Wojciech Hermeliński przewodniczący Adam Jamróz Teresa Liszcz Marek Mazurkiewicz Janusz Niemcewicz sprawozdawca, o r z e k a: UZASADNIENIE
|
|
- Kornelia Matuszewska
- 9 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 WYROK z dnia 1 kwietnia 2008 r. Sygn. akt SK 77/06 * W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej Trybunał Konstytucyjny w składzie: Wojciech Hermeliński przewodniczący Adam Jamróz Teresa Liszcz Marek Mazurkiewicz Janusz Niemcewicz sprawozdawca, protokolant: Grażyna Szałygo, po rozpoznaniu, z udziałem skarżącej oraz Sejmu i Prokuratora Generalnego, na rozprawie w dniu 1 kwietnia 2008 r., skargi konstytucyjnej Małgorzaty Kaczmarek o zbadanie zgodności: art i 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w zakresie, w jakim nie dopuszcza skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia na prawomocne orzeczenia niekończące postępowania w sprawie, z art. 32 ust. 1 i art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji, o r z e k a: Art i 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.), w części obejmującej słowa kończącego postępowanie w sprawie, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 i art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. UZASADNIENIE I 1. W skardze konstytucyjnej z 15 maja 2006 r. Małgorzata Kaczmarek wniosła o stwierdzenie, że art ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) jest niezgodny z art. 32 ust. 1, art. 64 ust. 2 oraz art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji. Choć w petitum skargi został wymieniony cały art k.p.c., to zarzuty przedstawione w uzasadnieniu przez skarżącą dotyczą wyłącznie art i 2 k.p.c. Skarga konstytucyjna została wniesiona w następującym stanie faktycznym. Skarżąca była stroną postępowania sądowego i złożyła skargę na przewlekłość tego postępowania. Sąd Okręgowy w Poznaniu postanowieniem z 17 listopada 2004 r. oddalił skargę Małgorzaty Kaczmarek na przewlekłość postępowania w sprawie prowadzonej przed Sądem Rejonowym w Poznaniu. Skarżąca wniosła zażalenie na to postanowienie. * Sentencja została ogłoszona dnia 9 kwietnia 2008 r. w Dz. U. Nr 59, poz. 367.
2 2 Zażalenie zostało odrzucone postanowieniem Sądu Okręgowego w Poznaniu z 23 grudnia 2004 r. W tej sytuacji skarżąca wniosła skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem postanowienia Sądu Rejonowego z 17 listopada 2004 r. Postanowieniem z dnia 26 stycznia 2006 r. Sąd Najwyższy odrzucił tę skargę, uzasadniając, że skarga przysługuje wyłącznie na orzeczenia kończące postępowanie w sprawie. W ocenie skarżącej, w świetle obecnego brzmienia art kodeksu cywilnego, odpowiedzialność odszkodowawcza Skarbu Państwa obejmuje szkody powstałe w wyniku wydania prawomocnego orzeczenia sądowego. Przepis ten wprowadza jednak dodatkowy warunek uzyskania odszkodowania, a mianowicie stwierdzenie we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem orzeczenia, które wywołało szkodę. W odniesieniu do orzeczeń sądowych wydanych w sprawach cywilnych istnieją obecnie trzy możliwości stwierdzenia we właściwym postępowaniu, iż orzeczenie było niezgodne z prawem, a mianowicie: skarga kasacyjna, skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia oraz skarga o wznowienie postępowania. Każdy z tych nadzwyczajnych środków zaskarżenia ma określony zakres zastosowania. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia obejmuje co do zasady wszystkie orzeczenia kończące postępowanie w sprawie, w których nie jest możliwe wniesienie skargi kasacyjnej bądź skargi o wznowienie postępowania. Wykładnia literalna art k.p.c. uniemożliwia zaskarżenie postanowień niekończących postępowania w sprawie w drodze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Na takie postanowienia nie przysługuje także skarga kasacyjna ani skarga o wznowienie postępowania. Skoro w kodeksie postępowania cywilnego nie przewidziano żadnego postępowania, w którym możliwe byłoby stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia niekończącego postępowania w sprawie, w praktyce z uwagi na treść art k.c. wyłączona została możliwość dochodzenia odszkodowania za szkody wyrządzone przez tego rodzaju orzeczenia. Tym samym art k.p.c., wykładany literalnie, ogranicza wyrażone w art. 77 Konstytucji prawo obywatela do odszkodowania za szkodę wyrządzoną niezgodnym z prawem działaniem władzy publicznej. Jednocześnie wprowadzone ograniczenie nie może być usprawiedliwione okolicznościami wskazanymi w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Naruszenie jest tym bardziej poważne, że spora część orzeczeń niekończących postępowania w sprawie nie jest zaskarżalna w toku instancji. Zdaniem skarżącej zaskarżony przepis narusza zasadę równości, wprowadzając nieuzasadnione różnicowanie osób mających wspólną cechę istotną. Taką cechą jest poszkodowanie przez niezgodne z prawem prawomocne orzeczenie. Rodzaj prawomocnego orzeczenia nie jest natomiast cechą prawnie relewantną. Ponieważ art k.p.c. odbiera określonej kategorii podmiotów prawo do uzyskania odszkodowania za niezgodne z prawem działanie władzy publicznej, w praktyce prowadzi do usankcjonowania naruszania prawa własności przez niezgodne z prawem orzeczenie sądowe niekończące postępowania w sprawie. 2. Prokurator Generalny w piśmie z 13 marca 2008 r. zajął stanowisko, że: 1) art i 2 k.p.c. w zakresie, w jakim wyłącza dopuszczalność skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia niekończącego postępowanie w sprawie, jest niezgodny art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji oraz jest zgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP i nie jest niezgodny z art. 64 ust. 1 Konstytucji; 2) w zakresie badania konstytucyjności art k.p.c. postępowanie w sprawie podlega umorzeniu na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym z uwagi na niedopuszczalność orzekania. Zdaniem Prokuratora Generalnego wszystkie rozważania skargi odnoszą się do przepisów art i 2 k.p.c., natomiast art nie stanowił podstawy orzekania
3 3 w sprawie, która stanowiła przyczynę wystąpienia ze skargą konstytucyjną. Z tego względu postępowanie w sprawie k.p.c. podlega umorzeniu, ze względu na niedopuszczalność orzekania. W ocenie Prokuratora Generalnego zarówno w doktrynie prawa jak i w orzecznictwie pojęcie orzeczenie kończące postępowanie w sprawie jest rozumiane niejednolicie. Należy jednak przyjąć, że orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie jest takie orzeczenie, które trwale zamyka drogę do rozstrzygnięcia sprawy będącej przedmiotem postępowania cywilnego, co do jej istoty. Prokurator Generalny podzielił pogląd skarżącej, że orzeczenia sądowe niezawierające rozstrzygnięcia co do istoty sprawy mogą być niezgodne z prawem i powodować powstanie szkody wymagającej naprawienia. Według Prokuratora Generalnego nie jest dopuszczalne wyłączenie odpowiedzialności odszkodowawczej w odniesieniu do określonej grupy przypadków bezprawnego działania władzy publicznej, zarówno poprzez regulację materialnoprawną jak i przez regulację proceduralną. Tymczasem treść zaskarżonego przepisu zamyka drogę sądowego postępowania prejudycjalnego pozwalającego na uzyskanie orzeczenia niezbędnego jako przesłanka formalna dochodzenia roszczenia gwarantowanego przez art. 77 ust. 1 Konstytucji. W istocie rzeczy zaskarżony przepis zamyka drogę sądową dochodzenia prawa do naprawienia szkody wyrządzonej przez organy władzy publicznej, co czyni go również niezgodnym z art. 77 ust. 2 Konstytucji. Prokurator Generalny stwierdził, że unormowanie zawarte w zaskarżonym przepisie nie wprowadza różnicowania adresatów normy w nim zawartej. Ograniczenie możliwości realizacji prawa do odszkodowania za bezprawie jurysdykcyjne nie zostało oparte na kryteriach dotyczących pewnej grupy podmiotów, lecz wynika z użytego w zaskarżonym przepisie kryterium przedmiotowego. Zdaniem Prokuratora Generalnego, pomimo że prawo żądania odszkodowania za szkodę wyrządzoną bezprawnym działaniem władzy publicznej wywodzi się z generalnej zasady ochrony własności, to szczególna norma konstytucyjna zawarta w art. 77 ust. 1 jest wystarczającym wzorcem dla oceny zaskarżonego przepisu. Nie trzeba konfrontować go z normą generalną, jaką jest treść art. 64 ust. 2 Konstytucji. 3. Marszałek Sejmu przedstawił pogląd Sejmu w piśmie z dnia 17 marca 2007 r. W ocenie Sejmu art k.p.c. w zakresie, w jakim nie dopuszcza skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia na prawomocne orzeczenie niekończące postępowania w sprawie, jest niezgodny z art. 77 i art. 32 ust. 1 oraz nie jest niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji. Zdaniem Sejmu w świetle dotychczasowego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego nie wydaje się zgodne z art. 77 Konstytucji wykluczenie a priori możliwości wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnych orzeczeń niekończących postępowania w sprawie. Nie można bowiem wykluczyć wyrządzenia szkody majątkowej stronie na przykład poprzez niezgodne z prawem zawieszenie postępowania rozpoznawczego czy egzekucyjnego lub odmowę udzielenia zabezpieczenia. Sejm podzielił pogląd skarżącej, że nie ma podstaw do różnicowania w prawie do złożenia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (a w konsekwencji do różnicowania w prawie żądania odszkodowania) podmiotów poszkodowanych niezgodnymi z prawem prawomocnymi orzeczeniami sądowymi kończącymi i niekończącymi postępowanie w sprawie. Z punktu widzenia normy art. 77 Konstytucji nie ma bowiem znaczenia, jaki rodzaj orzeczenia wywołał szkodę. Nie można natomiast uznać za właściwy wzorzec kontroli art. 64 Konstytucji.
4 4 II Na rozprawie pełnomocnik skarżącej poinformował, że skarżąca kwestionuje tylko konstytucyjność art i 2 k.p.c., a 3 tego przepisu nie jest przedmiotem skargi. Jednocześnie pełnomocnik cofnął skargę w zakresie badania zgodności art i 2 k.p.c. z art. 64 Konstytucji. W związku ze zmienionym stanowiskiem skarżącej, Prokurator Generalny cofnął wniosek o częściowe umorzenie postępowania. W pozostałym zakresie podtrzymano stanowisko zajęte uprzednio na piśmie. Przedstawiciel Sejmu podtrzymał stanowisko pisemne. III Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje: 1. Podstawowy zarzut przedstawiony w skardze dotyczy naruszenia prawa do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Prawo do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej, wyrażone w art. 77 ust. 1 Konstytucji, stanowi jedną z najważniejszych gwarancji państwa prawnego. W literaturze przedmiotu zwraca się uwagę, że art. 77 ust. 1 Konstytucji ma dwojaką naturę. Z jednej strony przepis wyraża zasadę działania władzy publicznej, akcentując nakaz jej działania w ramach i na podstawie przepisów prawa. (...) Z drugiej strony (...), przepis ten wyznacza jeden z elementów sytuacji prawnej jednostki wobec władzy publicznej. Innymi słowy ustanawia on prawo podmiotowe do egzekwowania odpowiedzialności władz publicznych za szkody wyrządzone bezprawnymi jej działaniami (...) (L. Garlicki: komentarz do art. 77, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2007, s. 11). Należy zwrócić uwagę, że konstytucyjne prawo do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej zakłada stworzenie odpowiedniej procedury dochodzenia tego prawa. Ustawodawca musi stworzyć procedury, dzięki którym właściwy organ może stwierdzić, na żądanie poszkodowanego, naruszenie prawa i przyznać odpowiednie odszkodowanie. Postępowanie takie nie musi się toczyć od początku do końca przed sądem, jednakże w razie sporu co do odpowiedzialności odszkodowawczej państwa, zainteresowany musi w myśl art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 ust. 2 Konstytucji mieć zagwarantowane prawo do rozpatrzenia sprawy o odszkodowanie przez sąd. Prawo do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej zakłada zatem w szczególności istnienie procedur umożliwiających ocenę zgodności z prawem działań organów władzy publicznej i wydanie stosownego rozstrzygnięcia w tej kwestii. Granice prawa do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej wyznacza skończona liczba instancji oceniających zgodność z prawem działań organów władzy publicznej. W pewnym momencie musi zapaść rozstrzygnięcie, które nie podlega kontroli innych organów i z którym wiąże się domniemanie zgodności z prawem, niepodlegające obaleniu w dalszym postępowaniu. Wątpliwości mogą natomiast dotyczyć liczby i rodzaju instancji, w których dana sprawa jest rozstrzygana, albo inaczej mówiąc etapu procedury, po którym ustawodawca wyłącza możliwość kwestionowania domniemania zgodności orzeczenia sądowego z prawem. Mnożenie instancji i środków
5 5 prawnych nie jest najskuteczniejszym sposobem zapewniającym przestrzeganie prawa przez organy władzy publicznej. Konstytucja przewiduje gwarancje mające na celu zapewnienie zgodności działania organów władzy publicznej z prawem i zapobieganie tym samym szkodom wyrządzanym przez niezgodne z prawem działania tych organów. Do gwarancji tych należy w szczególności prawo do sądu, obejmujące sądową kontrolę działań pozasądowych organów władzy publicznej, a także prawo do zaskarżania rozstrzygnięć wydanych przez sądy w pierwszej instancji. Gwarancje te powinny w założeniu co do zasady prowadzić do wyeliminowania rozstrzygnięć indywidualnych niezgodnych z prawem i zapobiegać powstaniu szkody. W demokratycznym państwie niezawisłe sądy stanowią podstawową gwarancję praworządności działania organów władzy publicznej. Problem szkód wyrządzanych przez organy władzy publicznej powstaje ze szczególną ostrością wtedy, gdy wymienione gwarancje nie znajdują zastosowania, a więc przede wszystkim w sytuacji, gdy organy władzy publicznej podejmują pewne czynności faktyczne, a obywatel nie dysponuje środkami prawnymi umożliwiającymi kontrolę praworządności tych czynności przed ich podjęciem, a także wtedy, gdy organy państwowe wydają akty prawne podlegające natychmiastowemu wykonaniu. Szczególne problemy związane z dochodzeniem prawa do wynagrodzenia szkody powstają w związku z naruszeniami prawa przez organy władzy sądowniczej. Z jednej strony, prawo do sądu obejmuje prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia, a więc rozstrzygnięcia, które w sposób definitywny rozstrzygnie określoną sprawę, będzie podlegać wykonaniu i poza wyjątkowymi sytuacjami nie będzie mogło zostać zmienione. Co więcej, w myśl przepisów Konstytucji postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne. Konstytucja nie nakazuje wprowadzenia trójinstancyjnego postępowania sądowego. Zasadniczym instrumentem korekty orzeczeń niezgodnych z prawem jest kontrola instancyjna sprawowana przez sąd drugiej instancji. Z prawomocnym orzeczeniem wydanym w dwuinstancyjnym postępowaniu sądowym wiąże się domniemanie zgodności z prawem takiego orzeczenia. Zasada stabilności prawomocnych orzeczeń sądowych jest ważnym elementem prawa do sądu i ma istotne znaczenie z punktu widzenia realizacji konstytucyjnych zasad bezpieczeństwa prawnego i pewności prawa. Z tych względów podstawowe znaczenie ma takie ukształtowanie postępowania sądowego, aby zapadło w nim wiążące rozstrzygnięcie zgodne z prawem i nie zachodziła konieczność wzruszania prawomocnego orzeczenia. Dochodzenie szkód wyrządzonych przez prawomocne orzeczenie sądowe, nawet jeżeli nie wiąże się z uchyleniem takiego orzeczenia, podważa zawsze w pewien sposób autorytet władzy sądowniczej. Z punktu widzenia dochodzenia wynagrodzenia szkód wyrządzonych przez sądy sytuację komplikuje dodatkowo fakt, że sądy są niezależne, a sędziowie niezawiśli i muszą samodzielnie dokonywać wykładni prawa i stosować je w konkretnych wypadkach. Przyjmuje się powszechnie, że prawo pozytywne nie zawsze determinuje jedno możliwe rozstrzygnięcie, ale często pozostawia niezależnym sądom pewien margines swobody przy rozpoznawaniu spraw i orzekaniu. To, że jakiś sąd inaczej interpretuje prawo bądź ocenia sytuację faktyczną i w konsekwencji uchyla orzeczenia w ramach kontroli instancyjnej, nie musi znaczyć, że sąd niższej instancji wykroczył poza granice przyznanej mu swobody. Rozbieżność orzeczeń w podobnych sprawach również nie przesądza, że jedno z nich jest niezgodne z prawem. Jedynie niewątpliwie i rażąco wadliwe orzeczenie może być tak oceniane. Ocena zgodności z prawem orzeczeń sądowych dla celów dochodzenia odszkodowania musi zawsze uwzględniać zakres swobody decyzyjnej przysługującej sądom przy rozpoznawaniu spraw i orzekaniu, będącej istotnym elementem sędziowskiej niezawisłości.
6 6 Z drugiej strony nie można wykluczyć, że prawomocne orzeczenie sądowe wydane w dwuinstancyjnym postępowaniu sądowym po wyczerpaniu dostępnych środków zaskarżenia będzie niezgodne z prawem. Przy wykładni Konstytucji należy także uwzględnić zobowiązania wynikające z zawartych przez Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych dotyczących ochrony praw człowieka, a także orzecznictwo międzynarodowych organów powołanych do kontroli przestrzegania tych umów, a w szczególności Komitetu Praw Człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Wprawdzie rozstrzygnięcia tych organów nie wywołują bezpośrednich skutków w porządkach prawnych państw-stron odpowiednich umów międzynarodowych, to jednak stanowią cenną wskazówkę przy ich interpretacji przez krajowe organy władzy publicznej. Trybunał Konstytucyjny w niniejszej sprawie uznał za istotne orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka stwierdzające naruszenie prawa do sądu zagwarantowane w art. 6 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, które świadczą o tym, że polskie organy władzy sądowniczej nie zawsze zapewniają w pełni adekwatną i skuteczną ochronę prawa do sądu. W przedstawionym kontekście w ocenie Trybunału Konstytucyjnego realizacja konstytucyjnego prawa do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organów władzy publicznej wymaga stworzenia mechanizmów umożliwiających dochodzenie szkód wyrządzonych przez niezgodne z prawem prawomocne orzeczenia sądowe. Jednocześnie rozwiązania prawne powinny uwzględniać także takie wartości konstytucyjne jak ochrona zaufania jednostki do państwa i prawa, pewność prawa i bezpieczeństwo prawne. Z tego względu regulacje ustawowe urzeczywistniające rozważane prawo powinny w możliwie najszerszym zakresie zapewniać stabilność prawomocnych orzeczeń sądowych. Jak podkreśla się w polskiej doktrynie prawa, w każdym systemie prawnym jest (...) konieczne znalezienie odpowiedniego mechanizmu, który zapewniając ochronę kompensacyjną przed wadliwymi orzeczeniami i decyzjami nie będzie jednocześnie destabilizował stanu prawnego ukształtowanego w wyniku prawomocnych rozstrzygnięć organów władzy publicznej (M. Safjan, Odpowiedzialność władzy publicznej (po 1 września 2004 r.), Warszawa 2004, s. 66). W świetle przedstawionych argumentów należy przyjąć, że w sprawach cywilnych i karnych rozpoznawanych od początku do końca przez sądy realizacja prawa dochodzenia prawa do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej wymaga stworzenia mechanizmu badania zgodności z prawem prawomocnych orzeczeń sądowych kończących postępowanie w sprawie. Sytuacja wygląda natomiast inaczej w wypadku spraw administracyjnych rozpatrywanych w dwuinstancyjnym co do zasady postępowaniu administracyjnym z możliwością kontroli wydanej decyzji w dwuinstancyjnym postępowaniu sądowo-administracyjnym. 2. Odrębnego rozważenia wymaga kwestia, czy Konstytucja nakazuje stworzenie mechanizmu badania zgodności z prawem prawomocnych orzeczeń sądowych niekończących postępowania w sprawie. Należy w związku z tym zwrócić uwagę, że jak słusznie zauważa skarżąca szkody dla jednostki mogą wynikać nie tylko z prawomocnych orzeczeń kończących postępowanie, ale także z innych orzeczeń i działań sądów podejmowanych w toku prowadzonego postępowania. Z drugiej jednak strony należy wziąć pod uwagę, że wszelkie mechanizmy kontroli prawomocnych rozstrzygnięć niekończących postępowania w sprawie, wydanych w toku postępowania, mogą pośrednio prowadzić do podważania autorytetu władzy sądowniczej i stabilności orzeczeń kończących postępowanie w sprawie.
7 7 Kategoria orzeczeń niekończących postępowania w sprawie jest bardzo szeroka i zróżnicowana i obejmuje postanowienia sądowe, które rozstrzygają rozmaite kwestie wpadkowe w procedurze cywilnej. Orzeczenia te różnią się istotnie pod względem ich związku z orzeczeniem merytorycznym. Niektóre orzeczenia niekończące postępowania w sprawie mogą rzutować na treść orzeczenia merytorycznego. Inne orzeczenia mogą nie mieć wpływu na treść rozstrzygnięcia merytorycznego. Orzeczenia dotyczące kwestii wpadkowych, które są powiązane z rozstrzygnięciem merytorycznym, mogą podlegać rozpoznaniu przed sąd rozpoznający apelację od orzeczenia merytorycznego. Należy w związku z tym zwrócić uwagę, że w myśl art. 380 kodeksu postępowania cywilnego sąd drugiej instancji, na wniosek strony, rozpoznaje również te postanowienia sądu pierwszej instancji, które nie podlegały zaskarżeniu w drodze zażalenia, a miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. W świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego wymieniony przepis stosuje się także w postępowaniu kasacyjnym (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z 31 maja 2000 r., sygn. akt III ZP 1/2000, OSNC 2001 r., nr 1, poz. 1). Jeżeli rozstrzygnięcie sądu w kwestii wpadkowej warunkuje poprawność rozstrzygnięcia merytorycznego i podlega rozpoznaniu przy okazji kontroli orzeczenia merytorycznego przez sąd wyższej instancji, a ewentualna szkoda jest konsekwencją orzeczenia merytorycznego, to nie zachodzi potrzeba tworzenia odrębnych procedur kontroli rozstrzygnięć wpadkowych. Problem pojawia się natomiast przede wszystkim wtedy, gdy rozstrzygnięcie kwestii wpadkowej wywołuje szkody niezależnie od treści i zgodności z prawem samego orzeczenia merytorycznego. W takim wypadku dla zapewnienia realizacji prawa do dochodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej niezbędne jest stworzenie przez ustawodawcę odpowiednich mechanizmów dochodzenia wynagrodzenia szkód wyrządzonych przez orzeczenia i inne działania sądów, niemające charakteru orzeczeń kończących postępowanie w sprawie. Konstytucyjne zasady sprawiedliwej procedury sądowej oraz dwuinstancyjności postępowania nie wymagają, aby od każdego rozstrzygnięcia o charakterze incydentalnym przysługiwały zawsze środki zaskarżenia. Ustawodawca musi natomiast umożliwić zainteresowanym skuteczne dochodzenie wynagrodzenia szkody, jeżeli rozstrzygnięcia takie zostały wydane z naruszeniem prawa i spowodowały szkody majątkowe lub krzywdy o charakterze niemajątkowym, a jednocześnie nie jest możliwe dochodzenie tych szkód i krzywd w postępowaniu mającym za przedmiot szkody wyrządzone prawomocnym orzeczeniem kończącym postępowanie. 3. Przedmiotem skargi konstytucyjnej jest art i 2 kodeksu postępowania cywilnego. Przepis ten stanowi: 1. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, gdy przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego orzeczenia w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe. 2. W wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, skarga przysługuje także od prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie wydanego przez sąd pierwszej lub drugiej instancji, jeżeli strony nie skorzystały z przysługujących im środków prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych. Ustawodawca określił cztery zasadnicze przesłanki skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia:
8 8 wydanie prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, a w wyjątkowych wypadkach prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie wydanego przez sąd pierwszej instancji; powstanie szkody; adekwatny związek przyczynowy między wydaniem orzeczenia a wyrządzoną szkodą; niemożliwość zmiany lub uchylenia orzeczenia w drodze przysługujących stronie środków prawnych. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia ma charakter subsydiarny i przysługuje wtedy, gdy strona wykorzystała wszystkie zwykłe środki zaskarżenia i nie może skorzystać z innych, nadzwyczajnych środków prawnych. Tylko wyjątkowo skarga może zostać wniesiona na prawomocne orzeczenie sądu pierwszej instancji kończące postępowanie w sprawie, jeżeli zmiana orzeczenia nie jest możliwa w drodze innych środków prawnych. Skargę o stwierdzenie niezgodności prawomocnego orzeczenia z prawem może wnieść także Prokurator Generalny, jeżeli niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego, a także Rzecznik Praw Obywatelskich, jeżeli niezgodność taka wynika z naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw człowieka i obywatela. W myśl przepisów kodeksu postępowania cywilnego, skargę można oprzeć na podstawie naruszenia prawa materialnego lub przepisów postępowania, które spowodowało niezgodność orzeczenia z prawem, gdy przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda. Podstawą skargi nie mogą być jednak zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów. Skarga o stwierdzenie nieważności prawomocnego orzeczenia podlega rozpoznaniu przez Sąd Najwyższy. Z przepisów kodeksu postępowania cywilnego wynika, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nie jest środkiem zaskarżenia, nie prowadzi bowiem do korekty wadliwego orzeczenia. Sąd, stwierdzając zasadność skargi, nie może uchylić ani zmienić zaskarżonego orzeczenia, ale ogranicza się do stwierdzenia jego niezgodności z prawem. Orzeczenie takie otwiera jedynie drogę do dochodzenia odszkodowania od Skarbu Państwa z tytułu szkody wyrażonej przez wydanie orzeczenia sądowego. Przedmiotem skargi może być tylko orzeczenie, które spełnia jednocześnie dwa warunki: 1) jest prawomocne i 2) kończy postępowanie w sprawie. Ustalając znaczenie wymogu prawomocności, należy kierować się treścią art. 363 k.p.c. W myśl tego przepisu, orzeczenie sądu staje się prawomocne, jeżeli nie przysługuje co do niego środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia. Jednakże mimo niedopuszczalności odrębnego zaskarżenia nie stają się prawomocne postanowienia podlegające rozpoznaniu przez sąd drugiej instancji, gdy sąd ten rozpoznaje sprawę, w której je wydano. W takim wypadku wydane orzeczenia stają się prawomocne dopiero z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli nie wniesiono kasacji, a w razie wniesienia kasacji dopiero z chwilą wydania orzeczenia przez Sąd Najwyższy (zob. powołaną wyżej uchwałę Sądu Najwyższego z 31 maja 2000 r., sygn. akt III ZP 1/2000). W doktrynie przyjmuje się, że orzeczenie staje się prawomocne: 1) z chwilą wydania, jeżeli od orzeczenia nie przysługuje żaden środek zaskarżenia; 2) z chwilą upływu terminu do wniesienia środka zaskarżenia, jeżeli strona w przewidzianym terminie nie wniosła takiego środka; 3) z chwilą wydania rozstrzygnięcia nieuwzględniającego środka zaskarżenia, jeżeli strona wniosła taki środek (zob. T. Ereciński, J. Gudowski, M. Jędrzejewska, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 2006, t. 2, s. 308). Jak podkreślają Prokurator Generalny i Sejm, w doktrynie i orzecznictwie istnieją rozbieżności co do sposobu rozumienia terminu orzeczenie kończące postępowanie w
9 9 sprawie. Precyzyjne wyznaczenie jego zakresu może w pewnych wypadkach budzić wątpliwości, tym bardziej że samo wyodrębnienie poszczególnych spraw może być przedmiotem konwencji. To samo zagadnienie może być postrzegane jako element szerszej sprawy sądowej albo jako odrębna sprawa podlegająca rozpoznaniu przez sąd. W literaturze przedmiotu wyrażany jest m.in. pogląd, że chodzi o takie postanowienie, które przez uprawomocnienie się trwale zamyka drogę do rozstrzygnięcia sprawy co do istoty w danej instancji (tamże., s. 304). Wątpliwości mogą dotyczyć w szczególności postanowień wydawanych w postępowaniu egzekucyjnym i upadłościowym. Zdaniem niektórych przedstawicieli doktryny, do prawomocnych orzeczeń kończących postępowanie w sprawie należy zaliczyć postanowienia wydawane w postępowaniu egzekucyjnym i upadłościowym, po których wydaniu przepisy nie przewidują dalszego etapu postępowania (zob. tamże, s. 307). Natomiast do orzeczeń, które nie kończą postępowania w sprawie, zalicza się m.in. postanowienia: rozstrzygające o kosztach procesu; w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia adwokata, jak też zwolnienia od kosztów czynności notarialnej; w przedmiocie wyłączenia sędziego; w przedmiocie zabezpieczenia; dotyczące zastosowania kary porządkowej na podstawie art. 49 u.s.p.; w przedmiocie wykładni wyroku; w przedmiocie sprostowania wyroku; dotyczące niedopuszczenia interwenienta ubocznego do udziału w sprawie wskutek uwzględnienia opozycji; rozstrzygające zagadnienia powstałe po prawomocnym zakończeniu tzw. postępowania międzyinstancyjnego; w przedmiocie wpisu (lub wykreślenia) w księdze wieczystej wszczęcia egzekucji z nieruchomości, przewidzianego w art. 924 k.p.c.; w sprawie wpisu do księgi wieczystej ostrzeżenia o toczącym się procesie na podstawie postanowienia sądu o zabezpieczeniu powództwa albo na podstawie art. 57 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece; dotyczące ujawnienia w księdze wieczystej roszczenia o przeniesienie własności nieruchomości na podstawie art. 16 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece; w przedmiocie odmowy przywrócenia terminu do wniesienia środka odwoławczego lub środka zaskarżenia; w przedmiocie odtworzenia zaginionych lub zniszczonych akt; w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu lub stwierdzenia prawomocności orzeczenia; dotyczące odmowy odrzucenia pozwu na podstawie art. 222 k.p.c.; w przedmiocie właściwości rzeczowej, miejscowej lub funkcjonalnej; w przedmiocie uznania i stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim; dotyczące nadania, uchylenia lub zawieszenia rygoru natychmiastowej wykonalności. 4. Podnoszona kwestia konstytucyjności zaskarżonego przepisu powstaje na tle regulacji kodeksu cywilnego dotyczących odpowiedzialności Skarbu Państwa. Istotne znaczenie mają tu przede wszystkim dwa przepisy kodeksu cywilnego. W myśl art k.c. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka
10 10 samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Z kolei art k.c. stanowi: Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem. Odnosi się to również do wypadku, gdy prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja zostały wydane na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. Wymienione regulacje stanowią jedną całość z przepisami kodeksu postępowania cywilnego dotyczącymi środków prawnych od prawomocnych orzeczeń. W postępowaniu o odszkodowanie sąd nie może samodzielnie rozstrzygać o niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądowego. Art k.c. określa bowiem jako przesłankę dochodzenia odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez wydanie prawomocnego orzeczenia stwierdzenie niezgodności z prawem tego orzeczenia we właściwym postępowaniu. Dopiero stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia w odrębnym postępowaniu otwiera drogę do dochodzenia wynagrodzenia szkód wyrządzonych prawomocnym orzeczeniem sądowym. Takie rozwiązanie podyktowane jest zasadą pewności prawa i ochroną stabilności stosunków ukształtowanych przez prawomocne orzeczenia (zob. M. Safjan, op.cit., s. 42). Zakres stosowania rozważanego warunku wyznacza zakres pojęcia prawomocnego orzeczenia. Kodeks postępowania cywilnego przewiduje trzy środki prawne umożliwiające stronom wzruszanie prawomocnych orzeczeń sądowych. Są to kasacja, wznowienie postępowania oraz skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Ponadto art. 64 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052) przewiduje unieważnianie przez Sąd Najwyższy prawomocnych orzeczeń wydanych w sprawach, które ze względu na osobę lub przedmiot nie podlegały orzecznictwu sądów w chwili orzekania, jeżeli orzeczenia te nie mogą być wzruszone w trybie przewidzianym w ustawach o postępowaniach sądowych. Postępowanie unormowane w wymienionym przepisie jest wszczynane wyłącznie na wniosek Prokuratora Generalnego. Po unieważnieniu orzeczenia można dochodzić wynagrodzenia szkód wyrządzonych takim orzeczeniem. Strona może wnieść skargę kasacyjną od wydanego przez sąd drugiej instancji prawomocnego wyroku lub postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania kończących postępowanie w sprawie. Ustawa określa przy tym katalog spraw, w których skarga kasacyjna nie przysługuje. Skargę kasacyjną strona może oprzeć na dwóch podstawach: 1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, 2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Strona może wnieść skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem: 1) z powodu nieważności: a) jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku nie mogła domagać się wyłączenia; b) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana bądź jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe;
11 11 2) jeżeli Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie; 3) jeżeli wyrok został oparty na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym; 4) jeżeli wyrok został uzyskany za pomocą przestępstwa; 5) w razie późniejszego wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu; 6) w razie późniejszego wykrycia prawomocnego wyroku dotyczącego tego samego stosunku prawnego; w tym wypadku przedmiotem rozpoznania przez sąd jest nie tylko zaskarżony wyrok, lecz są również z urzędu inne prawomocne wyroki dotyczące tego samego stosunku prawnego; 7) jeżeli na treść wyroku miało wpływ postanowienie niekończące postępowania w sprawie, wydane na podstawie aktu normatywnego uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, uchylone lub zmienione zgodnie z art k.p.c. Jeżeli Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie, strona może również żądać wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem. 5. Rozpoznawana sprawa została wniesiona na tle postanowienia sądu oddalającego skargę na przewlekłość postępowania. Skarga na przewlekłość postępowania została wprowadzoną ustawą z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843). W myśl tej ustawy, strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie w tej sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania). Uwzględniając skargę, sąd może, na żądanie skarżącej, przyznać od Skarbu Państwa, a w wypadku skargi na przewlekłość postępowania prowadzonego przez komornika od komornika, odpowiednią sumę pieniężną w wysokości nieprzekraczającej złotych. Ustawa stanowi ponadto, że strona, która nie wniosła skargi na przewlekłość postępowania zgodnie z art. 5 ust. 1, może dochodzić na podstawie art. 417 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) naprawienia szkody wynikłej z przewlekłości, po prawomocnym zakończeniu postępowania co do istoty sprawy. Na tle przepisów o skardze na przewlekłość postępowania rozwinęło się bogate orzecznictwo sądowe, przy czym w niektórych kwestiach orzeczenia sądowe były rozbieżne. Rozbieżności w orzecznictwie pojawiły się m.in. w kwestii, czy postępowanie w sprawie skargi ma za przedmiot odrębną sprawę, a w konsekwencji orzeczenie wydane w wyniku skargi jest orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie, czy też postępowanie w sprawie skargi na przewlekłość postępowania jest jedynie elementem postępowania co do istoty sprawy, którego skarga dotyczy. W niektórych orzeczeniach Sąd Najwyższy przyjmował, że postępowanie dotyczące skargi na przewlekłość ma charakter odrębny, a stronie przysługuje zażalenie (tak np. uchwała Sądu Najwyższego z 28 czerwca 2005 r., III SPZP, OSNP z 2005 r., nr 19, poz. 312). W innych orzeczeniach Sąd
12 12 Najwyższy wyrażał pogląd przeciwny (m.in. uchwała z 16 listopada 2004 r., III SPP 42/04, OSNP z 2005 r., nr 5, poz. 71; postanowienie z 9 grudnia 2005 r., III SO 18/2005, OSNP z 2006 r., nr 15-16, poz. 258). Obecnie orzecznictwo skłania się do tego drugiego poglądu (zob. uchwały Sądu Najwyższego z 23 marca 2006 r., III SPZP 3/2005, OSNP z 2006 r., nr 21-22, poz. 341, która uzyskała moc zasady prawnej). W uzasadnieniu tej ostatniej uchwały Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że postępowanie dotyczące skargi na przewlekłość jest jedynie elementem postępowania co do istoty sprawy, mającym gwarantować sprawny przebieg sprawy głównej. Przedmiot skargi na przewlekłość postępowania nie jest zatem sprawą w rozumieniu art. 45 Konstytucji, a co za tym idzie nie korzysta z konstytucyjnej gwarancji rozpoznania jej przez sąd w postępowaniu dwuinstancyjnym (art. 176 ust. 1 w związku z art. 45 Konstytucji). (...) Sąd przełożony działa tu jako sąd drugiej instancji, do którego strona żali się na określone działanie lub zaniechanie sądu. Trybunał Konstytucyjny podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w cytowanej uchwale z 23 marca 2006 r. Skarga na przewlekłość postępowania ma szczególny charakter jako gwarancja prawa do sądu. Mamy tu do czynienia z dwustopniową gwarancją wolności i praw konstytucyjnych: podstawową gwarancję tych wolności i praw stanowi prawo do sądu, a na wypadek gdyby prawo to nie było właściwie realizowane, stronie przysługuje skarga na przewlekłość postępowania. Skarga na przewlekłość postępowania jest zatem z jednej strony subsydiarnym środkiem dochodzenia konstytucyjnych wolności i praw, z drugiej strony instrumentem skutecznego egzekwowania konstytucyjnego prawa do sądu. To właśnie skarga na przewlekłość postępowania stanowi jednocześnie instrument dochodzenia szkody spowodowanej przez przewlekłość postępowania sądowego. Z tego względu Konstytucja nie nakazuje, aby ustawodawca stworzył skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem postanowienia oddalającego skargę na przewlekłość postępowania. 6. Skarżąca kwestionuje art k.p.c. w zakresie, w jakim przepis ten nie dopuszcza skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia na prawomocne orzeczenie niekończące postępowania w sprawie. Z treści skargi wynika, że przedstawiony zarzut dotyczy w istocie braku zamieszczenia w ustawie regulacji, która umożliwiałaby stwierdzanie niezgodności z prawem prawomocnych orzeczeń niekończących postępowania w sprawie. Trybunał Konstytucyjny rozróżnia w swoim orzecznictwie zaniechania ustawodawcze od pominięć określonych regulacji w obowiązujących aktach normatywnych. W pierwszym wypadku chodzi o to, że ustawodawca nie wydał określonego aktu normatywnego, pomimo że obowiązek wydania wynika z obowiązujących przepisów, w drugim wypadku inicjator kontroli stawia zarzut, że prawodawca, wydając określony akt normatywny, pominął w nim określone rozwiązania niezbędne dla realizacji norm prawnych zawartych w akcie wyższego rzędu. Trybunał wielokrotnie przypominał, że nie ma kompetencji do orzekania o zaniechaniach ustawodawcy polegających na niewydaniu aktu normatywnego. W kompetencjach Trybunału mieści się natomiast ocena konstytucyjności obowiązującego aktu normatywnego z tego punktu widzenia, czy w jego przepisach nie brakuje unormowań, bez których może budzić wątpliwości natury konstytucyjnej. Ocenie Trybunału Konstytucyjnego podlega zawsze treść normatywna zaskarżonego przepisu, a więc także brak pewnych elementów normatywnych, których istnienie warunkowałoby konstytucyjność danej regulacji. W rozpoznawanej sprawie powstaje wątpliwość, czy niezamieszczenie w ustawie regulacji, która umożliwiałaby stwierdzanie niezgodności z prawem prawomocnych
13 13 orzeczeń niekończących postępowania w sprawie, ma charakter pominięcia w kodeksie cywilnym unormowań niezbędnych, które rzutują na ocenę jego zgodności z Konstytucją. Nasuwa się w szczególności pytanie, czy brak takiej regulacji można wiązać z art k.p.c. Należy w związku z tym zauważyć, że po pierwsze skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia uzupełnia system procedur umożliwiających stwierdzenie niezgodności z prawem takich orzeczeń. Przysługuje ona tylko wtedy, gdy nie istnieją inne środki prawne umożliwiające wzruszenie prawomocnego orzeczenia. Po drugie, art k.p.c., wprowadzając skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, ustanawia jednocześnie warunek, aby prawomocne orzeczenie było jednocześnie orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie. Wyeliminowanie tego warunku z treści zaskarżonego przepisu otworzyłoby drogę do rozszerzenia zakresu tego środka zaskarżenia na prawomocne orzeczenia niekończące postępowania w sprawie. Z tych względów w ocenie Trybunału Konstytucyjnego zarzut naruszenia Konstytucji przedstawiony przez skarżącą można wiązać z art i 2 k.p.c. Problemy związane z ograniczeniem możliwości wnoszenia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia do orzeczeń kończących postępowanie w sprawie zostały dostrzeżone w doktrynie (zob. P. Grzegorczyk, Dopuszczalność skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w sądowym postępowaniu egzekucyjnym, Przegląd Sądowy z 2007 r., nr 2, s. 44 i n., oraz T. Zembrzuski, Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia jako instrument dochodzenia od Skarbu Państwa naprawienia szkody wyrządzonej wydaniem orzeczenia sądowego w postępowaniu cywilnym, Studia Iuridica z 2007 r., t. XLVII, s. 307 i n. wraz z powołaną tam literaturą). Poszukując ich rozwiązania autorzy doszli do wniosku, że dochodzenie naprawienia szkód wyrządzonych przez wydanie orzeczenia sądowego nieobjętego hipotezą art k.p.c. jest możliwe na zasadach ogólnych na podstawie art. 417 k.c. Pogląd ten choć atrakcyjny przyjęty został z pominięciem perspektywy konstytucyjnej. U źródeł rozwiązania przyjętego w art k.p.c. leży bowiem założenie, że Konstytucja wymaga stwierdzenia niezgodności z prawem orzeczenia sądowego w odrębnym postępowaniu. Celem tej konstrukcji jest ograniczenie stosowania ogólnej formuły art. 417 k.p.c. ze względu na zasadę pewności prawa i potrzebę ochrony ukształtowanych stanów prawnych. 7. Zaskarżony przepis ogranicza zakres skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia do orzeczeń prawomocnych kończących postępowanie w sprawie. Analiza przepisów postępowania cywilnego prowadzi do wniosku, że w sytuacji, w której wydane zostało prawomocne orzeczenie, które nie kończy postępowania w sprawie, nie jest możliwe wykorzystanie żadnego z przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Możliwe są zatem sytuacje, w których strona w żadnej procedurze nie może doprowadzić do stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia niekończącego postępowania w sprawie. Orzeczeniom tym przysługuje zatem domniemanie zgodności z prawem, które nie może zostać podważone. Tymczasem prawomocne orzeczenie, które nie kończy postępowania w sprawie może naruszać prawa strony i prowadzić do powstania szkody niezależnie od treści orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie. W takich wypadkach wobec braku odpowiedniego postępowania umożliwiającego stwierdzenie niezgodności z prawem takiego orzeczenia, strona nie będzie mogła dochodzić odpowiedniego odszkodowania od Skarbu Państwa. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego takie unormowanie narusza istotę prawa do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez
14 14 niezgodne z prawem działanie organów władzy publicznej, jest zatem niezgodne z art. 77 ust. 1 Konstytucji. 8. Zdaniem skarżącej zaskarżony przepis jest niezgodny także z art. 77 ust. 2 Konstytucji. Należy przypomnieć w tym miejscu, że art. 77 ust. 2 Konstytucji stanowi, iż ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw. Jak wspomniano wyżej, z prawa do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej nie wynika wymóg, aby stwierdzenie takiej szkody i ustalenie wysokości odszkodowania dokonywane było przez organ władzy sądowniczej. Dopiero w razie sporu w tym zakresie, zainteresowany musi mieć możliwość uruchomienia postępowania przed sądem w celu dochodzenia swojego prawa. Odmienny charakter ma jednak sytuacja, w której źródłem szkody jest orzeczenie sądowe. W świetle zasad podziału władzy, niezależności sądów i niezawisłości sędziów kompetencja do stwierdzenie niezgodności orzeczenia sądowego z prawem może należeć wyłącznie do sądu. Z tego względu prawo do wynagrodzenia szkody spowodowanej przez niezgodne z prawem orzeczenie sądowe pozostaje w ścisłym związku z prawem do dochodzenia praw podmiotowych na drodze sądowej. W świetle przedstawionych wyżej argumentów należy przyjąć, że zaskarżony przepis zamyka sądową drogę dochodzenia prawa do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez prawomocne orzeczenie sądowe niekończące postępowania w sprawie. Z tego względu Trybunał Konstytucyjny uznał, że zaskarżony przepis jest niezgodny z art. 77 ust. 2 Konstytucji. 9. W ocenie skarżącej zaskarżony przepis narusza zasadę równości. Zgodnie z ustalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego zasada równości nakazuje jednakowe traktowanie podmiotów prawa w obrębie określonej klasy (kategorii). Wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną (relewantną) powinny być traktowane równo, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących jak i faworyzujących. Oceniając regulację prawną z punktu widzenia zasady równości, należy w pierwszej kolejności rozważyć, czy można wskazać wspólną cechę istotną uzasadniającą równe traktowanie podmiotów prawa. Ustalenie to wymaga analizy celu i treści aktu normatywnego, w którym zawarta została kontrolowana norma prawna. Jeżeli prawodawca różnicuje podmioty prawa, które charakteryzują się wspólną cechą istotną, to wprowadza odstępstwo od zasady równości. Takie odstępstwo nie musi jednak oznaczać naruszenia art. 32 Konstytucji. Jest ono dopuszczalne, jeżeli zostały spełnione łącznie następujące warunki: 1) kryterium różnicowania pozostaje w racjonalnym związku z celem i treścią danej regulacji; 2) waga interesu, któremu różnicowanie ma służyć, pozostaje w odpowiedniej proporcji do wagi interesów, które zostaną naruszone w wyniku wprowadzonego różnicowania; 3) kryterium różnicowania pozostaje w związku z innymi wartościami, zasadami czy normami konstytucyjnymi, uzasadniającymi odmienne traktowanie podmiotów podobnych. W ocenie skarżącej wspólną cechą istotną uzasadniającą równe traktowanie jest to, że dany podmiot został poszkodowany przez niezgodne z prawem prawomocne orzeczenie, natomiast rodzaj prawomocnego orzeczenia nie jest cechą relewantną.
15 15 Trybunał Konstytucyjny podziela pogląd skarżącej, że z punktu widzenia prawa do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organów władzy publicznej wspólną cechą istotną jest doznanie szkody wynikającej z wydania prawomocnego orzeczenia sądowego. W ocenie Prokuratora Generalnego zaskarżony przepis nie wprowadza różnicowania adresatów normy w nim zawartej, ponieważ ograniczenie możliwości realizacji prawa do odszkodowania za bezprawie jurysdykcyjne nie zostało oparte na kryteriach dotyczących pewnej grupy podmiotów, lecz wynika z użytego w zaskarżonym przepisie kryterium przedmiotowego. Trybunał Konstytucyjny nie podziela tego poglądu. Różnicowanie podmiotów prawa może wynikać nie tylko z zastosowania kryteriów dotyczących bezpośrednio określonych podmiotów prawa, ale również z kryteriów dotyczących sytuacji prawnych, w których znajdują się te podmioty. W rozpoznawanej sprawie zastosowane kryterium przedmiotowe, a mianowicie to, czy orzeczenie kończy postępowanie w sprawie, prowadzi nieuchronnie do zróżnicowania sytuacji prawnych poszczególnych podmiotów prawa, które doznały szkody wyrządzonej przez prawomocne orzeczenie sądowe. Ustawodawca różnicuje podmioty mające wymienioną cechę istotną, co więcej wprowadzone różnicowanie dotyczy możliwości realizacji jednego z podstawowych praw konstytucyjnych. Skarga o stwierdzenie niezgodności prawomocnych orzeczeń z prawem nie obejmuje bowiem prawomocnych orzeczeń niekończących postępowania w sprawie, a w rezultacie zaskarżony przepis uniemożliwia dochodzenie odszkodowania z tytułu szkód wyrządzonych przez prawomocne orzeczenia niekończące postępowania w sprawie. Rodzaj wydanego orzeczenia, a w szczególności to, czy orzeczenie kończy postępowanie w sprawie, może uzasadniać zróżnicowanie w zakresie procedur realizacji prawa do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organów władzy publicznej. Nie można również z góry wykluczyć, że szczególne względy mogą przemawiać za odejściem od zasady pełnej kompensacji przy wynagradzaniu szkody wyrządzonej przez niektóre rodzaje orzeczeń sądowych niekończących postępowania. To, że prawomocne orzeczenie nie kończy postępowania w sprawie, nie uzasadnia natomiast zróżnicowania polegającego na całkowitym wyłączeniu możliwości dochodzenia wynagrodzenia szkód wyrządzonych przez wszelkie prawomocne orzeczenia niekończące postępowania. Takie zróżnicowanie nie pozostaje w racjonalnym związku z celem i treścią danej regulacji, ani nie znajduje oparcia w wartościach, zasadach czy normach konstytucyjnych. Przyjęta formuła orzeczenia sprawia, że nie jest niezbędna interwencja ustawodawcza dla jego wykonania. Nie wyklucza to jednak wprowadzenia zmian ustawowych w celu pełnego i spójnego uregulowania instytucji skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Z przedstawionych względów Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.
USTAWA z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny, ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze
Kancelaria Sejmu s. 1/6 USTAWA z dnia 22 lipca 2010 r. Opracowano na podstawie: Dz. U. z 2010 r. Nr 155, poz. 1037. o zmianie ustawy Kodeks cywilny, ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy Prawo
SKARGA O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA
SKARGA O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA Skarga o wznowienie postępowania jest instytucją wyjątkową w tym znaczeniu, że przysługuje wyłącznie od ściśle określonych orzeczeń i na ściśle określonej podstawie. Ratio
Opinia do ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny, ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze (druk nr 900)
Warszawa, dnia 30 czerwca 2010 r. Opinia do ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny, ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze (druk nr 900) I. Cel i przedmiot ustawy
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt I CNP 32/13 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 19 marca 2014 r. SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Wojciech Katner SSN Iwona Koper
POSTANOWIENIE. Uzasadnienie
Sygn. akt V CNP 7/05 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 24 sierpnia 2005 r. SSN Henryk Pietrzkowski w sprawie ze skargi P. M. i W. M. przy uczestnictwie Skarbu Państwa - Prezesa Sądu Rejonowego
POSTANOWIENIE. SSN Katarzyna Gonera
Sygn. akt I BP 10/16 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 20 czerwca 2017 r. SSN Katarzyna Gonera w sprawie z powództwa K. K. przeciwko Ognisku Pracy Pozaszkolnej [ ]o uznanie za bezskuteczne zmiany
POSTANOWIENIE. Sygn. akt II PZ 5/17. Dnia 16 maja 2017 r. Sąd Najwyższy w składzie:
Sygn. akt II PZ 5/17 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 16 maja 2017 r. SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący) SSN Beata Gudowska SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca) w sprawie z powództwa
Postanowienie z dnia 12 lipca 2005 r., I CNP 1/05
Postanowienie z dnia 12 lipca 2005 r., I CNP 1/05 Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądowego wydanego przed dniem 1 września 2004 r. jest niedopuszczalna i podlega odrzuceniu
POSTANOWIENIE. SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący) SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca) SSN Agnieszka Piotrowska
Sygn. akt I CNP 6/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 28 stycznia 2016 r. SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący) SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca) SSN Agnieszka Piotrowska w sprawie ze skargi
POSTANOWIENIE. Sygn. akt II CNP 52/18. Dnia 8 stycznia 2019 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Monika Koba
Sygn. akt II CNP 52/18 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 8 stycznia 2019 r. SSN Monika Koba po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 8 stycznia 2019 r. skargi J. B. i
POSTANOWIENIE. Sygn. akt II BU 5/06. Dnia 9 stycznia 2007 r. Sąd Najwyższy w składzie :
Sygn. akt II BU 5/06 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 9 stycznia 2007 r. SSN Beata Gudowska (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Zbigniew Hajn SSN Zbigniew Myszka w sprawie z wniosku M. S. przeciwko
Postanowienie z dnia 17 sierpnia 2005 r., I CNP 3/05
Postanowienie z dnia 17 sierpnia 2005 r., I CNP 3/05 Postanowienie w przedmiocie skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki nie podlega zaskarżeniu
Postanowienie z dnia 14 maja 2009 r. I BP 23/08
Postanowienie z dnia 14 maja 2009 r. I BP 23/08 Od dnia 21 października 2005 r. wierzyciele mogą żądać wydania zaświadczenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego odnośnie do orzeczeń sądowych wydanych po
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2014 r. III CZ 39/14
id: 20385 1. Przedmiotem orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie jest rozstrzygnięcie sporu określonego treścią powództwa albo zakończenie postępowania co do tego sporu. Toczący się przed sądem polubownym
Uchwała z dnia 4 sierpnia 2006 r., III CZP 51/06
Uchwała z dnia 4 sierpnia 2006 r., III CZP 51/06 Sędzia SN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący) Sędzia SN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca) Sędzia SN Zbigniew Strus Sąd Najwyższy w sprawie ze skargi
POSTANOWIENIE. SSN Maria Grzelka
Sygn. akt IV CNP 84/06 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 24 października 2006 r. SSN Maria Grzelka w sprawie ze skargi W.D. - Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w K. o stwierdzenie niezgodności
POSTANOWIENIE. SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący) SSN Maciej Pacuda (sprawozdawca) SSN Krzysztof Staryk
Sygn. akt III PZ 5/14 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 3 czerwca 2014 r. SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący) SSN Maciej Pacuda (sprawozdawca) SSN Krzysztof Staryk w sprawie z powództwa P.
POSTANOWIENIE. SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący) SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca) SSN Krzysztof Pietrzykowski
Sygn. akt I CNP 19/18 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 21 lutego 2019 r. SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący) SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca) SSN Krzysztof Pietrzykowski w sprawie ze skargi
Wykład Postępowanie cywilne 22 II 2011
Wykład Postępowanie cywilne 22 II 2011 1. Jakim środkiem zaskarżenia jest skarga kasacyjna 2. Dopuszczalność skargi kasacyjnej 3. Niedopuszczalność skargi kasacyjnej 4. Legitymacja do wniesienia skargi
POSTANOWIENIE. SSN Katarzyna Gonera
Sygn. akt I PZ 4/06 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 28 marca 2006 r. SSN Katarzyna Gonera w sprawie z powództwa J. W. przeciwko M. Polska Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością o przywrócenie
POSTANOWIENIE. SSN Iwona Koper (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska (sprawozdawca) SSN Zbigniew Kwaśniewski
Sygn. akt V CZ 56/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 17 grudnia 2015 r. SSN Iwona Koper (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska (sprawozdawca) SSN Zbigniew Kwaśniewski w sprawie ze skargi H. F.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 2015 r. III CZ 20/15
id: 20397 1. [P]ostępowanie sądowe w przedmiocie zbadania zarzutu niewłaściwości sądu polubownego jest postępowaniem wpadkowym, nie dotyczącym istoty sprawy, a jedynie kwestii wstępnej i incydentalnej.
POSTANOWIENIE. SSN Maciej Pacuda
Sygn. akt II BP 9/13 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 20 grudnia 2013 r. SSN Maciej Pacuda w sprawie z powództwa D. D. przeciwko H. K. Polska Sp. z o.o. w Ł. o ustalenie wypadku przy pracy,
POSTANOWIENIE. Sygn. akt V CZ 10/16. Dnia 20 kwietnia 2016 r. Sąd Najwyższy w składzie:
Sygn. akt V CZ 10/16 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 20 kwietnia 2016 r. SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Marian Kocon SSN Maria Szulc w sprawie z wniosku L. B.
POSTANOWIENIE. SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący) SSN Grzegorz Misiurek SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)
Sygn. akt III CZP 29/08 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 16 maja 2008 r. SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący) SSN Grzegorz Misiurek SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca) w sprawie z powództwa
POSTANOWIENIE. SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący) SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca) SSN Katarzyna Tyczka-Rote
Sygn. akt I CSK 252/09 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 25 marca 2010 r. SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący) SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca) SSN Katarzyna Tyczka-Rote w sprawie z powództwa
POSTANOWIENIE. SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący) SSN Zbigniew Hajn SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
Sygn. akt II PZ 16/14 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 12 listopada 2014 r. SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący) SSN Zbigniew Hajn SSN Halina Kiryło (sprawozdawca) w sprawie z powództwa W. S.
POSTANOWIENIE. SSN Barbara Myszka (przewodniczący) SSN Dariusz Dończyk SSN Antoni Górski (sprawozdawca)
Sygn. akt III CSK 223/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 21 kwietnia 2016 r. SSN Barbara Myszka (przewodniczący) SSN Dariusz Dończyk SSN Antoni Górski (sprawozdawca) w sprawie z wniosku I.
Sądownictwo administracyjne. Ustrój, skarga do sądu, wyroki sądowe
Sądownictwo administracyjne Ustrój, skarga do sądu, wyroki sądowe Sądownictwo administracyjne ISTOTA I USTRÓJ SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH Istota sądownictwa administracyjnego Sądownictwo administracyjne zapewnia
SĄDOWNICTWO ADMINISTRACYJNE. Ustrój, skarga do sądu, wyroki sądowe
SĄDOWNICTWO ADMINISTRACYJNE Ustrój, skarga do sądu, wyroki sądowe ISTOTA I USTRÓJ SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH Sądownictwo administracyjne ISTOTA SĄDOWNICTWA ADMINISTRACYJNEGO Sądownictwo administracyjne zapewnia
POSTANOWIENIE. Sygn. akt II CZ 3/15. Dnia 9 kwietnia 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:
Sygn. akt II CZ 3/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 9 kwietnia 2015 r. SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Agnieszka Piotrowska SSN Dariusz Zawistowski w sprawie ze skargi
SKARGA O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA SKARGA O STWIERDZENIE NIEZGODNOŚCI Z PRAWEM PRAWOMOCNEGO ORZECZENIA
SKARGA O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA SKARGA O STWIERDZENIE NIEZGODNOŚCI Z PRAWEM PRAWOMOCNEGO ORZECZENIA SKARGA O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA Skarga o wznowienie postępowania jest środkiem restytucyjnym o najbardziej
POSTANOWIENIE. SSN Jan Górowski (przewodniczący) SSN Irena Gromska-Szuster SSN Władysław Pawlak (sprawozdawca)
Sygn. akt II CZ 150/16 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 15 lutego 2017 r. SSN Jan Górowski (przewodniczący) SSN Irena Gromska-Szuster SSN Władysław Pawlak (sprawozdawca) w sprawie ze skargi
POSTANOWIENIE. Sygn. akt III SPP 150/14. Dnia 12 sierpnia 2014 r. Sąd Najwyższy w składzie:
Sygn. akt III SPP 150/14 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 12 sierpnia 2014 r. SSN Maciej Pacuda (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Bogusław Cudowski SSN Halina Kiryło w sprawie ze skargi J.
Konstytucyjne środki ochrony praw. Prawo do sądu Prawo do odszkodowania art. 77 ust. 1 Skarga konstytucyjna RPO
Konstytucyjne środki ochrony praw Prawo do sądu Prawo do odszkodowania art. 77 ust. 1 Skarga konstytucyjna RPO Konstytucyjne prawo do sądu 1) prawo dostępu do sądu, tj. prawo uruchomienia procedury przed
POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący) SSN Romualda Spyt SSA K. Staryk (sprawozdawca)
Sygn. akt I UZ 4/11 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 24 marca 2011 r. SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący) SSN Romualda Spyt SSA K. Staryk (sprawozdawca) w sprawie z odwołania S. L. przeciwko
POSTANOWIENIE. Sygn. akt III SPP 30/17. Dnia 12 lipca 2017 r. Sąd Najwyższy w składzie:
Sygn. akt III SPP 30/17 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 12 lipca 2017 r. SSN Dawid Miąsik (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Jolanta Frańczak SSN Andrzej Wróbel w sprawie ze skargi L. G. na
POSTANOWIENIE. Sygn. akt II UZ 56/13. Dnia 10 października 2013 r. Sąd Najwyższy w składzie:
Sygn. akt II UZ 56/13 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 10 października 2013 r. SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Zbigniew Hajn SSN Romualda Spyt w sprawie z wniosku Z.D.
POSTANOWIENIE. U z a s a d n i e n i e
Sygn. akt II PZ 8/11 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 24 maja 2011 r. SSN Romualda Spyt (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Zbigniew Korzeniowski SSN Jolanta Strusińska-Żukowska w sprawie z
POSTANOWIENIE. SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Jan Górowski SSN Dariusz Zawistowski
Sygn. akt V CZ 27/13 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 14 czerwca 2013 r. SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Jan Górowski SSN Dariusz Zawistowski w sprawie ze skargi
POSTANOWIENIE. SSN Jan Górowski (przewodniczący) SSN Hubert Wrzeszcz SSA Barbara Trębska (sprawozdawca)
Sygn. akt II CZ 81/09 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 13 stycznia 2010 r. SSN Jan Górowski (przewodniczący) SSN Hubert Wrzeszcz SSA Barbara Trębska (sprawozdawca) w sprawie ze skargi T. G.
Wyrok z 10 lipca 2000 r., SK 12/99 POJĘCIE SPRAWY CYWILNEJ
Wyrok z 10 lipca 2000 r., SK 12/99 POJĘCIE SPRAWY CYWILNEJ Rodzaj postępowania: skarga konstytucyjna Inicjator: osoba fizyczna Skład orzekający: 5 sędziów Zdania odrębne: 0 Przedmiot kontroli Wzorce kontroli
Komentarz. Część I. VIII. Sąd właściwy do przyjęcia skargi kasacyjnej 1. Komentarz 2. Wybór orzecznictwa
Część I Komentarz I. Skarga kasacyjna w polskim prawie cywilnym II. System kasacyjny a system rewizyjny III. Charakter prawny skargi kasacyjnej IV. Cel i funkcja skargi kasacyjnej V. Dopuszczalność skargi
POSTANOWIENIE. SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący) SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca) SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
Sygn. akt II UK 88/10 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 1 września 2010 r. SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący) SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca) SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec w sprawie
POSTANOWIENIE UZASADNIENIE
Sygn. akt I PZ 2/17 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 27 kwietnia 2017 r. SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Beata Gudowska SSN Piotr Prusinowski w sprawie z powództwa J.
POSTANOWIENIE. SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący) SSN Wojciech Katner SSA Elżbieta Fijałkowska (sprawozdawca)
Sygn. akt V CZ 76/14 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 13 listopada 2014 r. SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący) SSN Wojciech Katner SSA Elżbieta Fijałkowska (sprawozdawca) w sprawie
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący) SSN Marian Kocon SSN Maria Szulc (sprawozdawca)
Sygn. akt V CSK 467/15 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 20 kwietnia 2016 r. SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący) SSN Marian Kocon SSN Maria Szulc (sprawozdawca)
POSTANOWIENIE. SSN Katarzyna Gonera
Sygn. akt I PZ 1/06 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 28 marca 2006 r. SSN Katarzyna Gonera w sprawie z wniosku J. G. o ustanowienie adwokata z urzędu celem złożenia skargi o stwierdzenie niezgodności
Postanowienie z dnia 16 września 2010 r., III CN 1/10
Postanowienie z dnia 16 września 2010 r., III CN 1/10 1. Niemożność wzruszenia prawomocnego orzeczenia w rozumieniu art. 64 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. Nr 240, poz. 2052
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Wojciech Katner (przewodniczący) SSN Agnieszka Piotrowska (sprawozdawca) SSN Katarzyna Tyczka-Rote
Sygn. akt IV CSK 448/17 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 23 maja 2018 r. SSN Wojciech Katner (przewodniczący) SSN Agnieszka Piotrowska (sprawozdawca) SSN Katarzyna
USTAWA z dnia 24 września 2010 r. o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka oraz niektórych innych ustaw 1)
Kancelaria Sejmu s. 1/1 USTAWA z dnia 24 września 2010 r. Opracowano na podstawie Dz. U. z 2010 r. Nr 197, poz. 1307. o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka oraz niektórych innych ustaw 1) Art. 1. W
POSTANOWIENIE. Sygn. akt III SPP 12/17. Dnia 4 kwietnia 2017 r. Sąd Najwyższy w składzie:
Sygn. akt III SPP 12/17 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 4 kwietnia 2017 r. SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Bogusław Cudowski SSN Dawid Miąsik w sprawie ze
POSTANOWIENIE Z DNIA 11 GRUDNIA 2002 R. V KK 135/02
POSTANOWIENIE Z DNIA 11 GRUDNIA 2002 R. V KK 135/02 Sędzia, który wydał postanowienie kończące postępowanie w sprawie, a następnie, w wyniku uwzględnienia w trybie art. 463 1 k.p.k. zażalenia wniesionego
POSTANOWIENIE. SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący) SSN Halina Kiryło (sprawozdawca) SSN Jerzy Kwaśniewski
Sygn. akt III SO 21/11 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 2 lutego 2012 r. SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący) SSN Halina Kiryło (sprawozdawca) SSN Jerzy Kwaśniewski w sprawie z zażalenia
POSTANOWIENIE. Sygn. akt II CZ 15/15. Dnia 24 kwietnia 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:
Sygn. akt II CZ 15/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 24 kwietnia 2015 r. SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Anna Owczarek SSN Karol Weitz w sprawie z wniosku E.
POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV CNP 56/17. Dnia 7 marca 2019 r. Sąd Najwyższy w składzie:
Sygn. akt IV CNP 56/17 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 7 marca 2019 r. SSN Katarzyna Tyczka-Rote (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Wojciech Katner SSN Krzysztof Pietrzykowski w sprawie ze
POSTANOWIENIE. SSN Katarzyna Gonera
Sygn. akt I BP 3/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 25 listopada 2015 r. SSN Katarzyna Gonera w sprawie z powództwa M. J. przeciwko D. R. o wznowienie postępowania w sprawie Sądu Okręgowego
POSTANOWIENIE. SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący) SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca) SSN Kazimierz Zawada
Sygn. akt II CZ 51/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 10 września 2015 r. SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący) SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca) SSN Kazimierz Zawada w sprawie z powództwa
POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący) SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca) SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
Sygn. akt I PZ 1/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 9 kwietnia 2015 r. SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący) SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca) SSN Jolanta Strusińska-Żukowska w sprawie z powództwa
W Kodeksie postępowania cywilnego brak jest ustawowej definicji pojęcia środek zaskarżenia, Ustawa nie przewiduje również katalogu środków
ŚRODKI ZASKARŻENIA W Kodeksie postępowania cywilnego brak jest ustawowej definicji pojęcia środek zaskarżenia, Ustawa nie przewiduje również katalogu środków zaskarżenia, W Dziale V Tytułu VI Księgi pierwszej
POSTANOWIENIE. Sygn. akt II BU 1/15. Dnia 25 listopada 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Jerzy Kuźniar
Sygn. akt II BU 1/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 25 listopada 2015 r. SSN Jerzy Kuźniar w sprawie z wniosku W. P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o wypłatę wstrzymanej emerytury,
W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej. Trybunał Konstytucyjny w składzie:
WYROK z dnia 11 czerwca 2013 r. Sygn. akt SK 23/10 * W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej Trybunał Konstytucyjny w składzie: Stanisław Rymar przewodniczący Andrzej Rzepliński sprawozdawca Piotr Tuleja Andrzej
POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV CSK 207/12. Dnia 20 grudnia 2012 r. Sąd Najwyższy w składzie:
Sygn. akt IV CSK 207/12 POSTANOWIENIE Dnia 20 grudnia 2012 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Jan Górowski (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Zbigniew Kwaśniewski SSN Anna Owczarek w sprawie z wniosku A.
Postanowienie z dnia 27 marca 2002 r. III RN 9/01
Postanowienie z dnia 27 marca 2002 r. III RN 9/01 Naczelny Sąd Administracyjny nie jest właściwy do rozpoznania skargi wniesionej w związku z niewydaniem przez organ rentowy decyzji w sprawie świadczeń
POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV CSK 654/13. Dnia 25 czerwca 2014 r. Sąd Najwyższy w składzie:
Sygn. akt IV CSK 654/13 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 25 czerwca 2014 r. SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca) Protokolant
POSTANOWIENIE UZASADNIENIE
Sygn. akt III SPP 223/14 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 4 listopada 2014 r. SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Roman Kuczyński SSN Krzysztof Staryk w sprawie
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt I CK 405/04 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 21 grudnia 2004 r. SSN Tadeusz Żyznowski (przewodniczący) SSN Marek Sychowicz (sprawozdawca) SSA Wojciech
UCHWAŁA. SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący) SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca) SSN Katarzyna Tyczka-Rote. Protokolant Bożena Kowalska
Sygn. akt III CZP 111/15 UCHWAŁA Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 17 lutego 2016 r. SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący) SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca) SSN Katarzyna Tyczka-Rote Protokolant Bożena
POSTANOWIENIE. o wykreślenie dożywotniej służebności osobistej z działu III, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
Sygn. akt I CSK 141/06 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 19 lipca 2006 r. SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Maria Grzelka SSN Krzysztof Pietrzykowski w sprawie z wniosku
POSTANOWIENIE. SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący) SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca) SSN Krzysztof Strzelczyk
Sygn. akt IV CZ 60/09 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 17 września 2009 r. SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący) SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca) SSN Krzysztof Strzelczyk w sprawie
Postanowienie z dnia 13 grudnia 2005 r. II UZP 14/05
Postanowienie z dnia 13 grudnia 2005 r. II UZP 14/05 1. Przedmiotem zagadnienia prawnego przedstawianego Sądowi Najwyższemu może być tylko problem prawny, od rozwiązania którego zależy rozstrzygnięcie
POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący) SSN Jan Górowski (sprawozdawca) SSN Bogumiła Ustjanicz
Sygn. akt V CZ 53/13 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 7 listopada 2013 r. SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący) SSN Jan Górowski (sprawozdawca) SSN Bogumiła Ustjanicz w sprawie z powództwa
POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący) SSN Teresa Bielska-Sobkowicz SSN Maria Grzelka (sprawozdawca)
Sygn. akt V CSK 53/05 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 26 stycznia 2006 r. SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący) SSN Teresa Bielska-Sobkowicz SSN Maria Grzelka (sprawozdawca) w sprawie
POSTANOWIENIE. SSN Barbara Myszka (przewodniczący) SSN Krzysztof Pietrzykowski SSN Maria Szulc (sprawozdawca)
Sygn. akt III CZ 31/16 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 14 września 2016 r. SSN Barbara Myszka (przewodniczący) SSN Krzysztof Pietrzykowski SSN Maria Szulc (sprawozdawca) w sprawie z powództwa
POSTANOWIENIE. SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący) SSN Wojciech Katner SSN Anna Kozłowska (sprawozdawca)
Sygn. akt I CSK 83/16 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 2 lutego 2017 r. SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący) SSN Wojciech Katner SSN Anna Kozłowska (sprawozdawca) w sprawie z powództwa [...]
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt I CSK 479/06 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 13 kwietnia 2007 r. SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Irena Gromska-Szuster SSA
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt II CSK 717/11 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 11 lipca 2012 r. SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Teresa Bielska-Sobkowicz SSN
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt II PK 318/14 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 9 lutego 2016 r. SSN Jolanta Frańczak (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Halina Kiryło SSN Maciej Pacuda
POSTANOWIENIE. SSN Irena Gromska-Szuster
Sygn. akt IV CNP 26/14 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 7 listopada 2014 r. SSN Irena Gromska-Szuster w sprawie skargi uczestniczki postępowania o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
Wyrok z dnia 4 września 2008 r. III SN 1/08
Wyrok z dnia 4 września 2008 r. III SN 1/08 Na wydane na podstawie art. 17 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz.
POSTANOWIENIE. Sygn. akt II PZ 13/09. Dnia 10 listopada 2009 r. Sąd Najwyższy w składzie :
Sygn. akt II PZ 13/09 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 10 listopada 2009 r. SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Małgorzata Gersdorf SSN Zbigniew Korzeniowski w sprawie z powództwa
POSTANOWIENIE. SSN Anna Owczarek (przewodniczący) SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca) SSN Agnieszka Piotrowska
Sygn. akt III CSK 244/12 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 27 czerwca 2013 r. SSN Anna Owczarek (przewodniczący) SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca) SSN Agnieszka Piotrowska w sprawie
POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący) SSN Bogusław Cudowski (sprawozdawca) SSN Zbigniew Myszka
Sygn. akt II UZ 1/17 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 28 marca 2017 r. SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący) SSN Bogusław Cudowski (sprawozdawca) SSN Zbigniew Myszka w sprawie z wniosku
POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący) SSN Agnieszka Piotrowska (sprawozdawca) SSN Maria Szulc
Sygn. akt IV CZ 120/13 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 12 lutego 2014 r. SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący) SSN Agnieszka Piotrowska (sprawozdawca) SSN Maria Szulc w sprawie z wniosku
POSTANOWIENIE. SSN Józef Frąckowiak (przewodniczący) SSN Gerard Bieniek (sprawozdawca) SSN Jan Górowski
Sygn. akt III CZ 42/06 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 21 lipca 2006 r. SSN Józef Frąckowiak (przewodniczący) SSN Gerard Bieniek (sprawozdawca) SSN Jan Górowski w sprawie ze skargi spółki
POSTANOWIENIE. SSN Marian Kocon (przewodniczący) SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca) SSN Bogumiła Ustjanicz. Protokolant Anna Matura
Sygn. akt I CSK 274/11 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 1 grudnia 2011 r. SSN Marian Kocon (przewodniczący) SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca) SSN Bogumiła Ustjanicz Protokolant Anna
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt III PK 32/15 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 5 listopada 2015 r. SSN Romualda Spyt (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Krzysztof Staryk SSN Małgorzata
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 września 1999 r. I CKN 654/99
id: 20163 1. Możliwość wniesienia skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego stanowi ( ) dla uczestników postępowania arbitrażowego szczególny środek zaskarżenia wyroku wydanego w tym postępowaniu, a orzeczenie
POSTANOWIENIE. Protokolant Bożena Nowicka
Sygn. akt III CZP 2/07 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 22 marca 2007 r. SSN Marek Sychowicz (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Zbigniew Kwaśniewski SSN Zbigniew Strus Protokolant Bożena Nowicka
POSTANOWIENIE. SSN Anna Kozłowska (przewodniczący) SSN Mirosław Bączyk SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
Sygn. akt III CSK 81/12 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 17 stycznia 2013 r. SSN Anna Kozłowska (przewodniczący) SSN Mirosław Bączyk SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca) w sprawie z wniosku
POSTANOWIENIE UZASADNIENIE
Sygn. akt I UZ 37/16 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 15 grudnia 2016 r. SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Halina Kiryło SSN Piotr Prusinowski w sprawie z odwołania A.
POSTANOWIENIE. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Józef Frąckowiak SSN Karol Weitz (sprawozdawca)
Sygn. akt III CZ 2/18 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 23 lutego 2018 r. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Józef Frąckowiak SSN Karol Weitz (sprawozdawca) w sprawie ze skargi D. S.o wznowienie
POSTANOWIENIE. SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska (sprawozdawca) SSN Krzysztof Strzelczyk. Protokolant Izabela Czapowska
Sygn. akt IV CSK 137/14 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 15 stycznia 2015 r. SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska (sprawozdawca) SSN Krzysztof Strzelczyk Protokolant Izabela
POSTANOWIENIE. SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący) SSN Iwona Koper SSN Marek Sychowicz (sprawozdawca)
Sygn. akt I CSK 497/08 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 16 lipca 2009 r. SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący) SSN Iwona Koper SSN Marek Sychowicz (sprawozdawca) w sprawie z wniosku W. E.
POSTANOWIENIE. SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska (sprawozdawca) SSN Dariusz Zawistowski
Sygn. akt II CZ 57/13 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 30 października 2013 r. SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska (sprawozdawca) SSN Dariusz Zawistowski ze skargi Z.
POSTANOWIENIE UZASADNIENIE
Sygn. akt I BP 2/16 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 23 listopada 2016 r. SSN Halina Kiryło w sprawie z powództwa M.P. przeciwko F. Polska Spółce z o.o. w K. o wynagrodzenie, po rozpoznaniu
UCHWAŁA. składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego
Sygn. akt III CZP 21/15 UCHWAŁA składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 12 sierpnia 2015 r. Prezes SN Tadeusz Ereciński (przewodniczący) SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
POSTANOWIENIE. Sygn. akt I CZ 49/15. Dnia 9 lipca 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:
Sygn. akt I CZ 49/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 9 lipca 2015 r. SSN Katarzyna Tyczka-Rote (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Mirosław Bączyk SSN Marta Romańska w sprawie ze skargi P.D.
Postanowienie z dnia 9 lipca 2002 r. III RN 129/01
Postanowienie z dnia 9 lipca 2002 r. III RN 129/01 Decyzja w przedmiocie przyznania odszkodowania za szkodę spowodowaną wydaniem nieważnej decyzji administracyjnej i stwierdzeniem jej nieważności (art.
POSTANOWIENIE. Sygn. akt II CZ 63/15. Dnia 15 października 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:
Sygn. akt II CZ 63/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 15 października 2015 r. SSN Jan Górowski (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Mirosław Bączyk SSN Grzegorz Misiurek w sprawie ze skargi