SKARGA O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA SKARGA O STWIERDZENIE NIEZGODNOŚCI Z PRAWEM PRAWOMOCNEGO ORZECZENIA

Transkrypt

1 SKARGA O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA SKARGA O STWIERDZENIE NIEZGODNOŚCI Z PRAWEM PRAWOMOCNEGO ORZECZENIA

2 SKARGA O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA

3 Skarga o wznowienie postępowania jest środkiem restytucyjnym o najbardziej złożonym charakterze, Podobnie jak środki zaskarżenia, środek ten zmierza do obalenia orzeczenia co do istoty sprawy, jednocześnie jednak jego skuteczne wniesienie powoduje ponowne rozpoznanie sprawy przy zastosowaniu, co do zasady, przepisów o postępowaniu przed sądem I instancji (art. 406).

4 DOPUSZCZALNOŚĆ SKARGI O WZNOWIENIE Art POSTĘPOWANIA 1. W wypadkach przewidzianych w dziale niniejszym można żądać wznowienia postępowania, które zostało zakończone prawomocnym wyrokiem. 2. Na podstawie określonej w art postępowanie może być wznowione również w razie zakończenia go postanowieniem.

5 Wznowione może być również postępowanie, które zostało prawomocnie merytorycznie zakończone w inny sposób nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym, nakaz zapłaty wydany w postępowaniu upominawczym, Może być wznowione postępowanie zakończone postanowieniem co do istoty sprawy wydanym w postępowaniu nieprocesowym, jednak wznowienie jest niedopuszczalne jeśli postanowienie może być zmienione lub uchylone.

6 Dopuszczalne jest wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem w przedmiocie ustalenia, że orzeczenie sądu państwa sądu obcego podlega albo nie podlega uznaniu (art ) lub w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności orzeczeniu sądu państwa obcego (art ),

7 Postępowanie może być wznowione w razie zakończenia go postanowieniem, a więc orzeczeniem niemerytorycznym dotyczy to jednak wyłącznie sytuacji, w której postanowienie zostało oparte na akcie normatywnym uznanym przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą (art , art )

8 Przepisy o wznowieniu postępowania stosuje się także odpowiednio do uchylania postanowień niekończących postępowania w sprawie; tego typu wzruszanie postanowień jest możliwe, gdy zostały one wydane na podstawie aktu normatywnego uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą w sprawie zakończonej już prawomocnym wyrokiem (art ).

9 NIEDOPUSZCZALNOŚĆ SKARGI O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA Niedopuszczalna jest skarga o wznowienie od wyroku orzekającego unieważnienie małżeństwa lub rozwód albo ustalającego nieistnienie małżeństwa, jeżeli choćby jedna ze stron zawarła po jego uprawomocnieniu się nowy związek małżeński (art. 400), Niedopuszczalna jest także skarga o wznowienie postępowania od wyroku orzekającego rozwiązanie małżeństwa przez rozwód po śmierci małżonka, która nastąpiła po uprawomocnieniu się wyroku (uchw. SN z , III CZP 52/05).

10 Niedopuszczalne jest dalsze wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem wydanym na skutek skargi o wznowienie (art. 416); niedopuszczalność ta odnosi się także do strony przeciwnej niż ta, która uprzednio wniosła skargę, Powyższa regulacja nie dotyczy jednak wypadków, w których podstawą skargi jest art , Można ponownie żądać wznowienia postępowania, co do którego skarga była już wniesiona, jeśli skarga została prawomocnie odrzucona.

11 W postępowaniu nieprocesowym niedopuszczalne jest wznowienie postępowania w sprawie, w której prawomocne postanowienie orzekające co do istoty sprawy może być zmienione lub uchylone: Postanowienie o uznaniu za zmarłego, Postanowienie o stwierdzeniu zgonu, Postanowienie o ubezwłasnowolnieniu, Postanowienie sądu opiekuńczego wydawane ze względu na dobro osoby, której dotyczy, Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.

12 Do wniesienia skargi o wznowienie postępowania legitymowane są strony, ich następcy prawni, interwenient uboczny samoistny oraz prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich i organizacje pozarządowe w zakresie, w jakim są uprawnione do wszczęcia postępowania, W postępowaniu nieprocesowym skarga może być wniesiona przez uczestników postępowania, Skargę może wnieść także zainteresowany, który nie był uczestnikiem postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem orzekającym co do istoty sprawy może on żądać wznowienia, jeżeli postanowienie to narusza jego prawa (art ).

13 PODSTAWY SKARGI Skargę o wznowienie postępowania można oprzeć jedynie na podstawach wskazanych w ustawie. Podstawy skargi o wznowienie postępowania Przyczyny nieważności Przyczyny restytucyjne

14 Przyczyny nieważności (art. 401) skutkują uchyleniem wyroku bez względu na to, czy stwierdzona nieważność miała wpływ na rozstrzygnięcie sprawy; nieważność zachodzi jeżeli: w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku nie mogła domagać się wyłączenia; strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana bądź wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe.

15 Przyczyny restytucyjne (art. 403) uzasadniają wznowienie postępowania prawomocnie zakończonego z uwagi na wpływ, jaki miały na treść rozstrzygnięcia, Jeżeli istnieje związek przyczynowy pomiędzy rozstrzygnięciem a wskazywaną przez skarżącego podstawą, wyrok należy uznać za niezasadny może on ulec wzruszeniu po przeprowadzeniu wznowionego postępowania.

16 Przyczyny restytucyjne: Oparcie wyroku na dokumencie podrobionym lub przerobionym, Oparcie wyroku na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym, Uzyskanie wyroku za pomocą przestępstwa w takim wypadku czyn przestępczy musi zostać ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że postępowanie karne nie może być wszczęte lub że zostało umorzone z innych przyczyn niż brak dowodów, Późniejsze wykrycie prawomocnego wyroku dotyczącego tego samego stosunku prawnego, Sytuacja, w której na treść wyroku miało wpływ postanowienie niekończące postępowania w sprawie, wydane na podstawie aktu normatywnego uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, uchylone lub zmienione zgodnie z art

17 Art Można żądać wznowienia postępowania również w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie.

18 WYMOGI SKARGI Art Skarga o wznowienie powinna czynić zadość warunkom pozwu oraz zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia, podstawę wznowienia i jej uzasadnienie, okoliczności stwierdzające zachowanie terminu do wniesienia skargi oraz wniosek o uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia.

19 W skardze o wznowienie postępowania muszą zostać wskazane ustawowe podstawy wznowienia wymóg ten wyznacza granice, w jakich sąd rozpoznaje sprawę na nowo, Rozpoznając sprawę, sąd pozostaje bezwzględnie związany przyczyną wznowienia i wyłącznie do niej ogranicza rozpoznanie sprawy, Sąd może oprzeć się wyłącznie na ustaleniach poczynionych w związku z przytoczoną przez skarżącego podstawą wznowienia.

20 Dodatkowym elementem skargi o wznowienie postępowania jest wskazanie okoliczności stwierdzających zachowanie terminu do wniesienia skargi, Dopuszczalność wniesienia skargi ograniczona jest terminem 3-miesięcznym, przy czym początek jego biegu jest uzależniony od okoliczności konkretnej sprawy.

21 Art Skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzymiesięcznym; termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji - od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy. 2. W sytuacji określonej w art skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Jeżeli w chwili wydania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego orzeczenie, o którym mowa w art , nie było jeszcze prawomocne na skutek wniesienia środka odwoławczego, który został następnie odrzucony, termin biegnie od dnia doręczenia postanowienia o odrzuceniu, a w wypadku wydania go na posiedzeniu jawnym - od dnia ogłoszenia tego postanowienia.

22 Nie można żądać wznowienia postępowania po upływie dziesięciu lat od dnia uprawomocnienia się wyroku, z wyjątkiem wypadku, gdy strona była pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana, Termin ten jest terminem prawa materialnego, w związku z czym nie stosuje się do niego instytucji prawa procesowego w szczególności termin ten nie podlega przedłużeniu, skróceniu ani przywróceniu, Skarga wniesiona po upływie tego terminu jest niedopuszczalna i podlega odrzuceniu.

23 PRZEBIEG POSTĘPOWANIA Do wznowienia postępowania z przyczyn nieważności oraz na podstawie przewidzianej w art właściwy jest sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, a jeżeli zaskarżono orzeczenia sądów różnych instancji, właściwy jest sąd instancji wyższej, Do wznowienia postępowania na innej podstawie właściwy jest sąd, który ostatnio orzekał co do istoty sprawy (art. 405).

24 UCHWAŁA SN Z III CZP 137/06 Sąd drugiej instancji, który oddalił apelację, jest sądem orzekającym ostatnio co do istoty sprawy w rozumieniu art. 405 zdanie drugie k.p.c., właściwym do wznowienia postępowania na podstawach określonych w art. 403 k.p.c.

25 Po wniesieniu skargi do sądu właściwego następuje jej badanie przez przewodniczącego po kątem spełnienia wymogów formalnych, Dopuszczalne jest uzupełnianie braków skargi przy zastosowaniu art skarga, której braków strona nie uzupełniła w wyznaczonym terminie, jak również skarga nieopłacona podlega zwrotowi, Skutecznie wniesiona skarga podlega następnie ocenie sądu pod względem jej terminowości, dopuszczalności oraz oparcia na ustawowej podstawie na potrzeby tego badania sąd może zażądać od skarżącego uprawdopodobnienia okoliczności stwierdzających zachowanie terminu lub dopuszczalność wznowienia (art ), Skarga spóźniona lub niedopuszczalna podlega odrzuceniu.

26 Rozpoznając ponownie sprawę, sąd stosuje odpowiednio przepisy o postępowaniu przed sądem I instancji, w tym przepisy o rozprawie, o postępowaniu dowodowym, o czynnościach procesowych, o doręczeniach, jak również dotyczące wydawania orzeczeń, ich uzasadniania i doręczania, Nie znajdują zastosowania przepisy o zmianach przedmiotowych i podmiotowych, Sędzia, którego udziału lub zachowania się w procesie poprzednim dotyczy skarga, wyłączony jest od orzekania w postępowaniu ze skargi o wznowienie (art. 413).

27 Art Wniesienie skargi o wznowienie nie tamuje wykonania zaskarżonego wyroku. W razie uprawdopodobnienia, że skarżącemu grozi niepowetowana szkoda, sąd może na wniosek strony wstrzymać wykonanie wyroku, chyba że strona przeciwna złoży odpowiednie zabezpieczenie. Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym.

28 Orzeczenia, jakie sąd wydaje po ponownym rozpoznaniu sprawy we wznowionym postępowaniu, uzależnione są od merytorycznej oceny zasadności podniesionych przez skarżącego podstaw wznowienia, W przypadku bezzasadności podstaw wznowienia sąd oddala skargę, Pozytywna ocena zasadności podstaw wznowienia może doprowadzić do zmiany zaskarżonego orzeczenia lub jego uchylenia i odrzucenia pozwu lub umorzenia postępowania.

29 Jeżeli do rozstrzygnięcia o wznowieniu postępowania zakończonego wyrokiem właściwy jest Sąd Najwyższy, sąd ten orzeka tylko o dopuszczalności wznowienia, a rozpoznanie sprawy przekazuje sądowi drugiej instancji, O oddaleniu skargi i zmianie zaskarżonego orzeczenia sąd rozpoznający skargę rozstrzyga wyrokiem, a o uchyleniu orzeczenia i odrzuceniu pozwu lub umorzeniu postępowania postanowieniem,

30 Od wyroków wydawanych przez sąd I instancji po ponownym rozpoznaniu sprawy przysługuje apelacja, Wyrok wydany przez sąd II instancji może być zaskarżony skargą kasacyjną, o ile z uwagi na przedmiot sprawy i wartość przedmiotu sporu zaskarżenia skarga taka będzie dopuszczalna, Postanowienie w przedmiocie uchylenia zaskarżonego orzeczenia i odrzucenia pozwu lub umorzenia postępowania wydane przez sąd I instancji jest zaskarżalne zażaleniem; jeżeli zostało ono wydane przez sąd II instancji, to może być od niego wniesiona skarga kasacyjna (o ile z uwagi na przedmiot sprawy i wartość przedmiotu sporu zaskarżenia skarga taka będzie dopuszczalna).

31 Art Uchylając lub zmieniając wyrok, sąd na wniosek skarżącego w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie orzeka o zwrocie spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia lub o przywróceniu stanu poprzedniego. Nie wyłącza to możliwości dochodzenia w osobnym procesie, także od Skarbu Państwa, naprawienia szkody poniesionej wskutek wydania lub wykonania wyroku.

32 SKARGA O STWIERDZENIE NIEZGODNOŚCI Z PRAWEM PRAWOMOCNEGO ORZECZENIA

33 Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, co do zasady, nie prowadzi do zmiany albo uchylenia zaskarżonego orzeczenia, Ze względu na umiejscowienie w ustawie procesowej i pewne podobieństwa ze skargą kasacyjną, skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia uznaje się za quasi-środek zaskarżenia,

34 Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego wyroku sądu II instancji kończącego postępowanie w sprawie oraz prawomocnego postanowienia co do istoty sprawy sądu II instancji kończącego postępowanie w sprawie w postępowaniu nieprocesowym (art i art ), Dopuszczalność wniesienia skargi została ograniczona do wypadków, w których: przez wydanie zaskarżonego orzeczenia stronie została wyrządzona szkoda, zmiana lub uchylenie tego orzeczenia w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe.

35 W wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, można także żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu pierwszej lub drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie wyroku w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych.

36 Ustawodawca przewidział możliwość żądania stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia wydanego w przedmiocie ustalenia, że orzeczenie sądu państwa obcego podlega albo nie podlega uznaniu (art ) oraz prawomocnego postanowienia w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności orzeczeniu sądu państwa obcego (art ).

37 WYROK SN Z I CNP 71/06 Orzeczenie niezgodne z prawem ( ) to takie orzeczenie, które jest niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni przepisami, z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć albo zostało wydane w wyniku szczególnie rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa, które jest oczywiste i nie wymaga głębszej analizy prawniczej. Innymi słowy, mimo braku wyraźnych podstaw normatywnych, niezgodność z prawem rodząca odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa musi mieć charakter kwalifikowany, elementarny i oczywisty, tylko bowiem w takim przypadku orzeczeniu sądu można przypisać cechy bezprawności.

38 Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nie jest dopuszczalna: Od wyroków (postanowień co do istoty sprawy w postępowaniu nieprocesowym) sądu II instancji, od których wniesiono skargę kasacyjną, Od orzeczeń Sądu Najwyższego. Nie jest dopuszczalna ponowna skarga tej samej strony od tego samego wyroku lub postanowienia w postępowaniu nieprocesowym.

39 Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia może być wniesiona przez stronę i uczestnika postępowania nieprocesowego; Skargę może wnieść Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka podmioty te mogą jednak wnieść skargę jedynie wówczas, gdy nie uczyniła tego strona.

40 Art Skarga powinna zawierać: 1) oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest on zaskarżony w całości lub w części; 2) przytoczenie jej podstaw oraz ich uzasadnienie; 3) wskazanie przepisu prawa, z którym zaskarżony wyrok jest niezgodny; 4) uprawdopodobnienie wyrządzenia szkody, spowodowanej przez wydanie wyroku, którego skarga dotyczy; 5) wykazanie, że wzruszenie zaskarżonego wyroku w drodze innych środków prawnych nie było i nie jest możliwe, a ponadto - gdy skargę wniesiono, stosując art że występuje wyjątkowy wypadek uzasadniający wniesienie skargi; 6) wniosek o stwierdzenie niezgodności wyroku z prawem. 2. Ponadto skarga powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego. Do skargi - oprócz jej odpisów dla doręczenia ich uczestniczącym w sprawie osobom - dołącza się dwa odpisy przeznaczone do akt Sądu Najwyższego.

41 Art Skargę można oprzeć na podstawie naruszeń prawa materialnego lub przepisów postępowania, które spowodowały niezgodność wyroku z prawem, gdy przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda. Podstawą skargi nie mogą być jednak zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów.

42 Co do zasady, do postępowania wywołanego wniesieniem skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia stosuje się odpowiednio przepisy o skardze kasacyjnej, W postępowaniu przed Sądem Najwyższym wywołanym wniesieniem skargi, ale także w postępowaniu międzyinstancyjnym przed sądem II instancji, obowiązuje zastępstwo stron przez adwokatów lub radców prawnych, Skargę wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok, w terminie dwóch lat od dnia jego uprawomocnienia się.

43 Sąd, który wydał zaskarżony wyrok i do którego została wniesiona skarga przeprowadza postępowanie międzyinstancyjne, którego przedmiotem jest jedynie ocena zachowana przez skarżącego ustawowych wymogów skargi, w tym także w zakresie opłaty i przymusu adwokackoradcowskiego, Sąd niższej instancji odrzuca skargę tylko jeśli jest ona nieopłacona, wniesiona z naruszeniem przymusu adwokacko-radcowskiego lub której braków strona nie usunęła w terminie.

44 Art Sąd Najwyższy odrzuca na posiedzeniu niejawnym skargę, jeżeli ulegała ona odrzuceniu przez sąd niższej instancji, skargę wniesioną po upływie terminu, skargę niespełniającą wymagań określonych w art , jak również skargę z innych przyczyn niedopuszczalną. 2. Skarga podlega także odrzuceniu, jeżeli zmiana zaskarżonego wyroku w drodze innych środków prawnych była lub jest możliwa albo jeżeli nie zachodzi wyjątek, o którym mowa w art

45 Po wstępnej kontroli pisma zawierającego skargę Sąd Najwyższy dokonuje wstępnej oceny merytorycznej skargi, decydując o przyjęciu lub odmowie przyjęcia jej do rozpoznania (przedsąd), Sąd Najwyższy odmawia przyjęcia skargi do rozpoznania tylko jeżeli jest oczywiście bezzasadna, Sąd Najwyższy rozpoznaje merytorycznie skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w składzie trzech sędziów; w pozostałych wypadkach orzeka w składzie jednego sędziego, Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę na posiedzeniu niejawnym; rozpoznanie skargi na rozprawie następuje jedynie fakultatywnie, jeżeli przemawiają za tym ważne względy.

46 W razie braku podstawy do stwierdzenia, że zaskarżony wyrok jest niezgodny z prawem, Sąd Najwyższy oddala skargę; oddalenie nastąpi w przypadku, gdy: Sąd Najwyższy stwierdzi, że nie doszło do naruszenia prawa materialnego lub przepisów postępowania, Wprawdzie doszło do naruszenia przepisów, ale pomimo to wyrok jest zgodny z prawem, Wydanie wyroku niezgodnego z prawem nie spowodowało powstania szkody. Oddalenie skargi wniesionej od wyroku następuje także w formie wyroku, a od postanowienia co do istoty sprawy w postępowaniu nieprocesowym odpowiednio w formie postanowienia.

47 Uwzględniając skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, Sąd Najwyższy stwierdza, że wyrok (postanowienie co do istoty sprawy) jest w zaskarżonym zakresie niezgody z prawem, Stwierdzenie niezgodności z prawem nie uchyla prawomocności ani mocy obowiązującego tego orzeczenia, stanowi jedynie prejudykat dla późniejszego procesu odszkodowawczego, w którym strona może dochodzić od Skarbu Państwa odszkodowania za wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem, Orzeczenie Sądu Najwyższego uwzględniające skargę ma charakter deklaratoryjny.

48 Ustawodawca przewidział jedną sytuację, w której po rozpoznaniu skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia może dojść do uchylenia zaskarżonego wyroku, Jeżeli w chwili orzekania sprawa ze względu na osobę nie podlegała orzecznictwu sądów polskich albo w sprawie droga sądowa była niedopuszczalna, Sąd Najwyższy - stwierdzając niezgodność wyroku z prawem - uchyla zaskarżony wyrok oraz wyrok sądu pierwszej instancji i odrzuca pozew albo umarza postępowanie, W razie braku jurysdykcji krajowej lub niedopuszczalności drogi sądowej Sąd Najwyższy okoliczności te bierze pod uwagę z urzędu, bez względu na to, czy były one objęte podnoszoną przez skarżącego podstawą.