INFORMATOR DOTYCZĄCY RODZICIELSTWA ZASTĘPCZEGO

Transkrypt

1 INFORMATOR DOTYCZĄCY RODZICIELSTWA ZASTĘPCZEGO Kalisz 2009

2 Prawo dziecka do rodziny a piecza zastępcza Rodzice, ponieważ dali życie dzieciom, mają pierwotne, niezbywalne prawo i pierwszeństwo do wychowania potomstwa i dlatego muszą być uznani za pierwszych i głównych jego wychowawców (...) Jan Paweł II Karta praw rodziny Stolicy Apostolskiej. Rodzina jest podstawowym środowiskiem funkcjonowania i rozwoju dziecka. To naturalne i pierwotne w stosunku do innych środowisko pobytu i wychowania dziecka. Wartość rodziny jest wartością bezcenną. Pozytywne wpływy wychowania w rodzinie są związane przede wszystkim z realizowanymi w rodzinie wartościami, wzajemną więzią uczuciową, pełnionymi w rodzinie rolami oraz wzorcami wzajemnego komunikowania się. Dobrej rodziny w procesie wychowania i wzrastania dzieci i młodzieży nie jest w stanie zastąpić nikt, dlatego polityka państwa oraz wszelkie działania instytucji samorządowych i organizacji pozarządowych powinny być nakierowane na pomoc udzielaną rodzinie i w rodzinie. W sytuacjach kryzysowych, gdy rodzina nie jest w stanie poradzić sobie z problemami: nie może, nie potrafi bądź nie chce zajmować się dzieckiem zachodzi konieczność udzielenia pomocy, wsparcia zewnętrznego lub interwencji. W takiej sytuacji, w myśl konstytucyjnej zasady pomocniczości, dziecko ma prawo do opieki i pomocy, w tym do pieczy zastępczej: Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych, tak stanowi Konstytucja RP (art. 72 ust 2). Konwencja o prawach dziecka zobowiązuje Państwa-Strony do zapewnienia specjalnej ochrony i pomocy dzieciom czasowo lub stale pozbawionym środowiska rodzinnego lub nie mogącym, ze względu na swe dobro, w nim przebywać (art. 20). W/w przepisy podkreślają rangę i znaczenie praw dziecka, w tym prawa do pieczy zastępczej.

3 Rodzina zastępcza Rodzina zastępcza jest formą tymczasowej opieki nad dzieckiem. W sytuacji kiedy dziecko nie może wychowywać się w swojej rodzinie naturalnej najlepszym wyjściem jest zapewnienie mu opieki rodzinnej. Taką opiekę sprawują rodziny zastępcze. Dziecko może pozostać w rodzinie zastępczej do pełnoletniości (w przypadku podjęcia dalszego kształcenia - dłużej), ale również, w wyniku zmiany sytuacji prawnej (przywrócenie lub pozbawienie praw rodzicielskich), może ustać potrzeba sprawowania dalszej opieki zastępczej. Kandydaci na rodziny zastępcze podejmując decyzję o utworzeniu rodziny zastępczej muszą posiadać świadomość czasowości opieki nad dzieckiem, brać pod uwagę i akceptować możliwość powrotu dziecka do rodziny naturalnej lub umieszczenia w rodzinie adopcyjnej. Czym jest władza rodzicielska? Władza rodzicielska to przede wszystkim wykonywanie przez rodziców obowiązków wobec dziecka. Obejmuje ona całokształt spraw dotyczących dziecka: pieczę nad jego osobą, zarząd jego majątkiem, reprezentowanie dziecka oraz nadanie kierunku wychowaniu dziecka. Dziecko pozostaje aż do pełnoletności pod władzą rodzicielską z chwilą ukończenia 18 lat władza rodzicielska z mocy prawa wygasa (art. 92 Krio) Zgodnie z treścią przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim, a dziecko winne jest im posłuszeństwo. Władzę rodzicielską powinni oni jednak sprawować zgodnie z dobrem swojego dziecka, troszcząc się o jego fizyczny i duchowy rozwój, uwzględniając w swoich decyzjach stopień jego dojrzałości. Władza rodzicielska powinna być wykonywana z uwzględnieniem dobra dziecka i interesu społecznego. Granicę władzy rodzicielskiej wyznacza dobro dziecka. W sytuacji zagrożenia dobra dziecka sąd może zakazać rodzicom pozbawionym władzy rodzicielskiej osobistej styczności z dzieckiem. Wyjątkowo sąd opiekuńczy może ograniczyć styczność z dzieckiem rodziców, których władza została ograniczona lub zawieszona, przez umieszczenie dzieci w rodzinie zastępczej lub placówce (art. 113 Krio).

4 Ograniczenie władzy rodzicielskiej Nienależyte wykonywanie władzy rodzicielskiej skutkuje ingerencją sądu opiekuńczego, który w zależności od stopnia zagrożenia dobra dziecka może wydać stosowne zarządzenie, w szczególności: zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń, określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, poddać rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun, poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego, skierować małoletniego organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego lub innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi, zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej albo placówce opiekuńczo-wychowawczej, powierzyć zarząd majątku małoletniego ustanowionemu w tym celu kuratorowi (art. 109 Krio). Przykładem nienależytego wykonywania władzy rodzicielskiej, co mogłoby zagrażać dobru dziecka jest np. odmowa przez rodziców zgody na zabieg lub operację medyczną potrzebne dla ratowania zdrowia lub życia dziecka, czy też nadużywanie kar cielesnych i długotrwałe zaniedbywanie potrzeb dziecka. W takich sytuacjach sąd opiekuńczy może zastosować środki ograniczające władzę rodzicielską, chociażby w postaci nakazania rodzicom skierowania dziecka do szpitala, lub zobowiązania ich do określonego zachowania: dokonania potrzebnych z punktu widzenia dobra dziecka zabiegów, badań specjalistycznych czy też skierowania do właściwych specjalistów. Ograniczenie władzy rodzicielskiej nie pozbawia rodziców określonych praw i obowiązków dotyczących podejmowania odpowiedzialnych decyzji w sprawach: obywatelstwa dziecka, zmiany imienia i nazwiska, określenia miejsca pobytu, sposobu leczenia, światopoglądu, wyboru kierunku edukacji, sposobu wychowania, rozwoju zainteresowań, wyjazdów zagranicę, regulowania oraz nadzorowania trybu życia dziecka. Rodzice nadal korzystają z praw cywilnych, tzn. : mogą dziedziczyć po dziecku, spoczywa na nich obowiązek alimentacyjny oraz zachowują prawo do styczności osobistej z dzieckiem. Zakres tych praw i obowiązków w uzasadnionych sytuacjach może określić i ograniczyć sąd. Rodzina zobowiązana jest do podjęcia aktywności i współpracy z instytucjami pomagającymi jej przezwyciężyć trudności życiowe i usunąć przyczyny, z powodu których

5 umieszczono jej dziecko w pieczy zastępczej (art. 4 Ups). Przy dobrych rokowaniach sąd może przywrócić władzę rodzicielską, a także w sytuacji postawy nagannej rażącego zaniedbania swych obowiązków lub trwałego braku zainteresowania sytuacją dziecka może pozbawić władzy rodzicielskiej. Zawieszenie władzy rodzicielskiej W razie wystąpienia przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej sąd opiekuńczy może orzec jej zawieszenie, Zawieszenie zostanie uchylone w przypadku, gdy przyczyna uniemożliwiająca wykonywanie władzy ustanie. Do przyczyn będących podstawą do zawieszenia władzy rodzicielskiej mogą być: Wyjazd rodzica za granicę, odbywanie przez rodzica kary pozbawienia wolności, długotrwały pobyt w zakładzie leczniczym (np. choroba psychiczna, leczenie uzależnień), praca kontraktowa poza miejscem zamieszkania. Pozbawienie władzy rodzicielskiej Jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców. Sąd może pozbawić władzy rodzicielskiej rodziców, w szczególności gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem. W razie ustania przyczyny, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy może władzę rodzicielską przywrócić. Pozbawienie rodziców władzy rodzicielskiej nie ogranicza ich praw i obowiązków nie wchodzących w zakres władzy rodzicielskiej. Rodzice nadal korzystaja z praw cywilnych: mogą dziedziczyć po dziecku, spoczywa na nich obowiązek alimentacyjny oraz zachowują prawo do styczności osobistej z dzieckiem.

6 Kiedy dzieci umieszcza się w rodzinie zastępczej? Jeśli rodzice naturalni nie mogą wychowywać dziecka, oznacza to, że zostali trwale lub czasowo pozbawieni władzy rodzicielskiej albo władza ta została im ograniczona. Najczęściej do rodziny zastępczej trafiają dzieci rodziców o ograniczonych i zawieszonych prawach rodzicielskich, zdarza się jednak również, że w rodzinach zastępczych umieszcza się dzieci rodziców pozbawionych władzy rodzicielskiej oraz wyrażających dobrowolnie zgodę na przysposobienie (zrzeczenie), czyli dzieci które mogą być adoptowane, jednak ich szanse na znalezienie rodziny adopcyjnej są niewielkie (dzieci starsze, z problemami zdrowotnymi i rozwojowymi, liczne rodzeństwa). Także porzucone przez rodziców dzieci obcej narodowości, nie posiadające obywatelstwa polskiego mogą być umieszczone w rodzinie zastępczej. Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej może nastąpić w trybie: administracyjnym w przypadkach pilnych, lecz za zgodą rodziców umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej może nastąpić na podstawie umowy powierzenia zawartej pomiędzy rodziną zastępczą, a starostą, właściwym ze względu na miejsce zamieszkania tej rodziny. O fakcie tym starosta winien jednak niezwłocznie powiadomić właściwy sąd. sądowym sąd opiekuńczy wydaje orzeczenie, które stanowi podstawę umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej. Sąd może umieścić dziecko: w trybie natychmiastowym, kiedy wydaje postanowienie o tymczasowym umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej na czas trwania postępowania sądowego, na mocy postanowienia kończącego postępowanie o ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej.

7 Po otrzymaniu prawomocnego postanowienia sądu (uprawomocnienie trwa 21 dni), rodzina zastępcza powinna skontaktować się z Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej lub Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie właściwym ze względu na miejsce zamieszkania. Pracownik socjalny przeprowadzi wywiad środowiskowy w jej miejscu zamieszkania, na podstawie którego zostanie wydana decyzja o przyznaniu pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania umieszczonego w rodzinie zastępczej dziecka oraz w zależności od potrzeb pomocy jednorazowej na pokrycie wydatków związnych z potrzebami przyjmowanego do rodziny dziecka. Podstawę do przyznania pomocy rodzinie zastępczej stanowią zapisy ustawy z dnia 12 marca 2004 o pomocy społecznej (Dz.U. (Dz.U. Nr 115, poz.728 z 2008r.zpóźn.zm.) oraz Rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dn r. w sprawie rodzin zastępczych (Dz.U. Nr 233, poz ) Jakie są zadania i obowiązki rodziny zastępczej? 1. sprawowanie osobistej opieki nad powierzonym dzieckiem, 2. zapewnienie dziecku warunków rozwoju i wychowania odpowiednich do jego stanu zdrowia i poziomu rozwoju : - odpowiednie warunki bytowe - możliwość rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego - możliwość właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań - możliwość zaspokajania indywidualnych potrzeb dziecka, w tym także potrzeby wypoczynku i organizacji czasu wolnego) 3. współpraca z sądem opiekuńczym (składanie sprawozdań z wykonywanej opieki oraz stawianie się na wezwanie Sądu, na sesję wykonawczą), 4. współpraca z jednostką sprawującą nadzór nad przebiegiem rozwoju dziecka oraz warunkami jego życia (z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie) 5. informowanie tej jednostki o stanie zdrowia dziecka, jego postępach w nauce i trudnościach wychowawczych, a także o przerwie w sprawowaniu osobistej opieki nad dzieckiem i jego samowolnym oddaleniu się,

8 6. wspieranie działań w zakresie unormowania sytuacji życiowej i prawnej dziecka, podtrzymywanie więzi dziecka z jego rodziną naturalną. Rodzina zastępcza przy wykonywaniu swej funkcji kieruje się dobrem przyjętego do rodziny i poszanowaniem jego praw do: dziecka 1. wiedzy o swoim pochodzeniu, 2. podtrzymania kontaktu z rodziną naturalną oraz z innymi osobami bliskimi, 3. zachowania godności i ochrony przed wszelkimi formami przemocy 4. prawo do wychowania w rodzinie, 5. prawo do stałości opieki, 6. prawo do prywatności, 7. prawo do praktyk religijnych, 8. prawo do informacji, 9. prawo do rozwoju i usamodzielniania, 10. prawo do oświaty i nauki, 11. prawo do kultury, wypoczynku i rozrywki, 12. prawo do podmiotowego traktowania. Przy doborze rodziny zastępczej dla dziecka uwzględnia się: osoby spokrewnione lub spowinowacone z dzieckiem, jeśli dają gwarancję poprawy sytuacji dziecka, przygotowanie kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, odpowiednią różnicę wieku między kandydatami do pełnienia funkcji rodziny zastępczej a dzieckiem, poziom rozwoju i sprawności dziecka, wymagania w zakresie pomocy profilaktycznowychowawczej lub resocjalizacyjnej oraz możliwości zaspokajania potrzeb dziecka, zasadę nie rozłączania rodzeństwa, w miarę możliwości opinię wyrażoną przez dziecko.

9 Formy rodziny zastępczej Rodziny zastępcze dzielą się na: Schemat spokrewnione z dzieckiem; niespokrewnione z dzieckiem; zawodowe niespokrewnione z dzieckiem: o wielodzietne; o specjalistyczne; o o charakterze pogotowia rodzinnego; o rodzinne domy dziecka Spokrewniona z dzieckiem rodzina zastępcza to taka, w której opiekę nad dzieckiem i wychowanie przejmują członkowie rodziny dziecka, np. dziadkowie, wujostwo lub rodzeństwo. Niespokrewniona z dzieckiem rodziny zastępcze to taka, w której opiekunowie z punktu widzenia prawa są obcy dla dziecka. Kandydaci na rodziców zastępczych powinni poznać szczegółowo problemy konkretnego dziecka oraz wcześniej przejść szkolenie z zakresu praktycznych umiejętności wychowawczych i postępowania, a także poznać ich typowe problemy i trudności. Zawodowa niespokrewniona z dzieckiem wielodzietna rodzina zastępcza - przebywa w niej nie mniej niż troje i nie więcej niż sześcioro dzieci. W przypadku konieczności umieszczenia w rodzinie licznego rodzeństwa liczba dzieci w wielodzietnej rodzinie zastępczej może się zwiększyć. Zawodowa niespokrewniona z dzieckiem wielodzietna rodzina zastępcza otrzymuje wynagrodzenie z tytułu świadczonej opieki i wychowania. Zawodowa niespokrewniona z dzieckiem specjalistyczna rodzina zastępcza jest alternatywą na profesjonalną opiekę nad dziećmi niepełnosprawnymi i wymagającymi resocjalizacji w terapeutycznych i kameralnych warunkach rodziny. W tej formie rodziny zastępczej przebywają dzieci niedostosowane społecznie albo dzieci z różnymi dysfunkcjami, problemami zdrowotnymi wymagającymi szczególnej opieki i pielęgnacji. W rodzinie tej może wychowywać się w tym samym czasie nie więcej niż troje dzieci. Zawodowa niespokrewniona z dzieckiem specjalistyczna rodzina zastępcza otrzymuje wynagrodzenie z tytułu świadczonej opieki i wychowania.

10 Zawodowa niespokrewniona z dzieckiem rodzina zastępcza o charakterze pogotowia rodzinnego to przeszkolone rodziny w których umieszcza się nie więcej niż troje dzieci na pobyt okresowy do czasu unormowania sytuacji życiowej dziecka, nie dłużej niż na 12 miesięcy, w szczególnie uzasadnionych przypadkach z możliwością przedłużenia o nie więcej niż 3 miesiące. Rodzina zastępcza tego typu nie może odmówić przyjęcia dziecka w wieku do 10 lat, jeżeli zostało doprowadzone przez policję. Rodzinne Domy Placówki rodzinne (rodzinne domy dziecka można zaliczyć do szeroko ujętej kategorii rodzin zastępczych - wielodzietnych). W praktyce mamy do czynienia z dwoma rodzajami tego typu domów. Pierwszy polega na organizowaniu niezależnych od siebie domów (mieszkań) rodzinnych dla dzieci, rozlokowanych wśród innych domów lub mieszkań. Drugi przybiera postać skupisk rodzinnych domów dziecka we wspólnych osiedlach mieszkaniowych zwanych wioskami dziecięcymi. Rodzinny dom dziecka jest placówką, obejmującą opieką od 4 wychowanków do 8 wychowanków (w szczególnych przypadkach liczba ta może ulec zwiększeniu). Kierowanie rodzinnym domem dziecka może być powierzone w ramach stosunku pracy osobie, która daje rękojmię należytego spełniania przyjętych obowiązków, ma obywatelstwo polskie, nie była w przeszłości pozbawiona praw rodzicielskich i opiekuńczych, nie była karana, korzysta z pełni praw publicznych, posiada pełną zdolność do czynności prawnych, posiada warunki zdrowotne umożliwiające wykonywanie obowiązków i pozostaje w związku małżeńskim. Kandydata do kierowania rodzinnym domem dziecka kwalifikuje ośrodek adopcyjno - opiekuńczy. Kto może pełnić funkcje rodziny zastępczej? Wymagania wobec kandydatów na rodziny zastępcze szczegółowo określa Ustawa z dnia r. o pomocy społecznej - art. 73, punkt 1. Zgodnie z ustawą: Pełnienie funkcji rodziny zastępczej może być powierzone małżonkom lub osobie nie pozostającej w związku małżeńskim, jeżeli spełniają następujące warunki: dają rękojmię należytego wykonywania zadań rodziny zastępczej; maja stałe miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i korzystają z pełni praw cywilnych i obywatelskich;

11 nie są lub nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, ani też władza rodzicielska nie została zawieszona, nie są chore na chorobę uniemożliwiającą właściwą opiekę nad dzieckiem, mają odpowiednie warunki mieszkaniowe oraz stałe źródło utrzymania, ukończą SZKOLENIE DLA RODZIN ZASTĘPCZYCH, uzyskają kwalifikację Komisji Kwalifikacyjnej, są gotowi do współpracy z sądem opiekuńczym i centrum pomocy rodzinie, przyjmują na siebie obowiązek podtrzymywania kontaktów z rodziną naturalną dziecka. Przy wyborze rodziny zastępczej dla dziecka bierze się pod uwagę: osoby spokrewnione lub spowinowacone z dzieckiem, jeżeli dają gwarancję poprawy sytuacji dziecka, predyspozycje, umiejętności i przygotowanie kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, odpowiednią różnicę wieku między kandydatami a dzieckiem (nie powinna przekraczać 40 lat) poziom rozwoju dziecka oraz możliwości zaspokajania jego potrzeb przez rodzinę zastępczą, zasadę nierozłączania rodzeństwa. PROCEDURA KWALIFIKACJI RODZIN ZASTĘPCZYCH 1. Pierwsze spotkanie z rodziną: o zapoznanie z formalnymi wymaganiami wobec kandydatów na rodziny zastępcze, o przedstawienie procedury przygotowawczej i kwalifikacyjnej, o zebranie wstępnych informacji o rodzinie. 2. Przyjęcie zgłoszenia kandydatów i wymaganych dokumentów 3. Wywiad środowiskowy - poznanie mieszkalno-bytowych warunków rodziny, stylu i trybu życia kandydatów, sytuacji rodzinnej oraz prezentowanych poglądów i postaw. 4. Badania psychologiczne kandydatów. 5. Szkolenie rodzin zastępczych

12 Szkolenia rodzin zastępczych. Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy organizuje szkolenia rodzin zastępczych. Zakres programowy szkolenia obejmuje m.in. elementy prawa, pedagogiki, psychologii, profilaktyki uzależnień oraz tematykę pomocy i wsparcia udzielanego rodzinom zastępczym. Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy w Kaliszu opracował autorskie PROGRAMY SZKOLENIA RODZIN ZASTĘPCZYCH: "Program szkolenia rodzin zastępczych pt. Nasze Dzieci" - zatwierdzony przez Ministra Polityki Społecznej z dnia r. /decyzja: DPS-VI WB/05 - przeznaczony jest dla kandydatów na rodziny zastępcze spokrewnione i niespokrewnione z dzieckiem, a także dla kandydatów chcących prowadzić placówki rodzinne "Program szkolenia kandydatów do pełnienia funkcji zawodowych niespokrewnionych rodzin zastępczych jako program szkolenia kandydatów na zawodowe niespokrewnione z dzieckiem zawodowe rodziny zastępcze: wielodzietne specjalistyczne oraz o charakterze pogotowia rodzinnego, zatwierdzony przez Ministra Polityki Społecznej z dnia r. (decyzja: DPS-II WB/05). Program jest realizowany w formie spotkań grupowych metodą warsztatową, w oparciu o własne doświadczenia i aktywny udział uczestników. Spotkania są prowadzone przez pracowników Ośrodka Adopcyjno-Opiekuńczego i specjalistów z różnych dziedzin współpracujących z Ośrodkiem Adopcyjno-Opiekuńczym. Szkolenie odbywa się w Ośrodku Adopcyjno-Opiekuńczym i obejmuje 10 spotkań. 6. Po przejściu procedury kwalifikacyjnej kandydaci kwalifikowani są przez Komisję Kwalifikacyjną ds. Adopcji i Rodzin Zastępczych. Dokumenty niezbędne przy staraniu się o zakwalifikowanie na rodzinę zastępczą 1. podanie; 2. życiorys; 3. odpis aktu małżeństwa /aktualny/. W przypadku drugiego związku - akt rozwodowy. Osoby samotne - odpis aktu urodzenia; 4. zaświadczenia o zatrudnieniu i dochodach /rolnicy z Urzędu Gminy/; 5. zaświadczenia z Poradni Leczenia Uzależnień;

13 6. zaświadczenia z Poradni Zdrowia Psychicznego; 7. zaświadczenie o niekaralności - występuje Ośrodek; 8. zdjęcie. Pomoc finansowa dla rodzin zastępczych Rodzinie zastępczej udziela się pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania każdego umieszczonego w niej dziecka. Podstawą ustalenia wysokości pomocy pieniężnej jest, od 1 października 2006 r., kwota zł. Nazywana ustawowo podstawą. Wysokość pomocy pieniężnej uzależniona jest od wieku i stanu zdrowia dziecka, a także niedostosowania społecznego dziecka, jeżeli wykazuje ono przejawy demoralizacji w rozumieniu przepisów o postępowaniu w sprawach nieletnich. Wysokość pomocy pieniężnej wynosi miesięcznie w przypadku dziecka: do 7 lat 60% podstawy (988,20zł), do 7 lat, posiadającego orzeczenie o niepełnosprawności 80% podstawy (1.317,60zł), od 7 do 18 lat 40% podstawy (658,80zł), od 7 do 18 lat, posiadającego orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności 60% podstawy (988,20zł), od 7 do 18 lat, umieszczonego w rodzinie zastępczej na podstawie ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich 60 % podstawy (988,20zł), od 7 do 18 lat, osiadającego orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności i umieszczonego w rodzinie zastępczej a podstawie ustawy, o której mowa w punkcie poprzednim 80% podstawy (1.317,60zł), Niespokrewniona z dzieckiem rodzina zastępcza otrzymuje dodatkowo na każde umieszczone w niej dziecko kwotę odpowiadającą 10% podstawy (167,40zł) z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem i jego wychowania.

14 Jeżeli dziecko umieszczone w rodzinie zastępczej posiada dochód, do którego zalicza się kwotę otrzymywanej renty wraz z dodatkiem dla sierot zupełnych, zasiłek pielęgnacyjny, dodatek pielęgnacyjny, otrzymywane alimenty oraz kwotę odpowiadającą dochodom uzyskiwanym z majątku dziecka kwotę pomocy pieniężnej ustalonej dla danej rodziny pomniejsza się o kwotę odpowiadającą 50% dochodu dziecka, z tym, że pomoc pieniężna nie może być niższa niż 10% podstawy. Pomoc pieniężna na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka przyznaje się za okres pobytu dziecka: w rodzinie zastępczej spokrewnionej z dzieckiem, rodzinie zastępczej niespokrewnionej z dzieckiem oraz zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem wielodzietnej i specjalistycznej rodzinie zastępczej, począwszy od dnia ustanowienia rodziny zastępczej, w zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem rodzinie zastępczej o charakterze pogotowia rodzinnego, począwszy od dnia, w którym dziecko zostało faktycznie umieszczone w tej rodzinie nie wcześniej jednak niż od miesiąca złożenia wniosku. Starosta może również przyznać rodzinie zastępczej jednorazowe świadczenie pieniężne na pokrycie niezbędnych wydatków związanych z potrzebami przyjmowanego do rodziny dziecka w wysokości do 150% podstawy. Proces usamodzielniania wychowanków Ustawa o pomocy społecznej określa podstawowe kryteria pomocy świadczonej usamodzielniającemu wychowankowi, przysługującej mu po osiągnięciu pełnoletniości, t.j. po ukończeniu 18 roku życia. W sytuacji, gdy wychowanek osiągnął pełnoletniość w trakcie kontynuacji nauki, ma on prawo pozostania w placówce lub rodzinie zastępczej do ukończenia danej szkoły. Osoba usamodzielniana otrzymuje pomoc mającą na celu jej życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem poprzez pracę socjalną a także pomoc: pieniężną na usamodzielnienie, pieniężną na kontynuowanie nauki, w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych w tym w mieszkaniu chronionym,

15 w uzyskaniu zatrudnienia, na zagospodarowanie w formie rzeczowej. Prawo do pomocy pieniężnej na usamodzielnienie i pomoc na kontynuowanie nauki przysługuje osobie, która przebywała w danej formie opieki co najmniej rok. Pomoc pieniężna na usamodzielnienie i na kontynuowanie nauki przysługuje osobom, które znajdują się w trudnej sytuacji materialnej. Kryterium uprawniającym do pomocy jest: dla osoby usamodzielnianej gospodarującej samotnie dochód nie przekraczający 200% kwoty kryterium dochodowego na osobę samotnie gospodarującą (200% x 477zł = 954zł), dla osoby usamodzielnianej żyjącej w rodzinie dochód na osobę nie przekracza 200% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie (200% x 351zł = 702zł). Jeżeli usamodzielniany wychowanek spełnia powyższe kryteria to ma prawo do pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki w wysokości 30% podstawy (494,10zł) miesięcznie oraz do pomocy pieniężnej na usamodzielnienie w wysokości: 400% podstawy gdy przebywa w rodzinie zastępczej niespokrewnionej z dzieckiem i zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem powyżej 3 lat (6.588,00zł), 300% podstawy, gdy przebywał w rodzinie zastępczej spokrewnionej powyżej 3 lat (4.941,00zł), 200% podstawy, gdy przebywał w rodzinie zastępczej od 2 do 3 lat (3.294,00zł), 100% podstawy gdy przebywał w rodzinie zastępczej od 1 do 3 lat (1.647,00zł). Pomoc na zagospodarowanie w formie rzeczowej wynosi do 300% podstawy (4.941,00zł). Pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki może być świadczona nie dłużej niż do ukończenia 25 roku życia. Jest to forma pomocy mająca na celu motywowanie wychowanków do podnoszenia aspiracji edukacyjnych, do lepszego przygotowania zawodowego i startu w dorosłe, samodzielne życie. Ważne miejsce wśród zadań rodziny zastępczej zajmuje zobowiązanie do aktywności na rzecz usamodzielniania się wychowanków. Obowiązek ten rozumiany jest jako ciągły proces wychowawczy w celu przeciwdziałania zjawisku bezradności usamodzielnianych wychowanków.

16 Istotny jest również aktywny udział wychowanka, który we współpracy z opiekunem usamodzielnienia musi przystąpić do opracowywania indywidualnego programu usamodzielniania, zatwierdzonego przez kierownika powiatowego centrum pomocy rodzinie. Zatem program usamodzielnienia stanowi jednocześnie kontrakt z osobą usamodzielnianą. Aktywna i świadoma postawa wychowanka jest warunkiem koniecznym przy ubieganiu się o przyznanie pomocy pieniężnej na usamodzielnianie i na kontynuacje nauki. Musi on wystąpić z wnioskiem do starosty właściwego ze względu na miejsce zamieszkania przed umieszczeniem go w opiece zastępczej. Podobny wniosek o przyznanie pomocy w formie rzeczowej wychowanek musi złożyć u starosty właściwego ze względu na planowane miejsce osiedlenia. Pomoc pieniężna warunkowana jest postawą wychowanka i gwarancją rękojmi należytego wykorzystania jej zgodnie z przeznaczeniem. Ww. pomocy można odmówić, jeśli osoba usamodzielniana: przed osiągnięciem pełnoletniości opuściła samowolnie daną formę opieki, porzuci naukę i nie podejmie zatrudnienia, została skazana prawomocnym wyrokiem za popełnienie przestępstwa z winy umyślnej, nie realizuje programu usamodzielnienia. Pomocy można także odmówić, gdy istnieje uzasadnione przypuszczenie, że zostanie wykorzystana na cele niezgodne z przeznaczeniem. Istnieje też zapis o możliwości wstrzymania pomocy na kontynuację nauki, gdy dana osoba trzykrotnie zmienia szkołę na tym samym poziomie. Osobą odpowiedzialną za proces usamodzielniania wychowanka jest przydzielony opiekun usamodzielniania. Może nim zostać rodzic zastępczy, pracownik socjalny lub inna osoba zaprzyjaźniona z wychowankiem, o ile wyrazi na to zgodę. Osoba korzystająca z mieszkania chronionego jest zobowiązana do ponoszenia częściowych kosztów jego utrzymania. Proces usamodzielniania to końcowy etap pobytu dziecka w środowisku zastępczym (zarówno instytucjonalnym jak i rodzinnym). Osiągnięcie pełnoletniości wiąże się z otrzymaniem pełni praw i obowiązków. Najczęściej jednak nie oznacza to, że młody człowiek potrafi samodzielnie funkcjonować jako niezależna jednostka. Potrzebne jest do tego posiadanie właściwych warunków życia, mieszkania i pracy. Bardzo istotne jest wsparcie

17 ze strony innych osób, zwłaszcza rodziny, czego brakuje w przypadku wychowanków z instytucjonalnych form opieki zastępczej. Kiedy rodzina zastępcza kończy opiekę nad dzieckiem? Piecza zastępcza ustaje z mocy prawa po osiągnięciu przez wychowanka pełnoletności, tj. po skończeniu 18 roku życia. Pełnoletność może uzyskać również wychowanka, która skończyła 16 lat i za zgodą sądu zawarła związek małżeński. Pełnoletni wychowanek ma prawo przebywać w rodzinie zastępczej do ukończenia szkoły, wówczas, gdy uczy się w szkole, w której podjął naukę przed osiągnięciem pełnoletniości, w takiej sytuacji rodzina zastępcza zachowuje prawo do pomocy pieniężnej na dziecko. Inne sytuacje: rozwiązanie umowy zawartej ze starostą, rezygnacja rodziny zastępczej, zmiana orzeczenia sądu powrót dziecka do rodziny naturalnej, umieszczenie dziecka w innej rodzinie zastępczej, w placówce opiekuńczo-wychowawczej, orzeczenie o przysposobieniu dziecka, wydarzenie losowe (śmierć rodzica zastępczego, śmierć dziecka). Akty prawne regulujące funkcjonowanie rodzin zastępczych: 1. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. (Dz. U. Nr 9, poz.59 z późn. zm.) art Konwencja Narodów Zjednoczonych o Prawach Dziecka z dnia 20 listopada 1989 roku ( Dz.U. Nr 16, poz. 71 z 1991 r.) 3. Europejska Konwencja o wykonywaniu praw dzieci z dnia 25 stycznia 1996 roku (DZ.U. Nr 107, poz.1128 z 1997 r.) 4. Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz.U. 115 z 2008 r., poz. 728 z późń zm.) - dotyczy rodzin zastępczych 5. Rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej, z dnia 30 września 2005r., w sprawie ośrodków adopcyjno -opiekuńczych (Dz. U. Nr 205, poz.1701, z późn. zm.) 6. Rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej, z dnia 18 października 2004r., w sprawie rodzin zastępczych ( Dz. U. Nr 233 poz. 2344, z późn. zm.)

18 7. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 października 2007 r.w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych (Dz. U. Nr 201, poz.1455) 8. Rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie udzielania pomocy na usamodzielnienie, kontynuowanie nauki oraz zagospodarowanie (Dz. U. Nr 6, poz.45, z późń. zm.) 9. Rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 5 listopada 2004 r. w sprawie określenia zryczałtowanej kwoty na utrzymanie dziecka oraz stawek na bieżące funkcjonowanie placówki rodzinnej (Dz. U. Nr 245, poz z późn. zm.) ZALECANA LITERATURA Wydawnictwa zwarte: ELEMENTARNE pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej / red. nauk. Danuta Lalak i Tadeusz Pilch. - Warszawa : "Żak", S : Rodziny zastępcze ENCYKLOPEDIA pedagogiczna / pod red. Wojciecha Pomykało. - Warszawa: Fundacja Innowacja, S : Rodzina zastępcza ŁOPATKOWA Maria : Jak pracować z dzieckiem i rodziną zagrożoną. - Wyd. 2 popr. i uzup. - Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, S : Rodzina zastępcza RELACJA dorosły-dziecko w opiece zastępczej / Judit Falk [et al] ; red. Maria Kolankiewicz; tł. Aleksandra Rączka, Zofia Szymanowska, Anna Sikorska. - Warszawa : Dom Małych Dzieci im. ks. G. P. Baudouina : "Żak", , [1] s. ZAGROŻONE dzieciństwo : rodzinne i instytucjonalne formy opieki / red. Maria Kolankiewicz. - Warszawa : Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, S : Rodziny zastępcze Artykuły z czasopism: 1. BLASKI i cienie rodzinnej opieki zastępczej w powiecie makowskim / Jan Szufleński // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 9, s DROGA małego dziecka do rodziny zastępczej / Małgorzata Burchard // Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze , nr 3, s EDUKACJA dla zastępczego rodzicielstwa / Marian Duda, Marta Haręzga // Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze , nr 3, s FUNKCJONOWANIE rodzin zastępczych spokrewnionych i niespokrewnionych / Elżbieta Gancarz // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 4, s GRUPA wsparcia dla rodzin zastępczych / Teresa Klatka, Teresa Postrzednik // Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze , nr 10, s GRUPOWE przygotowanie rodzin zastępczych : pakiet szkoleniowy "rodzina" / Danuta Wiecha // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 4, s HISTORIA polskich rodzin zastępczych / Agnieszka Siejda, Marta Bąkała // Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze , nr 8, s INSTYTUCJA rodziny zastępczej / Grażyna Firlit // Problemy Rodziny , nr 5, s KATALOG umiejętności rodziców zastępczych / Andrzej Łabądź // Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze , nr 8, s KLUB Rodzin Zastępczych / Dorota Zawadzka // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 8, s KODEKS etyczny rodzin zastępczych / Zofia Waleria Stelmaszuk // Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze , nr 8, s KONTAKTY dziecka z rodziny zastępczej z rodzicami / Marek Andrzejewski // Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze , nr 3, s. 8-15

19 13. KSZTAŁTOWANIE się modelu rodzin zastępczych w Polsce / Maria Sitko // Edukacja , nr 4, s MODELE i problemy psychologiczne rodziny zastępczej dla osieroconych dzieci / Helena Matwiejczyk // Przegląd Psychologiczny , nr 1, s MOTYWACJA założenia rodziny zastępczej (w środowisku wrocławskim) / Maria Antoniewicz // Problemy Rodziny , nr 5, s NOWE rozporządzenie w sprawie rodzin zastępczych / Barbara Passini // Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze , nr 1, s O "LICENCJONOWANYCH" rodzinach zastępczych / Ewa Sierankiewicz // Opieka, Wychowanie, Terapia , nr 1, s O REFORMIE rodzin zastępczych krytycznie / Sylwia Badora, Ryszard Gołębiowski // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 5, s O RODZINACH zastępczych polemicznie / Marek Andrzejewski // Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze , nr 8, s OCENA funkcjonowania rodzin zastępczych / Albin Kelm // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 3, s OŚRODEK Rodzin Zastępczych "Szansa" / Andrzej Łabądź // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 6, s POMOC Ośrodka Adopcyjno-Opiekuńczego rodzinom zastępczym / Aleksandra Król // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 4, s PORUSZYĆ serca / Aleksandra Drzazgowska // Kajet , nr 1, s PRACA nauczycieli - opiekunów rodzin zastępczych / Mirosław Jamrożek // Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze , nr 4/5, s PRAWO dziecka do pieczy zastępczej a prawo do życia w rodzinie / Marek Andrzejewski // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 4, s PRIDE - program szkoleniowy dla rodzin zastępczych i adopcyjnych / Tomasz Polkowski // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 8, s PROBLEMATYKA prawna pieczy nad dzieckiem umieszczonym w rodzinie zastępczej lub placówce / Marek Andrzejewski // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 2, s PROGRAM grupowego przygotowania rodzin zastępczych / Maria Kolankiewicz, Iwona Ozygała // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 8, s PROGRAM PRIDE po czterech latach / Tomasz Polkowski // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 6, s PROGRAM ratowania rodzin i rodziny zastępcze w USA / Tomasz Polkowski // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 2, s PRZYGOTOWANIE dzieci do życia w rodzinach zastępczych / Bożena Religa, Kornelia Ziętek // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 7, s PRZYGOTOWANIE rodziców zastępczych i adopcyjnych / Andrzej Łabądź // Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze , nr 7, s PRZYSZŁOŚĆ rodzinnej opieki zastępczej w Polsce / Tomasz Polkowski // Opieka, Wychowanie, Terapia , nr 4, s RODZINA zastępcza a opieka prawna / Maria Skoczyńska-Puchała // Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze , nr 8, s RODZINA zastępcza jako środowisko opiekuńczo-wychowawcze / Józef Pełczyński // Chowanna , nr 3, s RODZINA zastępcza jako środowisko wychowawcze / Edyta Korepta // Chowanna , z. 4, s RODZINNA opieka zastępcza w Bytomiu / Grażyna Karczewska-Wypiór // Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze , nr 7, s RODZINY zastępcze / Aleksander Tynelski // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 9, s RODZINY zastępcze terapeutyczne / Ewa Żabczyńska // Szkoła Specjalna , nr 3, s RODZINY zastępcze w systemie pomocy społecznej / Maria Pokój // Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze , nr 10, s RODZINY zastępcze w świetle prawa szwedzkiego / Katarzyna Mujzel // Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze , nr 8, s ROLA pracowników socjalnych w organizacji i funkcjonowaniu rodzinnych form opieki zastępczej / Iwetta Krzyżanowska // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 6, s ROZPORZĄDZENIE Rady Ministrów z dnia 26 września 2000 r. w sprawie rodzin zastępczych (z komentarzem) // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 4, s

20 44. ROZPORZĄDZENIE w sprawie rodzin zastępczych z komentarzem / Marzena Bartosiewicz // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 1, s ROZPRAWA o szanowaniu rodzin zastępczych / Andrzej Olszewski // Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze , nr 4, s ROZWÓJ rodziny zastępczej jako formy opieki nad dzieckiem / Mirosław Jamrożek // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 10, s SOCJOLOGICZNE aspekty funkcjonowania rodzin zastępczych niespokrewnionych w świetle opinii ich dorosłych wychowanków / Grażyna Jaglarska // Problemy Rodziny , nr 5, s STAN opieki zastępczej nad dzieckiem "na półmetku" reformy : z perspektywy standardów prawa / Mirosław Kaczmarek // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 3, s SYTUACJA emocjonalna dzieci w rodzinach zastępczych / Violetta Będkowska // Problemy Rodziny , nr 5, s SYTUACJA życiowa byłych wychowanków rodzin zastępczych / Halina Jaworska-Maj // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 2, s ŚRODOWISKO wychowawcze rodzin zastępczych / Ewa Łuczak // Opieka, Wychowanie, Terapia , nr 1, s TWORZENIE zastępczych środowisk rodzinnych / Ewa Sierankiewicz // Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze , nr 10, s WYBRANE aspekty przystosowania społecznego wychowanków rodzin zastępczych (studium porównawcze) / Mirosław Jamrożek // Edukacja , nr 2, s WYCHOWANKOWIE rodzin zastępczych - ich obecne i poprzednie środowisko wychowawcze / Marzena Sajkowska, Ewa Łuczak // Opieka, Wychowanie, Terapia , nr 1, s ZASPOKAJANIE potrzeb dzieci w rodzinach zastępczych / Anna Tatko // Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze , nr 4, s ZASTĘPCZA opieka rodzinna / Barbara Passini // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 10, s ZASTĘPCZE formy wychowania rodzinnego / Barbara Głowacka // Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze , nr 8, s ZASTĘPCZE rodziny terapeutyczne w systemie wsparcia społecznego w rehabilitacji / Lidia Bogusz // Opieka, Wychowanie, Terapia , nr 3, s Wszystkich mieszkańców Kalisza zainteresowanych problematyką rodzicielstwa zastępczego zachęcamy do kontaktu z pracownikami Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kaliszu, ul. Obywatelska 4 kontakt tel , , lub mops.kalisz@wp.pl oraz w Ośrodku Adopcyjno-Opiekuńczym TPD w Kaliszu, ul. Skalmierzycka 10, tel , lub tpd25@wp.pl, Informator wydrukowano w ramach realizacji projektu Rodzina zastępcza prawdziwy dom Stan prawny informatora: