Uprawnienia misyjne poszczególnych członków Ludu Bożego.

Transkrypt

1 Uprawnienia misyjne poszczególnych członków Ludu Bożego. Dekret Soboru Watykańskiego II Ad gentes divinitus stwierdza, że: Kościół posłany przez Boga do narodów, aby był powszechnym sakramentem zbawienia, usiłuje głosić Ewangelię wszystkim ludziom z najgłębszej potrzeby własnej katolickości oraz z nakazu swego Założyciela 1. Prawda ta potwierdzona po raz kolejny przez Sobór wyraża główne i podstawowe przesłanie Kościoła jakim jest praca misyjna, warunkująca Jego istnienie oraz ustawiczny rozwój. Działalność misyjną poszczególnych wiernych Kościoła katolickiego możemy podzielić na następujące kategorie: misjonarzy duchownych, a więc tych którzy posiadają święcenia diakonatu, prezbiteratu i episkopatu, misjonarzy zakonnych oraz misjonarzy świeckich. Podjęta próba przedstawienia zagadnienia posługi misjonarza pozwoli bardziej czytelnikowi zrozumieć uniwersalny charakter posłannictwa Kościoła oraz ukaże stosowne regulacje prawne jakie podejmuje Kościół w celu jak najlepszej realizacji głoszenia Prawdy Objawionej. Misjonarz i jego miejsce w Kościele partykularnym. Pełna realizacja nakazu misyjnego Kościoła powszechnego aktualizuje się na płaszczyźnie Kościołów lokalnych. 2 Prawodawca kodeksowy wyszczególniając zadania urzędu biskupiego wśród zadań pasterskich bardzo mocno wpisuje posługę misyjną, zwracając uwagę na troskę o osoby niewierzące 3, odpowiedni rozwój apostolstwa 4 oraz usilne umacnianie wiary chrześcijańskiej. 5 Współodpowiedzialni w pracy misyjnej, a także współpracownikami w wykonywaniu święceń biskupich są prezbiterzy. 6 Do nich należy zasadnicza część pracy misyjnej na przekazywaniu prawd wiary 7 oraz pomoc w tworzeniu poszczególnych mniejszych struktur kościelnych 8. Sobór Watykański II pragnąc większej integracji na terenie Kościoła lokalnego, szczególnie na terenach misyjnych zwrócił uwagę na większą i znacznie szerszą działalność osób świeckich w głoszeniu Słowa Bożego. 9 Wraz z odnową soborową podkreślono pozytywny charakter działalności apostolskiej świeckich, zwracając uwagę, że nie tylko dbają o swoje zbawienie ale przyczyniają się do rozszerzenia Królestwa Niebieskiego. 10 W liście apostolskim Jana Pawła II Misyjna posługa laikatu wskazano na coraz to bardziej zwiększające się znaczenie wiernych świeckich w posłudze misyjnej. 11 Orędzie misyjne jest skierowane również do osób zakonnych, które jak pokazuje historia miały wielki wpływ na kształtowanie się misji katolickich w świecie. Posługa zakonna, która realizuje się na bazie rad ewangelicznych poprzez regułę danego instytutu ubogaca wspólnotę Kościoła lokalnego. Zawsze jednak należy pamiętać, że reguła danego instytutu stanowi normę nadrzędną w stosunku do podjętej pracy ewangelizacyjnej. 12 Inkardynacja. Ważnym problemem w działalności misyjnej osób duchownych i zakonnych jest przynależność do danego Kościoła lokalnego lub wspólnoty zakonnej. Praca misyjna wiąże się z opuszczeniem własnej diecezji lub innej jednostki terytorialnej Kościoła bądź wspólnoty zakonnej, tak aby rozpocząć pracę ewangelizacyjną na terenach misyjnych. Pociąga to za sobą szereg regulacji prawnych związanych z inkardynacją, ekskardynacją danego duchownego czy też osoby zakonnej. Włączenie do stanu duchownego następuję poprzez przyjęcie święceń diakonatu i tym samym jest określeniem przynależności do diecezji lub prawnie z nią zrównanej jednostki administracyjnej Kościoła albo też prałatury personalnej czy jakiegoś instytutu życia konsekrowanego lub jakiegoś stowarzyszenia życia apostolskiego. Przynależność do instytutu świeckiego i przyjęcie święceń diakonatu powoduje inkardynację do Kościoła partykularnego, dla posługi której został promowany, chyba że na mocy zezwolenia Stolicy apostolskiej został inkardynowany do samego instytutu. 13 Kodeks Prawa Kanonicznego Jana Pawła II jasno precyzuje, 1

2 że nie może zaistnieć sytuacja w której duchowny nikomu by nie podlegał i nie posiadał określonej przynależności, czy to do diecezji, czy innej jednostki administracyjnej Kościoła czy też do instytutu życia konsekrowanego lub instytutu świeckiego 14. Inkardynacja jest aktem prawnym wiążącym duchownego z danym Kościołem partykularnym, jednakże nie posiada ona charakteru bezwzględnego 15. Duchowny, który był inkardynowany we własnej diecezji, a następnie wstąpił do instytutu zakonnego lub stowarzyszenia życia apostolskiego, dopiero od chwili wieczystego lub definitywnego związania 16 z instytutem bądź stowarzyszeniem jest na mocy prawa ekskardynowany z diecezji, do której należał, a inkardynowany do tegoż instytutu lub stowarzyszenia 17. Dokonywanie inkardynacji powinno odbywać się według określonych prawem zasad. Prawodawca kodeksowy wskazuje, iż jest to możliwe, gdy domaga się tego konieczność, a także pożytek Kościoła partykularnego, z zachowaniem przepisów dotyczących godziwego utrzymania duchownych 18. Inkardynacja jest możliwa wtedy, gdy na podstawie pisemnego dokumentu stwierdzi się udzielenie ekskardynacji 19. Ostatnim warunkiem jest skierowanie pisma przez duchownego do biskupa miejsca inkardynacji, oświadczając, że pragnie się poświęcić służbie w nowym Kościele partykularnym zgodnie z zachowaniem przepisów prawa 20. Ekskardynacji można godziwie udzielić na podstawie słusznej przyczyny, jakim jest pożytek Kościoła albo dobro samego duchownego. Nie wolno jednak odmawiać udzielania ekskardynacji, chyba że zachodzą poważne przyczyny. Duchowny, który otrzymał odpowiedź negatywną od swego biskupa diecezjalnego, czując się pokrzywdzonym, ma prawo do wniesienia rekursu 21. Agregacja. Niezwykle istotnym elementem prawnym w działalności misyjnej Kościoła jest agregacja, czyli opuszczenie przez duchownego własnej diecezji celem podjęcia świętej posługi w innym Kościele partykularnym, zwłaszcza na terenach misyjnych, gdzie odczuwa się dotkliwy brak kapłanów. 22 Na problem dostosowania norm prawnych do potrzeb pracy misyjnej zwrócono uwagę podczas Soboru Watykańskiego II. 23 Zagadnienia prawne z tym związane zostały przedstawione po raz pierwszy w dokumencie posoborowym Motu Proprio Ecclesiae Sanctae. 24 Dla ułatwienia przejścia duchownych z jednej diecezji do drugiej, z zachowaniem praw o inkardynacji i ekskardynacji, dokument Ecclesiae Sanctae przewidywał przejście dla tych duchownych, którzy wyrażą taką gotowość, okażą należyte przygotowanie i będą posiadali zgodę własnego biskupa 25. Duchowny, który uzyskał takie prawo i przebywa na terenie innej diecezji, może jednak być ze względu na słuszną przyczynę odwołany przez własnego biskupa, byleby zawarta umowa z drugim biskupem została nienaruszona. Również biskup diecezjalny Kościoła przyjmującego, zachowując te same warunki, w skutek słusznej przyczyny może cofnąć prawo pobytu na terenie jego diecezji 26. Podstawą do pracy duchownego w innej diecezji jest zawarcie umowy pomiędzy biskupami a quo i ad quem 27. Umowa zawiera szereg praw i obowiązków podjętych przez zainteresowanego duchownego, a także określony czas pobytu 28. Relacja misjonarza w stosunku do diecezji a quo i ad quem. Agregacja misjonarza do diecezji służby w sposób znaczący modyfikuje jego relację w stosunku do macierzystej diecezji. Powoduje to zawieszenie bądź ograniczenie niektórych praw wobec własnego Kościoła partykularnego 29. Poprzez zawarcie umowy pomiędzy biskupami następuje przekazanie praw przez biskupa własnego, nie tracąc przy tym władzy wobec tego kapłana, biskupowi diecezji służby, bądź innemu przełożonemu kościelnemu. Przepis ten stwarza ciągłość zachowania praw we własnej diecezji, stając się prostą aplikacją zasady troski o cały Kościół. Więź misjonarza z diecezją a quo. 2

3 Utrzymanie więzi z kapłanem pracującym poza terytorium własnej diecezji, który podejmuje działalność misyjną winno przekształcić się w prawo miłości (vinculo della carita) 30. Biskup, aby dobrze zachować więź z kapłanem pracującym poza jego diecezją, winien troszczyć się o niego poprzez wspólne nawiązanie dialogu (wizytacje, korespondencja) albo czynić to za pośrednictwem delegata 31. Można w tym celu wypracować odpowiednie instytucje na szczeblu partykularnym 32. Należy pamiętać, iż kapłan jest nadal związany ze swoją diecezją na mocy swoich święceń kapłańskich jak i inkardynacji 33. Ważną rzeczą jest uregulowanie wszelkich świadczeń zdrowotnych 34, emerytalnych oraz innych, które pozwolą poprawnie funkcjonować danemu misjonarzowi po powrocie do rodzimej diecezji. Te zadania powierzone są Konferencjom Episkopatów poszczególnych krajów 35. Czas podjęcia służby w diecezji przeznaczenia również powinien być jasno sprecyzowany. Kwestia ta może być rozwiązana przez trzy warianty: powrót do własnej diecezji, pozostanie w diecezji służby poprzez fakt inkardynacji albo przejście do diecezji służby na mocy kanonu Podstawową kwestią jest zachowanie więzi danego kapłana ze swoim macierzystym prezbiterium. Więź misjonarza z diecezją ad quem. Kapłan na mocy prawa agregacji do diecezji służby jest zobligowany do podjęcia zobowiązań zawartych zgodnie z umową. Na podstawie prawa zamieszkania, przyjętych święceń 36 i powierzonego urzędu 37 misjonarz staje się członkiem nowego prezbiterium, będąc tym samym bliskim współpracownikiem swego nowego biskupa 38. Przez fakt agregacji kapłan zyskuje prawa i obowiązki, jakie wykonują kapłani inkardynowani do tej diecezji. Duchowny jest zobowiązany do przestrzegania praw i obowiązków związanych z jego stanem 39. Ważną rzeczą jest, aby węzeł prawny misjonarza z diecezją ad quem został przekształcony w realną więź o charakterze społecznym, duszpasterskim i duchowym. Przejawem takiej integracji jest włączenie misjonarza do miejscowych struktur kościelnych 40. Rzeczą nieodzowną jest podjęcie współpracy pomiędzy kapłanami miejscowego pochodzenia, a misjonarzami przybyłymi do diecezji służby 41. Misjonarz jest także zobligowany do podjęcia obowiązku rezydencji wobec diecezji służby 42. Kompetencje duszpasterskie. Działalność Kościoła a szczególnie praca misyjna winna przejawiać się w pracy duszpasterskiej, która ma przepajać świat duchem chrześcijańskim, zwłaszcza podczas pełnienia posługi sakramentalnej. Przedstawiając kompetencje duszpasterskie pragnę jedynie zwrócić uwagę na ważniejsze problemy z jakimi styka się misjonarz podczas swojej pracy ewangelizacyjnej nie omawiając tym samym historii i genezy sakramentów w Kościele katolickim. Z punktu widzenia dzieła misyjnego pierwszym i najważniejszym sakramentem jest chrzest. Szafarzami tego sakramentu poza biskupem, który jako pierwszy stoi na straży właściwego rozumienia wszystkich sakramentów 43 są prezbiterzy, diakoni 44 oraz osoby świeckie 45. Wprowadzenie takiej regulacji prawnej pozwala wszystkim, którzy posiadają dobrą intencję w niebezpieczeństwie śmierci udzielić sakramentu chrztu świętego. W warunkach misyjnych, jeżeli zachodzi taka konieczność na mocy zezwolenia przez ordynariusza miejsca, szafarzami chrztu mogą być katechiści 46. Misjonarz także analogicznie do zadań proboszcza winien odpowiednio się zatroszczyć o przygotowanie rodziców i chrzestnych 47. Następnym sakramentem inicjacji chrześcijańskiej jest sakrament bierzmowania, którego przyjęcie jest koniecznym dopełnieniem chrztu świętego. Zwyczajnym szafarzem tego sakramentu jest biskup 48. Prezbiter zaś może udzielić tegoż sakramentu na podstawie prawa powszechnego lub na podstawie szczególnej zgody otrzymanej przez kompetentną władzę duchowną 49. Na mocy samego prawa ważnie udzielają bierzmowania również ci, którzy są prawnie zrównani z biskupem diecezjalnym; w warunkach misyjnych dotyczy to prefektów, administratorów i wikariuszy apostolskich 50. 3

4 Działalność ewangelizacyjna winna się wyrażać bardzo mocno w sakramencie Eucharystii. Pozostałe sakramenty Kościoła, a także wszystkie dzieła apostolatu bardzo są złączone z Najświętszą Eucharystią i ku niej ukierunkowane 51. Prawodawca kodeksowy uściślił obowiązek odprawiania Mszy Świętych wskazując, iż do istoty święceń prezbiteratu należy codzienne sprawowanie tegoż sakramentu 52, jednocześnie podkreślając, że Eucharystia jest centralnym elementem życia Kościoła 53. Do obowiązku kanonicznego misjonarza należy także troska, aby chorzy mieli również okazję do częstego przyjmowania Komunii Świętej oraz, aby nie umierali bez wiatyku, analogicznie do posług proboszcza, wikariuszy, kapelanów szpitali oraz innych zakładów, którzy roznoszą Komunii Świętej oraz udzielają Wiatyku chorym czy umierającym 54. Obecny kodeks prawa kanonicznego zaleca także wprowadzenie nadzwyczajnego szafarza komunii świętej, jakim jest akolita 55, którego funkcje w warunkach misyjnych może spełniać katechista. Do obowiązków każdego kapłana należy także troska, by nie otrzymali Komunii Świętej ci, którzy są obłożeni interdyktem, ekskomuniką, a także ci, którzy z uporem trwają w grzechu ciężkim. Jeżeli zaś sprawy te są tajne, przystępującemu należy udzielić Ciała Pańskiego 56. Innym ważnym obowiązkiem nałożonym przez prawo na proboszcza, także misyjnego jest składanie ofiary za lud, czyli sprawowanie Eucharystii za parafian 57.Wydaje się rzeczą stosowną wspomnieć, o tym, iż misjonarz wobec trudnego i nieregularnego docierania do wiernych, zwłaszcza z sakramentem Eucharystii winien posiadać możliwość częstszego jej sprawowania. O stosowne zezwolenie jednak należy zwrócić się za pośrednictwem danego biskupa miejsca do Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów. Również należy mieć na uwadze miejsce sprawowania Najświętszej Ofiary, aby było godziwie i należycie przygotowane według ogólnie przyjętych zasad liturgicznych 58. Kolejnym sakramentem ważnym ze względów społecznych jest sakrament małżeństwa, który nakłada rozliczne obowiązki na misjonarza zrównanego w prawie z proboszczem. Przede wszystkim do jego kompetencji należy wytłumaczenie wiernym istoty małżeństwa jako sakramentu oraz związku monogamicznego 59, zwłaszcza na terenach misyjnych, gdzie zwyczaje kulturowe mogą kultywować inną tradycję 60. Kościół zawsze nakładał na duszpasterzy obowiązek przygotowania wiernych do sakramentu małżeństwa i życia w rodzinie. Papież Jan Paweł II w adhortacji apostolskiej Familiaris consortio, ponownie wskazał na pryncypialną rolę Kościoła w odniesieniu do rodziny 61. Sakrament pojednania stanowi także niezwykle istotne miejsce w posłudze misyjnej. Zwyczajnym szafarzem sakramentu pokuty jest kapłan ważnie wyświęcony 62. Jednakże obok aktu święceń od czasów Soboru Trydenckiego 63 do ważności udzielanej absolucji jest wymagane, aby szafarz posiadał władzę zwyczajną lub delegowaną w stosunku do penitenta 64. Upoważnienie do rozgrzeszania może kapłan otrzymać z mocy samego prawa albo przez posiadanie określonego urzędu. Podczas wykonywania sakramentu spowiedzi świętej należy zwrócić uwagę, że niejednokrotnie w warunkach misyjnych istnieje realne zagrożenie, że penitenci mogą pozostawać przez dłuższy czas bez łaski sakramentalnej, w takim przypadku jak i podczas zagrożenia życia penitenta można udzielić rozgrzeszenia penitentów bez spowiedzi świętej 65. Ocena co do normy prawnej odnośnie udzielenia absolucji ogólnej należy do zadań biskupa diecezjalnego jak i również do poszczególnych Konferencji Episkopatów 66. Analizując poszczególne normy kodeksowe dotyczące sakramentu pojednania możemy zauważyć, iż prawodawca udziela kapelanom szpitali oraz innym zakładów możliwość zwalniania z cenzur latae santentiae w miejscach swej kompetencji, wymieniając również urząd kanonika penitencjarza, który posiada władzę zwyczajną do rozgrzeszania w zakresie sakramentalnym z cenzur latae sententiae nie zdeklarowanych i nie zastrzeżonych Stolicy Apostolskiej 67. Na terenie diecezji może rozgrzeszać wszystkich a poza diecezją diecezjan. Spowiednik może zwolnić w 4

5 zakresie wewnętrznym sakramentalnym z cenzury ekskomuniki i interdyktu zaciągniętej ipso facto i nie stwierdzonej, jeżeli penitentowi trudno byłoby pozostać w stanie grzechu ciężkiego do czasu zaradzenia przez kompetentnego przełożonego. Udzielając zwolnienia winien zobowiązać penitenta w ciągu miesiąca, pod karą ponownego wpadnięcia w poprzednią cenzurę, ażeby zwrócił się do kompetentnego przełożonego albo kapłana posiadającego stosowne uprawnienia. Spowiednik winien nałożyć odpowiednią pokutę i w razie potrzeby nakazać zgorszenia 68. Misjonarz pełniący funkcje kapelana posiada zatem stosowne uprawnienia do zwalniania z cenzur latae santentiae, które są nie zarezerwowane i nie zdeklarowane Stolicy apostolskiej. Misjonarzowi również mogą przysługiwać prawa kanonika penitencjarza w zakresie sakramentu pokuty, jeżeli w danej diecezji nie ma ustanowionej kapituły i został on mianowany przez swego biskupa do tego zadania, bądź też istnieje kapituła i został on mianowany kanonikiem penitencjarzem 69. Kodeks prawa Kanonicznego z roku 1983, podkreśla również, że w wypadku zagrożenia życia, każdy kapłan, nawet ekskomunikowany, czy też obdarzony interdyktem, nawet przeniesiony do stanu świeckiego, dalej heretyk, czy apostata ważnie i godziwie rozgrzesza ze wszystkich cenzur i grzechów każdego penitenta 70. Działalność duszpasterska zwłaszcza na terenach misyjnych wyrażać się powinna troską o osoby chore, cierpiące, aby w pełni było realizowane prawo miłości ustanowione przez Chrystusa. Uwidacznia się to przez sakrament chorych 71. Wśród zadań duszpasterskich ważną rzecz stanowią pozasakramentalne środki uświęcania. Należą do nich sakramentalia, poświęcenia, błogosławieństwa, pogrzeb oraz kult Świętych. Sakramentalia są znakami ustanowionymi przez Kościół, które przez jego wstawiennictwo udzielają dóbr duchowych Uprawnienia misjonarza zakonnika. Dzieje misji katolickich wskazują, iż w znacznej mierze pokrywają się one z działalnością i powstawaniem wielu wspólnot zakonnych 72. Możemy zauważyć, że konsekracja misyjna bardzo często była związana z konsekracją zakonną. Częstsze było przeświadczenie, że powołanie zakonne osiągnie swoje najlepsze owoce podczas realizacji posługi misyjnej. Według dokumentów Soboru Watykańskiego II stan zakonny oparty na profesji rad ewangelicznych nie dotyczy hierarchicznej struktury Kościoła, lecz należy do jego życia i świętości 73. Istotą życia zakonnego jest zobowiązanie przez ślub lub przyrzeczenie do praktykowania trzech rad ewangelicznych, by dojść w pełni do doskonałej jedności z Bogiem 74. Uprawnienia osób konsekrowanych są regulowane prawem powszechnym oraz prawnymi kodeksami danych rodzin zakonnych, takimi jak reguły, konstytucje, dyrektoria, które stanowią źródła prawa zakonnego 75. Historia działalności misyjnej Kościoła pokazała jak ważną rolą było i jest nadal powstawanie instytutów życia konsekrowanego. Działalność osób zakonnych szczególnie w pracy misyjnej jest znacząco związana z podjęciem pracy apostolskiej w określonym Kościele partykularnym 76.Wraz z podjęciem pracy duszpasterskiej przez kapłanów zakonnych na terenie danej diecezji powstaje problem przynależności ich do lokalnego prezbiterium, bowiem kapłani zakonni nie są inkardynowani do diecezji, ale do zakonu 77. Egzempcja nie oznacza wcale niezależności od biskupa, gdyż podlegają oni miejscowemu biskupowi we wszystkim, co dotyczy budowania Kościoła diecezjalnego. Reguła zakonna oraz inne przywileje nie mają na celu wyizolowania kapłanów zakonnych z Kościoła, lecz ubogacenie lokalnego prezbiterium 78. W tym ujęciu należy skłonić się bardziej ku teologicznemu rozumieniu prezbiterium, iż każdy kapłan, zarówno diecezjalny jak i zakonny przynależy do określonej diecezji i podlega miejscowemu biskupowi w zakresie wykonywania posługi duszpasterskiej 79. Na terenach misyjnych, gdzie jest szczególnie zauważalny brak kapłanów, biskup ma prawo zaprosić do udziału w podjęciu pracy duszpasterskiej wspólnotę niekapłańską, a więc 5

6 braci i siostry zakonne 80. W tym wypadku jednak winien mianować jednego kapłana, wyposażonego we władzę proboszczowską, do kierowania działalnością pasterską 81. Praca duszpasterska braci i sióstr zakonnych może wyrażać się także w podejmowaniu różnorakich posług pozasakramentalnych, posiadających bardzo wysokie znaczenie w dziele misyjnym Kościoła 82. W momencie podjęcia pracy duszpasterskiej na terenie diecezji przez osoby zakonne należy sporządzić odpowiednią umowę pomiędzy ordynariuszem miejsca a instytutem reprezentowanym przez kompetentnego przełożonego 83. Do obowiązków biskupa jako kierownika i koordynatora należy troska o rozwój pracy duszpasterskiej na podległym mu terytorium. Dlatego zakonnicy pełniący dzieła apostolskie w diecezji są zobowiązani wykonywać je w taki sposób, jak przystało na współpracowników urzędu biskupiego 84 i mają być poddani biskupowi zgodnie z przepisami prawa kanonicznego 85. Prawa misjonarza świeckiego. Sobór Watykański II, przedstawił definicję świeckiego rozumianego jako każdego chrześcijanina, który nie jest członkiem stanu kapłańskiego ani zakonnego, lecz na mocy chrztu świętego, uczestniczy w kapłańskiej, prorockiej oraz królewskiej misji Chrystusa, realizując swoje posłannictwo w Kościele i świecie 86. Posługa świeckich w działalności misyjnej Kościoła zajmuje posiada ogromne znaczenie, Ewangelia nie może bowiem zapuścić swoich korzeni bez ich udziału, zwłaszcza iż działając i wywodząc się z określonego narodu i środowiska swoim świadectwem kształtują i tworzą dojrzały, chrześcijański laikat 87. Prawodawca kodeksowy zwraca bardzo mocno uwagę na fundamentalną rolę małżeństwa 88 jako najmniejszej wspólnoty Kościoła. Instytucja małżeństwa podkreśla także rodzicom chrześcijańskim obowiązek wychowania dzieci w duchu nauki Kościoła 89. Problem ten porusza w swojej adhortacji apostolskiej Evangelii nuntiandi Paweł VI, podkreślając znaczącą rolę rodziny w przekazywaniu wiary 90, uznając tę podstawową komórkę społeczną jako element kształtujący rysy Kościoła powszechnego 91. Świeccy, aby byli zaangażowani do różnych zadań powierzonych im przez Kościół, winni posiadać określone prawem przygotowanie, by podjęte zadania mogli wykonać świadomie, gorliwie i starannie, posiadając prawo do określonego wynagrodzenia z tytułu wykonywania określonych funkcji. Prawodawca kodeksowy gwarantuje także właściwe ubezpieczenie, zabezpieczenie społeczne oraz świadczenia zdrowotne 92. W działalności misyjnej będą to głównie katechiści, a więc wierni świeccy odpowiednio przygotowani i wyróżniający się życiem chrześcijańskim 93. Kodeks Jana Pawła II przewiduje, iż świeccy mogą podjąć święte posługi lektora i akolity 94, oraz przy braku duchowieństwa, w ich zastępstwie - niektóre czynności sakramentalno-liturgiczne, w razie konieczności głoszenie Słowa Bożego zgodnie z zasadami ustalonymi przez poszczególne episkopaty z zastrzeżeniem jednak, iż homilia jako część stała liturgii jest zarezerwowana kapłanowi lub diakonowi 95. Świeccy też wypracowują jedyną i niepowtarzalną duchowość ewangeliczną dostosowaną do warunków i okoliczności, w jakich spełniają swój zawód 96. Wierni świeccy na mocy sakramentów chrztu i bierzmowania partycypują w misji pasterskiej Kościoła. Osoby świeckie, zarówno mężczyźni jak i kobiety, mogą pełnić w trybunałach kościelnych funkcje sądowe i funkcje z nimi związane: sędziego, audytora, rzecznika sprawiedliwości oraz obrońcy węzła, a nadto funkcje notariusza, pełnomocnika sądowego i adwokata oraz postulatora w sprawach kanonizacyjnych. Prawodawca dopuszcza również udział laikatu w pełnieniu funkcji legatów papieskich, jak również urzędów notariusza i kanclerza kurii diecezjalnej oraz ekonoma diecezji 97. Laikat posiada także wpływ na kształt ustawodawstwa Kościoła powszechnego jak i partykularnego poprzez pracę w poszczególnych organach Kurii Rzymskiej oraz udział w synodach plenarnych, prowincjalnych i diecezjalnych a także w radzie duszpasterskiej 98. 6

7 Wymieniony zakres możliwości wykonywania kościelnej władzy jurysdykcyjnej przez świeckich wypływa z udziału we władzy, którą sprawują duchowni, która została im dana na mocy święceń 99. Laikat w pracy misyjnej w znacznej mierze staje się pomocny w głoszeniu Orędzia Zbawienia poprzez czynny udział w działalności duszpasterskiej oraz w wykonywaniu władzy ustawodawczej, sadowniczej i administracyjnej Kościoła. Zakończenie. Podsumowując zagadnienie związane z posługą misyjną poszczególnych członków Ludu Bożego zauważamy, że przepisy prawa kościelnego nie przedstawiają osobnych, specjalnych praw dotyczących misjonarza nie stwarzając tym samym specjalnego urzędu misjonarza, który cieszyłby się specjalnymi prawami czy też przywilejami. Równocześnie jednak możemy znaleźć odpowiednie regulacje prawne prawa powszechnego Kościoła, które w zastosowaniu ułatwiają pracę misyjną, zaś prawo partykularne będące niejako uzupełnieniem prawa ogólnego jeszcze bardziej przyczynia się do jak najowocniejszej działalności misyjnej. Trzeba też jednocześnie podkreślić, że powołani do dzieła misyjnego są wszyscy ochrzczeni: osoby duchowne, zakonne i wierni i świeccy, nie ma zatem uprzywilejowanej grupy wiernych, która posiadałaby wyłączność w odniesieniu do zadań misyjnych. Historia Kościoła Katolickiego, jego rozwój i przemiany w nim zachodzące pokazują również, że praca misyjna jest centralnym zadaniem Kościoła, który dzięki temu nieustannie się rozwija i staje się otwarty na aktualne zadania i problemy dzisiejszego człowieka. 7

8 1 AG nr 1. 2 AG nr 6. 3 kan ; CHD nr kan. 394; CH nr 13, nr kan. 386; CH nr PO nr 2. 7 PO nr 4. 8 Każda diecezja lub inny Kościół partykularny powinny być podzielone na odrębne części czyli parafie., kan AA nr J. Dyduch, Prawny aspekt powołania świeckich w nauczaniu Soboru Watykańskiego II, PK 27 (1984) nr 3-4, s Powołania świeckich, wezwania do tego, by wnosić specyficzny wkład w życie kościelnej wspólnoty, jeszcze wciąż są ujawniającym się wśród Ludu Bożego dobitnym i wymownym wyrazem oddania sprawie misji., Jan Paweł II, orędzie, Misyjna działalność laikatu, Światowy Dzień Misyjny 1987,s PC nr 2abc; VC nr kan. 265; kan kan KPK z 1917 roku pod względem ekskardynacji duchownego z własnej diecezji i inkardynacji do innej, dopuszczał taką możliwość za pisemną zgodą biskupów ale w sposób stały i bezwzględny., por. kan. 112 KPK 17; M. Źurowski, Hierarchiczne funkcje zarządzania Kościołem, t. 1, Warszawa 1979, s Sam fakt przejścia osoby duchownej, do jakiegokolwiek zakonu nie pociąga za sobą od razu ekskardynacji z własnej diecezji. Duchowny zyskuje przez to jedynie przynależność do zakonu, czyli tzw. adscriptio., M. Żurowski, Hierarchiczne funkcje...,s kan kan kan kan ; E. Sztafrowski, Podręcznik Prawa Kanonicznego, t. 1, Warszawa 1985, ss kan. kan. 270; , T. Pawluk, Prawo kanoniczne według kodeksu Jan Pawła II, t. 2, Olsztyn 1986, s T. Pawluk, dz. cyt., t.2, s CHD nr 6; PO nr M. Żurowski, dz. cyt., s.141; T. Pieronek, Próba dostosowania norm prawa kanonicznego o inkardynacji i ekskardynacji do współczesnych potrzeb duszpasterstwa, PK 11 (1968) nr 1-2, s MPES I nr 3 4; M. Żurowski, dz. cyt.,s kan ; Podobną praktykę przewiduje także Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich; por. kan. kan T. Pawluk, dz. cyt., t. 2, s.82; J. Bakalarz, Misjonarz migrantów w prawodawstwie powszechnym Kościoła, Poznań 1992, ss Dotyczy to praw i obowiązków, które z natury rzeczy nie mogą być wykonywane we własnej diecezji, jak np. prawa rezydencji, prawa do utrzymania, a także obowiązku służby w Kościele macierzystym., J. Bakalarz, Misjonarz migrantów., s Lettera Chiesa e mobilita umana, nr 35, cyt. za J. Bakalarz, Misjonarz migrantów...,s S. Barela, Vita comunis. Kontakty, wspólnoty, formy życia wspólnotowego kapłanów diecezjalnych, Concilium, nr 1-5 (1969), s Tamże, s PO nr Dla przykładu świadczenia zdrowotne w Polsce zostały uregulowane przez Konferencję Episkopatu Polski na podstawie przepisów Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej., Biuletyn Misyjny Archidiecezji Gnieźnieńskiej, Gniezno 1999, ss AG nr kan kan J. Bakalarz, Misjonarz migrantów..., s.124; S. Kosowski, Kapłani współpracownicy biskupa w świetle soborowych uchwał, PK 14 (1971) nr 1-2, s T. Pawluk, dz. cyt., t. 2, ss.83-99; kan. kan J. Bakalarz, Misjonarz migrantów..., s.126; M. Fąka, Rada kapłańska nowym senatem biskupa diecezjalnego, PK 21 (1978) nr 3-4,s.48; LG nr 28; CD nr 16; PO; nr 8 kan AG nr kan Instrukcja na temat pasterskiej posługi biskupów Ecclesiae Imago, PPK, t. VI,z. I, s B. Glinkowski, Prawo Kościoła na co dzień. Chrzest., Poznań 2001, s.17; kan kan B. Glinkowski, Chrzest..., s J. Dudziak, Kanoniczna rola proboszcza. Realizacja podstawowych zadań kościelnych; nauczania, uświęcania, rządzenia. Tarnów 2001, s. 39; kan B. Glinkowski, Prawo Kościoła na co dzień. Bierzmowanie., Poznań 2001, s. 15; kan. kan. 882; P. Hemperek, W. Góralski, F. Przytuła, J. Bakalarz, Komentarz do kodeksu Prawa Kanonicznego, t.3, Lublin 1986, ss Kongregacja ds. duchowieństwa, Kapłan głosiciel Słowa, szafarz sakramentów i przewodnik wspólnoty w drodze do trzeciego tysiąclecia chrześcijaństwa, Poznań 1999, s.25.

9 51 kan kan. 904; P. Hemperek, W. Góralski, (...),.dz. cyt., s kan kan ; kan kan. kan ; T. Pawluk, dz. cyt.,t. 2, s E. Sztafrowski, Pozycja proboszcza w prawie kodeksowym, PK 35 (1992), nr1-2, s kan.kan. 905; 932; B. Glinkowski, Prawo Kościoła na co dzień Eucharystia., Poznań 2001, s kan J. Dudziak, Kanoniczna rola proboszcza. Realizacja podstawowych zadań: nauczania, uświęcania, rządzenia,tarnów 2001, ss.44-45, kan. kan.1018; KPK Jan Paweł II, adh. apost., Familiaris Consortio, nr kan P. Hemperek, Władza rozgrzeszania, RTK, 27 (1980), z.5, s kan. 872 KPK kan ; Jan Paweł II, adh. apost., Reconciliatio et poenitentia, nr P. Hemprek, W. Góralski, ( ), dz. cyt., s ; Obrzędy pokuty nr G. Ciccola, Poradnik spowiednika, tłum., A. Gamcarz, Kraków 1999, s kan kan kan. 976; G. Cicola. dz. cyt., ss kan. 998; Sakramenty Chorych- obrzędy i duszpasterstwo, Katowice 1995, nr Elio Gambari, Życie zakonne po Soborze Watykańskim II, tłum. J.E. Bielecki, Kraków 1998, s LG nr J. R. Bar, Prawo zakonne po Soborze Watykańskim II, Warszawa 1972, s kan MPES I nr 24; CHD nr 6; PC nr 20; E. Gambari, dz. cyt.,s.531; kan W. Krawczyk, Rola misji kanonicznej w realizacji prezbiterium diecezjalnego, PK 23 (1980) nr 3-4, s Tamże, ss CHD nr Kanon stwierdza bardzo wyraźnie, iż stan zakonny ze swej natury nie jest ani stanem kleryckim ani niekleryckim. Z faktu posiadania święceń nie mogą wynikać różnice co do rozumienia powołania zakonnego. Kościół z całą mocą akcentuje równość powołania poprzez złożenie profesji zakonnej przez kleryka i niekleryka, przez siostrę zakonną i przez kapłana-zakonnika., E.Gambari, dz, cyt.,s.252; PO nr kan PC nr 8, E. Gambari, dz. cyt.,ss kan. kan ; AG nr 30; AG nr 32; R. Sobański, Powierzenie parafii zakonnikom według Motu Proprio Ecclesiae Sancte, PK 11 (1968), nr 1-2, ss CHD nr 35; kan. kan ; LG nr 31; J. Dyduch, Wierni świeccy w nowym prawodawstwie Kościołów Wschodnich, PK 35 (1992), nr 3-4, ss AA nr 9; W. Góralski, Pozycja prawna osób świeckich w Kościele według nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego, PK 28 (1985), nr 1-2, ss kan kan ; J. Dyduch, Obowiązki i prawa świeckich w prawodawstwie posoborowym, Kraków 1988, s M. Żurowski, Uprawnienia członków Ludu Bożego a uprawnienia laikatu, PK 13 (1970) nr 1-2, s Paweł VI, adh. apost, Evangelii nuntiandi, nr kan kan kan AA nr 24; kan. kan. 766; AA nr kan. kan ; 1424;1428 2; 1435;1483;363 1; 482;495; B. Cieślak, Wybiła godzina laikatu. Status prawny wiernych świeckich w Kościele., AK 134 (2000), z.2 (546), s kan. kan. 129;443 4;463 1, 5, 212 2; LG nr 37; J. Dyduch, Obowiązki i prawa wiernych świeckich w prawodawstwie posoborowym, Kraków 1985, ss kan Praca napisana na podstawie pracy magisterskiej ks. Dawid Szymański.