ŻEGLARSKI NIEZBĘDNIK METEO

Transkrypt

1 ŻEGLARSKI NIEZBĘDNIK METEO

2 Właściwie meteorologia to część locji. Aby bezpiecznie żeglować musimy znać warunki meteo konkretnego akwenu czy szlaku. Aby jednak było to zrozumiałe, trzeba posiadać trochę wiedzy ogólniejszej..

3 SKALA BEAUFORTA Admirał o tym nazwisku stworzył dawno temu skalę 13 stopniową. Od 0 do 12. Skończył na 63 węzłach prędkości wiatru, powyżej której to wartości w jego epoce nic się nie dało mierzyć, bo przyrządy odlatywały. Dziś wiemy, że w huraganach i tornadach bywa czasem lepiej niż dwa razy tyle. Znane są skale poszerzone do 17 stopni, a i one mają górną granicę otwartą. Nas takie rzeczy nie interesują, przy wartościach ekstremalnych dawno powinniśmy stać w bezpiecznym miejscu, i temu służy głównie nauka meteorologii. Niestety, obok wiedzy trzeba mieć jeszcze trochę rozsądku i dużo szczęścia. Dzieło Admirała było właściwie wojskową instrukcją, regulaminem określającym ilość niesionych żagli i kolejność ich stawiania i zrzucania w zmieniających się warunkach na powiedzmy typowej fregacie. I tak właściwie do dzisiaj skalę stosujemy na naszych różnych jachtach.

4 WĘZŁY Co to są węzły? Jest to miara prędkości stosowana powszechnie na morzu, odpowiadająca 1 mili morskiej (Mm) na godzinę. Nie mówimy zatem węzeł na godzinę. Mila morska, jak już wiemy to 1852 m. Ta wartość nie wynika ze złośliwości Anglików, tylko jest liniowym, uśrednionym wymiarem minuty kątowej szerokości geograficznej. W związku z tym, że Beauforty" są w całych węzłach (bez ułamków), nauczyć się ich najłatwiej. Na wielu wiatromierzach i większości prędkościomierzy morskich (logów), jachtowych też, spotkacie tę jednostkę, warto zatem nauczyć się prostej zależności. Metr/sekundę to dokładnie 3600 m/godz., czyli w przybliżeniu 3704 m, czyli 2 węzły. Tak więc 10 m/sek to 20 w, czyli 5 B, czyli wiatr dość silny lub świeży, jak kto woli.

5 SKALA BEAUFORTA

6 Opisy objawów na lądzie i na wodzie (morzu), to czysta poezja. Może się przydać co najwyżej do pisania wierszy lub malowania obrazów. No i czasem na egzaminie. O wyglądzie wody, czy raczej akwenu, decyduje bowiem kilka czynników. Najważniejsze z nich to czas wiania wiatru parę minut, parę godzin czy dób. Dalej to droga rozbiegu kilkaset metrów, parę kilometrów czy np. 500 Mm. A jak wiatr wieje od brzegu, a my stoimy na plaży, to co widzimy? Ważna jest też głębokość akwenu na płytkiej wodzie wysoka i długa fala nie powstanie, bo nie może. Będzie natomiast krótka i stroma i niekoniecznie przyjazna dla małej łodzi. Inaczej odbieramy falę i wiatr w nocy, inaczej w dzień. Wpływ na wrażenia ma deszcz, kurs względem wiatru (pełny czy ostry), stan psychofizyczny załogi. To wszystko dotyczy raczej morza, ale za pewnik przyjmijcie, że określenie przez amatora siły wiatru na oko z dokładnością do 1 stopnia (np. siedem, a jest osiem) to już precyzja.

7 Wielkość fali Wielkość fali bywa również określana stanem morza. Dla naszych małych akwenów śródlądowych nie ma to żadnego odniesienia. Wypada jednak na końcu wymienić pojęcie fali martwej. To fala, która występuje jakiś czas po ustąpieniu wiatru, który ją rozbujał., a więc również bez wiatru. Dla jednostki, której jedynym napędem są żagle, to nic wesołego. Wyobraźcie sobie typową falę, jaką zostawia przepływający, duży statek, tylko trwającą godzinami.

8 Skala stanu morza

9 CIŚNIENIE Posiadacz eleganckiego barometru w ładnej obudowie, wiszącego na ścianie w pokoju, albo nawet na eksponowanym miejscu na jachcie posiada luksus pewności co do pogody wynikający z napisów umieszczonych obok skali, czasem nawet w językach obcych. Pewność ta jest zupełnie nieuzasadniona, bo podstawowe elementy określające stan pogody, przynajmniej w naszym klimacie, pozostają w raczej luźnym związku z wartością ciśnienia. Tu wypada wiedzieć, że dla interpretacji wskazań barometru najważniejsza jest tendencja (spadek, stabilność lub wzrost) ciśnienia, a następnie tempo tych zmian. Generalnie, szybkie zmiany w dowolnym kierunku muszą wiązać się ze zmianami wszystkich elementów pogody, w tym silnym wiatrem. Wypada również wiedzieć, że średnie ciśnienie to ok hpa. Kolejnym pojęciem z tym związanym jest wyż i niż.

10 CIŚNIENIE Wyż to układ baryczny charakteryzujący się ciśnieniem wyższym niż na obszarach bezpośrednio sąsiadujących i nie musi być ono koniecznie dużo wyższe od średniego. Określenia stosowane do wyżu to: umacnia się (i czasem przy tym rozbudowuje) lub słabnie (i np. ustępuje). Część wyżu znacznie oddalona od centrum to klin (może ale nie musi być z dodatkiem wyżowy). Z kolei niż to układ baryczny, w którym ciśnienie jest niższe niż w sąsiedztwie i tu również jest to pojęcie względne. Niż może się pogłębiać (wzmacniać aktywność), lub wypełniać (zanikać). Zatoka niżowa to część niżu, zwykle z frontem, lub frontami często informacja o sytuacji barycznej mówi właśnie o zatoce używając przy tym określeń właściwych dla opisu niżu. Generalnie bardziej ruchliwe niże rzutują na zmienność pogody, szczególnie, gdy przemieszczają się szybko. Tak więc, pogłębiający się i szybko zbliżający niż, to zapowiedź pogody raczej niepożądanej.

11 CIŚNIENIE Jak widać, na podstawie wskazań jednego (naszego) barometru nie da się zawsze ustalić czy mamy wyż, czy niż, chyba, że wartości ciśnienia będą dalekie od średniej, może nawet zbliżone do ekstremalnych. W Polsce najwyższe zanotowane ciśnienie to 1054 hpa, najniższe hpa, jedno i drugie w zimie. Więcej może być zimą nad centrum Azji (ale tam wtedy się raczej nie żegluje), mniej w oku cyklonów i tornad jak się

12 CIŚNIENIE Na szybkie zmiany w pogodzie rzutuje bardzo poważnie obecność frontów atmosferycznych. Zawsze są zaznaczane na mapach pogody zimne ząbkami (lub na niebiesko), ciepłe półkolami (lub na czerwono). Front jest umowną linią rozgraniczenia mas powietrza o różnych właściwościach chodzi głównie o temperaturę i wilgotność. Zamiana masy powietrza pociąga za sobą zmianę pogody, powolniejszą w przypadku frontu ciepłego, szybszą, a nawet gwałtowną na froncie chłodnym. Szczególnie zaskakujące efekty może przynieść nadejście trzeciego rodzaju frontu zokludowanego (okluzja), będącego skrzyżowaniem frontu ciepłego i zimnego z możliwością wystąpienia wszystkich możliwych atrakcji we wszystkich możliwych kombinacjach. Pogoda frontowa występuje nie wzdłuż linii frontu, ale w szerokiej strefie parędziesiąt (zimny) do kilkuset (ciepły) km.sytuację frontową (zimny, zokludowany) rozpoznać można po skomplikowanym obrazie nieba występujących na raz chmurach różnych pięter wysokości (od niskich ciemnych do wysokich białych).

13 Wyże i niże

14 Wyże i niże

15 Cyrkulacja w wyżu na półkuli północnej

16 BRYZA Na dużych zbiornikach wodnych, a więc i na jeziorach, w warunkach braku, lub małej siły wiatru wynikającego z różnic ciśnienia na większym obszarze (gradientu ciśnienia), powstaje przy bezchmurnej pogodzie zjawisko bryzy. Dzienna, to efekt nagrzania się lądu w stopniu większym niż wody, powstanie nad nim prądów wstępujących i uruchomienie wiatru od wody obejmującego względnie wąski pas przybrzeżny. Nad lądem często powstaje wówczas pasmo ładnie wypiętrzających się białych, kłębiastych chmurek, to tam właśnie te prądy wstępują. Nad wodą może obywać się bez zachmurzenia. Wiatr ten będzie z natury chłodniejszy, bo znad wody, rozpocznie się po dobrym rozgrzaniu lądu, a więc bliżej południa niż świtu, maksymalne natężenie osiągnie po południu. Może przy tym lekko skręcać w prawo. Wieczorem oczywiście zdechnie. Przy bezchmurnej nocy, w drodze silnego wypromieniowania ciepła ochłodzi się ląd. Woda, ze względu na wielką pojemność ciepła ochładza się również, ale wolniej. I bryza zacznie wiać w odwrotną stronę. To by była wiedza o bryzach w pigułce. W praktyce, w warunkach dużych akwenów (morze), jest to zjawisko znaczące, na małych pomijalne, zwłaszcza że w wąskim pasie na którym można się go spodziewać, dominują efekty brzegowe wynikające z ukształtowania terenu czy zabudowań. Oczywiście, przy pełnym zachmurzeniu bryzy raczej nie zauważymy, występowanie natomiast jej przy istniejącym wietrze gradientowym, może być dostrzegalne jako sumowanie się lub odejmowanie obu zjawisk.

17 BRYZA Żaden wiatr nie potrafi wiać równo. Niewielkie zmiany kierunku i siły odnotowują obecnie nasze elektroniczne wiatromierze, przeciętny żeglarz raczej ich nie zauważa, ponieważ jego żagle działają w pewnym sensie uśredniająco. Jeżeli jednak te zmiany są istotne, a przy silniejszych wiatrach są, nazywamy je porywami i staramy się na nie reagować sterem, szotami, balastowaniem. Porywistość wiatru jest właściwością niezależną od siły i nie może być traktowana jako stopień wyższy, co z lubością stosują niemal wszyscy komentatorzy pogody. Generalnie wiatr ma prawo być bardziej porywisty nad lądem. Wynika to z bardziej skomplikowanego ukształtowania podłoża. Szczególnie dobrze rejestrują to nasze parasole w trakcie spacerów po miejskich ulicach. Z podobnych przyczyn siła wiatru zmienia się z wysokością. Nad samą wodą jest ona mniejsza, szybko rośnie i poziom do pomiaru osiąga na metrach. Tam zwykle mamy nasz wiatromierz, ale żeglujący obok Optimist ma po prostu

18 SZKWAŁY Porywistość wiatru jest właściwością niezależną od siły i nie może być traktowana jako stopień wyższy, co z lubością stosują niemal wszyscy komentatorzy pogody. Generalnie wiatr ma prawo być bardziej porywisty nad lądem. Wynika to z bardziej skomplikowanego ukształtowania podłoża. Szczególnie dobrze rejestrują to nasze parasole w trakcie spacerów po miejskich ulicach. Z podobnych przyczyn siła wiatru zmienia się z wysokością. Nad samą wodą jest ona mniejsza, szybko rośnie i poziom do pomiaru osiąga na metrach. Pojęcie szkwału białego, rozpowszechnione w morskich opowieściach, a ostatnio nagłośnione przez zgodne współdziałanie niedouczonych żeglarzy z podobnej klasy dziennikarzami, nie jest, jak widać, powszechnie znane. Najbliżej sedna sprawy jest zasygnalizowanie możliwości wystąpienia podobnie groźnych zjawisk przy chmurach wyglądających niewinnie lub zupełnie bez chmur. Tak w każdym razie jest to zjawisko opisane w starych, angielskich podręcznikach. Tam też radzą nie spodziewać się tego poza tropikami. Tam też znajduje się określenie czarny (black) szkwał, i to już lepiej pasuje do połączonego z ulewą i słabą widocznością paskudztwa. Pojęcie trąby powietrznej (wodnej) nie stwarza takich kłopotów, po prostu widać ją z daleka w postaci schodzącego z ciemnej chmury, również ciemnego, raczej powyginanego ogona dochodzącego do powierzchni wody. Tu, jeżeli sąsiedztwo zjawiska jest realnie groźne najlepiej zrzucić i zamocować żagle. Jeżeli nas omija, robimy dużo zdjęć i mamy potem co opowiadać. Wszystkie te ekscesy należy wiązać z urozmaiconym obrazem nieba chmurami różnych pięter, kształtów i kolorów na raz.

19 ODBICIA, WPŁYW BRZEGU Bogato ukształtowany, wysoki brzeg powoduje czasem zmiany kierunku i siły wiatru nie gorsze niż burzowa chmura. Decyduje o nich np. las na brzegu i miejsce, na którym go właśnie wycięto, wysoki brzeg i głęboka w nim dolina, wysokie domy, a nawet prostopadła do brzegu ulica. Dalej cypel, wyspa, cieśnina wszystko to z odniesieniem do kierunku wiatru na ląd, z lądu, wzdłuż brzegu. Nasze problemy w Polsce są przy tym raczej miniaturką zjawisk w okolicach bardziej górzystych. Znajomość lokalnych warunków akwenu bardzo ważna dla regatowców przydać może się każdemu. Podręcznikowe schematy dla przyswojenia tej wiedzy też się przydadzą.

20 KOMUNIKATY METEO Kiedyś znawcami pogody byli starzy ludzie (górale, Kaszubi, Indianie). Spędzając całe życie przy swoich typowych zajęciach na świeżym powietrzu nabywali wiedzę budzącą szacunek. Dzisiejszy żeglarz, mieszczuch z klimatyzowanego mieszkania (i samochodu), żeglujący 2 3 tygodnie w roku, nawet jak przeczyta te mądrości, np. jak kogut o świcie pieje stojąc na lewej nodze to..., to i tak nic z nich nie skuma, jeżeli w ogóle wstanie tak wcześnie i odróżnia koguta od kaczki. Także makrelowy kolor nieba kojarzący się wyłącznie z otwartą puszką konserw nie powinien być pomocny w chałupniczej prognozie. Za to mamy do dyspozycji komunikaty meteorologiczne. Potężna wiedza i infrastruktura służąca prognozom, powstała dla potrzeb praktycznych, (głównie wojskowych). Dlatego dzisiaj wiedza o ruchu cyklonu tropikalnego, czy zwykłego niżu, pochodzi tylko w części z obserwacji naziemnych satelita widzi go lepiej. Żeglarstwo, jachting, jak było wyżej, ma służyć przyjemności. Zatem słuchajcie, oglądajcie, nie opuszczajcie żadnej sposobności do poznania prognozy. Latem na śródlądziu będzie to lokalny program telewizyjny i radiowy. Co najmniej parę różnych adresów internetowych służy temu samemu celowi. Dzięki temu, jak się nam prognoza nie spodoba, zawsze możemy poszukać innej. Instytucje pracujące nad tymi zagadnieniami wywieszają komunikaty. W szanującym się porcie jachtowym też powinny wisieć, i to świeżutkie.

21 KOMUNIKATY METEO Instytucje pracujące nad tymi zagadnieniami wywieszają komunikaty. W szanującym się porcie jachtowym też powinny wisieć, i to świeżutkie. Sprawy komplikują się na morzu. Znajomość prognozy jest tu ważniejsza, bo to i wody więcej, i fale duże, i czasem jesteśmy w drodze dłużej niż dobę czy dwie. O pogodzie na naszym morzu informują tzw. prognozy rybackie, Warszawa na I programie (radiowym), również radiostacje lokalne. Najważniejsze jednak są komunikaty instytucji administrujących morzem i bezpieczeństwem na nim na falach odbieranych przez urządzenia radiowe stosowane powszechnie na statkach (i jachtach). Tak jest na całym świecie. I wszędzie oprócz języka kraju, u którego brzegów żeglujecie, nieważne, Argentyny czy Cypru, oprócz tekstu po argentyńsku albo cypryjsku usłyszycie powtórzenie po angielsku, albo w odwrotnej kolejności.

22 Kryteria ostrzeżeń meteo Kryteria ostrzeżenia dla NAVTEX 7B NEAR GALE WARNING 8-9B GALE WARNING 10B i więcej STORM WARNING k-meteo/kryteria-ostrzezen-meteo

23 OSTRZEŻENIA DLA ŻEGLUGI SIŁA WIATRU W SKALI B OKREŚLENIE POLSKIE OKREŚLENIE ANGIELSKIE 6-7 ostrzeżenie o silnym wietrze windwarning 8-9 ostrzeżenie o sztormie galewarning ostrzeżenie o silnym sztormie stormwarning 12 i więcej ostrzeżenie o huraganie hurricanwarning

24 WIDZIALNOŚĆ W PROGNOZACH MORSKICH Foog (mgła) poniżej 0,5 Nm ( poniżej 1000m) Por ( słaba) 0,5 2 Nm ( ) Moderate (umiarkowana ) 2 5 Nm ( 4 10 km ) Good ( dobra) Powyżej 5 Nm ( powyżej 10 km )

25 Zdjęcia chmur o istotnym znaczeniu Pierzaste wysokie chmury podobne kształtem do haczyków. Powszechnie uważane za zapowiedź deszczowej pogody. Należy jednak pamiętać, że dopiero gęstniejące chmury Cirrus zwiastują nadejście frontu. Dlatego dla wyciągnięcia prawidłowych wniosków należy obserwować zachmurzenie przez dłuższy czas, najlepiej w powiązaniu z obserwacją wskazań barometru. Jeżeli chmury Cirrus przez kilka godzin pozostają cienkie i pojedyncze, można liczyć na utrzymanie się ładnej pogody. Gdy jednak chmur Cirrus przybywa i wyraźnie grubieją, zbliża się do nas strefa frontowa. Pogorszenie pogody nastąpi w ciągu kilku, a najczęściej w ciągu kilkunastu godzin.

26 Altocumulus castellanus Gatunek castellanus może towarzyszyć chmurom rodzaju Cirrus, Altocumulus i Stratocumulus. Chmura ta ma bardzo istotne znaczenie prognostyczne! Jej pojawienie się na niebie stanowi niemal pewną zapowiedź burzy w ciągu kilku najbliższych godzin. Cechą charakterystyczną w wyglądzie formy castellanus jest wspólna, wydłużona podstawa, z której wypiętrzają się w górę skłębione wieżyczki.

27 Cumulonimbus Chmura szczególnie niebezpieczna dla żeglarzy! Najgroźniejsze zjawiska towarzyszące chmurze Cumulonimbus to bardzo silne porywy wiatru przekraczające niejednokrotnie 20 m/s (8 w skali Beauforta) i wyładowania atmosferyczne. Zawsze ilekroć w prognozie mowa jest o opadach przelotnych lub burzach, należy liczyć się z porywami wiatru silniejszymi niż prognozowane!

28 Arcus Złowieszczy wał chmur jaki niekiedy towarzyszy chmurze Cumulonimbus. Jest zwiastunem potężnej nawałnicy (silne porywy wiatru, intensywne opady, grad). Czasami z jego podstawy wychodzą leje dające początek trąbom powietrznym.