Wypadkowość podczas transportu rolniczego w województwie zachodniopomorskim w latach

Transkrypt

1 Wypadkowość podczas transportu rolniczego w województwie zachodniopomorskim w latach Magdalena Joda, Jerzy Chojnacki Słowa kluczowe: gospodarstwo rolne, bezpieczeństwo pracy, wypadek Streszczenie W artykule przedstawiono analizę wypadków, które miały miejsce podczas czynności związanych z transportem rolniczym w gospodarstwach indywidualnych województwa zachodniopomorskiego w latach Dane opracowano na podstawie informacji udostępnionych przez Oddział Regionalny KRUS w Koszalinie. Stwierdzono, że do największej ilości zdarzeń dochodzi podczas transportu z udziałem przyczep i ciągników rolniczych oraz podczas wykonywania ręcznych prac transportowych. Największy odsetek zdarzeń miał miejsce na polach i łąkach, w obejściu gospodarstw i podczas poruszania się po drogach publicznych. Rolnicy wskutek wypadku najczęściej doznają urazów kończyn górnych i dolnych, a także wielonarządowych. Wstęp Rolnictwo jest działem gospodarki o dużym stopniu wypadkowości. Praca w gospodarstwie rolnym wymaga nabycia wiedzy, umiejętności i doświadczenia w różnorodnych dziedzinach. Specyfika tego zawodu powoduje występowanie szeregu zagrożeń dla zdrowia i życia oraz dużego zagrożenia wypadkowego. Rolnik, w zależności od profilu prowadzonej w gospodarstwie produkcji, wykonuje prace na wielu stanowiskach [9]. Obsługuje maszyny i urządzenia, dokonuje również ich konserwacji i napraw, uczestniczy w procesach transportowych i magazynowych, zajmuje się obsługą zwierząt gospodarskich, wykonuje zabiegi agrotechniczne i chemizacyjne oraz inne czynności nierolnicze. Występowanie jednocześnie wielu procesów produkcyjnych i logistycznych powoduje wzrost ryzyka wystąpienia wypadku i sprawia, że praca w rolnictwie jest trudna [19]. Procesy transportowe i magazynowe występują gospodarstwach rolnych powszechnie [17]. Według Klepackiego określane są one jako celowo zorganizowany system powiązanych ze sobą procesów logistycznych, którego zadaniem jest wytwarzanie produktów rolniczych przy użyciu ziemi, pracy, kapitału, decyzji kierownictwa (rolnika) i sił przyrody [13]. Podział transportu w gospodarstwie rolnym przedstawiono na rys. 1. Z danych statystycznych wynika, że za najgroźniejsze w skutkach można uznać zdarzenia zaistniałe podczas prac transportowych oraz te, które są związane z manewrowaniem ciągnikami i maszynami rolniczymi [14,16,18]. Podstawową maszyną wykorzystywaną podczas pracy w gospodarstwie rolnym jest ciągnik rolniczy. Użytkowany podczas prac polowych wraz z współpracującymi maszynami AUTOBUSY 8/

2 oraz do prac transportowych, ułatwia pracę, zwiększa wydajność produkcji i pozwala ograniczyć jej koszty, ale jest tą maszyną, która stanowi jednocześnie największe zagrożenie dla zdrowia i życia obsługujących go rolników [12]. Bezpieczeństwo podczas pracy z maszynami i urządzeniami w dużym stopniu uzależnione jest od ich umiejętnej obsługi [11]. Każdego roku dochodzi do ponad 20 tysięcy wypadków w indywidualnych gospodarstwach rolnych (rys.2), kilkadziesiąt z nich to zdarzenia śmiertelne. Z danych KRUS wynika, że struktura wypadków w ostatnich latach nie ulega istotnym zmianom, najwięcej osób zostało poszkodowanych wskutek: upadku osób, pochwyceń lub uderzeń przez części ruchome maszyn i urządzeń oraz uderzeń, przygnieceń bądź pogryzień przez zwierzęta. Duża liczba wypadków miała miejsce podczas obsługi maszyn rolniczych w trakcie procesów logistyczno-produkcyjnych. Największy udział maszyn w zdarzeniach wypadkowych stanowiły ciągniki rolnicze, przyczepy, kombajny oraz środki komunikacyjne [1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8]. 1. Cel pracy Celem pracy była analiza przyczyn i okoliczności wypadków podczas transportu rolniczego w województwie zachodniopomorskim na podstawie danych Oddziału Regionalnego KRUS w Koszalinie, które zostały zgromadzone w toku postępowań powypadkowych przeprowadzonych w latach W okresie tym zakończono postępowanie i ustalono przyczynę wypadku w 2210 sprawach. 2. Wyniki przeprowadzonej analizy Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników, za wypadek przy pracy rolniczej uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło podczas wykonywania czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej albo pozostających w związku z wykonywaniem tych czynności: na terenie gospodarstwa rolnego, które ubezpieczony prowadzi lub w którym stale pracuje, albo na terenie gospodarstwa domowego bezpośrednio związanego z tym gospodarstwem rolnym, lub w drodze ubezpieczonego z mieszkania do gospodarstwa rolnego, albo w drodze powrotnej, lub podczas wykonywania poza terenem gospodarstwa rolnego zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej lub w związku z wykonywaniem tych czynności, lub w drodze do miejsca wykonywania czynności, o których mowa w pkt. 3 albo w drodze powrotnej [10]. Podczas analizy zdarzenia uznane za wypadek przy pracy rolniczej, które miały związek z transportem, rozpatrywano w różnych wariantach - według: grupy wypadku, rodzaju wykonywanej pracy, typu pracy w chwili wypadku, udziału maszyny. Statystyki dotyczące wypadków w indywidualnych gospodarstwach rolnych prowadzone przez KRUS klasyfikowane są zgodnie z tabelą 1. Tab. 1. Zestawienie wypadków według przyczyny w latach Opracowanie własne na podstawie danych KRUS GRUPA ZDARZENIA LICZBA WYPADKÓW UDZIAŁ % Upadek osób ,2 Upadek przedmiotów 196 8,9 Zetknięcie się z ostrymi narzędziami ręcznymi i innymi ostrymi przedmiotami 116 5,2 Uderzenia, przygniecenia przez materiały i przedmioty transportowane 25 1,1 mechanicznie lub ręcznie Przejechanie, uderzenie, pochwycenie przez środek transportu w ruchu 45 2,0 Pochwycenie i uderzenie przez części ruchome maszyn i urządzeń ,6 Uderzenie, przygniecenie, pogryzienie przez zwierzęta 177 8,0 Pożar, wybuch, działanie sił przyrody 15 0,7 Działanie skrajnych temperatur 31 1,4 Działanie materiałów szkodliwych 1 0,1 Nagłe zachorowania 52 2,3 Inne zdarzenia 165 7,5 12 AUTOBUSY 8/2016

3 AUTOBUSY 8/

4 Dokonując analizy według powyższego podziału, wypadki z grupy "przejechanie, uderzenie, pochwycenie przez środek transportu w ruchu" stanowiły 2 % ogółu zdarzeń. Dochodziło do nich głównie na trasach komunikacyjnych poza gospodarstwem, w obrębie gospodarstwa oraz na polach. Wykonywane wówczas czynności to: prace polowe z maszynami, transport płodów rolnych, zakup środków produkcji, załatwianie spraw urzędowych. Największa liczba zdarzeń (34 %) spowodowana była naruszeniem przepisów ruchu drogowego przez innego użytkownika dróg (rys. 3). Główny udział w wypadkach miały ciągniki rolnicze, środki komunikacyjne (samochody, rowery) i środki transportowe (przyczepy samochody dostawcze). Poszkodowani w wyniku wypadków doznawali najczęściej urazów kończyn górnych i dolnych oraz wielonarządowych, w grupie tej odnotowano trzy zdarzenia śmiertelne. Analizując zdarzenia wypadkowe według podziału z uwagi na rodzaj wykonywanej pracy, najwięcej wypadków miało miejsce podczas transportu ręcznego (13,4 %), prac z maszynami na polu (8,9 %), w trakcie transportu płodów rolnych i środków produkcji (3,6 %) oraz podczas transportu ładunków przy pomocy taczek i wózków (1,9 %). Do większości wypadków sklasyfikowanych według typu pracy w chwili wypadku, które miały miejsce w trakcie "transportu płodów rolnych i środków produkcji", dochodziło na terenie podwórza i obejścia oraz na polach i łąkach (rys. 4). Największy udział w tej grupie miały przyczepy i ciągniki rolnicze, ale 18 % wypadków stanowiły zdarzenia bez udziału maszyn. Najczęstszą przyczyną wypadku podczas wykonywania czynności ogólnie związanych z transportem w gospodarstwach rolnych była niewłaściwa organizacja pracy i niewłaściwe zachowanie się rolnika wynikające z nieprzestrzegania zasad bhp. Na skutek wypadków rolnicy doznawali głównie urazów kończyn górny i dolnych. 3. Podsumowanie Funkcjonowanie każdego gospodarstwa rolnego oparte jest na transporcie, który jest niezbędny do przemieszczania środków produkcji, przedmiotów pracy jak i samego rolnika. Na podstawie przeprowadzonej analizy przyczyn i okoliczności wypadków można stwierdzić, że podczas prac związanych z transportem, według ogólnego ujęcia największą grupą maszyn, z udziałem której dochodziło do wypadków były ciągniki rolnicze, środki transportowe (przyczepy, samochody ciężarowe), kombajny i samochody osobowe. Do dużej liczby wypadków dochodziło również w trakcie wykonywania ręcznych prac transportowych. Obok nieprzestrzegania zasad bhp, źródłem wielu zaistniałych zdarzeń wypadkowych podczas pracy w gospodarstwach rolnych jest rutyna, pośpiech, lekceważenie zagrożeń, wykonywanie prac po spożyciu alkoholu [15]. Bibiografia 1. Biuro Prewencji i Rehabilitacji KRUS. Wypadki przy pracy KRUS w 2008 roku. Warszawa Biuro Prewencji i Rehabilitacji KRUS. Wypadki przy pracy KRUS w 2009 roku. Warszawa Biuro Prewencji i Rehabilitacji KRUS. Wypadki przy pracy KRUS w 2010 roku. Warszawa AUTOBUSY 8/2016

5 4. Biuro Prewencji i Rehabilitacji KRUS. Wypadki przy pracy KRUS w 2011 roku. Warszawa Biuro Prewencji i Rehabilitacji KRUS. Wypadki przy pracy KRUS w 2012 roku. Warszawa Biuro Prewencji i Rehabilitacji KRUS. Wypadki przy pracy KRUS w 2013 roku. Warszawa Biuro Prewencji i Rehabilitacji KRUS. Wypadki przy pracy KRUS w 2014 roku. Warszawa Biuro Prewencji i Rehabilitacji KRUS. Komunikat o wypadkach przy pracy i chorobach zawodowych rolników w 2015 roku. Warszawa Chojnacki J., Joda M.: Bezpieczeństwo osób podczas obsługi zwierząt gospodarskich. Logistyka 5/2014, str Dz. U r. poz.: 277. Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. 11. Jaskułowska A., Pawlak, J.: Wypadki przy pracy w rolnictwie polskim w latach ze szczególnym uwzględnieniem obsługi maszyn. Problemy Inżynierii Rolniczej nr 3/2009, str Joda M., Chojnacki J.: Accidents during the use of tractors in individual farms. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering 60.2 (2015): Klepacki B., Wysokiński M., Jarzębowski S.: Transport w gospodarstwie rolnym jako źródło kosztów logistycznych, Logistyka, 2/2013, str Kromulski J., Szczepaniak J., Pawłowski T.: Model układu sterowania ze sprzężeniem zwrotnym (człowiek-agregat rolniczy) w aspekcie bezpieczeństwa ruchu. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering 56.2 (2011): Król M.A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy w rolnictwie. Przegląd regulacji prawnych i instytucjonalnych oraz analiza powiązań z systemami zabezpieczenia społecznego. Rozwiązania w Polsce i wybranych krajach europejskich, opracowanie wykonane w ramach umowy Kompleksowe wsparcie. Wydawnictwo FAPA, Warszawa Pawłowski T., Kromulski J.: Identyfikacja czasu reakcji kierowcy w aspekcie bezpieczeństwa ruchu maszyn rolniczych. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering 53.4 (2008): Rokicki T., Wicki. L.: Transport i magazynowanie w rolnictwie jako element logistyki. Wieś jutra 01 (2010): Szczepaniak J.: Symulacja zachowań dynamicznych maszyn rolniczych z uwzględnieniem kryterium stateczności dla potrzeb bezpieczeństwa ruchu. Rozprawa habilitacyjna Nr 28, Inżynieria Rolnicza, 8(106), ISSN Wysokiński M., Kosędka I.: Procesy logistyczno-produkcyjne w rolnictwie jako źródła wypadków. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu 16.5 (2014): Autorzy: Mgr inż. Magdalena Joda Politechnika Koszalińska Prof. nadzw. dr hab. inż. Jerzy Chojnacki Politechnika Koszalińska Accidents during the agricultural transport in the province West Pomeranian in the years In the article is presented an analysis of accidents that occurred during the activities related to transport in agricultural farms in West Pomeranian Province in Data were elaborated on the basis of information provided by the Department of Regional Agricultural Social Insurance Fund in Koszalin. It was found that the largest number of events occurred during transport involving trailers and tractors as well as during manual handling. The highest percentage of events took place on the fields and meadows, farms farmyard and during moving on public roads. Farmers suffered as a result of the accident of the upper and lower limbs, as well as multiple organs of their bodies. Key words: farm, work safety, accident. AUTOBUSY 8/