Rola operatora systemu przesyłowego

Transkrypt

1 Rola operatora systemu przesyłowego w świetle obowiązujących regulacji prawnych w aspekcie bezpieczeństwa energetycznego kraju W artykule przedstawiono analizę i ocenę możliwości i skuteczności dotychczasowych regulacji prawnych dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego w odniesieniu do operatora systemu przesyłowego realizowaną w ramach projektu badawczego zamawianego nr PBZ-MEiN-1/2/2006 Bezpieczeństwo elektroenergetyczne kraju przez konsorcjum politechnik: Gdańskiej, Śląskiej, Warszawskiej i Wrocławskiej. Regulacje prawne dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego zawarte w ustawie Prawo energetyczne mają charakter wielopłaszczyznowy i dotyczą m.in. operatora systemu przesyłowego. W artykule przedstawiono analizę i ocenę uregulowań prawnych w aspekcie bezpieczeństwa energetycznego dla operatora systemu przesyłowego oraz zaproponowano rozwiązania legislacyjne w celu poprawy istniejącego stanu. Słowa kluczowe: bezpieczeństwo energetyczne kraju, energetyka, system elektroenergetyczny, operator systemu przesyłowego, prawo, rynek energii elektrycznej Kontekst Bezpieczeństwo energetyczne kraju jest stanem jego gospodarki umożliwiającym pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na energię w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska. Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju obok wzrostu konkurencyjności gospodarki i jej efektywności energetycznej oraz ochrony środowiska stanowi podstawowy cel polityki energetycznej państwa. Dlatego też jest zawsze jednym z celów strategicznych wprowadzania krajowych regulacji prawnych. Regulacje dotyczące bezpieczeństwa energetycznego kraju zawarte są głównie w najważniejszej dla funkcjonowania sektora elektroenergetycznego w Polsce ustawie Prawo energetyczne. Ma ona kluczowe znaczenie w aspekcie bezpieczeństwa energetycznego kraju. Z ustawą Prawo energetyczne związane są szczegółowe akty wykonawcze, w formie rozporządzeń, opracowane przez ministra gospodarki lub Radę Ministrów, wśród których znajduje się grupa rozporządzeń szczególnie istotna w aspekcie bezpieczeństwa energetycznego kraju. Do grupy tej należą m.in.: rozporządzenie systemowe [R1], rozporządzenia taryfowe [R2] i [R3], rozporządzenie dotyczące ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej [R4] oraz inne rozporządzenia. Przy czym najważniejszym aktem wykonawczym do ustawy Prawo energetyczne jest rozporządzenie systemowe. Przedsiębiorstwo energetyczne prowadzące koncesjonowaną działalność operatora systemu przesyłowego w świetle prawa krajowego zajmuje się przesyłaniem energii elektrycznej i jest odpowiedzialne: za ruch sieciowy w systemie przesyłowym, bieżące i długookresowe bezpieczeństwo funkcjonowania tego systemu, eksploatację, konserwację, remonty oraz niezbędną rozbudowę sieci przesyłowej, w tym połączeń z innymi systemami elektroenergetycznymi (art. 3 [U1]). Powszechnie takie przedsiębiorstwo okre- ELEKTRO NERGETYKA nr 1 /

2 ślane jest mianem operatora systemu przesyłowego (w skrócie OSP). W kraju operatorem systemu przesyłowego (OSP) jest spółka ze proc. udziałem Skarbu Państwa PSE Operator, posiadająca koncesję na wykonywanie tej działalności do 1 lipca 2014 r. Ma ona w pełni warunki do skutecznego zarządzania systemem przesyłowym na terenie kraju w sposób ekonomicznie efektywny i zapewniający bezpieczeństwo energetyczne kraju. Spółka PSE Operator została utworzona w 2004 r. w ramach programu restrukturyzacji spółki PSE S.A. w celu przejęcia od niej działalności w zakresie związanym z pełnieniem funkcji operatora systemu przesyłowego. Powstanie PSE Operator w znacznej mierze zdeterminowane było koniecznością wypełnienia wymogów określonych w dyrektywie [D1] nakazującej oddzielenie działalności operatorskiej od pozostałych rodzajów działalności. Spółka PSE Operator uzyskała 15 kwietnia 2004 r. koncesję na przesyłanie energii elektrycznej na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, a decyzją prezesa URE z 28 lipca 2004 r. została wyznaczona operatorem systemu przesyłowego. Pierwotnie PSE Operator była spółką funkcjonującą w strukturach PSE S.A., tzn. działała w ramach przedsiębiorstwa pionowo zintegrowanego. W roku 2007 spółka uległa dalszym przekształceniom, w wyniku czego zaczęła działać w formie spółki akcyjnej, której jedynym akcjonariuszem jest Skarb Państwa. Wypełniła tym samym ustawowe wymogi statusu prawnego dla operatora systemu przesyłowego (art. 9k [U1]). Decyzją prezesa URE z 24 grudnia 2007 spółka PSE Operator S.A. została wyznaczona operatorem systemu przesyłowego na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej na okres od 1 stycznia 2008 r. do 1 lipca 2014 r. Podstawowe zadania i obowiązki operatora systemu przesyłowego Operator systemu przesyłowego to najważniejszy podmiot w zakresie bezpieczeństwa energetycznego kraju. Jego zakres odpowiedzialności jest bardzo szeroki i w znacznym stopniu obejmuje elementy związane bezpośrednio lub pośrednio z bezpieczeństwem energetycznym kraju. Przy czym szczególnie istotne pod tym kątem są wymienione poniżej punkty 1 9. P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y Operator systemu przesyłowego jest odpowiedzialny w świetle art. 9c u. 2 [U1] za: 1. bezpieczeństwo dostarczania energii elektrycznej poprzez zapewnienie bezpieczeństwa funkcjonowania systemu elektroenergetycznego i odpowiedniej zdolności przesyłowej w sieci przesyłowej; 2. prowadzenie ruchu sieciowego w sieci przesyłowej w sposób efektywny, przy zachowaniu wymaganej niezawodności dostarczania energii elektrycznej i jakości jej dostarczania oraz, we współpracy z operatorami systemów dystrybucyjnych, koordynowanie prowadzenia ruchu sieciowego w koordynowanej sieci 110 kv; 3. eksploatację, konserwację i remonty sieci, instalacji i urządzeń, wraz z połączeniami z innymi systemami elektroenergetycznymi, w sposób gwarantujący niezawodność funkcjonowania systemu elektroenergetycznego; 4. zapewnienie długoterminowej zdolności systemu elektroenergetycznego w celu zaspokajania uzasadnionych potrzeb w zakresie przesyłania energii elektrycznej w obrocie krajowym i transgranicznym, w tym w zakresie rozbudowy sieci przesyłowej, a tam gdzie ma to zastosowanie, rozbudowy połączeń z innymi systemami elektroenergetycznymi; 5. współpracę z innymi operatorami systemów elektroenergetycznych lub przedsiębiorstwami energetycznymi w celu niezawodnego i efektywnego funkcjonowania systemów elektroenergetycznych oraz skoordynowania ich rozwoju; 6. dysponowanie mocą jednostek wytwórczych przyłączonych do sieci przesyłowej oraz jednostek wytwórczych o mocy osiągalnej równej 50 MW lub wyższej, przyłączonych do koordynowanej sieci 110 kv, uwzględniając umowy z użytkownikami systemu przesyłowego oraz techniczne ograniczenia w tym systemie; 7. zarządzanie zdolnościami przesyłowymi połączeń z innymi systemami elektroenergetycznymi; 8. zakup usług systemowych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania systemu elektroenergetycznego, niezawodności pracy tego systemu i utrzymania parametrów jakościowych energii elektrycznej; 9. bilansowanie systemu elektroenergetycznego, w tym równoważenie bieżącego zapotrzebowania na energię elektryczną z dosta- 44

3 wami tej energii w Krajowym Systemie Energetycznym, zarządzanie ograniczeniami systemowymi oraz prowadzenie z użytkownikami tego systemu związanych z tym rozliczeń; 10. prowadzenie centralnego mechanizmu bilansowania handlowego; 11. zarządzanie przepływami energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym przesyłowym w sposób skoordynowany z innymi połączonymi systemami elektroenergetycznymi oraz, we współpracy z operatorami systemów dystrybucyjnych, w koordynowanej sieci 110 kv; z uwzględnieniem technicznych ograniczeń w tym systemie; 12. zakup energii elektrycznej w celu pokrywania strat powstałych w sieci przesyłowej podczas przesyłania energii elektrycznej tą siecią oraz stosowanie przejrzystych i niedyskryminacyjnych procedur rynkowych przy zakupie tej energii; 13. dostarczanie użytkownikom sieci i operatorom innych systemów elektroenergetycznych, z którymi system przesyłowy jest połączony, informacji o warunkach świadczenia usług przesyłania energii elektrycznej, w tym dotyczących realizacji obrotu transgranicznego oraz zarządzania siecią i bilansowania energii elektrycznej, niezbędnych do uzyskania dostępu do sieci przesyłowej i korzystania z tej sieci; 14. opracowywanie planów działania na wypadek zagrożenia wystąpienia awarii o znacznych rozmiarach w systemie elektroenergetycznym oraz odbudowy tego systemu po wystąpieniu awarii; 15. realizację ograniczeń w dostarczaniu energii elektrycznej, wprowadzonych zgodnie z przepisami wydanymi w rozporządzeniu [R4]; 16. opracowywanie normalnego układu pracy sieci przesyłowej oraz, we współpracy z operatorami systemów dystrybucyjnych, normalnego układu pracy sieci dla koordynowanej sieci 110 kv. Operator systemu przesyłowego ma obowiązek w perspektywie krótko i długoterminowej utrzymywania zdolności urządzeń, instalacji i sieci do realizacji zaopatrzenia w energię w sposób ciągły i niezawodny, przy zachowaniu obowiązujących wymagań jakościowych (art. 4 [U1]). Szczególny nacisk w tym zakresie położono na spełnianie przez operatora technicznych warunków dostarczania energii określonych w przepisach wykonawczych (rozporządzeniach) oraz w odrębnych przepisach i koncesji (art. 7 u. 4 [U1]). Ponadto taki operator zobowiązany jest do zapewnienia wszystkim odbiorcom na zasadzie równoprawnego traktowania świadczenia usług przesyłania energii elektrycznej na podstawie stosownej umowy, na zasadach i w zakresie określonych w ustawie [U1]. Obowiązek utrzymywania zdolności urządzeń, instalacji i sieci do realizacji zaopatrzenia w energię w sposób ciągły i niezawodny wiąże się szczególnie z: właściwym prowadzeniem ruchu w sieci, dbaniem o właściwy stan infrastruktury sieciowej (eksploatacja, konserwacja, remonty), dbaniem o rozbudowę sieci przesyłowej i połączeń międzysystemowych, dostosowaniem infrastruktury sieciowej do zmieniającego się lokalizacyjnie i strukturalnie zapotrzebowania na energię elektryczną i miejsc jej wytwarzania. Realizacja wymienionych podstawowych zadań i obowiązków operatora związanych z bezpieczeństwem funkcjonowania systemu elektroenergetycznego lub bezpieczeństwem dostaw jest monitorowana i sprawdzana przez prezesa URE. W związku z tym operator systemu przesyłowego jest zobowiązany do wykonywania sprawozdań i przekazywania wymaganych przez prezesa URE informacji. Ponadto OSP przekazuje wymagane informacje administracji rządowej. Szczególnie ważna jest informacja za poprzedni rok kalendarzowy o realizacji zadań w zakresie bezpieczeństwa funkcjonowania systemu elektroenergetycznego, przekazywana ministrowi gospodarki do 31 marca każdego roku. Bezpieczeństwo funkcjonowania systemu elektroenergetycznego wymaga określenia m.in. warunków współpracy pomiędzy operatorami systemów elektroenergetycznych w zakresie prowadzenia ruchu sieciowego, zarządzania przepływami i dysponowania mocą jednostek wytwórczych oraz postępowania w sytuacjach awaryjnych. Główną rolę w tym zakresie odgrywa operator systemu przesyłowego ( 32 [R1]). Określa m.in. układy pracy koordynowanej sieci 110 kv oraz sposób współpracy w zakresie planowania i prowadzenia ruchu w tej sieci. Ponadto określa sposób współpracy w zakresie: planowania technicznych możliwości zaspokojenia zapotrzebowania na energię elektryczną w systemie elektroenergetycznym, opracowywania planów zapobiegania i usuwania awa- 45

4 rii i zagrożeń bezpiecznej pracy systemu elektroenergetycznego i możliwości odbudowy systemu, planowania rozwoju sieci oraz sporządzania planów rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię na obszarze swojego działania itp. W świetle 33 [R1] OSP współpracuje z operatorami systemów dystrybucyjnych w zakresie niezbędnym do zapewnienia: bezpieczeństwa systemu elektroenergetycznego, ciągłości i niezawodności dostarczania energii elektrycznej, wymaganych parametrów technicznych energii elektrycznej oraz odpowiedniej zdolności do przesyłania tej energii w sieci, a także mocy źródeł energii elektrycznej. Zakres współpracy, obok wymienionych wcześniej elementów, obejmuje m.in. planowanie rozwoju sieci, opracowywanie planów rozwoju, koordynację likwidowania awarii w sieci 110 kv. Operator systemu przesyłowego zapewnia również wzajemną współpracę z wytwórcami, których jednostki wytwórcze są przyłączone do sieci przesyłowej i koordynowanej sieci 110 kv, w zakresie niezbędnym dla bezpiecznego funkcjonowania systemu elektroenergetycznego oraz zapewnienia mocy źródeł energii elektrycznej. W świetle 34 [R1] OSP m.in. określa: wymagania techniczne dla jednostek wytwórczych, sposób zgłaszania nowych lub zmienionych parametrów technicznych jednostek wytwórczych, sposób uzgadniania planowych postojów związanych z remontem jednostek wytwórczych oraz zgłaszania ubytków mocy, zasady dysponowania mocą, zasady synchronizacji i odstawiania jednostek wytwórczych, sposób współpracy w zakresie opracowywania planów zapobiegania i usuwania awarii oraz zagrożeń bezpiecznej pracy KSE itp. Plany działania na wypadek wystąpienia awarii w KSE Zapewnienie bezpieczeństwa dostaw ze strony operatora systemu przesyłowego i operatorów systemów dystrybucyjnych wymaga opracowania planów działania na wypadek wystąpienia awarii w KSE oraz procedur postępowania służb dyspozytorskich w przypadku zagrożenia wystąpienia lub wystąpienia awarii w KSE oraz odbudowy tego systemu po wystąpieniu tej awarii ( 35 [R1]). Procedury postępowania służb dyspozytorskich określają w takim P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y przypadku m.in.: podział kompetencji pomiędzy poszczególnymi służbami dyspozytorskimi; rodzaje działań ruchowych wykonywanych w poszczególnych fazach występowania awarii w KSE i odbudowy tego systemu lub jego części po wystąpieniu tej awarii; sposób zbierania danych technicznych niezbędnych do odbudowy krajowego systemu elektroenergetycznego lub jego części po wystąpieniu awarii w KSE; sposób wprowadzania okresowych ograniczeń dopuszczalnych obciążeń mocą czynną pracujących jednostek wytwórczych centralnie dysponowanych (JWCD); możliwości techniczne wyłączenia urządzeń należących do odbiorców w celu ograniczenia awarii w KSE itp. Operator systemu przesyłowego opracowuje i corocznie aktualizuje po uzgodnieniu z prezesem URE plan wprowadzania ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej opracowany na podstawie rozporządzenia [R4]. Operator systemu przesyłowego odgrywa też kluczową rolę w zapobieganiu i usuwaniu awarii i zagrożeń bezpiecznej pracy KSE. Bilansowanie systemu elektroenergetycznego Ciągłość dostawy energii elektrycznej opisuje zdolność sieci elektroenergetycznej do zapewnienia dostawy tej energii o określonej jakości i niezawodności. Zdolność ta związana jest m.in. z działaniami operatora systemu takimi jak: bilansowanie w każdej godzinie doby popytu i podaży energii elektrycznej czy świadczenie usług systemowych. KSE jest bilansowany przez operatora systemu przesyłowego. Przy realizacji bilansowania operator bierze pod uwagę: zrównoważenie zapotrzebowania na energię elektryczną i jej wytwarzanie, ograniczenia sieciowe dostarczania energii elektrycznej, parametry techniczne jednostek wytwórczych oraz złożone oferty bilansujące ( 19 p. 1 [R1]). Oferty te są przekazywane operatorowi systemu przesyłowego przez wytwórców posiadających jednostki wytwórcze centralnie dysponowane (JWCD) i dotyczą każdej godziny doby, na którą jest przygotowywany plan pracy tego systemu. Rozliczenia wynikające z niezbilansowania energii elektrycznej dostarczonej i pobranej z systemu są realizowane przez: operatora systemu przesyłowego w sieci przesyłowej oraz właściwego opera- 46

5 tora systemu dystrybucyjnego w sieci dystrybucyjnej ( 20 p. 1 [R1]). Operator systemu przesyłowego, w celu zapewnienia bezpieczeństwa funkcjonowania systemu przesyłowego oraz realizacji umów sprzedaży organizuje rynek bilansujący, a w jego ramach: sporządza plan produkcji i przepływów energii elektrycznej; w dniu dostarczania energii elektrycznej, realizując plan produkcji i przepływów energii elektrycznej bilansuje produkcję energii elektrycznej z rzeczywistym poborem tej energii; po dniu, w którym dostarczana była energia elektryczna, dokonuje rozliczeń wymiany tej energii pomiędzy uczestnikami rynku bilansującego. Operator systemu przesyłowego sporządza plan produkcji i przepływów energii elektrycznej na podstawie: prognozowanego zapotrzebowania na energię elektryczną w systemie elektroenergetycznym, zgłoszeń grafików obciążeń i umów sprzedaży, ofert bilansujących, dostępnych rezerw mocy oraz usług systemowych, przepływów energii elektrycznej między KSE i systemami zagranicznymi, ustalonych zgodnie z procedurami obowiązującymi w wymianie międzynarodowej, zidentyfikowanych ograniczeń w zakresie realizacji dostarczania energii elektrycznej wynikających z warunków pracy sieci i przyłączonych jednostek wytwórczych. Operator systemu przesyłowego udostępnia stronom umów sprzedaży prognozowane dane dotyczące stanu i wymagań systemu elektroenergetycznego. Planowanie rozwoju sieci elektroenergetycznej Planowanie rozwoju sieci przez operatora systemu przesyłowego stanowi bardzo ważny obowiązek operatora w wymiarze ekonomicznym i w kontekście bezpieczeństwa energetycznego. Właściwe opracowanie planu rozwoju stanowi, po jego uzgodnieniu i zatwierdzeniu przez prezesa URE, podstawę do uwzględniania w stawkach opłat za usługi kosztów wynikających z planowanych inwestycji. Jedynie bowiem koszty inwestycji modernizacyjnych i rozwojowych w infrastrukturze sieciowej ujętych w tym planie mogą być traktowane jako koszty uzasadnione i stanowić podstawę do kalkulacji stawek opłat za usługi przesyłania lub dystrybucji przez operatora ( 12 p. 1 [R2]). Operator systemu przesyłowego opracowuje dla obszaru swojego działania plany rozwoju, o horyzoncie czasowym obejmującym minimum trzy lata w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię (art. 16 u. 1 [U1]). Opracowane przez operatora plany rozwoju obejmują: przewidywany zakres dostarczania energii elektrycznej; przedsięwzięcia w zakresie modernizacji, rozbudowy albo budowy sieci oraz ewentualnych nowych źródeł energii elektrycznej (w tym źródeł odnawialnych); przedsięwzięcia w zakresie modernizacji, rozbudowy lub budowy połączeń z systemami elektroenergetycznymi innych państw; przedsięwzięcia racjonalizujące zużycie paliw i energii u odbiorców; przewidywany sposób finansowania inwestycji; przewidywane przychody niezbędne do realizacji planów; przewidywany harmonogram realizacji inwestycji. Nadrzędną zasadą przy opracowywaniu tych planów w sferze ekonomicznej jest minimalizacja nakładów i kosztów ponoszonych przez operatora systemu (art. 16. u.4 [U1]). Nakłady i koszty na realizację inwestycji ujętych w opracowanym planie, które poniesie operator systemu, nie mogą powodować w poszczególnych latach nadmiernego wzrostu cen i stawek opłat za energię elektryczną przy zapewnieniu ciągłości, niezawodności i jakości dostaw. Operator systemu przesyłowego jest zobowiązany do opracowania planu rozwoju oraz skoordynowania rozwoju sieci przesyłowej i sieci 110 kv. Skoordynowanie rozwoju systemów elektroenergetycznych oraz opracowanie planów rozwoju sieci przesyłowej, koordynowanej sieci 110 kv i dystrybucyjnej wymaga dokonania wielu uzgodnień pomiędzy operatorami systemów dystrybucyjnych a operatorem systemu przesyłowego w zakresie planu przedsięwzięć inwestycyjnych w sieciach, które wymagają skoordynowanych działań inwestycyjnych. Instrukcja ruchu i eksploatacji sieci przesyłowej Operator systemu przesyłowego na mocy delegacji zawartej w ustawie Prawo energetyczne opracował instrukcję ruchu i eksploatacji sieci przesyłowej [I1, I3] (art. 9g u. 1 [U1]). Instrukcja ta określa szczegółowe warunki korzystania z sieci przesyłowej przez użytkowników systemu oraz warunki i sposób prowadzenia ELEKTRO NERGETYKA nr 1 /

6 P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y ruchu, eksploatacji oraz planowania rozwoju tych sieci. Ma charakter nadrzędny w stosunku do instrukcji ruchu i eksploatacji sieci dystrybucyjnych opracowanych przez operatorów systemów dystrybucyjnych. Instrukcja ruchu i eksploatacji sieci przesyłowej jest w założeniu dokumentem o charakterze techniczno-ekonomicznym, określającym prawa i obowiązki użytkowników sieci przesyłowej. Instrukcja ta zawiera m.in. istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa funkcjonowania systemu postanowienia określające: zasady przyłączania urządzeń wytwórczych, sieci dystrybucyjnych, urządzeń odbiorców końcowych, połączeń międzysystemowych oraz linii bezpośrednich; wymagania techniczne dla urządzeń, instalacji i sieci wraz z niezbędną infrastrukturą pomocniczą; zasady współpracy pomiędzy operatorami systemów elektroenergetycznych, w tym w zakresie koordynowanej sieci 110 kv; zasady i procedury przekazywania informacji pomiędzy przedsiębiorstwami energetycznymi oraz pomiędzy przedsiębiorstwami energetycznymi a odbiorcami; kryteria bezpieczeństwa funkcjonowania systemu elektroenergetycznego; parametry jakościowe energii elektrycznej i standardy jakościowe obsługi użytkowników systemu (art. 9g u. 4 [U1]). Instrukcja ruchu i eksploatacji sieci przesyłowej (w skrócie IRiESP) składa się z dwóch części: ogólnej zawierającej warunki korzystania, prowadzenia ruchu, eksploatacji i planowania rozwoju sieci przesyłowej, szczegółowej zawierającej bilansowanie systemu i zarządzanie ograniczeniami systemowymi (art. 9g u. 6 [U1]). W części ogólnej instrukcji ruchu i eksploatacji sieci przesyłowej są określone procedury i sposób wykonywania czynności związanych z ruchem sieciowym i eksploatacją sieci, które obejmują: parametry techniczne sieci; wymagania techniczne sieci, urządzeń i instalacji przyłączonych do sieci; sposób i procedury przyłączania i odłączania od sieci instalacji i innych sieci; zakres przeprowadzania okresowych przeglądów i kontroli stanu technicznego sieci oraz przyłączonych do niej urządzeń, instalacji i innych sieci; sposób postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń ciągłości dostarczania energii elektrycznej lub wystąpienia awarii w systemie elektroenergetycznym; procedury wprowadzania przerw i ograniczeń w dostarczaniu energii elektrycznej; sposób prowadzenia ruchu sieciowego (m.in. programowanie pracy sieci, prowadzenie dokumentacji ruchu sieciowego, zakres współpracy ruchowej i eksploatacyjnej z przyłączonymi do sieci instalacjami, urządzeniami i innymi sieciami); planowanie rozwoju sieci i współpracy; systemy i formy zbierania, przekazywania i wymiany informacji ( 29 p. 1 [R1]). W części szczegółowej instrukcji [I3] przedstawiono m.in. warunki, jakie muszą być spełnione w zakresie bilansowania systemu i zarządzania ograniczeniami systemowymi, procedury zarządzania ograniczeniami systemowymi, w tym sposób rozliczania kosztów tych ograniczeń oraz sposób postępowania w stanach zagrożenia bezpieczeństwa zaopatrzenia w energię elektryczną. Część ta została zatwierdzona przez prezesa URE, ponieważ dotyczy bardzo ważnych procedur i regulaminów. Ruch sieciowy i eksploatacja sieci przesyłowej powinny się odbywać się zgodnie z instrukcją ruchu i eksploatacji sieci przesyłowej opracowaną i udostępnianą przez OSP ( 16 [R1]). Ponadto plany remontów i wyłączeń z ruchu urządzeń, instalacji i sieci w zakresie, w jakim mają wpływ na ruch i eksploatację sieci przesyłowej i koordynowanej sieci 110 kv, wymagają uzgodnienia z operatorem systemu przesyłowego ( 17 [R1]). Standardy techniczne w systemie elektroenergetycznym Operator systemu przesyłowego jest najważniejszym podmiotem w aspekcie bezpieczeństwa energetycznego kraju. Jego rola jest kluczowa i powinna ulec wzmocnieniu w celu skutecznej i efektywnej realizacji zadań i obowiązków w obszarze bezpieczeństwa funkcjonowania KSE. Wymaga to dodatkowych uregulowań 48

7 w ustawie Prawo energetyczne. Uregulowania te powinny objąć wszystkie podmioty mające wpływ na bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej w zakresie odpowiedzialności za wystarczalność wytwarzania i konieczność przestrzegania standardów technicznych. W związku z tym w ustawie Prawo energetyczne z jednej strony należy precyzyjnie zdefiniować, kto jest odpowiedzialny za wystarczalność wytwarzania, a kto ustanawia standardy techniczne i egzekwuje ich przestrzeganie. W zakresie wystarczalności wytwarzania należy określić środki i tryb podejmowania działań w celu wywiązania się z tego zadania. Sfera standardów technicznych powinna być całkowicie w gestii OSP. Operator systemu przesyłowego powinien ustanawiać obowiązujące standardy techniczne. Standardy te muszą być przestrzegane przez wszystkich użytkowników KSE: operatorów, wytwórców i odbiorców. Nieprzestrzeganie standardów technicznych powinno podlegać sankcjom, dzięki którym OSP będzie mógł skutecznie egzekwować od wszystkich podmiotów przyłączonych do sieci spełnienie wymagań niezbędnych do zapewnienia bezpiecznej pracy systemu. Rodzajem tych sankcji mogą być np. kary nakładane na wniosek OSP przez prezesa URE na przedsiębiorstwa energetyczne lub na odbiorców. Bardzo ważne jest określenie odpowiedzialności użytkowników systemu za stosowanie się do instrukcji ruchu i eksploatacji sieci przesyłowej oraz zakresu jej regulacji. Instrukcja ruchu i eksploatacji sieci jest w założeniu dokumentem o charakterze techniczno-ekonomicznym, zawierającym zasady dostępu i korzystania z sieci, ustalane przez operatora zarządzającego pracą sieci i odpowiedzialnego za integralność systemu. Instrukcja określa prawa i obowiązki użytkowników sieci. Przy czym właściwe wypełnianie nałożonych obowiązków przez użytkowników wpływa w sposób zasadniczy na bezpieczeństwo funkcjonowania KSE. Nieprzestrzeganie przez użytkownika obowiązków określonych w instrukcji ruchu i eksploatacji sieci przesyłowej powinno podlegać określonym sankcjom. Rodzajem tych sankcji mogą być, jak w poprzednim przypadku, kary nakładane na wniosek OSP przez prezesa URE na użytkowników sieci za niestosowanie się do przepisów zawartych w IRiESP. Wymaga to nowelizacji ustawy Prawo energetyczne i wprowadzenia postanowień określających odpowiedzialność użytkowników systemu przesyłowego za stosowanie się do instrukcji ruchu i eksploatacji sieci przesyłowej. Postanowienia zawarte w instrukcji ruchu i eksploatacji sieci przesyłowej powinny być uwzględnione w instrukcjach ruchu i eksploatacji sieci dystrybucyjnej opracowanych przez operatorów systemów dystrybucyjnych, w części ogólnej i w odniesieniu do bilansowania systemu dystrybucyjnego i zarządzania ograniczeniami systemowymi. Wymaga to więc rozszerzenia obowiązku uwzględnienia postanowień IRiESP, poprzez doprecyzowanie przepisu zawartego w art. 9g u. 5 ustawy Prawo energetyczne. Infrastruktura sieciowa Podstawowe zadania i obowiązki operatora systemu przesyłowego zostały sformułowane w ustawie Prawo energetyczne. Ich właściwe wypełnianie jest monitorowane i sprawdzane przez prezesa URE. Niewłaściwa realizacja tych zadań i niewywiązywanie się z ustawowych obowiązków może skutkować nałożeniem kar finansowych na operatora przez prezesa URE, a w skrajnym przypadku cofnięciem koncesji. Ta ostatnia ewentualność w odniesieniu do operatora systemu przesyłowego jest jednak tylko hipotetyczna, bowiem minister skarbu w drodze nadzoru właścicielskiego może wymusić wypełnianie w sposób właściwy jego zadań i obowiązków (PSE Operator jest spółką akcyjną ze 100-proc. udziałem Skarbu Państwa). Operator systemu przesyłowego w świetle art. 4 ustawy Prawo energetyczne ma obowiązek dbania o stan własnej infrastruktury sieciowej, aby móc realizować zaopatrzenie w energię w sposób ciągły i niezawodny, przy zachowaniu obowiązujących wymagań jakościowych. Stanowi to ważny element bezpieczeństwa energetycznego w ujęciu krótkoterminowym. Utrzymanie właściwego stanu urządzeń i infrastruktury wytwórczej, przesyłowej i dystrybucyjnej jest bowiem w świetle polityki energetycznej państwa [O2] uznawane za horyzont operacyjny bezpieczeństwa energetycznego. Niewłaściwa eksploatacja i zaniechanie lub ograniczanie zabiegów konserwacyjno-remontowych infrastruktury sieciowej przez operatora zwiększa prawdopodobieństwo powstania awarii i pozbawienia dostaw energii odbiorców. 49

8 Postanowienia art. 4 ustawy Prawo energetyczne dotyczą również bezpieczeństwa energetycznego w ujęciu długoterminowym. Inwestycje odtworzeniowe i rozwojowe w obszarze wytwarzania, przesyłania i dystrybucji w świetle polityki energetycznej państwa [O2] traktowane są jako horyzont inwestycyjny bezpieczeństwa energetycznego. Zaniedbania wynikające z braku rozbudowy sieci przesyłowej, połączeń międzysystemowych oraz braku dostosowania infrastruktury sieciowej do zmieniającego się lokalizacyjnie i strukturalnie zapotrzebowania na energię elektryczną i miejsc jej wytwarzania prowadzą do niewydolności systemu elektroenergetycznego w przyszłości. Spółka PSE Operator ma pełną świadomość tego faktu i prowadzi swoją politykę inwestycyjną w sposób właściwy. W świetle art. 11 u. 5 Dyrektywy [D1] operator systemu przesyłowego jest zobowiązany do spełnienia minimalnych standardów utrzymania i rozwoju systemu przesyłowego, łącznie ze zdolnością połączeń wzajemnych. W ustawie Prawo energetyczne brakuje określenia minimalnego pułapu inwestycji i zakresu podejmowanych działań, poniżej którego stan infrastruktury sieciowej się pogarsza i ogranicza możliwości wypełniania przez operatora zaopatrzenia w energię w sposób ciągły i niezawodny, przy zachowaniu obowiązujących wymagań jakościowych. Dlatego w ustawie [U1] powinny się znaleźć postanowienia o zobowiązaniach OSP w zakresie rozwoju i utrzymania sieci zgodne z określonymi i zharmonizowanymi standardami i zasadami niezbędnymi do funkcjonowania sieci na obszarze wewnętrznego rynku energii. Najlepiej, aby była to implementacja zintegrowanego i skoordynowanego systemu funkcjonowania europejskich sieci przesyłowych w postaci Europejskiego Kodeksu Sieciowego. Nałożenie na operatora systemu przesyłowego obowiązku spełnienia minimalnych standardów utrzymania i rozwoju systemu jest o tyle istotne, że w sytuacji niedoinwestowanej i przestarzałej infrastruktury sieciowej skutkującej jej niewłaściwym stanem technicznym kwoty bonifikat z tytułu przerw w dostawach energii elektrycznej (regulowane rozporządzeniem taryfowym ministra gospodarki) nie stanowią znaczącego obciążenia dla operatora i dlatego nie mogą wpłynąć mobilizująco na realizację przez niego programu inwestycyjnego. Niedostatecznie rozwinięte sieci P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y przesyłowe i dystrybucyjne stanowią natomiast główną przyczynę niskiej jakości dostaw energii oraz mogą stanowić barierę rozwoju gospodarczego, szczególnie dla niektórych regionów kraju. Skuteczne wypełnianie przez operatora obowiązku spełnienia minimalnych standardów utrzymania i rozwoju systemu wymaga również stworzenia przez państwo odpowiednich zachęt i mechanizmów wsparcia dla inwestycji sieciowych. Bariery prawne i administracyjne w rozwoju infrastruktury sieciowej Operator systemu przesyłowego powinien mieć ułatwioną możliwość właściwej realizacji programu modernizacji i rozbudowy infrastruktury sieciowej. Jest to szczególnie ważne w odniesieniu do inwestycji istotnych z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego. Wymaga to podjęcia działań prawnych ułatwiających realizacje inwestycji infrastrukturalnych. Obecnie bowiem istnieją bariery administracyjne i prawne, które skutecznie ograniczają szybkość i efektywność procesu inwestycyjnego. Ponadto utrudnione jest pozyskiwanie terenów pod lokalizację inwestycji liniowych. Bariery prawne dotyczą przede wszystkim kwestii lokalizacji inwestycji, uzyskania tytułu prawnego do gruntu, licznych, skomplikowanych i długotrwałych procedur administracyjnych. Bariery prawne w rozwoju infrastruktury sieciowej szczególnie dobitnie widać w odniesieniu do linii przesyłowych, których proces budowy potrafi trwać nawet kilkanaście lat. Problem ten tkwi w ograniczeniach natury społecznej i prawnej. Nikt nie chce mieć linii elektroenergetycznych obok miejsca zamieszkania. Dlatego też jest niezmiernie trudno uzyskać zgodę na tego typu inwestycje infrastrukturalne. Każdy projekt dotyczący sieci przesyłowej ma charakter wieloetapowy i na każdym z etapów b1ywa wielokrotnie oprotestowany. Procedury administracyjne są bardzo czasochłonne. Ponadto taki projekt wymaga pozyskania wielu pozwoleń, a brak pojedynczej zgody może całkowicie zablokować inwestycję lub znacznie ją opóźnić. Dobrą ilustrację tego stanu rzeczy, może stanowić inwestycja budowy linii elektroenergetycznej 2 x 220 kv + 2 x 400 kv Ostrów-Plewiska o długości 144 km. Inwestycja ta była 50

9 przygotowywana od lipca 1996 r., a prace montażowo-budowlane rozpoczęły się dopiero w maju 2003 r. [O6]. Inwestycja ta nadal nie jest jednak w pełni zrealizowana. Do jej zakończenia konieczne jest wybudowanie dwóch krótkich odcinków linii o łącznej długości 10,5 km [O6]. Realizacja tej inwestycji została zablokowana kilka lat temu na skutek protestów grupy mieszkańców. Dlatego w aktualnym stanie prawnym nie jest możliwe uruchomienie we właściwym czasie wszystkich linii przesyłowych niezbędnych do zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej. Można co najwyżej w ciągu najbliższych pięciu lat wybudować trzy nowe linie przesyłowe: linię 400 kv Pątnów-Plewiska, linię 400 kv Plewiska-Ostrów oraz linię 400 kv Ostrów-Broszęcin, a potrzeby w tym zakresie są znacznie większe [O6]. Nie jest możliwa realizacja ważnych dla bezpieczeństwa energetycznego państwa inwestycji w nowe połączenia na linii centrum-północ oraz nowych linii zasilających aglomerację warszawską. Dlatego należy szybko przyjąć rozwiązania prawne likwidujące bariery i pozwalające na uproszczenie i przyspieszenie procesu przygotowania i realizacji inwestycji sieciowych. Rozwiązania te powinny zmierzać w kierunku eliminacji zbędnych wymagań, czasochłonnych procedur i procesów administracyjnych. Kluczowe znaczenie ma tutaj rozwiązanie prawne dotyczące uzyskiwania prawa drogi dla inwestycji infrastrukturalnych. Wymaga to nowelizacji ustawy Prawo energetyczne, w celu uproszczenia przepisów i likwidacji barier prawnych w polskim prawie utrudniających realizację inwestycji liniowych. Przyjęte rozwiązania powinny być ukierunkowane na zniesienie nadmiernego rozproszenia i skomplikowania przepisów z zakresu realizacji kluczowych z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego inwestycji oraz usunięcie istotnych utrudnień wynikających z obecnych aktów prawnych. Ponadto wprowadzenie ułatwień w realizacji inwestycji liniowych o znaczeniu ponadlokalnym wymaga dokonania zmian w wielu aktach prawnych: ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [U4], ustawie Prawo budowlane [U2], ustawie Prawo ochrony środowiska [U3] i w ustawie o gospodarce nieruchomościami [U5]. Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [U4] nie uwzględnia specyfiki realizacji inwestycji o charakterze ponadlokalnym w procesie planowania przestrzennego i ich lokalizowania. Nowelizacje niektórych z wymienionych ustaw (np. Prawo ochrony środowiska) są również ważne z punktu widzenia ułatwień dla rozwoju energetyki rozproszonej (odnawialne źródła energii, jednostki kogeneracji w małej skali) istotnej z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego. Najlepszym rozwiązaniem jest jednak opracowanie ustawy kompleksowo regulującej infrastrukturalne inwestycje o znaczeniu ponadlokalnym. Problem ten bowiem dotyczy nie tylko rozbudowy infrastruktury sieciowej przesyłowej, ale również gazowej i naftowo-paliwowej. Ze względu na istniejące bariery prawne przedsiębiorstwa odpowiedzialne za realizację tych inwestycji nie są w stanie skutecznie i szybko prowadzić inwestycji istotnych dla bezpieczeństwa państwa. W ustawie tej będzie można ponadto uregulować m.in. kwestie pozyskiwania praw do nieruchomości, na których zlokalizowano lub zamierza się zlokalizować infrastrukturę sieciową przesyłową, co od dawna stanowi poważny problem dla OSP. Wdrożenie takich rozwiązań powinno się przyczynić do ułatwienia rozbudowy sieci przesyłowej i przede wszystkim do skrócenia jej cyklu inwestycyjnego. Ważne jest stworzenie możliwości powiązania rozwoju sieci przesyłowych z rozwojem sieci autostrad i dróg ekspresowych. Brak rozwiązań prawnych w zakresie nowych inwestycji liniowych rzutuje na procesy modernizacji infrastruktury sieciowej przesyłowej. Istnieje ścisły związek między budową nowych linii przesyłowych a modernizacją istniejących. Brak nowych linii uniemożliwia bowiem modernizację istniejących linii przesyłowych, co stwarza dodatkowe źródło zagrożenia dla technicznej sprawności infrastruktury przesyłowej. Ograniczeniem dla wykorzystania linii przesyłowych są dopuszczalne standardami technicznymi obciążalności przewodów przesyłowych oraz ich zwisy, akceptowalne poziomem bezpieczeństwa. Wyeksploatowane linie przesyłowe wymagają więc zwiększenia dopuszczalnej obciążalności przewodów przy jednoczesnym podwyższeniu słupów zmniejszających zwisy. Przy braku rozbudowanej struktury terytorialnej linii przesyłowych w wielu miejscach taka modernizacja jest utrudniona z powodu niemożliwości wyłączenia z eksploatacji danego odcinka linii przesyłowej. ELEKTRO NERGETYKA nr 1 /

10 Plany koordynacyjne dostaw mocy i energii Ważną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa dostaw w perspektywie krótkoterminowej spełniają roczne, miesięczne i dobowe plany koordynacyjne dostaw mocy i energii sporządzane zgodnie z odpowiednimi prognozami zapotrzebowania. Operator systemu przesyłowego jako podmiot odpowiedzialny za bezpieczeństwo krótkoterminowe musi mieć pełną możliwość prawną egzekwowania tych planów. Zanotowano przypadki niewykonywania poleceń Krajowej Dyspozycji Mocy, praktycznie bez możliwości wyegzekwowania prawnej odpowiedzialności od przedsiębiorstw energetycznych za tego rodzaju zachowania. Niestosowanie się do poleceń KDM powinno podlegać sankcjom. Rodzajem tych sankcji mogą być np. kary nakładane na wniosek OSP przez prezesa URE na przedsiębiorstwa energetyczne za niewykonywanie poleceń Krajowej Dyspozycji Mocy. Ponadto operatorowi systemu przesyłowego należy stworzyć możliwość egzekwowania prawnej odpowiedzialności za tego rodzaju zachowania od przedsiębiorstw energetycznych. Dlatego w ustawie [U2] powinny znaleźć się stosowne postanowienia w tym zakresie oraz przepisy umożliwiające pełne egzekwowanie uzgodnionych rocznych, miesięcznych i dobowych planów koordynacyjnych dostaw mocy i energii. Jest to istotne w kontekście krótkoterminowego bezpieczeństwa energetycznego kraju. Zapobieganie i usuwanie awarii w KSE Zapobieganie i usuwanie awarii i zagrożeń bezpiecznej pracy Krajowego Systemu Energetycznego wymaga efektywnego współdziałania ze strony: operatorów systemów, wytwórców i dużych odbiorców końcowych przyłączonych do sieci o napięciu znamionowym wyższym niż 110 kv. Bardzo istotne jest w tym aspekcie opracowanie planów działania mających zastosowanie w przypadku wystąpienia awarii w KSE lub jego części oraz jasnych i czytelnych procedur postępowania poszczególnych służb dyspozytorskich w przypadku zagrożenia lub wystąpienia awarii w KSE oraz odbudowy tego systemu po wystąpieniu tej awarii. Plany i procedury muszą podlegać aktualizacji. P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y W 35 rozporządzenia [R1] nałożono na operatorów systemów obowiązek opracowania i aktualizacji tych planów oraz procedur postępowania służb dyspozytorskich w przypadku zagrożenia wystąpienia lub wystąpienia awarii w KSE oraz odbudowy tego systemu po wystąpieniu tej awarii. Przy czym procedury postępowania służb dyspozytorskich i ich aktualizacje opracowane przez operatora systemu dystrybucyjnego podlegają uzgodnieniu z operatorem systemu przesyłowego. W odniesieniu do wytwórców i dużych odbiorców uznano natomiast jedynie, że takie procedury postępowania powinni oni opracować i je aktualizować. Operator systemu przesyłowego powinien nadzorować i koordynować opracowanie i aktualizację przez przedsiębiorstwa energetyczne planów i procedur w przypadku wystąpienia zagrożenia lub awarii w KSE lub jego części. Obowiązek ich opracowania powinien być rozszerzony na: wytwórców w zakresie wynikającym z opracowanych przez operatorów planów zapobiegania i usuwania awarii oraz zapewnienia gotowości swoich urządzeń do udziału w odbudowie systemu elektroenergetycznego, dużych odbiorców końcowych przyłączonych do sieci o napięciu znamionowym wyższym niż 110 kv oraz odbiorców niebędących odbiorcami końcowymi, jeżeli przewidziano ich udział w odbudowie KSE lub jego części po wystąpieniu awarii w tym systemie. W procesie odbudowy KSE lub jego części konieczna jest ścisła koordynacja działań operatorów systemów dystrybucyjnych OSD z operatorem systemu przesyłowego. Decyzje podejmowane przez OSD np. w zakresie ponownego przyłączania odbiorców powinny być koordynowane z OSP. W przeciwnym wypadku może to pogorszyć warunki działań operatora systemu przesyłowego zmierzających do przywrócenia normalnej pracy systemu. Bardzo ważna jest ponadto koordynacja procedur związanych z ponowną synchronizacją w trakcie trwania zakłóceń. W przypadku niewywiązania się przez przedsiębiorstwa z opracowania i aktualizacji planów oraz procedur mających zastosowanie w razie wystąpienia awarii w KSE operator systemu przesyłowego powinien mieć pełną możliwość prawną egzekwowania tych planów i procedur. Ponadto powinno podlegać to określonym sankcjom. Tymi sankcjami mogą być np. kary nakładane na wniosek OSP przez Prezesa URE na przedsiębiorstwa, które nie wywiązują się w tym zakresie ze swoich obowiązków. 52

11 Polityka informacyjna i szkoleniowa Bezpieczeństwo funkcjonowania systemu elektroenergetycznego wymaga właściwej polityki informacyjnej i szkoleniowej realizowanej przez przedsiębiorstwa energetyczne wobec swoich służb dyspozytorskich. Wskazuje na to m.in. przebieg działań i współpracy służb dyspozytorskich w czasie awarii systemowej w Szczecinie w dniach 7-8 kwietnia 2008 r. [O7]. Ważne jest, aby po każdej awarii systemowej i sieciowej operator systemu przesyłowego opracował raport o przyczynach i skutkach tej awarii i przedstawiał zalecenia poawaryjne do ewentualnego wykorzystania przez wszystkie przedsiębiorstwa wytwórcze i sieciowe. Ponadto powinny zostać wprowadzone obligatoryjne okresowe szkolenia i ćwiczenia służb dyspozytorskich w zakresie sytuacji awaryjnych w ramach poszczególnych przedsiębiorstw energetycznych oraz na szczeblach: ponadregionalnym i krajowym. Program, zakres i harmonogram tych szkoleń powinien opracować operator systemu przesyłowego. Przy czym w ramach zajęć powinny być również prowadzone awaryjne gry symulacyjne dla dyspozytorów ruchu. Wymaga to znowelizowania rozporządzenia systemowego w zakresie dodatkowego obowiązku nakładanego na OSP opracowania po każdej awarii systemowej i sieciowej raportu zawierającego: przyczyny, skutki i zalecenia poawaryjne oraz wprowadzenia obligatoryjnych szkoleń i ćwiczeń służb dyspozytorskich w zakresie sytuacji awaryjnych. Wnioski Operator systemu przesyłowego to najważniejszy podmiot w zakresie bezpieczeństwa energetycznego kraju. Jego zakres odpowiedzialności jest bardzo szeroki i w znacznym stopniu obejmuje elementy związane bezpośrednio lub pośrednio z bezpieczeństwem energetycznym kraju. OSP odgrywa również kluczową rolę w zapobieganiu i usuwaniu awarii i zagrożeń bezpiecznej pracy KSE. Dlatego skuteczna i efektywna realizacja zadań i obowiązków operatora w obszarze bezpieczeństwa funkcjonowania KSE wymaga wzmocnienia jego roli. Operator systemu przesyłowego ma obowiązek w perspektywie krótko- i długoterminowej utrzymywania zdolności urządzeń, instalacji i sieci do realizacji zaopatrzenia w energię w sposób ciągły i niezawodny, przy zachowaniu obowiązujących wymagań jakościowych. Jest to istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa funkcjonowania KSE. Niewłaściwa eksploatacja i zaniechanie lub ogranicza -nie zabiegów konserwacyjno-remontowych infrastruktury sieciowej przez operatora zwiększa prawdopodobieństwo powstania awarii i pozbawienia odbiorców dostaw energii elektrycznej. Zaniedbania wynikające z braku rozbudowy sieci przesyłowej, połączeń międzysystemowych oraz braku dostosowania infrastruktury sieciowej do zmieniającego się lokalizacyjnie i strukturalnie zapotrzebowania na energię elektryczną i miejsc jej wytwarzania prowadzą do niewydolności systemu elektroenergetycznego w przyszłości. Instrukcja ruchu i eksploatacji sieci przesyłowej jest najważniejszym z punktu widzenia bezpieczeństwa funkcjonowania systemu dokumentem opracowanym przez operatora systemu przesyłowego. Określenie odpowiedzialności użytkowników systemu za stosowanie się do instrukcji ruchu i eksploatacji sieci przesyłowej oraz zakresu jej regulacji jest bardzo ważne. Instrukcja określa m.in. obowiązki użytkowników sieci, których właściwe wypełnianie wpływa w sposób zasadniczy na bezpieczeństwo funkcjonowania KSE. Nieprzestrzeganie przez użytkownika obowiązków określonych w instrukcji ruchu i eksploatacji sieci przesyłowej powinno podlegać sankcjom (np. kary nakładane na wniosek OSP przez prezesa URE na użytkowników sieci za niestosowanie się do przepisów zawartych w IRiESP). Uregulowania prawne powinny objąć wszystkie podmioty mające wpływ na bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej w zakresie odpowiedzialności za wystarczalność wytwarzania i konieczność przestrzegania standardów technicznych. W ustawie Prawo energetyczne z jednej strony należy precyzyjnie zdefiniować, kto jest odpowiedzialny za wystarczalność wytwarzania, a kto ustanawia standardy techniczne i egzekwuje ich przestrzeganie. W zakresie wystarczalności wytwarzania należy określić środki i tryb podejmowania działań w celu wywiązania się z tego zadania.operator systemu przesyłowego powinien ustanawiać obowiązujące standardy techniczne. Standardy te muszą być przestrzgane przez wszystkich użytkowników KSE: operatorów, wytwórców i odbiorców. Nieprzestrzeganie standardów technicznych powinno podlegać sankcjom, dzięki którym OSP będzie 53

12 mógł skutecznie egzekwować od wszystkich podmiotów przyłączonych do sieci spełnienie wymagań niezbędnych do zapewnienia bezpiecznej pracy systemu. W ustawie Prawo energetyczne brakuje określenia minimalnego pułapu inwestycji i zakresu podejmowanych działań przez operatora systemu przesyłowego, poniżej którego stan infrastruktury sieciowej się pogarsza i ogranicza możliwości wypełniania przez operatora zaopatrzenia w energię w sposób ciągły i niezawodny, przy zachowaniu obowiązujących wymagań jakościowych. Operator systemu przesyłowego powinien być zobowiązany do rozwoju i utrzymania sieci zgodnie z określonymi i zharmonizowanymi: standardami i zasadami niezbędnymi do funkcjonowania sieci na obszarze wewnętrznego rynku energii (Europejski Kodeks Sieciowy). Operator systemu przesyłowego powinien mieć możliwość skutecznej i szybkiej realizacji programu modernizacji i rozbudowy infrastruktury sieciowej. Jest to szczególnie ważne w odniesieniu do inwestycji istotnych z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego. Wymaga to podjęcia działań prawnych ułatwiających realizację inwestycji infrastrukturalnych., które obecnie są bardzo utrudnione z racji istniejących barier administracyjnych i prawnych, skutecznie ograniczających szybkość i efektywność procesu inwestycyjnego. Bariery prawne dotyczą przede wszystkim kwestii: lokalizacji inwestycji, uzyskania tytułu prawnego do gruntu, licznych, skomplikowanych i długotrwałych procedur administracyjnych. Najlepszym sposobem wyeliminowania barier administracyjnych i prawnych jest opracowanie ustawy kompleksowo regulującej infrastrukturalne inwestycje o znaczeniu ponadlokalnym (problem dotyczy rozbudowy infrastruktury: sieciowej przesyłowej, gazowej i naftowo-paliwowej). Ważne jest ponadto stworzenie możliwości powiązania rozwoju sieci przesyłowych z rozwojem sieci autostrad i dróg ekspresowych. Pełna i skuteczna realizacja działań z zakresu bezpieczeństwa energetycznego przez operatora systemu przesyłowego wymaga dokonania wielu istotnych zmian w zakresie jego obowiązków (np. sfera standardów technicznych, obowiązek spełnienia minimalnych standardów utrzymania i rozwoju systemu) i wyposażenia OSP w środki i narzędzia pozwalające na ich realizację (np. odpowiedzialność użytkowników systemu przesyłowego za stosowanie P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y c e P r a w o w e n e r g e t y się do instrukcji ruchu i eksploatacji sieci przesyłowej, likwidacja barier prawnych). Dr inż. Waldemar Dołęga Literatura Dyrektywy Unii Europejskiej D1. Dyrektywa 2003/54/WE dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylająca dyrektywę 98/30/WE (DzUrz WE L 176 z ). D2. Dyrektywa 2005/89/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 18 stycznia 2006 r. dotycząca działań na rzecz zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i instytucji infrastrukturalnych (DzUrz UE z , L 33/22). Ustawy U1. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (DzU z 2006 r. nr 89, poz. 625, nr 104, poz. 708, nr 158, poz. 1123, nr 170, poz oraz z 2007 r. nr 21, poz. 124, nr 52, poz. 343 i nr 115, poz. 790). U2. Ustawa z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane ( DzU z 1994 r., nr 89, poz. 414 z późn. zm). U3. Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (DzU z 2001 r., nr 62, poz. 627 z późn. zm.). U4. Ustawa z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (DzU z 2003 r., nr 80, poz. 717 z późn. zm). U5. Ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (DzU z 1997 r., nr 115, poz. 741 z późn. zm.). Rozporządzenia R1. Rozporządzenie ministra gospodarki z 4 maja 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego (DzU nr 93, poz. 623). R2. Rozporządzenie ministra gospodarki z 2 lipca 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną (DzU nr 128, poz. 895) R3. Rozporządzenie ministra gospodarki z 13 marca 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną (DzU nr 53, poz. 318). R4. Rozporządzenie Rady Ministrów z 23 lipca 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wprowadzania ograniczeń w sprzedaży paliw stałych oraz w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej lub ciepła (DzU nr 133, poz. 924). Instrukcje I1. Instrukcja ruchu i eksploatacji sieci przesyłowej. Warunki korzystania, prowadzenia ruchu, eksploatacji i planowania rozwoju sieci, Wersja 1.2. PSE Operator S.A. Warszawa