Silnik pr du sta ego o wzbudzeniu warstwowymi dielektromagnesami Nd-Fe-B

Transkrypt

1 Silnik prdu staego o wzbudzeniu warstwowymi dielektromagnesami Nd-Fe-B Barbara LUSAREK *, Lech DUGIEWICZ **, Piotr GAWRY*, Marek PRZYBYLSKI* * Instytut Tele- i Radiotechniczny, ul. Ratuszowa 11, Warszawa; barbara@itr.org.pl ** MIKROMA SA, ul. Batorego 4, Wrzenia, dlugiewicz@mikroma.com STRESZCZENIE Nowe materiay magnetyczne oraz nowe technologie wytwarzania magnesów trwaych pozwalaj na wytwarzanie nowoczesnych maszyn elektrycznych o lepszych parametrach eksploatacyjnych. Czsto pozwalaj te na obnienia kosztów produkcji. Magnesami, które ze wzgldu na swoje zalety znajduj ostatnio coraz czciej zastosowanie w silnikach prdu staego s dielektromagnesy Nd-Fe-B. Technologia wytwarzania tego typu magnesów trwaych pozwala na produkcj dielektromagnesów z proszku Nd-Fe-B, a take z mieszanek proszku Nd-Fe-B z innymi proszkami, co pozwala na ksztatowanie ich waciwoci fizycznych. Moment rozwijany przez silnik zaley, midzy innymi, od rozkadu indukcji magnetycznej w szczelinie powietrznej. Zwikszenie wartoci indukcji magnetycznej moliwe jest przez zastosowanie magnesu o lepszych parametrach magnetycznych lub przez skupienie strumienia magnetycznego dziki zastosowaniu nabiegunników z materiau magnetycznie mikkiego. Technologia proszkowa pozwala na wykonanie w jednym procesie technologicznym dielektromagnesu warstwowego z nabiegunnikiem z magnetycznie mikkiego proszku elaza. Przeprowadzono badania wpywu rodzaju warstwowego dielektromagnesu Nd-Fe-B oraz sposobu jego magnesowania na parametry silnika prdu staego. Sowa kluczowe: silnik prdu staego, indukcja magnetyczna w szczelinie powietrznej, dielektromagnes Nd-Fe-B 1. WSTP Silniki prdu staego o wzbudzeniu magnesami trwaymi charakteryzuj si wysok sprawnoci i ma mas przypadajc na jednostk mocy. Dotychczas sprawno maych maszyn elektrycznych bya czynnikiem drugorzdnym, jednak w zwizku z gwatownym wzrostem ich zastosowa czynnik ten wpywa w znacznym stopniu na sumaryczne zuycie energii. Silniki prdu staego o wzbudzeniu magnesami trwaymi przy zasilaniu bateryjnym nie wymagaj zoonych ukadów przeksztatnikowych, co powoduje, e powszechnie stosowane s one do napdu rónego rodzaju samojezdnych podnoników elektryczno-hydraulicznych, wózków inwalidzkich, samochodów dziecicych, do napdu samochodowych urzdze pomocniczych takich jak wycieraczki, pompki spryskiwaczy szyb, wentylatory, a ostatnio coraz czciej jako rozruszniki. Ze wzgldu na bardzo dobre waciwoci dynamiczne i dopuszczalne due chwilowe przecienia momentem, silniki tego typu stosowane s w napdach rónych serwomechanizmów, np. w obrabiarkach, automatach spawalniczych, robotach [1, 2, 3]. Ze wzgldu na swoje zalety zastosowanie silników prdu staego stale wzrasta. Jednoczenie rozwój materiaów magnetycznych stwarza konstruktorom maszyn elektrycznych nowe moliwoci konstruowania maszyn o lepszych parametrach eksploatacyjnych. Czsto pozwala te na obnienie kosztów produkcji. Magnesami trwaymi, które znajduj coraz czciej zastosowanie w silnikach prdu staego s dielektromagnesy Nd-Fe-B. Zaletami tego typu magnesów trwaych, otrzymywanych metod czenia tworzywem magnetycznie twardego proszku z szybko chodzonej tamy ze stopu Nd-Fe-B, s przede wszystkim bardzo dobre waciwoci magnetyczne, technologia prostsza ni technologia magnesów spiekanych oraz, co jest bardzo istotne, moliwo ksztatowania ich waciwoci fizycznych zgodnie z potrzebami konstruktorów maszyn elektrycznych. Dodatkow zalet dielektromagnesów, na co pozwala ich technologia, jest moliwo wytwarzania magnesów o skomplikowanych ksztatach i duych dokadnociach wymiarowych bez dodatkowej obróbki mechanicznej. Moliwo ksztatowania waciwoci fizycznych dielektromagnesów pozwala na unifikacj produkcji, a co za tym idzie na obnienie kosztów. Stosujc taki sam korpus, a zmieniajc tylko magnesy i uzwojenie, mona wytwarza silniki o rónej mocy [4, 5]. Moment rozwijany przez silnik zaley od rozkadu indukcji magnetycznej w szczelinie powietrznej silnika. Rozkad indukcji magnetycznej jest funkcj, midzy innymi, rodzaju magnesu, a wic jego ksztatu, wielkoci, parametrów magnetycznych, a take sposobu magnesowania Technologia wytwarzania dielektromagnesów Nd-Fe-B pozwala na wytwarzanie dielektromagnesów o rónych waciwoci fizycznych poprzez stosowanie mieszanek proszków [6]. W poprzednio prowadzonych badaniach nad silnikami prdu staego o wzbudzeniu magnesami trwaymi okrelono wpyw rodzaju dielektromagnesu Nd-Fe-B oraz dielektromagnesu wykonanego z mieszanki proszku Nd-Fe-B i proszku elaza oraz konfiguracji biegunów magnetycznych na parametry silnika. W prowa- 687

2 dzonych badaniach zastosowano dielektromagnesy magnesowane promieniowo i rednicowo [4]. Parametry silników o wzbudzeniu dielektromagnesami z proszku Nd-Fe-B byy lepsze od parametrów silników o wzbudzeniu dielektromagnesami z mieszanki proszków, co wynika z parametrów magnetycznych magnesów. Jednak w obu przypadkach stwierdzono popraw parametrów silników o wzbudzeniu dielektromagnesami magnesowanymi promieniowo. Wzrost ten wynosi okoo 8%. Przeprowadzone badania potwierdziy moliwo wytwarzania silników o rónej mocy stosujc taki sam korpus, a take celowo prowadzenia dalszych bada nad popraw parametrów technicznych i ekonomicznych silników prdu staego o wzbudzeniu magnesami trwaymi. Przegld konstrukcji silników elektrycznych, a szczególnie silników elektrycznych prdu staego o wzbudzeniu magnesami trwaymi, pokazuje, e w wielu przypadkach do magnesów trwaych doczone s dodatkowe elementy, polepszajce ich dziaanie. Zasadnicz funkcj tych elementów nazywanych zwykle nabiegunnikami lub korektorami magnesów trwaych jest koncentracja lub dekoncentracja indukcji magnetycznej w szczelinie silnika. Nabiegunniki takie mog spenia te rol nabiegunników ochronnych. Korektory wykonane z materiaów termomagnetycznych kompensuj zmieniajc si pod wpywem temperatury indukcj magnetyczn magnesu trwaego do wymaganej wartoci uytkowej [7]. Rozwój technologii proszkowych pozwala na wytwarzanie w jednym procesie technologicznym magnesów warstwowych, czyli magnesów trwaych z nabiegunnikiem z materiau magnetycznie mikkiego. Celem podjtych bada byo okrelenie wpywu zastosowanego dielektromagnesu warstwowego i sposobu jego magnesowania na waciwoci silnika elektrycznego. Zalenoci pomidzy parametrami magnesu i waciwo- ciami magnetycznymi obwodu magnetycznego powoduj, e metody obliczeniowe obwodów magnetycznych z magnesami trwaymi s przedmiotem nieustannych uci- le, ale ostatecznym sprawdzianem s badania wykonanych prototypów. Dlatego te w ramach prowadzonych bada przeprowadzono badania symulacyjne rozkadu pola magnetycznego w szczelinie powietrznej silnika prdu staego o wzbudzeniu magnesami trwaymi. Wpyw zastosowanych dielektromagnesów i sposobów ich magnesowania na parametry silników okrelono na podstawie pomiarów rozkadów indukcji magnetycznej w szczelinie silnika prototypowego oraz na podstawie badania charakterystyk mechanicznych tych silników. 2. BADANIA Badania wpywu zastosowanych dielektromagnesów i sposobu ich magnesowania na parametry silników prdu staego przeprowadzono na silniku prdu staego typu PRMO-30-5D produkowanego seryjnie przez fabryk Mikroma S.A.. S to silniki, w których dwa magnesy segmentowe umieszczone s na stojanie silnika. Do bada wykonano dielektromagnesy segmentowe z czystego proszku Nd-Fe-B oraz dielektromagnesy z proszku z szybko chodzonej tamy ze stopu Nd-Fe-B domieszkowanego 30% wag. magnetycznie mikkiego proszku elaza typu Somaloy 500 [8]. Drug parti dielektromagnesów stanowiy dielektromagnesy warstwowe, w których jedn warstw stanowi magnetycznie twardy proszek Nd-Fe-B, a drug warstw stanowi magnetycznie mikki proszek elaza Somaloy 500. Grubo warstwy proszku elaza wynosia okoo 1 mm. Grubo warstwy dobrano tak, aby procentowy udzia skadników dielektromagnesu warstwowego by taki sam jak dielektromagnesu domieszkowanego proszkiem elaza tzn. 70% wag. proszku Nd-Fe-B + 30% wag. proszku elaza. Waciwoci magnetyczne dielektromagnesów Nd-Fe-B i dielektromagnesów domieszkowanych przeznaczonych do prób przedstawiono w tabeli 1. Tabela 1. Waciwoci magnetyczne dielektromagnesów przeznaczonych do prób Table 1. Magnetic properties of dielectromagnets Rodzaj magnesu B r H cj H cb (BH) M [T] [ka/m] [ka/m] [kj/m 3 ] Nd-Fe-B 0, ,20 Nd-Fe-B + Fe 0, ,57 Wykonano badania waciwoci magnetycznych próbek dielektromagnesów warstwowych, ale pomiary te mona traktowa tylko orientacyjnie. System pomiarowy MCS przeznaczony jest do badania próbek magnesów trwaych w obwodzie magnetycznym ze szczelina powietrzn. Jest on oparty na pomiarze za pomoc hallotronu indukcji magnetycznej B o pomidzy biegunem elektromagnesu a powierzchni czoow próbki magnesu oraz na pomiarze natenia zewntrznego pola magnesujcego H o, wytwarzanego przez elektromagnes. Wielkoci okrelajce waciwoci magnetyczne materiau próbki wyznaczane s na podstawie zmierzonych wielkoci B o i H o oraz dwóch wspóczynników odmagnesowania, wyznaczonych numerycznie dla przyjtego modelu magnesu w obwodzie ze szczelin [9]. Przyjty model zakada walcow próbk magnesu o maej smukoci, ale te jednorodnej strukturze. W przypadku dielektromagnesu warstwowego próbka nie jest jednorodna, w zwizku z tym pomiary obarczone s duym bdem. Wykonane dielektromagnesy segmentowe namagnesowano rednicowo i promieniowo. Magnesowanie rednicowe odbywao si w otwartych cewkach, natomiast magnesowanie promieniowe wymagao wykonania gowicy magnesujcej dostosowanej do rodzaju materiau magnetycznego oraz ksztatu i wymiarów magnesu. Na podstawie pomiarów waciwoci magnetycznych dielektromagnesów przeznaczonych do prób przeprowadzono badania symulacyjne rozkadu indukcji magnetycznej w szczelinie oraz rozkad strumienia magnetycznego w silniku PRMO-30-5D. Symulacje wykonano przy uyciu programu FEMM 4.0, który umoliwia analiz rozkadu pola magnetycznego w rodowiskach o nieliniowych wasnociach magnetycznych. Pozwala on na analiz obiektów w 2D dla pola 688

3 paskiego (co miao miejsce w przypadku silnika PRMO- 30-5D) oraz dla pola osiowosymetrycznego. Pomiary rozkadu indukcji magnetycznej w szczelinie powietrznej silnika wykonywano na specjalnie przygotowanym stanowisku pomiarowym [4]. W stanowisku tym wykorzystano elementy silnika PRMO-30-5D. Wykonane dielektromagnesy stanowiy element wymienny. Na wirniku o dugoci równej dugoci magnesu 2,4 mm, wykonanym z litego elaza, uoono rednicowo jeden zwój (2 prty). Koce zwojów poczono z dwoma pier- cieniami lizgowymi. Do napdu uyto silnika synchronicznego o prdkoci 1500 obr/min. Pomiar sygnau napiciowego wykonano na oscyloskopie typu TD 210 firmy Tektronix przy pomocy cewki wirujcej. Indukcj magnetyczn obliczono ze wzoru: E B 12, 631 E [T] (1) lv gdzie prdko liniowa: v D t m s D - rednica wirnika 2,1 x 10-2 [m], t - czas jednego obrotu 0,04 [s] (obliczony z prdkoci obrotowej silnika), E - indukowane napicie w [V] (odczytane z oscyloskopu), l liczba prtów x dugo prta 2 x 2,4 x 10-2 [m]. Wykonano prototypy silników PRMO-30-5D o wzbudzeniu wykonanymi dielektromagnesami. W wykonanych prototypach zastosowano uzwojone wirniki stosowane do seryjnej produkcji tego typu silników w fabryce MIKROMA S.A. Rys. 1. Symulacja rozkadu indukcji magnetycznej w szczelinie powietrznej silnika PRMO-30-5D o wzbudzeniu dielektromagnesami Nd-Fe-B przy magnesowaniu rednicowym, promieniowym Fig. 1. Simulation of magnetic induction distribution in air gap of PRMO-30-5D motor excited with Nd-Fe-B dielectromagnets magnetized diametral, radial 3. WYNIKI BADA Na rysunkach 1-3 przedstawiono symulacj rozkadu indukcji magnetycznej w szczelinie silnika PRMO-30-5D o wzbudzeniu dielektromagnesami Nd-Fe-B, dielektromagnesami Nd-Fe-B domieszkowanymi proszkiem elaza oraz dielektromagnesami warstwowymi. Symulacj przeprowadzono dla dielektromagnesów magnesowanych rednicowo i promieniowo. a) Rys. 2. Symulacja rozkadu indukcji magnetycznej w szczelinie powietrznej silnika PRMO-30-5D o wzbudzeniu dielektromagnesami Nd-Fe-B domieszkowanymi proszkiem elaza przy magnesowaniu rednicowym, promieniowym Fig. 2. Simulation of magnetic induction distribution in air gap of PRMO-30-5D motor excited with Nd-Fe-B dielectromagnets admixtured with iron powder magnetized diametral, radial 689

4 Z przeprowadzonej analizy wynika, e w przypadku dielektromagnesów Nd-Fe-B i dielektromagnesów domieszkowanych proszkiem elaza, rozkad indukcji magnetycznej w szczelinie silnika jest róny dla dielektromagnesów namagnesowanych rednicowo i promieniowo. W przypadku magnesowania rednicowego rozkad indukcji w szczelinie jest nierównomierny. Natomiast w przepadku dielektromagnesów magnesowanych promieniowo rozkad indukcji magnetycznej jest prostoktny i wartoci indukcji s wiksze ni dla magnesowania rednicowego. Pozwala to na uzyskanie wikszego strumienia magnetycznego w szczelinie i lepsze wykorzystanie obwodu magnetycznego silnika. W przypadku dielektromagnesów warstwowych rozkad indukcji magnetycznej jest równomierny dla obu sposobów magnesowania. Warto indukcji magnetycznej jest nieco wysza w przypadku magnesowania promieniowego. Na rysunkach 4-6 przedstawiono rozkad strumienia magnetycznego w silniku o wzbudzeniu dielektromagnesami Nd-Fe-B, dielektromagnesami domieszkowanymi i dielektromagnesami warstwowymi. Rys. 3. Symulacja rozkadu indukcji magnetycznej w szczelinie powietrznej silnika PRMO-30-5D o wzbudzeniu dielektromagnesami Nd-Fe-B warstwowymi przy magnesowaniu rednicowym, promieniowym Fig. 3. Simulation of magnetic induction distribution in air gap of PRMO-30-5D motor excited with layer Nd-Fe-B dielectromagnets magnetized diametral, radial Rys. 4. Symulacja rozkadu strumienia w silniku PRMO- 30-5D o wzbudzeniu dielektromagnesami Nd-Fe-B przy magnesowaniu rednicowym, promieniowym Fig. 4. Simulation of magnetic flux in PRMO-30-5D motor excited with Nd-Fe-B dielectromagnets, magnetized diametral, radial Rys. 5. Symulacja rozkadu strumienia w silniku PRMO- 30-5D o wzbudzeniu dielektromagnesami Nd-Fe-B domieszkowanymi proszkiem elaza przy magnesowaniu rednicowym, promieniowym 690

5 Fig. 5. Simulation of magnetic flux in PRMO-30-5D motor excited with Nd-Fe-B dielectromagnets admixtured with iron powder, magnetized diametral, radial ci indukcji magnetycznej w tym punkcie obwodu. Nieco wiksza indukcja wystpuje przy magnesowaniu promieniowym, std rozproszenie strumienia na zewntrz silnika. W przypadku dielektromagnesów warstwowych obserwuje si nasycenie jarzma stojana oraz rozproszenie strumienia magnetycznego na zewntrz silnika dla obu sposobów magnesowania. Przeprowadzono badania indukcji magnetycznej w szczelinie wykonanych prototypów. Na rysunkach 7-9 przedstawiono wykresy z oscyloskopu zalenoci indukowanego napicia w funkcji kta obrotu wirnika. Poniewa ilo zwojów, dugo wirnika oraz prdko obrotowa s w badaniach wielkoci sta, wykresy te odwzorowuj jednoczenie rozkad indukcji magnetycznej w szczelinie. Rys. 6. Symulacja rozkadu strumienia w silniku PRMO- 30-5D o wzbudzeniu warstwowymi dielektromagnesami Nd-Fe-B przy magnesowaniu rednicowym, promieniowym Fig. 6. Simulation of magnetic flux in PRMO-30-5D motor excited with layer Nd-Fe-B dielectromagnets with magnetized diametral, radial Odwzorowanie promieniowego namagnesowania magnesów zrealizowano przez podzia magnesu na 13 segmentów o jednakowych wektorach magnetyzacji. Wektor magnetyzacji kadego nastpnego segmentu jest przesunity o 10 w stosunku do poprzedniego. Ten zabieg pozwala na do dobre odwzorowanie radialnego namagnesowania magnesu. Badania symulacyjne pokazay, e dla magnesów o zawartoci 100% proszku Nd-Fe-B mona zaobserwowa nasycenie si jarzma stojana z uwagi na bardzo du indukcj tam wystpujc okoo 2T oraz rozproszenie strumienia magnetycznego na zewntrz silnika. Rozproszenie strumienia wystpuje przy obu sposobach magnesowania. Z tego wzgldu zwikszenie gruboci stojana powinno zwikszy warto indukcji magnetycznej w szczelinie silnika. W przypadku zastosowania dielektromagnesu domieszkowanego mona zaobserwowa mniejsze nasycenie jarzma, co zwizane jest z mniejsz warto- Rys. 7. Rozkad indukcji magnetycznej w szczelinie powietrznej silnika PRMO-30-5D o wzbudzeniu dielektromagnesami Nd-Fe-B przy magnesowaniu rednicowym, promieniowym Fig. 7. Distribution of magnetic induction in air gap of PRMO-30-5D motor excited with Nd-Fe-B dielectromagnets magnetized diametral, radial 691

6 Rys. 8. Rozkad indukcji magnetycznej w szczelinie powietrznej silnika PRMO-30-5D o wzbudzeniu dielektromagnesami Nd-Fe-B domieszkowanymi proszkiem elaza przy magnesowaniu rednicowym, promieniowym Fig. 8. Distribution of magnetic induction in air gap of PRMO-30-5D motor excited with Nd-Fe-B dielectromagnets admixtured with iron powder magnetized diametral, radial a) Jak wida na przedstawionych rysunkach, tak jak w badaniach symulacyjnych, rozkad indukcji magnetycznej w szczelinie silników o wzbudzeniu dielektromagnesami magnesowanymi promieniowo jest bardziej równomierny, ni w przypadku magnesowania rednicowego. Dla dielektromagnesów warstwowych wystpuje wyrane punktowe zwikszenie wartoci indukcji. Wyniki badania charakterystyk mechanicznych prototypów silników o wzbudzeniu wykonanymi dielektromagnesami przedstawiono w tabeli 2. Dla porównania przedstawiono wyniki bada silnika produkowanego seryjnie. Tabela 2. Parametry silników PRMO-30-5D o wzbudzeniu dielektromagnesami: 1. Nd-Fe-B, 2. Nd-Fe-B domieszkowane Fe, 3. Warstwowy Nd-Fe-B, 4. Silnik produkowany seryjnie. A - Przy magnesowaniu rednicowym, B przy magnesowaniu promieniowym Table 2. Parameters of PRMO-30-5D motor excited with dielectromagnets: 1. Nd-Fe-B, 2.Nd-Fe-B admixtured with Fe, 3. Layer Nd-Fe-B, 4. Serial motor. A magnetized diametral, B magnetized radial A Sia elektromotoryczna przy 1000 obr/min 2,41 2,06 2,38 1,85 SEM [V] Napicie znamionowe U n [V] Prdko biegu jaowego n 0 [obr/min] Prd biegu jaowego I 0 [ma] Moment znamionowy M n [Nm] 0,01 0,01 0,01 0,01 Prdko znamionowa n n [obr/min] Prd znamionowy I n [ma] Rys. 9. Rozkad indukcji magnetycznej w szczelinie powietrznej silnika PRMO-30-5D o wzbudzeniu dielektromagnesami Nd-Fe-B warstwowymi przy magnesowaniu rednicowym, promieniowym Fig. 9. Distribution of magnetic induction in air gap of PRMO-30-5D motor excited with layer Nd-Fe-B dielectromagnets magnetized diametral, radial B Sia elektromotoryczna przy 1000 obr/min 2,51 2,06 2,41 - SEM [V] Napicie znamionowe U n [V] Prdko biegu jaowego n 0 [obr/min] Prd biegu jaowego I 0 [ma] Moment znamionowy M n [Nm] 0,01 0,01 0,01 - Prdko znamionowa n n [obr/min] Prd znamionowy I n [ma]

7 Analiza wyników pokazuje, e sia elektromotoryczna wszystkich silników prototypowych jest wiksza od siy elektromotorycznej silników produkowanych seryjnie. Wskazuje to na wikszy strumie magnetyczny w szczelinach powietrznych silników prototypowych. Na wiksza warto strumienia w silnikach prototypowych wskazuj te wyniki pomiarów prdkoci biegu jaowego, prdkoci znamionowej oraz prdu znamionowego. Wszystkie te wartoci s mniejsze od wartoci w silniku produkowanym seryjnie. Zastosowanie dielektromagnesów warstwowych spowodowao wzrost sprawnoci silników. 4. WNIOSKI Przedstawione badania wykazay celowo prowadzenia dalszych prac nad zastosowaniem dielektromagnesów warstwowych w silnikach prdu staego. Badania symulacyjne pokazay rozproszenie strumienia magnetycznego na zewntrz jarzma stojana, co wskazuje w przypadku dielektromagnesów warstwowych na moliwo zastosowania warstwy materiau magnetycznie mikkiego o wikszej gruboci. Wyniki bada symulacyjnych zostay potwierdzone pomiarami rozkadu indukcji magnetycznej w szczelinie silnika oraz badaniami charakterystyk mechanicznych prototypów silników. Moliwo wytwarzania tego typu magnesów warstwowych daje nowe narzdzie konstruktorom maszyn elektrycznych. LITERATURA [1] Glinka T. "Maszyny elektryczne wzbudzane magnesami trwaymi", Wydawnictwo Politechniki lskiej, Gliwice 2002 [2] Goryca Z., lusarek B. Low-power and highefficiency Dc brushless motor Fifth IEE International Conference on Computation in Electromagnetics CEM 2004, UK, pp [3] lusarek B., Dudzikowski I. "Applications of permanent magnets from Nd-Fe-B powder and from mixtures of powders in dc motors Journal of Magnetism and Magnetic Materials, vol 239, Nos. 1-3, Fabruary 2002, pp [4] lusarek B., Dugiewicz L., Kowalski K. "Wpyw rodzaju magnesu i konfiguracji biegunów na parametry silników prdu staego, 39 th International Symposium on Electrical Machines SME 2003, Gdask-Jurata [5] Kordecki A. "Korektory proszkowe magnesów trwaych" VI Sympozjum Maszyny i Serwonapedy, Czerniejewo, 1888 [6] lusarek B., Górny T., Kordecki A., Nowakowski A. Mikrosilniki prdu staego o magnesach trwaych z szybkochodzonej tamy NdFeB i z mieszanek proszków - International XII Symposium on Micromacjines and Serwodrives, Kamie lski Wydawnictwo Ksikowe Instytutu Elektrotechniki pp [7] lusarek B. Dielektromagnesy NdFeB - Prace Naukowe Instytutu Maszyn, Napdów i Pomiarów Elektrycznych Politechniki Wrocawskiej, Seria: Monografie, nr 53/16, Wrocaw 2001 [8] Katalog firmy Hoganas [9] Duchiewicz J., Nowak J., Dobrucki A.,.Liber A, Sadowski A., lusarek B. "Badania próbek magnesów w obwodzie ze szczelin. Opis metody i aparatura - VI Krajowe Sympozjum Pomiarów Magnetycznych, Kielce. Prace Komisji Metrologii Oddziau PAN W Katowicach, pp DC motor excited with layer Nd-Fe-B dielectromagnets SUMMARY New magnetic materials and new technologies of permanent magnets allow designing new generation electric motors excited with permanent magnets. Nd-Fe-B dielectromagnets are more and more frequently used as a source of excitation. Technology of such dielectromagnets permit tailoring of physical properties of magnets exactly to electric machines designers requirements by mixing hard magnetic powder with powders of other metals. It is also possible to prepare layer dielectromagnets in one process. The paper presents results of investigation on the influence of the kind of Nd-Fe-B dielectromagnets on dc motors parameters. There are presented Nd-Fe-B dielectromagnets, Nd-Fe-B dielectromagnets admixtured with iron powder and layer Nd-Fe-B dielectromagnets with iron powder layer in application in dc motor type PRMO-30-5D, serially produced in Mikroma SA factory. Simulation results of magnetic induction and magnetic flux distribution are presented as well as the results of motor prototypes measurements. Investigations presented in paper confirmed the usefulness of application of layer Nd-Fe-B dielectromagnets in dc motors. This kind of permanent magnets makes a new tool for electrical machines designers. 693