Sesja II Treści nauczania i organizacja studiów w świetle Procesu Bolońskiego

Transkrypt

1 Sesja II Treści nauczania i organizacja studiów w świetle Procesu Bolońskiego XIX Ogólnopolska Konferencja Dydaktyczna Nauczanie przedmiotów ilościowych a potrzeby rynku pracy 7-8 czerwiec 2010 r.

2

3 Analityka gospodarcza odpowiedzią na potrzeby rynku pracy XIX Ogólnopolska Konferencja Dydaktyczna pt. Nauczanie przedmiotów ilościowych a potrzeby rynku pracy Łódź, 7 8 czerwca 2010 Prof. dr hab. Józef Pociecha Dr hab. Barbara Pawełek Katedra Statystyki, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie ANALITYKA GOSPODARCZA ODPOWIEDZIĄ NA POTRZEBY RYNKU PRACY ORAZ KIERUNKI ROZWOJU KRAJU I REGIONU 1. Wprowadzenie Jednym z najważniejszych dokumentów określających charakter Procesu Bolońskiego jest Deklaracja Bolońska. W 1999 r. podpisali ją ministrowie odpowiedzialni za szkolnictwo wyższe w 29 państwach europejskich. Wśród tych państw była reprezentowana także Polska. Liczba państw zaangażowanych w realizację Procesu Bolońskiego systematycznie wzrasta. Proces ten jest ogólnoeuropejskim przedsięwzięciem, którego istotą są zmiany w systemach szkolnictwa wyższego w Europie. Ostatecznym efektem ma być utworzenie Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego (por. [1]). Cele Procesu Bolońskiego można podzielić na strategiczne oraz dydaktyczne. Szczegółowe zamierzenia które mają być realizowane w ramach tych grup celów przedstawiono na rys. 1. Wprowadzenie struktury trzystopniowej studiów wraz ze zmianami w programach studiów mają zgodnie z ideą Procesu Bolońskiego służyć realizacji tych celów (por. [1]). Wśród szczegółowych celów dydaktycznych znajduje się przygotowanie absolwentów do potrzeb rynku pracy. Wdrażanie Procesu Bolońskiego w Polsce wiąże się zatem z koniecznością dostosowania ofert kierunków studiów do potrzeb rynku. Koncepcja budowy nowych kierunków studiów z jednej strony w oparciu o wiedzę i doświadczenie zdobyte w ciągu wielu lat prowadzenia kształcenia na dotychczasowych kierunkach, a z drugiej strony będąca odpowiedzią na zmieniające się potrzeby rynku pracy jest według autorów zasadna i konieczna. 53

4 Józef Pociecha, Barbara Pawełek Cele Procesu Bolońskiego Cele strategiczne Stworzenie Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego Podniesienie międzynarodowej konkurencyjności europejskiego szkolnictwa wyższego Cele dydaktyczne Przygotowanie absolwentów do potrzeb rynku pracy Przygotowanie do bycia aktywnym obywatelem w demokratycznym społeczeństwie, także europejskim Rozwój i podtrzymanie podstaw wiedzy zaawansowanej (społeczeństwo i gospodarka wiedzy) Rozwój osobowy kształconych Rysunek 1. Podział celów Procesu Bolońskiego Źródło: opracowanie własne na podstawie [3]. Odpowiedzią na postulaty Procesu Bolońskiego jest przygotowanie programu kierunku unikatowego Analityka gospodarcza, który został zatwierdzony przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Głównym celem uruchomienia kształcenia na proponowanym kierunku studiów jest rozszerzenie oferty dydaktycznej w zakresie zgodnym z aktualnym i przewidywanym zapotrzebowaniem krajowego i globalnego rynku pracy oraz priorytetowych kierunków rozwoju kraju i regionu. Inicjatorem podjęcia prac nad przygotowaniem propozycji standardów kształcenia dla kierunku Analityka gospodarcza w Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie był prof. dr hab. Józef Pociecha, kierownik Katedry Statystyki. Współautorami koncepcji kierunku są prof. dr hab. Jacek Osiewalski (kierownik Katedry Ekonometrii i Badań Operacyjnych), prof. UEK dr hab. Artur Hołda (Katedra Rachunkowości), prof. UEK dr hab. Adam Sagan (kierownik Katedry 54

5 Analityka gospodarcza odpowiedzią na potrzeby rynku pracy Analizy Rynku i Badań Marketingowych) i dr hab. Barbara Pawełek (Katedra Statystyki). Równolegle do prac nad kierunkiem Analityka gospodarcza trwały prace nad przygotowaniem dokumentacji do Ministerstwa w sprawie utworzenia kierunku unikatowego Informatyka stosowana. Pomysł uruchomienia nowych kierunków studiów, które byłyby rozwinięciem specjalności Modelowanie i prognozowanie procesów gospodarczych oraz Informatyka ekonomiczna prowadzonych na dotychczasowym kierunku Informatyka i ekonometria w wyodrębnione obszary kształcenia, zyskał pełne poparcie władz Wydziału Zarządzania w osobie Pana Dziekana prof. UEK dr hab. Pawła Luli. 2. Standardy kształcenia dla kierunku Analityka gospodarcza Celem autorów standardów kształcenia dla kierunku unikatowego Analityka gospodarcza jest wyposażenie absolwenta tego kierunku w wiedzę m.in. w zakresie makro- i mikroekonomii, matematyki, analizy ryzyka, metod statystycznych i ekonometrycznych oraz podstaw informatyki i jej zastosowań dla celów analiz gospodarczych. Wzbogacenie wiedzy o podstawowe zagadnienia z takich dziedzin, jak: nauka o przedsiębiorstwie i jego otoczeniu ekonomicznym, finanse i rachunkowość ma pozwolić absolwentowi zrozumieć i prognozować procesy zachodzące w gospodarce. Efektem współpracy wspomnianych wcześniej katedr będzie połączenie wiedzy z zakresu rachunkowości i analizy rynku z metodami ilościowymi badań ekonomicznych. Da to w efekcie posiadanie umiejętności praktycznych w zakresie przeprowadzania analiz gospodarczych i umiejętności pogłębionej interpretacji ich wyników. W ramowych treściach kształcenia przyjęto, że 810 godzin (81 punktów ECTS) z co najmniej 1990 godzin zajęć na pierwszym stopniu studiów na kierunku Analityka gospodarcza ma obejmować 540 godzin zajęć (54 punkty ECTS) z przedmiotów realizujących treści podstawowe oraz 270 godzin zajęć (27 punktów ECTS) z przedmiotów realizujących treści kierunkowe. Składniki treści kształcenia w obu grupach wraz z minimalną liczbą godzin zajęć zorganizowanych zawierają tablice 1 i 2. 55

6 Józef Pociecha, Barbara Pawełek Tablica 1. Składniki treści kształcenia w grupie treści podstawowych wraz z minimalną liczbą godzin zajęć zorganizowanych Lp. Treści kształcenia w zakresie Minimalna liczba godzin 1. Algebry liniowej Analizy matematycznej Informatyki Mikroekonomii Makroekonomii Organizacji i zarządzania Rachunkowości Finansów Prawa Statystyki opisowej i ekonomicznej Rachunku prawdopodobieństwa i statystyki matematycznej Ekonometrii Badań operacyjnych 30 Razem 540 Uwaga: Szarym kolorem zaznaczono obszary kształcenia związane z metodami ilościowymi. Źródło: opracowanie własne na podstawie [4]. Lp. Tablica 2. Składniki treści kształcenia w grupie treści kierunkowych (minimalna liczba godzin zajęć zorganizowanych ogółem 270) 1. Oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa 2. Rewizji finansowej 3. Rachunkowości podatkowej i zarządczej 4. Metod badań rynkowych 5. Analizy rynków finansowych 6. Metod analizy ryzyka 7. Wielowymiarowej analizy danych 8. Prognozowania i symulacji 9. Analizy finansowych szeregów czasowych Treści kształcenia w zakresie Uwaga: Szarym kolorem zaznaczono obszary kształcenia związane z metodami ilościowymi. Źródło: opracowanie własne na podstawie [4]. W grupie treści podstawowych obszarom kształcenia związanym z metodami ilościowymi przypisano minimalną liczbę godzin na poziomie 255 godzin zajęć zorganizowanych (około 47% minimalnej liczby godzin przyporządkowanej tej grupie). Z kolei w grupie treści kierunkowych wśród dziewięciu obszarów kształcenia można wskazać cztery zakresy związane z metodami ilościowymi. 56

7 Treści kształcenia w zakresie Algebry liniowej Analizy matematycznej Statystyki opisowej i ekonomicznej Rachunku prawdopodobieństwa i statystyki matematycznej Ekonometrii Badań operacyjnych Metod analizy ryzyka Wielowymiarowej analizy danych Prognozowania i symulacji Analizy finansowych szeregów czasowych Analityka gospodarcza odpowiedzią na potrzeby rynku pracy Tablica 3. Efekty kształcenia w zakresie metod ilościowych Efekty kształcenia Poznanie podstawowych struktur, działań i narzędzi algebraicznych oraz twierdzeń pozwalających na właściwe stosowanie ich w statystyce, ekonometrii oraz w teorii matematycznych modeli podejmowania decyzji. Rozumienie i stosowanie narzędzi analizy matematycznej w statystyce i ekonometrii; rozumienie i wykorzystywanie matematycznego opisu zjawisk i procesów gospodarczych. Projektowanie i realizacja badania statystycznego; określanie skal pomiaru; obliczanie i interpretacja miar opisowych; przeprowadzenie analizy współzależności cech; oszacowanie i interpretacja funkcji regresji; posługiwanie się wskaźnikami dynamiki zjawisk, w tym indeksami dla różnych dziedzin życia gospodarczego i społecznego; oszacowanie i wykorzystanie funkcji trendu. Rozumienie i stosowanie metod wnioskowania statystycznego w analizach statystycznych i ekonometrycznych zjawisk gospodarczych. Budowa, estymacja i interpretacja podstawowych modeli ekonometrycznych (jednorównaniowych: regresyjnych i autoregresyjnych; wielorównaniowych w tym o równaniach współzależnych). Formalizacja problemów decyzyjnych i wykorzystanie metod matematycznych w optymalizacji procesów zarządzania. Rozumienie znaczenia ryzyka w działalności gospodarczej; rozpoznawanie i ocena ryzyka w działalności finansowo-ekonomicznej. Wybór i zastosowanie właściwych narzędzi statystycznych do analizy zjawisk gospodarczych opisanych co najmniej dwiema cechami statystycznymi; estymacja, weryfikacja i interpretacja wyników stosowania metod analizy danych wielowymiarowych. Rozumienie i stosowanie metod prognostycznych do prognozowania zjawisk i procesów gospodarczych w mikro- i makroskali; budowa modeli symulacyjnych, ocena ich efektywności oraz wykorzystanie Źródło: opracowanie własne na podstawie [4]. do podejmowania decyzji gospodarczych. Identyfikacja i estymacja modeli w analizie jednowymiarowych finansowych szeregów czasowych; interpretacja uzyskanych wyników; weryfikacja hipotez teorii finansów na podstawie rzeczywistych danych. W standardach określono także efekty kształcenia w postaci umiejętności i kompetencji absolwenta kierunku Analityka gospodarcza. Planowane efekty kształcenia w zakresie metod ilościowych zebrano w tablicy 3. 57

8 Józef Pociecha, Barbara Pawełek Metody ilościowe w planie studiów stacjonarnych pierwszego stopnia Pierwszy nabór na studia pierwszego stopnia na kierunku unikatowym Analityka gospodarcza zaplanowano na rok akademicki 2010/2011. W związku z tym Rada Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie opracowała i zatwierdziła plan studiów stacjonarnych, którego fragmenty zostały przedstawione w tablicach 4 6. Tablica 4. Przedmioty wykształcenia ogólnego w planie studiów stacjonarnych pierwszego stopnia dla kierunku Analityka gospodarcza w roku akademickim 2010/2011 Lp. Przedmiot Liczba godzin Liczba punktów ECTS 1. Elementy logiki Filozofia Socjologia/Psychologia Język angielski Drugi język obcy Wychowanie fizyczne 60 2 Razem Źródło: opracowanie własne na podstawie [2]. Tablica 5. Przedmioty podstawowe w planie studiów stacjonarnych pierwszego stopnia dla kierunku Analityka gospodarcza w roku akademickim 2010/2011 Lp. Przedmiot Liczba godzin Liczba punktów ECTS 1. Algebra liniowa Informatyka Metodologia badań ekonomicznych Analiza matematyczna Mikroekonomia Podstawy rachunkowości Statystyka opisowa i ekonomiczna Rachunek prawdopodobieństwa Podstawy organizacji i zarządzania Makroekonomia Statystyka matematyczna Finanse Podstawy prawa Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw Ekonometria Matematyka finansowa Demografia Badania operacyjne Seminarium dyplomowe Razem Uwaga: Szarym kolorem zaznaczono obszary kształcenia związane z metodami ilościowymi. Źródło: opracowanie własne na podstawie [2].

9 Analityka gospodarcza odpowiedzią na potrzeby rynku pracy Tablica 6. Przedmioty kierunkowe w planie studiów stacjonarnych pierwszego stopnia dla kierunku Analityka gospodarcza w roku akademickim 2010/2011 Lp. Przedmiot Liczba godzin Liczba punktów ECTS 1. Ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa Pomiar wielkości ekonomicznych Rewizja finansowa Wielowymiarowa analiza danych Rachunkowość podatkowa i strategie podatkowe Języki i pakiety obliczeniowe Prognozowanie i symulacje Analiza finansowych szeregów czasowych Analiza danych jakościowych Rachunkowość zarządcza Metody badań rynkowych Metody analizy ryzyka Analiza rynków finansowych Modelowanie produkcji, kosztów i efektywności gospodarowania Przedmioty do wyboru 90 9 Razem Uwaga: Szarym kolorem zaznaczono obszary kształcenia związane z metodami ilościowymi. Źródło: opracowanie własne na podstawie [2]. W planie studiów stacjonarnych pierwszego stopnia dla kierunku Analityka gospodarcza w roku akademickim 2010/2011 zarezerwowano 675 godzin z 1995 godzin ogółem (ponad 1/3) na zajęcia z przedmiotów związanych z metodami ilościowymi. Godziny te w podziale na grupy treści kształcenia kształtują się następująco: treści podstawowe: 465 godzin (około 47% ogółu godzin na przedmioty podstawowe) za 54 punkty ECTS (około 48% ogółu punktów za przedmioty podstawowe), treści kierunkowe: 210 godzin (około 38% ogółu godzin na przedmioty kierunkowe) za 26 punktów ECTS (około 40% ogółu punktów za przedmioty kierunkowe). Warto w tym miejscu przypomnieć, że zgodnie z intencją autorów (pracowników Katedr: Statystyki, Ekonometrii i Badań Operacyjnych, Rachunkowości, Analizy Rynku i Badań Marketingowych) koncepcji kierunku unikatowego Analityka gospodarcza w procesie kształcenia ma dojść do połączenie wiedzy z zakresu rachunkowości i analizy rynku z metodami ilościowymi badań ekonomicznych. Potwierdzenie realizacji tego zamierzenia można znaleźć w programach nauczania, które zastały przygotowane i zatwierdzone dla wszystkich przedmiotów zapisanych w planie studiów. To oznacza, że liczba godzin prze- 59

10 Józef Pociecha, Barbara Pawełek znaczonych na nauczanie metod ilościowych będzie znacznie większa niż wynika to z zsumowania godzin przypisanych w planie studiów przedmiotom typowo ilościowym Analityka gospodarcza a dotychczasowe kierunki ekonomiczne Przyjmując że wyodrębniony obszar kształcenia jest reprezentowany przez kierunek umożliwiający uzyskanie specjalistycznej wiedzy w określonym zakresie, przygotowujący do samodzielnej pracy w danym zawodzie (por. [5]), można dokonać porównania standardów kształcenia dla kierunku Analityka gospodarcza ze standardami kształcenia na dotychczasowych kierunkach pokrewnych, takich jak: Informatyka i ekonometria (IiE) oraz Finanse i rachunkowość (FiR). Kierunek Analityka gospodarcza jest różny od kierunku Informatyka i ekonometria, gdyż: 1) Kierunek Informatyka i ekonometria jest hybrydą kierunków informatyki stosowanej w zagadnieniach gospodarczych oraz statystyki i ekonometrii. Przy obecnym zaawansowaniu wiedzy w tych obszarach trudno jest przekazać na odpowiednio wysokim poziomie wiedzę z zakresu rożnych dziedzin informatyki oraz poszczególnych działów metod ilościowych. Na kierunku Analityka gospodarcza wiedza informatyczna została ograniczona jedynie do ogólnego poziomu podstawowego oraz zaawansowanej wiedzy z zakresu informatycznych technik obliczeniowych w analizach gospodarczych. W miejsce przedmiotów będących balastem dla analityka gospodarczego, takich jak np. sieci informatyczne w przedsiębiorstwie czy e-biznes, student będzie poszerzał wiedzę w zakresie ekonomii, finansów i rachunkowości. 2) W stosunku do standardów nauczania na kierunku Informatyka i ekonometria student kierunku Analityka gospodarcza otrzyma szerszy zakres wiedzy w zakresie mikro- i makroekonomii, finansów i prawa oraz różnych działów rachunkowości (na kierunku IiE są tylko podstawy rachunkowości), otrzyma także potrzebną wiedzę z zakresu analizy rynku (brak w standardach IiE) oraz analizy ryzyka (brak w standardach IiE). 3) Ramowe treści kształcenia z przedmiotów narzędziowych również znacznie odbiegają od ramowych treści kształcenia na kierunku Informatyka i ekonometria. Szerzej potraktowany został program z matematyki, statystyki oraz ekonometrii. Do standardów kształcenia na pierwszym stopniu studiów wprowadzone zostały takie przedmioty, jak: Wielowymiarowa analiza danych, Prognozowanie i symulacje, Analiza finansowych szeregów czasowych. Kierunek Analityka gospodarcza jest również różny od kierunku Finanse i rachunkowość. FiR daje gruntowną wiedzę z zakresu różnych gałęzi finansów oraz z zakresu rachunkowości ale praktycznie pozbawiony został nauczania

11 Analityka gospodarcza odpowiedzią na potrzeby rynku pracy narządzi analiz ekonomicznych, gdyż ilość i zakres przedmiotów ilościowych ograniczona została do minimum. Absolwent tego kierunku nie posiada wystarczającej wiedzy narzędziowej aby prowadzić samodzielnie pogłębione analizy gospodarcze. Podsumowując, kierunek unikatowy Analityka gospodarcza stanowi wyodrębniony obszar kształcenia na styku pogłębionej wiedzy z zakresu mikroi makroekonomii, finansów i rachunkowości oraz metod ilościowych, podporządkowanych praktyce analiz gospodarczych a także metod informatycznych prowadzenia takich analiz. Kierunek ten jest wysoce homogeniczny i istotnie różny od dotychczasowych kierunków studiów ekonomicznych. Absolwent tego kierunku będzie po prostu analitykiem gospodarczym, prowadzącym samodzielnie lub częściej w zespole analizy i prognozy gospodarcze. Dotychczasowi absolwenci kierunków Informatyka i ekonometria oraz Finanse i rachunkowość a także innych kierunków studiów ekonomicznych i nieekonomicznych, bez dodatkowego dokształcania się nie mogli pełnić funkcji analityków gospodarczych. 5. Uwagi końcowe Uruchomienie kierunku unikatowego Analityka gospodarcza powinno przyczynić się do rozwoju kształcenia i badań naukowych a także będzie sprzyjać przemianom zachodzącym w sferze gospodarczej i na rynku pracy. Warto dodać, że powinno to także sprzyjać rozwojowi badań naukowych na potrzeby praktyki gospodarczej. Dotychczas bowiem, badania statystyczne i ekonometryczne były często postrzegane jako zbyt teoretyczne i abstrakcyjne a analizy finansowe i rachunkowościowe były postrzegane jako zbyt tradycyjne i powierzchowne. Prowadzenie dydaktyki i badań naukowych w zakresie prowadzenia wysoko zaawansowanych analiz ekonomicznych będzie wymuszać ścisłe powiązanie nauki i praktyki w dziedzinie analiz ekonomicznych. Wydział Zarządzania Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie podejmie w przyszłości przygotowanie projektu studiów drugiego stopnia na kierunku Analityka gospodarcza z przewidywanymi trzema specjalnościami: analizy makroekonomiczne (na szczeblu gospodarek narodowych), analizy mikroekonomiczne (w przedsiębiorstwie), analityka instytucji finansowych (giełda, banki, instytucje finansowe i ubezpieczeniowe). W ramach studiów drugiego stopnia planowane jest rozwinięcie treści programowych przedmiotów uwzględnionych w programie studiów pierwszego stopnia w zakresie umożliwiającym specjalizowanie się w wymienionych kierunkach analiz gospodarczych. 61

12 Józef Pociecha, Barbara Pawełek Oczywiście o tym czy kierunek unikatowy Analityka gospodarcza jest atrakcyjny zadecydują ostatecznie przyszli kandydaci na studia, którzy wybiorą lub nie proponowany kierunek studiów. Literatura [1] Kraśniewski A., Proces Boloński to już 10 lat, Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa, [2] Plan studiów stacjonarnych pierwszego stopnia dla kierunku Analityka gospodarcza w roku akademickim 2010/2011, Wydział Zarządzania Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, materiały niepublikowane. [3] Proces Boloński dalsze wyzwania dla szkolnictwa wyższego, materiały z konferencji uczelni ekonomicznych zorganizowanej przez Fundację Promocji i Akredytacji Kierunków Ekonomicznych, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Akademię Ekonomiczną w Katowicach, Szkołę Główną Handlową w Warszawie, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Kraków, 19 maja 2010 r. [4] Standardy kształcenia dla kierunku Analityka gospodarcza, Wydział Zarządzania Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, materiały niepublikowane. [5] Strona internetowa: Józef Pociecha, Barbara Pawełek Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie ANALITYKA GOSPODARCZA ODPOWIEDZIĄ NA POTRZEBY RYNKU PRACY ORAZ KIERUNKI ROZWOJU KRAJU I REGIONU (streszczenie) Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego wyraziło zgodę na prowadzenie w roku akademickim 2010/2011 przez Wydział Zarządzania Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie kształcenia na studiach stacjonarnych pierwszego stopnia na kierunku unikatowym Analityka gospodarcza. Głównym celem uruchomienia kształcenia na proponowanym kierunku studiów jest rozszerzenie oferty dydaktycznej w zakresie zgodnym z aktualnym i przewidywanym zapotrzebowaniem krajowego i globalnego rynku pracy oraz priorytetowych kierunków rozwoju kraju i regionu. W pracy zaprezentowano standardy kształcenia oraz plan studiów stacjonarnych pierwszego stopnia dla kierunku unikatowego Analityka gospodarcza. W rozważaniach zwrócono uwagę na wiedzę i umiejętności absolwentów tego kierunku w zakresie metod ilościowych. Wskazano istotne różnice między Analityką gospodarczą a dotychczasowymi kierunkami studiów ekonomicznych. Przedstawiono także oczekiwane efekty uruchomienia kierunku unikatowego Analityka gospodarcza, wśród których można wymienić rozwój kształcenia i badań naukowych, który będzie sprzyjać przemianom zachodzącym w sferze gospodarczej i na rynku pracy. 62