HISTORIA SZKOŁY W PRZECISZOWIE PODLESIU

Transkrypt

1 KAZIMIERZ KABZIŃSKI HISTORIA SZKOŁY W PRZECISZOWIE PODLESIU KRAKÓW

2 Spis treści Wstęp Historia wsi Przeciszów Położenie miejscowości Dzieje wsi Przeciszów Historia szkoły w Przeciszowie - Podlesiu Powstanie szkoły w Przeciszowie - Podlesiu i jej funkcjonowanie w latach Szkoła w okresie dwudziestolecia międzywojennego Okupacja niemiecka i czasy po II wojnie światowej W starym budynku szkoły do 1974r Wybudowanie nowej szkoły Zakończenie Bibliografia Spis ilustracji

3 Wstęp Pierwsze lata istnienia szkoły niestety giną w mrokach historii, ponieważ nie zachowały się żadne kroniki aż do 1954r. Do tej pory nie ukazało się żadne opracowanie dotyczące pierwszych dziesięcioleci istnienia placówki. W niniejszej pracy chcę ukazać historię powstania szkoły i jej funkcjonowanie w środowisku. Podczas analizy dostępnych źródeł otwierają się przed nami ciekawe dzieje powstania tej placówki. Na potrzeby pracy analizowałem: Katalogi klasowe z wykazem klasyfikacyjnym, które znajdowały się w archiwum szkoły. Dokumenty pochodzące z Archiwum Państwowego w Katowicach oddział w Oświęcimiu, zawierające akta osobowe, orzeczenia w sprawie organizacji szkół po II wojnie światowej, ankiety dotyczące szkolnictwa jawnego i tajnego w okresie okupacji, protokoły zebrań wiejskich prowadzonych przez sołtysów w latach Wywiady z najstarszymi osobami Podlesia dały mi ogromne rozeznanie w sytuacji. To były niezwykłe spotkania, ponieważ przybliżyły mi zależności i okoliczności pewnych wydarzeń, mimo że nie cytuję ich w pracy. Niestety, nie znalazłem w archiwum uchwał dotyczących budowy szkoły w 1914 roku. Nie zachowały się też plany budynku z tego okresu. Moja praca to tylko reflektor w mroki historii lokalnej. Jest ona dobrą podstawą do dalszej analizy i poszukiwań w archiwach. Powstanie szkoły w Przeciszowie Podlesiu przypadło na czasy, kiedy Polska była pod zaborami. Należy więc krótko scharakteryzować system szkolnictwa tamtych czasów na terenie Galicji. W XX wieku w Polsce następowały trzy zmiany w oświacie. Pierwsza - po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, druga - po roku 1945, a trzecia - po 1989 roku. Te trzy wyznaczniki to czasy, kiedy tworzyła się edukacja od początku 1. Ustawa z 1904 roku nadała szkole ludowej cel praktyczny, ponieważ wprowadziła dwa typy szkół: wiejski rolniczy i miejski rękodzielniczy. Podziały te miały na celu zatrzymanie dzieci chłopskich na wsi. Chłopi jednak woleli dzieci posyłać do szkół 1 Por. A. Ćwikliński, Zmiany w polskiej edukacji w okresie globalizacji, integracji i transformacji systemowej, Poznań 2005, s

4 miejskich. Szkoły wiejskie zaczęły świecić pustakami, bowiem w roku 1912/1913 na ogólną liczbę 5950 placówek oświatowych było 226 szkół nieczynnych. Nauka dopełniająca (w niedzielę) również była na niskim poziomie z powodu przeciążenia nauczycieli 2. Stopień organizacji szkoły, zależał według ustawy z 17 lutego 1922r. O zakładaniu i utrzymywaniu publicznych szkół powszechnych, od liczby dzieci. Jeżeli w obwodzie szkolnym liczba dzieci nie przekraczała 60, to szkoła była jednoklasowa z jednym nauczycielem. Jeżeli było od dzieci - dwuklasowa, gdzie uczyło dwóch nauczycieli. Dla 150 uczniów była tworzona szkoła trzyklasowa z trzema nauczycielami uczącymi. Powyżej 300 uczniów była organizowana szkoła siedmioklasowa 3. Trudności napotkała polska szkoła w latach kryzysu gospodarczego (1929r.). Szkół i etatów nauczycielskich ubywało, natomiast dzieci, które miały podjąć naukę, przybywało, ponieważ były to roczniki z wyżu demograficznego. W roku szkolnym 1935/1936 na jednego nauczyciela statystycznie przypadało 64 uczniów. Do szkoły w najniżej zorganizowanych szkołach wiejskich uczęszczało jedynie 28% ogółu uczniów publicznych szkół powszechnych. To były najtrudniejsze czasy dla oświaty. Jednym z powodów zaniechania uczęszczania do szkoły był brak obuwia, odzieży, książek a także zatrudnianie dzieci w rolnictwie 4. W początkowym okresie okupacji, tzn. po kampanii wrześniowej, uruchomiono szkoły polskie. Do początku 1940 roku szkoły realizowały program przedwojenny. Zakazano nauczania o Polsce, a nauka opierała się na czasopiśmie Ster, które było obojętne wychowawczo. Nakazano, aby tę gazetę prenumerowała również młodzież 5. Po II wojnie światowej do 1961 roku obowiązywała szkoła siedmioklasowa. Po wejściu w życie Ustawy O rozwoju systemu oświaty i wychowania uchwalona przez Sejm 15 lipca 1961 roku 6 szkoła podstawowa stała się ośmioklasowa. 2 Por. S. Możdżeń, Zarys historii wychowania. Cz II wiek XIX do 1918roku, Kielce 1993, s Por. J. Miąso, Historia wychowania wiek XX, Warszawa 1980, s Por. J. Miąso, Historia, s Por. op. cit. s Por Internetowy System Aktów Prawnych, (dostępność w dniu r.)

5 W 1999 roku wprowadzono kolejną reformę edukacji, która zakładała, że dotychczasowe szkoły podstawowe ośmioletnie stają się szkołami sześcioletnimi i tworzy się trzyletnie gimnazja 7. Rozdział I Historia wsi Przeciszów 1. Położenie miejscowości. Przeciszów położony jest w zachodniej części województwa małopolskiego w pobliżu wschodniego skraju Kotliny Oświęcimskiej i powiecie oświęcimskim 8. Zagrody mieszkańców usytuowane są w pobliżu niewielkiej rzeki Bachórz. Zasila ona swymi wodami stawy rybne na Przyrębie 9. Ukształtowanie terenu jest nizinne. Południe gminy należy do Podgórza Wilamowickiego i ma charakter falisty. Natomiast północna cześć lokalnie jest podmokła oraz w niektórych miejscach zabagniona 10. Przeciszów położony jest w środkowoeuropejskiej strefie klimatycznej, gdzie następuje łączenie się wpływów klimatu kontynentalnego oraz morskiego. Obszar wsi stanowi przejście od tarnowskiej do podkarpackiej dzielnicy rolniczo-klimatycznej oraz leży w dolnej partii umiarkowanie ciepłego piętra klimatycznego Dzieje wsi Przeciszów. Początki wsi Przeciszów założonej prawdopodobnie przez rycerzy niemieckich należy umiejscowić w XIII wieku. W wieku XIV miejscowość ta jest własnością Gothardusa, którego to jako właściciela wymienia Aleksy Siemionow 12. W literaturze 7 Por. Por Internetowy System Aktów Prawnych, (dostępność r.). 8 (dostępność 27 XII 2013r.) 9 Por. J. Zinkow Oświęcim i okolice, Oświęcim 1994, s Por. (dostępność 27 XII 2013r.) 11 (dostępność 27 XII 2013r.) 12 Por. A. Siemionow, Ziemia Wadowicka, Wadowice 1984, s

6 znajdujemy jednak wzmiankę o tym, iż wspomniany Gothardus jest właścicielem wsi Przecieszyn 13. Pierwsze pojawienie się nazwy Przecznow, która leży na szlaku handlowym Oświęcim Zator Kraków, pochodzi z roku Istnieją też inne nazwy miejscowości: Przeticzów, Przejców 15. Wieś do początku XV wieku znajdowała się pod rządami książąt oświęcimskich. Powyższe stwierdzenie ma poparcie w fakcie zapisania przez księcia Jana II Przeciszowa w testamencie swojej żonie Jadwidze. Była ona siostrą króla Władysława Jagiełły 16. Na początku XVI wieku z powodu wojen husyckich i walk o tron czeski Przeciszów został odebrany przez Zygmunta Korybutowicza, albo niejakiego Dzierżko (Deresław) z Rytwian herbu Jastrzębiec i przekazany Jastrzębcom Myszkowskim 17. Rządy nad Przeciszowem około roku 1441 objął Mikołaj z rodu Myszkowskich 18. Kolejnym właścicielem był Piotr, który był obecny na spotkaniu Kazimierza Jagiellończyka z księciem oświęcimskim Kazimierzem. Jagiellończyk zobowiązał się zapłacić księciu oświęcimskiemu 2000 florenów. Na tym dokumencie między innymi widnieje podpis Piotra Myszkowskiego z Przeczica. 19 Być może Piotr był współwłaścicielem, ponieważ w akcie odnoszącym się do powyższej sprawy widnieją podpisy Piotra i Pawła Myszkowskich 20. Myszkowscy stali się wytrawnymi hodowcami ryb a zwłaszcza karpi. We wsi, której byli właścicielami, założyli i pielęgnowali stawy nazwach Wawrzek, Kasztelan i Myszkowski. Między Wawrzyńcem Myszkowskim, a księciem Januszem z Zatora doszło do sprzeczki, dotyczącej dostarczenia wody do stawów rybnych. Podczas ich spotkania 17 sierpnia 1513r. w Spytkowicach Wawrzyniec zabił Janusza i zbiegł do Moskwy. Kiedy Wawrzyniec wsławił się w bitwie pod Orszą w 1514r., jego przewinie zostało zmazane. Powrócił do kraju, gdzie został kasztelanem bieckim 21. W XVI wieku Myszkowscy zmienili wyznanie na kalwińskie. Jednak, już w jedenaście lat po śmierci Zygmunta Myszkowskiego jego brat właściciel 13 Por. J. Putek, O zbójnickich zamkach, heretyckich zborach i oświęcimskiej Jerozolimie, Kraków 1938, s Por. J. Zinkow, Oświęcim i okolice, Oświęcim 1994, s. 273., por A. Hołubowska, Oświęcim i ziemia oświęcimska, Kraków 2004, s Por. J. Putek, O zbójnickich zamkach, heretyckich zborach i oświęcimskiej Jerozolimie, t.1, Kraków 1938, s Por. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1886, tom VII, s Por. J. Zinkow, Oświęcim i okolice, Oświęcim 1994, s Por. E. i A. Fuczkowie, VI wieków Przeciszowa I. monografia wsi, wyd. Zielone Brygady Przeciszów 1996, s Por. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1888, tom IX, s Por. Tamże, str. 128; Por. E. i A. Fuczkowie, VI wieków Przeciszowa, s Por. E. i A. Fuczkowie, VI wieków Przeciszowa, s.16; Por. J. Zinkow Oświęcim i okolice, Oświęcim 1994, s

7 Przeciszowa od roku 1578, biskup krakowski Piotr Myszkowski mógł stwierdzić, że miejscowa ludność powróciła na łono Kościoła 22. Wieś Przeciszów w roku 1627 została przekazana na rzecz krakowskiego konwentu dominikanów przez ostatnich spadkobierców - Ferdynanada i Władysława z rodu Myszkowskich 23. Krakowscy dominikanie mieli swój dom zakonny w Przeciszowie. Liczebność dominikanów nie była duża. Świadczy o tym fakt, że tylko jeden zakonnik uczestniczył w uroczystości przeniesienia relikwii kości świętego Exuperantiusa męczennika, części goleni świętej Venusty, panny i męczenniczki, części ramienia świętego Isebiusa wyznawcy i świętej Konkordiej, mamki świętego Tyburiusa męczennika 24 z Zatora do Palczowic. Po pierwszym rozbiorze Przeciszów dostał się pod zabór austriacki. Władze austriackie dokonał kasaty dóbr klasztornych. Wieś Przeciszów wystawiono na licytację. Zakupu dokonali Przerębscy herbu Nowina, którzy ufundowali obecną murowaną świątynię 25. Około połowy XIX wieku wieś została sprzedana hrabiemu Maurycemu Potockiemu, właścicielowi Zatora. Po 1830 roku Przeciszów zakupili Stanisław i Anna Wąsowiczowie, w 1833 roku Anna Wąsowiczowa przekazuje wieś swojemu pierwszemu mężowi Aleksandrowi Potockiemu. W 1845 roku wieś przejmuje Maurycy Wąsowicz - uczestnik powstania styczniowego, który był założycielem hodowli bażantów 26. Dobra przeciszowskie należały do Potockich do roku W pierwszych dniach września 1939 Przeciszów zajęły wojska niemieckie. Podczas okupacji mieszkańcy wsi sąsiadowali z obozem zagłady w Monowicach i Oświęcimiu. Wieś Przeciszów i okolice aż do pobliskich Spytkowic znalazła się w granicach Rzeszy. Aby pojechać do Krakowa, należało mieć Ilustracja nr 1. Władysław Balon. Fotografia wykonana w roku 1938 lub 1939 w Dęblinie. Autor fotografii nieznany. Zbiory prywatne p. Jolanty Szymonek. 22 Por. E. i A. Fuczkowie, VI wieków Przeciszowa, s.18; Por. J. Kułakowska Lis, red. Małopolska przewodnik, wyd. Bosz, Olszanica 2007, s Por. E. i A. Fuczkowie, VI wieków Przeciszowa, s A. Komoniecki, Chronografia albo dziejopis żywiecki, oprac. S. Grodziski, I. Dwornicka, Żywiec 1987, s Por. J. Kułakowska Lis, red. Małopolska przewodnik, wyd. Bosz, Olszanica 2007, s (dostępność 27 XII 2013r., autor Grażyna Stokłosa.) 27 Por. J. Zinkow, Oświęcim i okolice, Oświęcim 1994, s

8 przepustkę z Berlina 28. W czasie zawieruchy wojennej wielu mieszkańców ucierpiało. Wspomnę tu tylko niektórych. Kierownik szkoły w Przeciszowie Karol Szymeczko i nauczyciel Alfons Zieliński, zostali aresztowani razem ze wszystkimi nauczycielami mężczyznami z Podbeskidzia i Śląska Cieszyńskiego. Początkowo przebywali w obozie Dachau, a następnie zostali przewiezieni do obozu w Austrii do Güsen, gdzie zginęli 29. W sierpniu 1939 roku kierownik szkoły w Przeciszowie Podlesiu, Jan Nikiel, oficer rezerwy, został powołany do wojska polskiego. Po kampanii wrześniowej dostał się do niewoli radzieckiej i w kwietniu 1940 roku został zamordowany w lesie katyńskim 30. Władysław Balon uczeń szkoły w Przeciszowie Podlesiu urodzony w Przeciszowie był lotnikiem dywizjonu myśliwskiego Warszawskiego 316. Niestety samolot wpadł w wody Bridlington Bay r. i pilot zginął 31. W czasie okupacji mieszkańcy wsi położonych wokół Oświęcimia mieli zostać wysiedleni z powodu utworzenia Strefy wpływów KL Auschwitz. Wysiedlania dotknęły między innymi ościennych Piotrowic oraz Polanki Wielkiej. Celem było wysiedlenie znacznej ilości Polaków i sprowadzanie kolonistów niemieckich albo folksdojczy. Jednak Przeciszów został oszczędzony i nie było wysiedleń. Powodem było zapotrzebowanie na robotników budowlanych przy fabryce IG Farben w pobliskich Monowicach. Po skończonych robotach mieli być sukcesywnie wysiedlani 32. W pierwszych dniach stycznia 1945r. wioskę zajęły wojska radzieckie 33. Po II wojnie światowej Przeciszów, podobnie jak i cały kraj, podzielono na gromady, które istniały od r. W 1973 roku powstała gmina Przeciszów w obecnym kształcie terytorialnym. Od 1990 roku gmina funkcjonuje według nowych norm prawnych określonych w ustawie O samorządzie gminnym Por. Kronika szkolna. Las. Zapiski Moniki Czopkówny kierownika szkoły w Przeciszowie Lesie, brak paginacji zapisane pod rokiem 1939/1940, archiwum ZSP G w Przeciszowie Podlesiu. 29 Por. (dostępność 7 I 2014r.) 30 Por. M. Pawela, Dzieje Przejcowa część 3 w Wieści Gminy Przeciszów nr 1(2009), s Por. (dostępność 28 XII 2013r.) 32 Por P. Setkiewicz, Z dziejów obozów IG Farben werk Auchwitz , Oświęcim 2006, s Por. (dostępność 27 XII 2013r.) 34 Por. L. Zugaj, Historia administracji w gminie Przeciszów, Lublin 2013, s. 2, (wydanie na CD biblioteka ZSPG w Przeciszowie Podlesiu.) - 8 -

9 Ilustracja nr 2 Gminy wokół Przeciszowa na austriackiej mapie z 1890 roku (cyt. za L. Zugaj, Historia administracji w gminie Przeciszów, Lublin 2013, s. 7, (wydanie na CD biblioteka ZSPG w Przeciszowie Podlesiu.) - 9 -

10 Rozdział II Historia szkoły w Przeciszowie Podlesiu Powstanie szkoły w Przeciszowie - Podlesiu i jej funkcjonowanie w latach Pierwsza szkoła powstała w 1910 roku, o czym świadczą zachowane w szkolnym archiwum Katalogi klasowe wraz z wykazem klasyfikacyjnym na rok szkolny 1910/1911 (zapisywane później w mniejszym opracowaniu jako Katalog klasowy). Niestety, brak jest kronik z tego okresu i nie wiadomo, gdzie mieściła się szkoła. Prawdopodobnie nauczyciele uczyli w wynajętych izbach u bogatszych mieszkańców Przeciszowa Podlesia. Nauczycielem kierującym szkoły etatowej jednoklasowej mieszanej w Przeciszowie Podlesiu był Józef Śliwiński. Do pracy została skierowana Bronisława Senakrówna, 35 ale z niewiadomych powodów nie uczyła w szkole, albo nie była wychowawczynią klasy. W Katalogu klasowym z tego roku widnieje podpisana jako gospodyni klasy Marya Mendykówna. Nauczycielem religii był ks. Ignacy Białek 36. Uczniów, według katalogów było W tym roku naukę rozpoczyna Ignacy Fik urodzony 4 kwietnia 1904r. Uzyskiwał oceny bardzo dobre w nauce 38. Znany później jako nauczyciel (profesor) w Liceum im. ks. Stanisława Konarskiego w Oświęcimiu. Pochodził z ubogiej rodziny, jednak nie przeszkodziło mu to w ukończeniu polonistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Był znanym i świetnym znawcą literatury, krytykiem, publicystą o poglądach lewicowych 39. We wspomnieniach ks. Józefa Sanaka (ucznia Ignacego Fika) jawi się jako mądry i roztropny wychowawca. Po maturze w 1936r. przyszedłem do profesora Fika, by mu podziękować za jego trudy wychowania i przekazania bogactwa wiedzy. Pytał mnie, jakie mam dalsze plany. Gdy mu powiedziałem, że mam zamiar zostać księdzem, powiedział: Szkoda, że nie kierujesz się na polonistykę, ale jeśli idziesz na teologię, to zostań księdzem solidnym i mądrym.. 35 Por. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1911, nakładem prezydyum C.K. Namiestnictwa, Lwów 1911, s Por. Parafialne wspomnienia, w Chrześcijanin nr 101(listopad 2013), s Por. Katalogi klasowe z wykazem klasyfikacyjnym rok szkolny 1910/1911, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu. 38 Por. tamże. 39 Por. Sanak J. Dumanie w więziennej celi, w: Włoszek R., red., Z biegiem lat 90 lat Liceum ogólnokształcącego im. Stanisława Konarskiego w Oświęcimiu., Oświęcim 2005, s

11 Oto metafizyczny marksista pomyślałem sobie, ale uznałem jego słowa za przejaw wielkiej kultury 40. W okresie okupacji niemieckiej za działalność lewicową został rozstrzelany na Wzgórzach Krzesławickich 41. to: Dwunastu uczniów ukończyło naukę codzienną w dniu 27 czerwca 1911 roku. Byli 1. Hutny Jan 2. Kasperek Jan 3. Kurnik Karol 4. Momot Jan 5. Ścigaj Andrzej 6. Szpiegla Jakób (Zachowano oryginalną pisownię) 7. Wójcik Stefan 8. Balonówna Marya (Zachowano oryginalną pisownię) 9. Bębenkówna Anna 10. Fuczkówna Julia 11. Fuczkówna Zofia 12. Kobylańska Zofia 42 W Katalogu klasowym z roku szkolnego 1910/1911 dla stopnia II roku nauki 2. widnieje zapis, z którego można wnioskować, że nauka na Podlesiu rozpoczęła się od roku szkolnego 1909/1910. Niestety, nie zachowały się żadne źródła w postaci Katalogów klasowych, ani wzmianek o szkole w Przeciszowie Podlesiu w Szematyźmie Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim z roku 1909 i W roku szkolnym 1911/1912 nadal kierownikiem szkoły był Józef Śliwiński, a nauczycielkami Kornelia Łodzińska, Aleksandra Łodzińska i Jadwiga Stchlikówna 43. Nauczycielem religii był miejscowy proboszcz, Ignacy Białek. Według Katalogów 40 Por. Sanak J. Dumanie w więziennej celi, Oświęcim 2005, s Por. Sanak J. Dumanie w więziennej celi, Oświęcim 2005, s Por. Katalogi klasowe z wykazem klasyfikacyjnym rok szkolny 1910/1911, stopień IV, rok nauki VI, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu. 43 Por. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1912, nakładem prezydyum C.K. Namiestnictwa, Lwów 1912, s

12 szkolnych do szkoły zapisało się z początkiem roku szkolnego 156 uczniów. Z czego tylko ośmiu ukończyło szkołę 44. Rok szkolny 1912/1913 rozpoczął się z niewielkimi zmianami kadrowymi. Nastąpiła zmiana organizacyjna nauczania z jednoklasowego na szkołę ludową dwuklasową mieszaną. Pracę podjęła jeszcze jedna nauczycielka, Kazimiera Marya Kozubkówna 45. Do szkoły zapisało się 157 uczniów, a 25 VI 1913 r. absolwentami zostało 12 uczniów 46. Nic nie zapowiadało, że w roku szkolnym 1913/1914 nastąpi zmiana na stanowisku kierownika szkoły, a stało się to nieoczekiwanie ponieważ Katalogi klasowe dla klas I III podpisał Józef Śliwiński, a ostatni Katalog dla klasy IV Michał Gorczyca. Dopiero Szematyzm z 1914 podaje, że szkoła jest dwuklasowa z planem dla szkół czteroletnich 47. Ponadto na jednym z Katalogów na stronie tytułowej widnieje podpis inspektora (wizytatora) Zajączkowskiego. W roku tym pracowałli następujący nauczyciele: Janina Śliwińska z Komandowskich, Jadwiga Stehlikówna 48, Zygmunt Rogoziński 49. Ilustracja nr 3. Zawiadomienie szkolne z roku Zasoby archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu. 44 Por. Katalogi klasowe z wykazem klasyfikacyjnym rok szkolny 1911/1912, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu. 45 Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1913, nakładem prezydyum C.K. Namiestnictwa, Lwów 1913, s Por. Katalogi klasowe z wykazem klasyfikacyjnym rok szkolny 1912/1913, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu. 47 Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1914, nakładem prezydyum C.K. Namiestnictwa, Lwów 1914, s Nazwisko Jadwigi Stehlikówny zapisane jest różnie: Stchlikówna por. Szematyzm na rok 1912, s. 748, Steklikówna, Szematyzm, na rok 1913, s. 816, Stehlikówna, Szematyzm na rok 1914, s. 82, jednak analizując oryginalny podpis złożony na Katalogu klasowym z roku 1912 i 1913, że właściwy jest zapis Stehlikówna

13 Natomiast w roku szkolnym 1914/1915 istnieje szkoła ludowa czteroklasowa mieszana. Zachowały się dwa Katalogi klasyfikacyjne. Rok 1914 był szczęśliwy dla mieszkańców Podlesia, ponieważ w tym roku została tam wybudowana szkoła. Był to budynek murowany dwukondygnacyjny, ze stropami i więźbą dachową drewnianą pokryty dachówką ceramiczną. Schody częściowo drewniane i żelbetonowe. W czterech salach podłogi były drewniane. Zimą ogrzewane za pomocą pieców kaflowych 50. W roku szkolnym 1915/1916 kierownikiem w dalszym ciągu był Michał Gorczyca. Pracę jako nauczycielki podjęły: Genowefa Gorczycowa, Emilia Wójcikówna. Stan szkoły to 206 uczniów 51. Kolejny rok szkolny przyniósł zmiany w kadrze nauczycielskiej. Kierownikiem nadal jest Michał Gorczyca, ale już obsada nauczycielska się zmieniła. Pozostała Genowefa Gorczycowa, a zatrudniono nowe nauczycielki Jadwigę Pędzikiewiczównę, Emilię Wójcikównę oraz zmienił się katecheta, którym został ks. Franciszek Kapusta. Na podstawie zachowanych Katalogów klasowych uczniów było Wyjątkowy był rok szkolny 1917/1918 z powodu zakończenia I wojny światowej i odzyskania przez Polskę niepodległości. Funkcję kierownika szkoły czteroklasowej mieszanej pełnił Michał Gorczyca. Natomiast kadra nauczycielska się zmieniła. Odeszła Emilia Wójcikówna, ale nikt nie przyszedł na jej miejsce. Z tego powodu Jadwiga Pędzikiewiczowa została gospodynią klasy II i w zastępstwie klasy III. W trakcie roku szkolnego zmienił się też ksiądz katecheta. Dotychczasowego zastąpił ks. Józef Ludkowski Por. Katalogi klasowe z wykazem klasyfikacyjnym rok szkolny 1913/1914, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu. 50 Por. Ryszka Jan, Opinia badania gruntu dla posadowienia szkoły podstawowej Przeciszów Podlesie, w: Założenia projektowe na rozbudowę szkoły podstawowej w Przeciszowie Podlesiu pow. Oświęcim, Oświęcim, 5 XII 1966r., archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu. 51 Por. Katalogi klasowe z wykazem klasyfikacyjnym rok szkolny 1915/1916, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu. 52 Por. Katalogi klasowe z wykazem klasyfikacyjnym rok szkolny 1916/1917, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu. 53 Por. Katalogi klasowe z wykazem klasyfikacyjnym rok szkolny 1917/1918, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu

14 2.2. Szkoła w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Kierownikiem na rok szkolny 1918/1919 pozostał Michał Gorczyca. Nauczycielami byli: Genowefa Gorczycowa, Franciszek Wróbel, Marya Błasiakówna oraz ks. Józef Ludkowski katecheta, którzy uczyli 120 uczniów według zachowanych katalogów 54. Rok szkolny 1919/1920 przynosi zmiany w nazewnictwie. Na Katalogu klasowym nie widnieje kraj Galicya ale kraj Małopolska. Kierownikiem jest Michał Gorczyca szkoły dwuklasowej. Nauczycielami: Genowefa Gorczycowa, Stanisław Wilczak, Róża Kozłowska, która zastąpiła od 1 marca 1920 Franciszka Wróbla oraz ks. Józef Ludkowski 55. Z zachowanych Katalogów klasowych wynika, że szkoła na Podlesiu w roku szkolnym 1920/1921 stała się szkołą ludową dwuklasową mieszą. Nastąpiła tez poważna wymiana kadry uczącej. Nowym kierownikiem został Stanisław Wilczak, nauczycielami zaś: nieznana z imienia Wilczakowa, Aniela Jetmarówna, ks. Ignacy Białek oraz dotychczasowa nauczycielka Róża Kozłowska. Do szkoły zostało zapisanych 96 uczniów. Rok szkolny 1921/1922 był szczególny, gdyż na stanowisku pozostał jeden nauczyciel. Nie ma jednak dokumentów, które wyjaśniałyby tę sytuację. Był nim Franciszek Ilustracja nr 4. Zawiadomienie szkolne z roku Zasoby archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu. 54 Por. Katalogi klasowe z wykazem klasyfikacyjnym rok szkolny 1918/1919, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu 55 Por. Katalogi klasowe z wykazem klasyfikacyjnym rok szkolny 1919/1920, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu

15 Wróbel, który równocześnie pełnił funkcję kierownika i uczył 96 uczniów. Do szkoły dojeżdżał miejscowy ksiądz Ignacy Białek, aby uczyć religii. To był wyjątkowy rok - wszyscy otrzymali promocję 56. Podobnie było w roku szkolnym 1922/1923. Stanowisko nauczyciela a zarazem kierownika szkoły dla 89 uczniów, objął A. Rejowski. Pełnił funkcję kierownika do 1926 roku. W pierwszym półroczu odbyły się tylko 4 lekcje religii i tym samym ks. katecheta nie wystawił ocen brak imienia i nazwiska z powodu nieczytelnego podpisu. Podobnie jak w poprzednim roku szkolnym wszyscy uczniowie otrzymali promocję, mimo ocen dyskwalifikujących do jej otrzymania 57. W roku szkolnym 1923/24 w szkole powszechnej dwuklasowej 102 uczniów kształcili: Marja Tomaszkówna (zachowano oryginalną pisownię), Marja Witowska, ks. Jan Szewczyk 58. Natomiast w kolejnym roku do szkoły zapisało się 107 uczniów. Stanowisko nauczyciela zajmowała Mostowska. W tym roku szkoła przeżywała wizytację inspektora Zajączkowskiego z kuratorium. Niestety, katecheta na katalogu klasowym nie złożył podpisu, chociaż lekcje religii odbywały się, o czym świadczą wystawione oceny 59. Duże zmiany przyniósł rok 1925/1926. Szkoła uzyskała prawa Szkoły Powszechnej 3 klasowej mieszanej. Dzieci zapisanych było roczników przydzielonych do 5 oddziałów w ten Ilustracja nr 5. Świadectwo szkolne z roku Zasoby archiwum ZSP - G w Przeciszowie Podlesiu 56 Por. Katalogi klasowe z wykazem klasyfikacyjnym rok szkolny 1921/1922, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu 57 Por. Katalogi klas owe z wykazem klasyfikacyjnym rok szkolny 1922/1923, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu 58 Por. Katalogi klasowe z wykazem klasyfikacyjnym rok szkolny 1923/1924, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu 59 Por. Katalogi klasowe z wykazem klasyfikacyjnym rok szkolny 1924/1925, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu

16 sposób, że roczniki od 1 do 3 uczyły się razem, a roczniki 4 i 5 uczyły się w oddziale V, natomiast roczniki 6 i 7 zapisane były do oddziału V. Obsada nauczycielska była skromna, ponieważ jak wynika z Katalogów klasowych, było tylko dwóch nauczycieli. Kierownik Rojewski i p. Mostowska. Nauka religii odbywała się, mimo że nie ma zapisanego imienia i nazwiska katechety 60. Niestety, od roku szkolnego 1926/1927 szkoła stała się szkołą powszechną dwuklasową mieszaną. Nastąpiła też zmiana na stanowisku kierownika (z powodu nieczytelnego podpisu, nie można odczytać poprawnie nazwiska) został nim Franciszek Kmita 61, a drugą nauczycielką była Zofja Isulowa (zachowano oryginalną pisownię). Kierownik zaznaczał przy podpisie, że sprawuje tę funkcję w zastępstwie. Do szkoły zapisanych zostało 116 uczniów. Nauka była tak zorganizowana, że roczniki 1, 2, 3 uczył się w oddziale I, II, III i uczniowie byli zapisani do jednego Katalogu klasowego. Natomiast roczniki 4, 5, 6, 7 uczyły się w oddziale IV i V. Nauczycielem religii był ks. Jan Szewczyk. W tym roku szkolnym rozpoczął naukę Władysław Balon, słynny lotnik dywizjonu 316 w Anglii. Jako uczeń szkoły w Przeciszowie Podlesiu otrzymywał najwyższe noty 62. Rok szkolny 1927/1928 rozpoczął się bez zmian kadrowych. Do szkoły zapisało się 128 uczniów. Nastąpiła zmiana wzoru druku Katalogu klasowego. Na pierwszej stronie Katalogu już nie było miejsca przeznaczonego na podpis katechety. Obowiązywała następująca skala ocen: bardzo dobry, dobry dostateczny, niedostateczny. Sprawowanie oceniano jako: bardzo dobre, dobre, odpowiednie lub nieodpowiednie. Zmienił się katalog przedmiotów i tak uczeń otrzymywał oceny: ze sprawowania, z religii, j. polskiego, j. niemieckiego (w szkole w Przeciszowie - Podlesiu nie uczono j. niemieckiego), rachunków i geometrii, z przyrody żywej, fizyki i chemii, z higieny, z nauki geografii współczesnej, historii, rysunków, robót ręcznych, śpiewu, ćwiczeń cielesnych, robót kobiecych. Uczeń otrzymywał również wynik ogólny, w skali: bardzo dobry, dobry, dostateczny, niedostateczny. W Katalogu 60 Por. Katalogi klasowe z wykazem klasyfikacyjnym rok szkolny 1925/1926, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu. 61 W tej pracy będę używał nazwiska Kmita. Podpis jest nieczytelny i nazwisko można odczytać jako Kmita, Knita, Hnita. 62 Por. Katalogi klasowe z wykazem klasyfikacyjnym rok szkolny 1926/1927, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu

17 klasowym znalazło się Miejsce na wpisanie uwag związanych z klasyfikacją. Z tej rubryki w przeglądanych przez mnie katalogach nauczyciele korzystali sporadycznie. Kierownikiem w nowym roku szkolnym 1928/1929 została w zastępstwie Zofia Isulowa. Pracę podjęła również nowa nauczycielka Jadwiga Oplustilówna. Podział klas taki sam jak w poprzednim roku. Do szkoły zapisało się 126 uczniów. W tym roku w Katalogu klasowym nauczyciele dodatkowo wykazali ilość uczniów uzdolnionych. Z tego zapisu wynika, że w oddziałach było dużo uczniów uzdolnionych: w oddziale I 65% uczniów, w oddziale II 76% a w oddziale III 82%, w oddziale IV (4 rok nauki) aż 92%, w oddziale IV (5 rok nauki) 56%, w oddziale V 84%. Najwięcej uczniów było nieklasyfikowanych w oddziale IV (w 5 roku nauki) bo aż 34% 63. W roku szkolnym 1929/1930 na stanowisko kierownika powrócił Franciszek Kmita, a Zofia Isulowa wróciła do wykonywania zawodu nauczycielki. Odeszła Jadwiga Oplustilówna. Do szkoły zapisanych zostało 147 uczniów. Pojawiają się wpisy, że uczeń 7 - letni został oddany na służbę i w danej miejscowości kontynuuje naukę. Ponadto we wsi były rodziny biedne, ponieważ przy wydaniu duplikatu świadectwa zanotowano, że proszący okazał się świadectwem, iż nie jest w stanie zapłacić za wystawienie duplikatu świadectwa 64. W obsadzie kadrowej na rok szkolny 1930/1931 nie zaszły zmiany. Zapisanych zostało 140 uczniów 65. W 1931 roku przez Przeciszów przejeżdżał Józef Piłsudski. Mieszkańcy i dzieci ze szkoły pozdrawiały kwiatami marszałka 66. Również bez zmian kadrowych rozpoczął się rok szkolny 1931/1932. Zapisanych zostało 113 uczniów 67. W kolejnym roku pełniącym obowiązki kierownika szkoły została Zofia Isulowa. A nauczycielem Romana Strebalówna (nazwisko mało czytene). Zapisanych 63 Por. Katalogi klasowe z wykazem klasyfikacyjnym rok szkolny 1928/1929, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu 64 Por. Katalogi klasowe z wykazem klasyfikacyjnym rok szkolny 1929/1930, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu 65 Por. Katalogi klasowe z wykazem klasyfikacyjnym rok szkolny 1930/1931, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu 66 Por. Wywiad z Zofią Pokrzyk rękopis zasoby własne. 67 Por. Katalogi klasowe z wykazem klasyfikacyjnym rok szkolny 1931/1932, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu

18 zostało 147 uczniów 68. Weszło w życie Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego o organizacji roku szkolnego. Rok szkolny trwa od 20 sierpnia do 19 sierpnia roku następnego. Dzielił się na dwa półrocza - od 20 VIII do 22 grudnia (oraz dwa okresy 20 VII do 20 X i od 21X do 22 XII) i od 15 stycznia do 15 czerwca (i dwa okresy od 16 I do 31 III i od 1 IV do 15 V) 69. Brak Katalogów klasowych wraz z wykazem klasyfikacyjnym z roku szkolnego 1933/1934. W roku szkolnym 1934/1935 wprowadzono nowy wzór Księgi ocen sprawowania się i postępów w nauce uczniów. Pod względem kadrowym nie nastąpiła zmiana. Pojawia się podpis ks. katechety Jana Szewczyka 70. Zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem rok szkolny 1935/1936 trwał od 1 września do 31 sierpnia i składał się z dwóch półroczy, a dzieci miały ferie zimowe od 23 XII do 9 I. Ferie wielkanocne trwały 7 dni od Wielkiej Środy do wtorku poświątecznego włącznie. Wakacje rozpoczynały się od 22 czerwca a kończyły ostatniego dnia sierpnia 71. Do szkoły zostało zapisanych 121 uczniów 72. Nastąpiła całkowita wymiana kadry nauczycielskiej. Od 1 września placówkę objął kierownik szkoły Adam Korczak, a nauczycielką została Helena Korczakowa. Ona to w kolejnym roku pełniła obowiązki kierownika szkoły. Stanowisko nauczycielki objęła Władysława Mizerzanka. Do szkoły zapisanych było 128 uczniów 73. Kierownikiem szkoły w rok 1937/1938 został Jan Nikiel, który pełnił tę funkcję do roku Nauczycielkami były: Maria Nikiel, Anna Pokrzykówna. Do szkoły 68 Por. Katalogi klasowe z wykazem klasyfikacyjnym rok szkolny 1932/1933, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu 69 Por. Rozporządzanie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego o organizacji roku szkolnego dnia 18 listopada 1932r., (Dz. Urz. Min. W. R. i O. P. r. 1932, Nr 8, poz. 99, 1, 2, Por. Księga Ocen sprawowania się i postępów w nauce uczniów w roku szkolnym 1934/1935, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu 71 Por. Rozporządzanie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego o organizacji roku szkolnego dnia 4 maja 1935r., (Dz. Urz. Min. W. R. i O. P. r. 1935, Nr 4, poz. 36, 1, 2, 3, Por. Księga Ocen sprawowania się i postępów w nauce uczniów w roku szkolnym 1935/1936, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu 73 Por. Księga Ocen sprawowania się i postępów w nauce uczniów w roku szkolnym 1936/1937, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu

19 uczęszczało 119 uczniów 74. W kolejnym roku szkołę opuściła Anna Pokrzykówna. Do szkoły zapisanych było 132 uczniów Okupacja nieniecka i czasy po II wojnie światowej W starym budynku szkoły do 1974r. Niestety, Księgi ocen z roku szkolnego 1939/1940 nie zachowały się. Po wybuchu II wojny światowej władze niemieckie nie zabroniły uczyć w języku polskim. Nie wolno był uczyć historii, geografii. W Przeciszowie korzystano z podręczników przedwojennych, w których dzieci musiały zakleić godło polskie i czytanki o treści historycznej 75. Zachowały się dane ogólne z Inspektoratu Szkolnego w Wadowicach. Według nich, na dzień 15 czerwca 1939 roku zatrudnionych było dwóch nauczycieli, którzy uczyli 140 uczniów. Szkołę ukończyło 9 absolwentów 76. Ponieważ znaczna ilość miejscowej ludności uciekła na Wschód, szkoła przez dwa miesiące nie funkcjonowała. Dzieci w szkole uczyły się 8 miesięcy 77. W roku szkolnym 1941/1942 zapisanych do szkoły było 156 uczniów. Katalogi klasyfikacyjne prowadzono odręcznie, a zapisy były w języku niemieckim. Kierownikiem szkoły była Maria Nikiel. Nauczycielką Kazimiera Borkówna 78. W latach zapisanych było odpowiednio 135 i 132 uczniów 79. Rok szkolny 1943/1944 zakończył się 15 lica 1944r 80. W ostatnim roku okupacji do szkoły uczęszczało 120 uczniów. W arkuszach ocen widnieją pierwsze zapiski, że uczniowie powrócili z Niemiec. W dalszym ciągu 74 Por. Księga Ocen sprawowania się i postępów w nauce uczniów w roku szkolnym 1937/1938, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu 75 Por. Kronika szkolna. Las. Zapiski Moniki Czopkówny kierownika szkoły w Przeciszowie Lesie, brak paginacji zapisane pod rokiem 1939/1940, archiwum ZSP G w Przeciszowie Podlesiu. 76 Por. Szkolnictwo polskie jawne i tajne w okresie okupacji w: Inspektorat Szkolny w Wadowicach. Ankiety dotyczące szkolnictwa polskiego jawnego i tajnego w okresie wojny dotyczące szkół powiatu wadowickiego. Ogólna charakterystyka. Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Oświęcimiu 16/433/1, s Por. Kronika szkolna. Las. Zapiski Moniki Czopkówny kierownika szkoły w Przeciszowie Lesie, brak paginacji zapisane pod rokiem 1939/1940, archiwum ZSP G w Przeciszowie Podlesiu. 78 Por. Klasifikations Katalog. Schuljahr 1941/1942, archiwum ZSP G w Przeciszowie Podlesiu. 79 Por. Klasifikations Katalog. Schuljahr 1942/1943, archiwum ZSP G w Przeciszowie Podlesiu. 80 Por. Klasifikations Katalog. Schuljahr 1944/1945, archiwum ZSP G w Przeciszowie Podlesiu

20 kierownikiem szkoły była Maria Nikiel 81. W okresie od września 1944 do stycznia 1945 często przerywano naukę z powodu nalotów. Ponadto praca nauczycieli kontrolowana była przez inspektora niemieckiego. Dzieci musiały zbierać zioła lecznicze przeznaczone dla wojska niemieckiego 82. Rok szkolny trwał tylko 5 miesięcy i nikt nie ukończył szkoły 83. W okresie prawie całej okupacji korzystano z czterech sal lekcyjnych. W 1944r trzy sale i jeden pokój zabrał okupant do swojej dyspozycji 84. Podczas okupacji niemieckiej nieprzerwanie uczyła Maria Nikiel. Nauczyciele pracujący podczas okupacji: Anna Pokrzyk pracowała 1 rok i 4 miesiące, Kazimiera Borek pracowała 8 miesięcy, Aniela Mamica - 2 miesiące oraz Stanisława Nowak - 5 miesięcy 85. W roku szkolnym uczyło się 68 uczniów. Kierownikiem szkoły była Maria Nikiel. Pracowała jeszcze jedna nauczycielka, której podpis, niestety, jest nieczytelny. Nauczanie religii prowadził O. Anioł Sroczyński OFM franciszkanin, który dojeżdżał z klasztoru w Kętach. Z dostępnych dokumentów dotyczących kolejnych lat można odczytać tylko imiona i nazwiska pracujących nauczycieli: 1946/1947, 1947/1948, 1948/ Janina Stanek, Maria Nikiel. 1949/ Helena Ptak, Maria Nikiel, Janina Stanek, Zofia Wróbel. 1950/ Władysława Czubak, Maria Nikiel, Zofia Wróbel, Janina Stanek. Dnia 4 września 1950 roku Zofia Wróbel w obecności kierownika szkoły Marii Nikiel i Janiny Stanek złożyła ślubowanie służbowe, w którym zobowiązuje się miedzy innymi do przestrzegania przepisów i zachowania tajemnicy służbowej / Maria Nikiel, Ewa Hertig 87 z domu Woźniak 88, Jan Grzesło, Zofia Wróbel, W. Malinowska. 81 Por. Oceny sprawowania się i postępów w nauce uczniów oddziału pierwszego, drugiego, trzeciego i czwartego, w roku szkolnym 1944/1945, archiwum ZSP-G w Przeciszowie Podlesiu 82 Por. Szkolnictwo polskie jawne i tajne, Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Oświęcimiu 16/433/1, s Por. j. w., s Por. j. w., s Por. j. w., s Por. Protokół dopełnienia aktu ślubowania służbowego, Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Oświęcimiu 16/38/1677, s

21 1952/ Jan Grzesło, Wanda Wojnar, Maria Nikiel, Zofia Wróbel. 1953/1954- Maria Nikiel, Czesława Borowiec 89, Bujak Konstanty 90, Danuta Winkler 91, Wanda Grzesło. W tym roku kierownik szkoły III stopnia w Przeciszowie, czyli 7 - klasowej (Maria Nikiel) i Komitet Rodzicielski (Ludwik Kwadrans, Stanisław Stokłosa i Władysław Pokrzyk) działający przy szkole w Przeciszowie Podlesiu zwrócili się do Powiatowej Rady Narodowej Wydział Finansowy w Oświęcimiu o pozwolenie na jednorazowy bufet na zabawę noworoczną dla rodziców. Dochód miał być przeznaczony na cele szkolne. Uzyskano taką zgodę 92. W roku szkolnym 1954/1955 na stanowisko kierownika siedmioletniej Zbiorczej Szkoły Podstawowej została mianowana Janina Zielińska. W tym czasie w szkole pracowali następujący nauczyciele: Wanda Grzesło, Danuta Wrona i Konstanty Bujak. Do szkoły było zapisanych 139 dzieci z Podlesia i Lasu. Zajęcia w szkole, zgodnie z zarządzaniem Ministra Oświaty, zaczynały się apelem 93. Do końca sierpnia jako katecheta pracował ks. Franciszek Kapuściński, kiedy to, jak pisze w swoim życiorysie został pozbawiony prawa nauczania religii w szkole bez podania przyczyny 94. Komitet Rodzicielski działał prężnie. Na zebraniu sprawozdawczo wyborczym w dniu 14 XI 1954 roku podjęto uchwałę, aby ogrodzić teren szkoły. Jak wzorowo układała się współpraca pomiędzy rodzicami nauczycielami i uczniami świadczy fakt, 87 Por. Wyciąg aktu małżeństwa, Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Oświęcimiu 16/38/1676, oznakowano jako C2. 88 Por. Podanie do Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Oświęcimiu, Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Oświęcimiu 16/38/1676, s Por. Informacja do Prezydium Powiatowej Rady Narodowej Wydział Oświaty w Oświęcimiu o podjęciu zatrudnienia, w: Akta osobowe, Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Oświęcimiu 16/38/1577, s Por. Akt mianowania na nauczyciela szkoły w Przeciszowie Podlesiu, w: Akta osobowe, Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Oświęcimiu 16/38/1581, s Por. Akt mianowania na nauczyciela szkoły w Przeciszowie Podlesiu, w: Akta osobowe, Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Oświęcimiu 16/38/1669, s Por. Podanie Do powiatowej Rady Narodowej Prezydium PRN w Oświęcimiu Wydział Finansowy w Oświęcimiu, w: Jednorazowy wyszynk wódek 1953, Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Oświęcimiu 16/2255, s Por. Kronika szkoły Przeciszów Podlesie, brak paginacji, zapisane pod rokiem 1954, archiwum ZSP G w Przeciszowie Podlesiu. 94 Por. Życiorys w: Akta osobowe, Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Oświęcimiu 16/38/3983, s

22 który zapisał kronikarz. Na zakończenie zebrania delegacja uczennic złożyła podziękowanie ustępującemu zarządowi za dotychczasową pracę i wręczyła wiązankę kwiatów przewodniczącemu, ob. Kasperze Ludwikowi. Następnie członkowie kółka artystycznego odtańczyli Polkę pod kierunkiem ob. Grzesło Wandy 95. W maju 1955 roku ogrodzono teren szkoły. Materiał na ogrodzenie został zakupiony z budżetu szkoły z Gromadzkiej Rady Narodowej. Wszystkie prace zostały wykonane społecznie przez rodziców uczniów uczęszczających do szkoły. Od września 1955 roku szkoła w Przeciszowie - Podlesiu miała filię szkoły w Lesie. Do grona pedagogicznego dołączyła Monika Czopek. Do szkoły uczęszczało 132 uczniów, a w punkcie filialnym w Lesie Pierwszym zapisanym w kronice osiągnięciem uczniów szkoły jest zdobycie I miejsca w powiatowym konkursie Kółek Artystycznych za taniec Krakowiak pod kierunkiem Wandy Grzesło. Nagrodą był wyjazd do Koszalina na pięciodniowy Zjazd Wojewódzki Organizacji Harcerskiej. Rok szkolny 1955/1956 został zakończony egzaminem, który złożyło 21 uczniów klasy VII 96. Należy nadmienić, że Janina Zielińska była założycielką drużyny harcerskiej, która skupiała cztery zastępy w Przeciszowie-Podlesiu i jeden w Lesie. Ponadto nastąpiło ujednolicenie administracji. Powstały Gromadzkie Rady Narodowe. Przeciszów Podlesie i Las należały do jednej gromady, a pierwszym przewodniczącym został Roman Malinkiewicz 97. Rok szkolny 1956/1957 rozpoczął się od zmian kadrowych. Odeszli następujący nauczyciele Jan Grzesło, Wanda Grzesło, Józefa Kuwik. Nauczyciele uczący to Janina Zielińska, Monika Czopek, Danuta Wrona, Karolina Soja. W placówce głównej i filialnej zapisanych jest razem 187 uczniów. Jednym z ważniejszych wydarzeń szkoły zapisanych w kronice jest zabawa z podwieczorkiem z okazji Międzynarodowego Dnia Dziecka. 95 Por. Kronika szkoły Przeciszów Podlesie, brak paginacji, zapisane pod rokiem 1954, archiwum ZSP G w Przeciszowie Podlesiu. 96 Por. Kronika, zapisane pod rokiem 1955, archiwum ZSP G w Przeciszowie Podlesiu. 97 Kronika szkolna. Las. Zapiski Moniki Czopkówny kierownika szkoły w Przeciszowie Lesie, brak paginacji zapisane pod rokiem 1954/1955, archiwum ZSP G w Przeciszowie Podlesiu

23 Dzięki staraniom kierownika szkoły jak i Komitetu Rodzicielskiego oddano do użytku budynek gospodarczy 98. W roku 1956 następuje przewrót polityczny. Na czele rządu staje Władysław Gomułka. W wyniku odwilży do szkoły wraca religia 99. Rok szkolny 1957/1958 rozpoczął się od zmian. Szkoła w Lesie stała się ponownie samodzielną placówką 100. Grono pedagogiczne składało się z następujących nauczycieli: Janina Zielińska - kierownik szkoły, Józefa Kuwik, Danuta Wrona, Karolina Soja. W czasie wakacji z funduszy Komitetu Rodzicielskiego, które pochodziły z imprez, zostały odnowione sale i korytarze szkoły 101. Uroczyste rozpoczęcie roku szkolnego 1958/1959 nastąpiło 1 wrzśenia. Naukę rozpoczęło 155 dzieci. Pracujący w szkole nauczyciele to: Janina Zielińska - kierownik szkoły i nauczyciele: Roman Filarski 102, Karolina Soja, Danuta Wrona, Alicja Kasprzak. W listopadzie 1958 roku z okazji Dnia Karty Nauczyciela zorganizowano spotkanie Komitetu Rodzicielskiego. Przewodniczący Komitetu Rodzicielskiego, Franciszek Walczak, serdecznie podziękował nauczycielom za włożony trud w nauczanie i wychowanie dzieci. W maju 1959 roku zorganizowano wycieczkę autokarową dla 60 uczniów do Krakowa i Wieliczki. 2 czerwca 1959 roku szkoła otrzymała aparat telewizyjny Belweder i stabilizator od Gminnej Spółdzielni Samopomoc Chłopska w Zatorze. Spółdzielnia zakupiła telewizory z nadwyżki budżetowej 103. Do grona nauczycielskiego dołączyła Kazimiera Górka. Rok szkolny 1959/1960 rozpoczął się nie tylko od zmian personalnych, ale i od zmiany stopnia organizacji. Ze względu na większą liczbę dzieci dodano piąty etat, który objęła Weronika Kaleńska. 98 Por. Por. Kronika, zapisane pod rokiem 1957, archiwum ZSP G w Przeciszowie Podlesiu. 99 Por. Kronika szkolna. Las. Zapiski Moniki Czopkówny kierownika szkoły w Przeciszowie Lesie, brak paginacji zapisane pod rokiem 1956/1957, archiwum ZSP G w Przeciszowie Podlesiu. 100 Por. jw. zapisane pod rokiem 1957/ Por. jw., zapisane pod rokiem 1957/1958, archiwum ZSP G w Przeciszowie Podlesiu. 102 Por. Umowa o pracę, w: Akta osobowe, Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Oświęcimiu 16/38/1599, s Por. Kronika, zapisane pod rokiem 1958/1959, archiwum ZSP G w Przeciszowie Podlesiu

24 Drużyna harcerska działała w szkole bardzo prężnie. W listopadzie absolwentka szkoły Danuta Fuczek wraz z harcerzami zorganizowała uroczystą akademię z okazji Dnia Karty Nauczyciela. Natomiast wieczorem Komitet Rodzicielski zaprosił na uroczystą kolację wszystkich nauczycieli. Takie imprezy organizowane we współpracy nauczycieli i rodziców odbyły się w tym roku jeszcze dwie były to: zabawa noworoczna i Międzynarodowy Dzień Dziecka. Ze zgromadzonych funduszy w sierpniu 1960 roku przebudowano dwa piece, odnowiono korytarze oraz poprawiono dach, który ucierpiał podczas jesiennej wichury 104. Liczebność uczniów z każdym rokiem wzrastała. W roku szkolnym 1960/1961 uczyło się 172 uczniów. We wrześniu dzięki Zarządowi G.S. Samopomoc Chłopska w Zatorze, który ofiarował 1500 zł na zakup towaru, zorganizowano sklepik szkolny. Na zaproszenie Powiatowego Domu Kultury Dzieci i Młodzieży w Oświęcimiu trzydziestu uczniów szkoły wzięło udział w zabawie karnawałowej w dniu 8 stycznia 1961r. Jak zapisał kronikarz szkoła służyła społeczeństwu miejscowemu jak umiała marca 1961 roku ks. Franciszek Kapuściński składa podanie do Inspektoratu Oświaty w Oświęcimiu, w którym prosi o zatrudnienie go jako katechety 106. Niestety, otrzymuje negatywną odpowiedź z dnia 16 sierpnia tegoż roku na podstawie Ustawy z dnia 15 lipca 1961r. o rozwoju oświaty i wychowania, co potwierdzają zachowane dokumenty 107. W dniu 22 czerwca 1961 roku klasa VII 23 uczniów - otrzymała świadectwa. Po południu jako absolwenci szkoły zorganizowali podwieczorek wspólnie z gronem nauczycielskim. Rok szkolny zakończył się 24 czerwca 1961roku. Na uroczystym apelu był obecny przedstawiciel Komitetu Opiekuńczego Szkoły z Zakładów Chemicznych Oświęcim. Kierownik szkoły Janina Zielińska pożegnała nauczycielkę Karolinę Wojnar, która podjęła pracę w Nowej Hucie Por. Kronika, zapisane pod rokiem 1959/1960, archiwum ZSP G w Przeciszowie Podlesiu. 105 Por. Kronika, zapisane pod rokiem 1959/1960, archiwum ZSP G w Przeciszowie Podlesiu. 106 Por.: Akta osobowe, Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Oświęcimiu 16/38/3983, s Por. Akta osobowe, Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Oświęcimiu 16/38/3983, s Por. Kronika, zapisane pod rokiem 1960/1961, archiwum ZSP G w Przeciszowie Podlesiu

25 Skład kadry nauczycielskiej w roku szkolnym 1961/1962 przedstawiał się następująco: kierownik szkoły Janina Zielińska, Alicja Kasprzak, Kazimiera Górka, Weronika Wątroba, Zofia Gibas. Szkoła liczy 170 uczniów. Początek roku był szczególnie radosny, ponieważ przedstawiciel Komitetu Opiekuńczego Szkoły z Zakładów Chemicznych w Oświęcimiu przekazał pomoce naukowe do prac ręcznych, fizyki i chemii. W październiku 1961 roku oddano po remoncie budynek szkoły. Wymieniono okna, drzwi, podłogi w dwóch klasach oraz schody drewniane na żelbetonowe. Ponadto cały budynek został otynkowany. Zorganizowano przy współpracy całej społeczności szkolnej, rodziców następujące uroczystości: Dzień Karty Nauczyciela. Międzynarodowy Dzień Dziecka. 19 czerwca 1962 roku 27 uczniów opuściło mury szkoły. Podczas uroczystego zakończenia roku szkolnego po raz pierwszy kierownik szkoły Janina Zielińska wyróżniła uczniów, którzy byli zawsze obecni na zajęciach lekcyjnych. Byli to uczniowie: kl. I Józef Michałek i Jadwiga Jodłowska, kl. II Jan Ryszka i Władysława Śliwińska, kl. III Małgorzata Cygan, Andrzej Bury i Jerzy Oleksy, kl. IV Jan Łuszczek i Józef Jodłowski, kl. V Andrzej Oleksy, kl. VI Zdzisław Ścigaj 109. Rok szkolny 1962/1963 rozpoczął się w niezmienionym składzie pedagogów. Do szkoły uczęszczało 168 dzieci. Już tradycyjnie, w Dniu Karty Nauczyciela dzieci Ilustracja nr 6. Budynek szkolny w 1961 roku (przed remontem) ( obecnie ul. Podlesie 90) Kronika szkoły. Rok szkolny 1960/1961 Przeciszów Podlesie. Autor fotografii nieznany. 109 Por. Kronika, zapisane pod rokiem 1961/1962, archiwum ZSP G w Przeciszowie Podlesiu

26 i przedstawiciele Komitetu Rodzicielskiego złożyli gronu pedagogicznemu życzenia. Ponadto nauczyciele uczestniczyli w uroczystej akademii zorganizowanej przez Ognisko Zator. Zima roku 1963 była sroga. Ministerstwo Oświaty zawiesiło na tydzień zajęcia w szkołach. 2 lutego 1963 roku zmarł kierownik szkoły w Przeciszowie, Józef Mroziński. Mimo mrozu i zawiei śnieżnych, prawie cała społeczność Przeciszowa udała się na uroczystości pogrzebowe do Kęt. W szkole jak zawsze odbywały się imprezy, takie jak: zabawa karnawałowa, Dzień Kobiet, na który zaproszono mamy uczniów. Z okazji Międzynarodowego Dnia Dziecka Komitet Rodzicielski oraz Spółdzielnia Uczniowska zakupili bilety na seans filmowy pt. Tomcio Paluch. Uroczyste zakończenie roku szkolnego odbyło się 29 VI 1963r. Mury tej szkoły opuściło 28 absolwentów 110. Rok szkolny 1963/1964 rozpoczął się 3 września w niezmienionym składzie nauczycielskim. Do szkoły uczęszczało 164 uczniów. Do klasy V dodatkowo przybyło 16 uczniów z Lasu. Z czego wynika, że w Lesie szkoła była tylko czteroklasowa. Z okazji tysiąclecia powstania Państwa Polskiego w marcu 1964 roku na terenie szkoły odbyły się eliminacje do konkursu czytelniczego. Pierwsze miejsce zajął Jerzy Oleksy, który pojechał na eliminacje powiatowe. Nagrody dla uczniów ufundował Komitet Rodzicielski. W czerwcu w baraku Ludowego Zespołu Sportowego spotkała się młodzież szkoły na Podlesiu i Lasu z młodzieżą Powiatowego Domu Kultury Dzieci i Młodzieży w Oświęcimiu. Na tym spotkaniu odbyło się przedstawienie kukiełkowe oraz koncert orkiestry i chóru dziecięcego z Oświęcimia. 20 czerwca klasa VII pożegnała uroczyście szkołę. Natomiast 5 dni później nastąpiło uroczyste zakończenie roku szkolnego Por. Kronika, zapisane pod rokiem 1962/1963, archiwum ZSP G w Przeciszowie Podlesiu. 111 Por. Kronika, zapisane pod rokiem 1963/1964, archiwum ZSP G w Przeciszowie Podlesiu