Departament Kształcenia i Doskonalenia Nauczycieli spełniających wymagania kwalifikacyjne na podstawie obowiązujących wcześniej przepisów

Transkrypt

1 MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Departament Kształcenia i Doskonalenia Nauczycieli DN-1 -AD /06 Warszawa, 26 czerwca 2006 r. Kuratorzy Oświaty wszyscy W związku z wątpliwościami dotyczącymi wymagań kwalifikacyjnych wobec nauczycieli w kontekście przepisów art. 7 ust. 1 i ust. 6 ustawy z dnia 18 lutego 2000 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 19. poz. 239 z późn. zm.) Departament Kształcenia i Doskonalenia Nauczycieli uprzejmie wyjaśnia, co następuje: Przepisy art. 7 ust. 1 i 6 ww. ustawy mają charakter przepisów przejściowych i odnoszą się tylko i wyłącznie do nauczycieli zatrudnionych w dniu 6 kwietnia 2000 r. na stanowisku, do zajmowania którego nie mieli wymaganych kwalifikacji. Przez pojęcie wymagane kwalifikacje"' należy rozumieć kwalifikacje określone w obowiązującym w momencie wejścia w życie przepisów ww. ustawy rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 października 1991 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli nie mających wyższego wykształcenia (Dz. U. Nr 98, poz. 433 z późn. zm.). Przy czym uwzględnić należy fakt, iż 12 ww. rozporządzenia dotyczył nauczycieli spełniających wymagania kwalifikacyjne na podstawie obowiązujących wcześniej przepisów i zatrudnionych na podstawie mianowania w dniu wejścia w życie przepisów rozporządzenia. Na podstawie przepisów 12 nauczyciele ci posiadają wymagane kwalifikacje. Warunku tego nie spełniają natomiast nauczyciele zatrudnieni wprawdzie na podstawie mianowania ale niespełniający wymagań kwalifikacyjnych wynikających z obowiązujących wcześniej przepisów, tj. tacy, których zatrudnienie na podstawie mianowania nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa.

2 Nauczyciele spełniający, wskazane wyżej wymagania, w tym również wymagania określone w 12 ww. rozporządzenia, posiadają kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela i stosunek pracy z nimi nie wygasa na podstawie przepisów art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 2000 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Podstawę prawną oceny czy nauczyciel spełnia obecnie wymagania kwalifikacyjne stanowi rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 10 września 2002 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (Dz. U. Nr 155, poz. 1288). Departament Kształcenia i Doskonalenia Nauczycieli przedstawia wyjaśnienia w kwestiach dotyczących ww. rozporządzenia, stanowiących najczęstszy przedmiot pytań: Kierunek zbliżony Trybunał Konstytucyjny po rozpoznaniu - na posiedzeniu w dniu 12 maja 2004 r. - wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich o zbadanie zgodności 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 września 2002 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (Dz. U. Nr 155, poz. 1288) w zakresie, w jakim powierza on kuratorowi oświaty ustalenie czy dany kierunek (specjalność) studiów jest zbliżony z nauczanym przedmiotem lub rodzajem prowadzonych zajęć, z art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2003 r. Nr 118, poz z późn. zm.) oraz z art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej orzekł, że przepis powyższy jest niezgodny z art. 9 ust. 2 ustawy Karta Nauczyciela oraz z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP. Z dniem ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego w Dzienniku Ustaw, tj. z dniem 31 maja 2004 r. kuratorzy oświaty nie posiadają kompetencji do ustalania, na podstawie przepisów 1 pkt 4 ww. rozporządzenia, czy dany kierunek (specjalność) studiów jest zbliżony z nauczanym przedmiotem lub rodzajem prowadzonych zajęć. W dalszym ciągu obowiązują natomiast przepisy ww. rozporządzenia stanowiące (w 2, 3 i 4), iż kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w szkołach i placówkach posiada

3 m.in. osoba, która legitymuje się dyplomem ukończenia studiów magisterskich lub wyższych zawodowych na kierunku (specjalności) zgodnym lub zbliżonym z nauczanym przedmiotem lub rodzajem prowadzonych zajęć i posiada przygotowanie pedagogiczne. Termin kierunek zbliżony" zdefiniowany jest w 1 pkt 4 rozporządzenia. Oceny kwalifikacji nauczyciela w każdym przypadku dokonuje zatrudniający go dyrektor szkoły lub placówki. Dotyczy to również oceny kwalifikacji do nauczania przedmiotu lub prowadzenia zajęć uzyskanych w trakcie studiów na kierunku, który nie jest ścisłym odpowiednikiem nauczanego przedmiotu, ale może być uznany za zbliżony. Osoby legitymujące się dyplomem ukończenia studiów magisterskich lub wyższych zawodowych na kierunku (specjalności) zbliżonym do nauczanego przedmiotu lub rodzaju prowadzonych zajęć, których kwalifikacje zostały uznane za zbliżone (przez kuratorów oświaty lub dyrektorów szkół - w zależności od okresu kiedy to nastąpiło), posiadają kwalifikacje do nauczania przedmiotu lub prowadzenia zajęć. Szkoły i placówki specjalne Zgodnie z 5 ust. 1 ww. rozporządzenia kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w przedszkolach specjalnych, szkołach specjalnych, specjalnych ośrodkach szkolnowychowawczych i specjalnych ośrodkach wychowawczych dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym, a także do prowadzenia zajęć rewalidacyjno - wychowawczych z dziećmi i młodzieżą z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim posiada osoba, która: 1) legitymuje się dyplomem ukończenia studiów magisterskich na kierunku pedagogika lub pedagogika specjalna, w zakresie oligofrenopedagogiki, lub 2) legitymuje się dyplomem ukończenia studiów wyższych zawodowych: a) na kierunku pedagogika lub pedagogika specjalna, w zakresie oligofrenopedagogiki, lub b) w specjalności nadającej kwalifikacje do pracy z dziećmi i młodzieżą z upośledzeniem umysłowym, lub

4 3) ma kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym typie szkoły lub rodzaju placówki, określone odpowiednio w 2-4 i 10, a ponadto ukończyła studia podyplomowe lub kurs kwalifikacyjny w zakresie oligofrenopedagogiki, albo 4) legitymuje się dyplomem ukończenia zakładu kształcenia nauczycieli w specjalności nadającej kwalifikacje do pracy z dziećmi i młodzieżą z upośledzeniem umysłowym. Zgodnie z 5 ust. 2 ww. rozporządzenia kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela przedmiotu lub prowadzącego zajęcia w przedszkolach specjalnych, szkołach specjalnych, specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych i specjalnych ośrodkach wychowawczych dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami niewymienionymi w ust. 1, posiada osoba, która ma kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym typie szkoły lub rodzaju placówki, określone odpowiednio w 2-4 i 10, a ponadto ukończyła studia podyplomowe lub kurs kwalifikacyjny w zakresie pedagogiki specjalnej, odpowiedniej do niepełnosprawności uczniów. Ponadto przepisy 5 ust. 3-6 rozporządzenia określają, że: 1) kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela prowadzącego zajęcia w przedszkolach specjalnych, szkołach specjalnych, specjalnych ośrodkach szkolnowychowawczych i specjalnych ośrodkach wychowawczych dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami niewymienionymi w ust. 1, posiada również osoba, która legitymuje się dyplomem ukończenia studiów magisterskich na kierunku pedagogika lub pedagogika specjalna, w specjalności odpowiedniej do niepełnosprawności uczniów; 2) kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela prowadzącego zajęcia w przedszkolach specjalnych, szkołach podstawowych specjalnych, gimnazjach specjalnych, szkołach zasadniczych specjalnych, zasadniczych szkołach zawodowych specjalnych, specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych oraz w specjalnych ośrodkach wychowawczych dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami niewymienionymi w ust. 1, posiada również osoba, która legitymuje się dyplomem ukończenia studiów wyższych zawodowych: a) na kierunku pedagogika lub pedagogika specjalna, w specjalności odpowiedniej do niepełnosprawności uczniów, lub b) w specjalności odpowiedniej do niepełnosprawności uczniów;

5 3) kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela prowadzącego zajęcia w przedszkolach specjalnych, szkołach podstawowych specjalnych, szkołach zasadniczych specjalnych, zasadniczych szkołach zawodowych specjalnych, specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych oraz w specjalnych ośrodkach wychowawczych dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami niewymienionymi w ust. 1, posiada również osoba, która ukończyła zakład kształcenia nauczycieli, w specjalności odpowiedniej do niepełnosprawności uczniów; 4) kwalifikacje do nauczania języków obcych w przedszkolach specjalnych i szkołach specjalnych posiada osoba, która ma kwalifikacje wymagane do nauczania języków obcych w danym typie szkoły, określone odpowiednio w 11 ust Jednakże w stosunku do nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania w dniu wejścia w życie ww. przepisów, tj. 8 października 2002 r. mają zastosowanie inne wymagania kwalifikacyjne. Zgodnie z 20 ww. rozporządzenia nauczyciele zatrudnieni w dniu wejścia w życie rozporządzenia na podstawie mianowania, którzy spełniali wymagania kwalifikacyjne na podstawie dotychczasowych przepisów, zachowują nabyte kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela. Zgodnie z przepisami obowiązujących wcześniej rozporządzeń w sprawie kwalifikacji z 1982 r., 1989 r. i 1991 r. kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w szkole specjalnej posiadała m. in. osoba legitymująca się dyplomem ukończenia studiów magisterskich w zakresie pedagogiki specjalnej o specjalności odpowiadającej rodzajowi niepełnosprawności uczniów lub wychowanków. W związku z powyższym, nauczyciele legitymujący się dyplomem ukończenia studiów magisterskich w zakresie pedagogiki specjalnej o specjalności odpowiadającej rodzajowi niepełnosprawności uczniów posiadali kwalifikacje do nauczania przedmiotu i prowadzenia zajęć wychowawczych. Obecnie nauczyciele ci zachowują swoje kwalifikacje również do nauczania przedmiotu na podstawie przepisów 20. Wyjaśnić również należy, że na podstawie przepisów 5 ust. 2 kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela-wychowawcy w internatach ośrodków specjalnych posiadają nauczyciele legitymujący się zarówno przygotowaniem w zakresie pedagogiki specjalnej o

6 specjalności odpowiadającej rodzajowi niepełnosprawności wychowanków, jak i nauczyciele legitymujący się dyplomem studiów w zakresie np. pedagogiki opiekuńczej a ponadto świadectwem studiów podyplomowych lub kursu kwalifikacyjnego w zakresie pedagogiki specjalnej o specjalności odpowiadającej rodzajowi niepełnosprawności wychowanków. Kwalifikacje nauczycieli praktycznej nauki zawodu Kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela praktycznej nauki zawodu określa 10 ww. rozporządzenia stanowiący, iż kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela praktycznej nauki zawodu w szkołach zasadniczych i średnich zawodowych, a także w zasadniczych szkołach zawodowych, liceach profilowanych, technikach i szkołach policealnych, w tym również w szkołach w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich, posiada osoba, która: 1) ma kwalifikacje określone w 2, lub 2) legitymuje się dyplomem ukończenia pedagogicznego studium technicznego, lub 3) posiada świadectwo dojrzałości technikum lub szkoły równorzędnej odpowiedniego kierunku - wraz z potwierdzeniem uzyskania tytułu zawodowego, zgodnego z rodzajem prowadzonych zajęć, i przygotowanie pedagogiczne, a ponadto: a) ukończyła kurs z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, b) ma co najmniej dwuletni staż pracy w zawodzie, którego będzie nauczać, lub tytuł robotnika (pracownika) wykwalifikowanego albo 4) posiada tytuł mistrza w zawodzie, którego będzie nauczać, i przygotowanie pedagogiczne. Zatem nauczyciele praktycznej nauki zawodu, legitymujący się wykształceniem średnim oraz spełniający wskazane wyżej wymagania, posiadają kwalifikacje w rozumieniu obowiązujących obecnie przepisów. Przygotowanie pedagogiczne nauczycieli języków obcych Zgodnie z przepisami 1 pkt 3 ww. rozporządzenia, przez przygotowanie pedagogiczne należy rozumieć nabycie wiedzy i umiejętności z zakresu psychologii, pedagogiki i dydaktyki szczegółowej, nauczanych w powiązaniu z kierunkiem (specjalnością) kształcenia i praktyką pedagogiczną - w wymiarze nie mniejszym niż 270 godzin, oraz odbycie pozytywnie ocenionych praktyk pedagogicznych w wymiarze nie mniejszym niż 150 godzin; o posiadaniu przygotowania pedagogicznego świadczy dyplom lub inny dokument wydany przez szkołę

7 wyższą, dyplom ukończenia zakładu kształcenia nauczycieli lub świadectwo ukończenia pedagogicznego kursu kwalifikacyjnego. W związku z powyższym, osoby uzyskujące kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela języków obcych poprzez egzaminy z zakresu danego języka, wymienione w załączniku do rozporządzenia muszą posiadać także przygotowanie pedagogiczne odpowiednie do nauczanego przedmiotu, tj. studia podyplomowe lub kurs kwalifikacyjny w zakresie metodyki nauczania danego języka obcego. Kwalifikacje nauczycieli bibliotekarzy Przepis 15 pkt 2 ww. rozporządzenia dopuszcza do zajmowania stanowiska nauczycielabibliotekarza również osobę, która posiada kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela dowolnego przedmiotu lub zajęć w tej szkole, a ponadto ukończyła jedną z trzech wymienionych niżej form: 1) studia podyplomowe z zakresu bibliotekoznawstwa; 2) kurs kwalifikacyjny z zakresu bibliotekarstwa; 3) pomaturalne studium bibliotekarskie. Kwalifikacje nauczycieli wychowania fizycznego do prowadzenia zajęć z zakresu gimnastyki korekcyjnej W przypadku nauczycieli wychowania fizycznego, legitymujących się dyplomem ukończenia studiów magisterskich lub wyższych zawodowych na kierunku wychowanie fizyczne - w ocenie Ministerstwa - możliwe jest uznanie - na podstawie przepisów o kierunku zbliżonym - kwalifikacji do prowadzenia zajęć z zakresu gimnastyki korekcyjnej - o ile w trakcie studiów realizowane były zajęcia z zakresu gimnastyki korekcyjnej. Kwalifikacje nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania i legitymujących się świadectwem dojrzałości i świadectwem ukończenia studium pedagogicznego Przepis 3 ust. 2 rozporządzenia Ministra Oświaty i Wychowania z dnia 24 sierpnia 1982 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli nie mających wyższego wykształcenia (Dz. U. Nr 29, poz. 206) stanowił, iż w terminie do dnia 31 sierpnia 1990 r. kwalifikacje do nauczania w szkołach podstawowych można uzyskać również przez uzyskanie świadectwa dojrzałości i ukończenie studium pedagogicznego.

8 Wskazana w rozporządzeniu data dotyczyła wyłącznie możliwości uzyskania w tej formie kwalifikacji do nauczania w szkole podstawowej, ale nie stanowi ona cezury dla uznawania tych kwalifikacji. W związku z powyższym, nauczyciele legitymujący się przygotowaniem, o którym tu mowa, i spełniający pozostałe warunki określone w 20 rozporządzenia z dnia 10 września 2002 r. posiadają wymagane kwalifikacje. 2 DYREKTOR DEPARTAMENTU