Spring Wtfhouf 11fhou Wifho i//et> de' 49 ',B 0,8 f) 6, ,4 2,7 'O OJ ~B 80 3,2 22 0,9 1,7 /0 ', f,f. 20 2Ó ie' ife' oye' 0{1 1,3 2/3 5,7 1,9. 10,8 ~4J , ,1 29 J3 2, ,1 1,8 2,6 1,3 2,2 2, f 1.9 5,3, '7,0 43, ,790 52, ~ ,2 f6,920 17,5 12,620 4,620 3,4 f2, ,7 2B a8 Q6 Op 24,28,3 Q ,6 6, J 26 as 2,3 D 19&r. oye' 1},3 20 f Jesien-Autumn ]@sien-aufumn 0,5 f O ,2 3,5 8,2 ~g a6 5.7 ' O~ 3,8 5,5 ~8 5,9 o.b 6,6 2, ,880.o,510 6, , , sa f O a31,1 3~ 0, ,0 a2 30 0!4 05 0,4 60 f , ; , ,6 25,2 BO 90 OD Wiosno Wiosna-Spring esien-auumn 1964r. /966r. /965r f O J r. aj ,3 Tabea2-Tabe2 Dominacja i f'rek,wencja stwierdzonych gatuków Dominance and f,requency of reoo"ded species 0, ,3 1,

18 Wystepowanie mechowców w Pa1ku Soackim w Poznaniu 41 i "B.sc'." oraz wiosna 1963 r. w "B. sc." i jesienia 1963 r. w,,\v. sc.". Wszystko na gebokosci 0--5 cm. Ponizej 5 cm iczba mechowców niedojrzaych pciowo raptownie maeje. Wiosna 1966 r. iosc arw i nimf w "B. sc;" gwatownie spada w porównaniu z jesienia 1965 r. Naezy to tumaczyc tym, ze scióka w 1966 r. grabiona bya wiosna, a nie jak w poprzednich atach - jesienia, bowiem zaeznosc ta nie wystepuje jesienia 1963 r. i wiosna 1964 r. Frekwencja mechowców w Parku Soackim jest niezmiernie niska (tabea. 2), Obrzymia wiekszosc to gatunki akcesoryczne i akcidenty. Na 52 znaezione gatunki w najwyzszych kasach frekwencji Fr4 i Fr3 mieszcza sie tyko 4, a mianowicie Hypochthonius rufuus C. L. K o c h, Euohmannia ribagai (B e r e s e), Ceratozetes peritus G r a n d j e a n i Punctoribates atiobatus K u n s t i to nie w kazdej porze roku. Stosunek czestosci wystepowania wszystkich gatunków mechowców znaezionych na stanowiskach pokrytych scióka, objetych poszczegónymi kasami frekwencji, do gatunków zbieranych na stanowiskach pozbawionychscióki jest nastepujacy: "w. sc." "B. sc." Kasa Fn 2 : 2 Kasa Fr. 5 : 5 Kasa Fr2 27 : 25 Widzimy wiec, ze badane srodowiska odznaczaja sie niema takim samym rozkadem kas frekwencji i ioscia gatunków mechowców. Swiadczy o tym takze ponizsze zestawienie gestosci gatunków, wyrazajace iczbe gatunków przypadajacych na równe jednostki objetosci (10 próbek) w badanych srodowiskach. Wiosna 1963 Jesien 1963 Wiosna 1964 "W.sc." "B.sc." "W.sc." "B.sc." "W.sc." "B.sc" Jesien 1964 Wiosna 1966 "W.sc." "B.sc." "W.sc." "B.sc. " Jesien 1965 "W.sc." "B.sc." W parku Soackim niezaeznie od srodowiska wystepuje wiec srednio 13 gatunków. nteresujace jest porównanie dominacji gatunków obu badanych srodowisk. Okazuje sie, ze o przewadze iosciowej stanowisk "W. sc." nad stanowiskami "B. sc." decyduja gatunki naezace do naj nizszych kas dominacji (D2 i D). Bowiem czestosc wystepowania gatunków w kasach D4 i D3 jest nawet nieco wyzsza na stanowiskach "B. sc.".

19 42 W. Nedbaa w Parku Soackim rozmieszczenie gatunków jest bardziej nierównomierne niz w srodowiskach naturanych. Charakterystyczna jest maa iosc okazów przypadajacych.na jedna próbke oraz' duza iosc rodzin w stosunku do iosci gatunków. Byc moze maa iczba pobranych próbek nie wyczerpaa caego bogactwa faunistycznego. Ogóna iczebnosc mechowców na stanowiskach pokrytych scióka jest wieksza niz na stanowiskach scióki pozbawionych. m wyzsza bowiem zawartosc substancji organicznych w gebie, tym epsza jest struktura, wiecej jam i szczein, w których mechowce znajduja wyrównan,e warunki temperatury i wigotnosci. Na stanowiska ze scióka przypa:a6411/o wszystkich zebranych osobników. W "B. sc." iczniejszy jest jedyne'gatunek Euohmania ribagai (B e r e s e) zbierany w roku 1963 i wiosn r. oraz niektóre inne, wystepujace nieicznie gatunki. Jesienia w sció- ' ce na gebokosci 0-5 cm jest duzo wiecej mechowców niz wiosna. Stosunek ten wynosi mniej wiecej 2: 1 (1424: 809). Biorac pod uwage stanowiska pozbawione scióki, to jesienia zebraem niewiee wiecej. mechowców niz wiosna na obu badanych gebokosciach. R6wnoege ze wzrostem iosci mechowccw rosnie iosc bnych rcztoczy (diagram ), czyi mechowce w Parku ~o:ackim sa wskaznikiem iosciowego wystepowania wszystkich roztoczy. gebowych. Oribatei stanowia okoo 86,6% wszystkich roztoczy, podczas gdy Trombiditorme& 6,3% a Mesostigmata 6,70/0. Niespena O,E% to inne roztocze z podrzedu.sarcoptiformes - przewaznie z rodziny Anoet.iC'a2. Wyraznie zaznaczaja sie wymagania gebokosciowe mechowców Parku Soackiego. Daza one do zajowania powierzchnbwych warstw geby i scióki (0-5 cm), znajdujac w nich dogodniejsze wa1'unki bytowe. W warstwie 0-5 cm zebraem okoo 8{. jo wszystkich Oribatei. W Farku Soackim juz na gebokosci 5 cm nastepuje wyrównanie icz'jy osobników, niezaeznie od tego, czy próbki byy pobierane w "W. sc.", czy tez w "B. sc." iosc mechowców na gebokosci 5-10 cm jest maa i wyrównana (diagram ). Fauna Parku jest stosunkowo uboga. Bezwzgedna kzebnoscmech.jwców na jednostke powierzchni jest niska. Jezei uwzgednimy próbki najiczniejsze i najmniej iczne, to na stanowiskach ze scióka maksymanie wynosi ona osobników na m2, a minimanie osobników. Stanowiska pozbawione scióki maja maksimum , a minimum osobników na m2 Da porównania podaje, ze wedug badan Ra j s k i e g o (1961) na ace typu Anhenatheretum eatioris pod Poznaniem wystepuje przecietnie 83,400 mechowców na m2, a w zespoe naturanym Dicrano-Pinetuników. w Biaowiezy na m2 wystepuje bisko pó miiona osob Jak swiadcza podane powyzej iczby, coroczne wygrabianie scióki i przekopywanie geby wybitnie obniza iczbe zyjacych w niej mechowców. Zabiegi te bowiem zmniejszaja zasoby pokarmowe da mezofauny,

20 , Wystepowanie mechowców w Pa'kuS<>ackim w Poznaniu 43 nibzc;zanaturana strukture geby i scióki oraz powoduja jejwysuszenie.,podobne obnizenie iczby mechowców w gebach uprawnych zachodzi podczas poddawania ich zabiegom gospodarczym (M o s k a (: e va 1959). qteratura B a og h J.. (1943): Magyarorszag Panceosa~kai (Conspectus Oribateorum Hungariae). Math. ter:m. Koz!., Budapest, 39 (5): 1-202, 18tt. B.aog h J. (1962): An ouui'ne of the famiy Microzetidae Gratnctjean (1963) (Acan, Oribatei) opusc. zoo. Univ. Budapestin Budapest 4 (2-4): B a og h J. (1963):ndentUcation keys of hoarotic Oribatid mites (Acan) famiies and genera. Actazoo. A,cad. Sd. hungy Budapest, 9 (1-2): 1-60, 16 tt. D u n g e ~ W. (1964).Tiere inbqien. Ereneue Brehm-Eiicherei. Wittenberg Lutherstadt. 265 pp, 141 ff, 8 tt. F.o r s s u n d K. (1958):Notizen ijber Oribatei (Acari) n. Ent. Ti'dskr., StoOkhom,79: 75-86,17 ff. H a n me ul..van der. (1952):The Oribcitei (Acari) of the Netherands. Zoo. Verh., Ldden, 17, 139 pp., 12 ff. H aj;: :H~<11 s t e i n R Sc~1Oribatei V. Protoribates ophotrich us (Acarina: Ha o po2:etidae) and its associations with microorganism. Ann.. ent. Soc; America, Coumbia Miss., f5, 5: K n i ew. (1954):Die Arten der Gattung Tectocepheus Berese (A carina; Oribatei). Zoo. Anz., Lei:Jzig, 152, K u n S t M. (1957):Bugadsche Oribatiden (Acarina) 1. Acta Univ. Caro!. Bio., Praha, 3: ,13 H.. M ark e K. (1964): Die Euphthiracaridae Jacot, 1930, und ihre Gattungen (Acari, Cribatei,. Zoo. Verh., Ldden,. 67, 78 pp., 20 ff. M o s k a c e v a F.A. (1f59): Vijane obrabotki na cisennost' obtajusci:ch v pocve pancrnych ke~cej (Oribatei) v usovijach Beorussii. Trudy beorus. s.-ch. Acad. Corki; 32 (1): Mr o c z k i e w i c z L; P h a b e 1j:. (1926):Opis Parku Soackiego. Bib. "Ogrodnictwa" Poznan, 6 (2): N i,; d b a aw. Nowe star.owiska kiku rzadkich gatunków mechowców (Acari, C7ibatei) w Pos'ce.F,ragm. faun., Wa:rszawa, 13(16): Raj s k i A. (1961): Stu:dkm e'koog.iczmo-faunistyczme nad mechowcami (Aco'ri, Critatei) w kiku ws=oachro31in'nych.pr. Kom. Bio. Pom. TPN., POZnan,25 (2): Ra j s k i A. (1963):Obecna sytuacja w zakresie metodyki iosciowych badan roztoczy gebowych. Ekoogia po. B 9 (1): S e n i c k M. (1960):Hornmiben, Oribatei. Nachtrag. Die Tierwet Mitteeuropas, 3 (4).Le.ipiig, p ,2tt. S t r e n z k e K. (1951): Die norddeutschen Arten der Gattungen Brachychthonius u~d Brachychochthonius (Acarina, Oribatei). Dtsch Z., Hannover - Berin, : , 13 ff W i 11m a n n C. (1931):Moosmiben oder Oribatiden (Cryptostigmata). Die Tierwet Deuts:ch.ads', 22. Jena, p: ,364ff. Z Zakadu Morfoogii Zwierzat Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu Kierownik: prof. dr Jan Rafa.ki

21 44 W. N'iedbaa WOJCECH' NEDBALA NVESTGATONS OF THE QUANTTATVE OCCURRENCE OF MOSS-MTES (ACAR, ORBATE) N THE PARK OF SOLACZ N POZNAN DEPENDNG ON SOME AGRCULTURAL ACTVTES Summary The quantitative anaysis of the moss-mites (Oribatei) fauna depending on~sóme activities in the p'ocesseis 01 econromy and mai!ntenanee (ramiing of itter and w'ithdrawing of it ter was earried out in the park of Soacz in the years of The 'investigations shofwedthat: The tota number of moss-mites is greater on sites covered wit h itter thanthat where the itter was raked away. 64% of coect.~d specimens come from stations with itter. A ratio of 2 : 1 (1424 : 809) is noted in number of moss-mites found in autumn and those co11ected in spring-time from stations of 0-5 cm ayer of itter cover. The moss-mites o~ the park of Soacz revea preference to oceupy the externa ayers of soi and itter. They ayer of 0-5 cm bears 8410/0of a11 the Oribatei found and that of.5-10 cm ony 140/0. The absout e numbers of moss-mites per square unit of surface is ow. Stations Vt-wthUtter, d pendi:ng on s ampe, ca1ry at the'ir ma:dmujm 72,800 spec'imens per m2 and 11,600 specinens at thernr m~nimum corres'por1idingy. Statione With no itter have a maximum of 43,000 and a minimum of 2,400 specimens per m2 The mosis-mites numbens inerease tqgether with other m1te:s ~diagram 1). Oribatei eonstitute 86.f1O/o of a11 the mites, Trombidiformes 6.3%, Mesostigmata 6.7&/0and Sczrcoptiformes, mosty of famiy Anoetidae, about 0.5% in the park of Soacz. The frequeney of moss-mites is extremey ow (tabe 2). Ony 4 specres wererecorded in the highest casess of frequeney, Le. Frc and Fra, among 52 found species. The investigated biotopes (those with a ayer of itter and those without it) have a simia' quaitative composition of moss-mites species. Aways the same number of mite species seems to oecur in the partieuar frequeney casses no matter what kind of biotope it iso Species beonging to the owest dominance easses D2 and D predestinate the quantitative predominanee of stations with itter eover over those' without it. Diseussed are aso species whieh indicate a difference in the oeeurrenee in both examined biotopes as we11 as species with the highest individua dominance. The' quantitative oeeurenee of these speeies is iustrated in diagrams 2-8. Here the fo11owing species are to be consic!,~red: Hypochthonius rufuus C.L. K o c h, Euoh- mannia ribagai (B e r e s e), Tectocepheus B e ' e s e, Oppia C.L. K o c h, Ceratozetes peritus e t). G ' a n d j e a n, Punetoribates atiobatus K u n s t, Oribatua tibiais (N i c o The autho' is of the opinio n that raking of itter in the park of Soaez has a negative effeet on the mites fauna. Moreover, the aetivities are disadvantageous as regards pants d.eveopment sinee they deetease the quantities of minera ized organie majt,ter. Animai Morphoogy nstitute A. Mickiewicz University in Poznan Director: Prof. Dr. Jan Rafa!sk