STRUKTURA I WŁASNOŚCI ŻELIWA Z GRAFITEM MIESZANYM PO DWUSTOPNIOWYM HARTOWANIU IZOTERMICZNYM
|
|
- Sebastian Witkowski
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Anna Krzyńska, Mieczysław Kaczorowski STRUKTURA I WŁASNOŚCI ŻELIWA Z GRAFITEM MIESZANYM PO DWUSTOPNIOWYM HARTOWANIU IZOTERMICZNYM 1. Wstęp Rys.1. Udział poszczególnych faz w osnowie żeliwa ADI w funkcji czasu hartowania izotermicznego w przedziale temperatury C [2] dr inż. Anna Krzyńska adiunkt w ZO, ITMat, WIP, PW prof. dr hab. inż. Mieczysław Kaczorowski profesor zwyczajny w ZTU, IMiK, WIP, PW Żeliwo ADI, otrzymuje się w wyniku hartowania izotermicznego żeliwa z grafitem kulkowym, często z dodatkiem niewielkiej ilości Ni, Mo lub Cu, dodanych w celu polepszenia hartowności. Hartowanie izotermiczne przeprowadza się zwykle w temperaturze z zakresu C, dzięki czemu otrzymuje się ausferrytyczną strukturę osnowy metalowej. Temperatura i czas hartowania izotermicznego zasadniczo wpływają na własności mechaniczne żeliwa ADI, którego wytrzymałość Rm może osiągać 1600MPa i więcej przy wydłużeniu A5 do 1%, zaś przy Rm = 800MPa wydłużenie jest odpowiednio większe sięgając 10% [1]. W zależności od temperatury i czasu procesu hartowania izotermicznego otrzymuje się różne proporcje między ferrytem bainitycznym a austenitem [2], czego rezultatem jest znaczna rozpiętość własności wytrzymałościowych i plastycznych. Obecność austenitu spowodowana jest jego stabilizacją wynikającą ze znacznego przesycenia węglem, które następuje w czasie wzrostu igieł ferrytu bainitycznego. Stopień przesycenia węglem może osiągnąć nawet do 2% [3-5]. Obecność znacznej ilości austenitu, jak wynika z wykresu nawet do 40%, o sieci RSC wpływa na znaczną ciągliwość żeliwa ADI. Udział austenitu w osnowie jest tym większy im wyższa jest temperatura hartowania izotermicznego. Hartowanie w wysokiej temperaturze tj. 350 C i wyżej prowadzi jednak do znacznego obniżenia własności wytrzymałościowych w stosunku do hartowania w niższych temperaturach, w których obok ausferrytu w osnowie metalowej pojawia się martenzyt.
2 Struktura i własności żeliwa z grafitem mieszanym 11 Dla żadnego odlewnika nie jest tajemnicą, iż bardzo cennym gatunkiem żeliwa jest żeliwo z grafitem wermikularnym, które choć nie jest tak wytrzymałe jak żeliwo z grafitem kulkowym, to jednak ma lepszą niż ono zdolność tłumienia drgań oraz przewodność cieplną. Ponadto zdarza się, że w żeliwie sferoidalnym może dojść do pojawienia się zdegenerowanych form grafitu, na przykład grafitu wermikularnego. Jest interesujące, jak wielki może być wpływ tego rodzaju zakłócenia na własności mechaniczne odlewów żeliwnych, poddanych hartowaniu izotermicznemu? Autorzy nie ukrywają, iż intencją podjęcia pracy było zbadanie dwustopniowego hartowania izotermicznego żeliwa sferoidalnego. Okazało się jednak, iż, jak wspomniano w zdaniu wyżej, w żeliwie gatunku nastąpiło zakłócenie procesu sferoidyzacji, które doprowadziło do utworzenia znacznej ilości grafitu wermikularnego. Z tego też względy zdecydowali się rozważyć wpływ jego obecności na własności mechaniczne po dwustopniowym hartowaniu izotermicznym. W tym celu zaproponowano dwa warianty dwuetapowego hartowania izotermicznego. Pierwszy wariant polega na wstępnym hartowaniu żeliwa w wyższej temperaturze w celu przesycenia austenitu i niedopuszczenia do powstania martenzytu a następnie w niższej by w kontrolowany sposób uniemożliwić rozrost mieszaniny ferrytu i austenitu. Drugi wariant polega na hartowaniu żeliwa sferoidalnego w niższej temperaturze aby osiągnąć lepszą wytrzymałość a następnie na przeprowadzeniu odpuszczania 2. Materiał i metodyka badań Do badań użyto żeliwo sferoidalne gatunku Z odlewów wycięto mini próbki wytrzymałościowe o średnicy w części pomiarowej 3 mm. Próbki austenityzowano 60 min. w temperaturze 900 C, a następnie przeprowadzono dwa warianty dwustopniowego hartowania izotermicznego. Obróbka cieplna została wykonana w Zakładzie Odlewnictwa WIP PW. Pierwszy wariant obejmował hartowanie izotermiczne w temperaturze 300 C przez 10 i 30 min. a następnie w temperaturze 250 przez 45, 90 i 120 min. Drugi wariant obejmował hartowanie izotermiczne w temperaturze 250 C przez 30 i 60 min. a następnie w temperaturze 300 C przez 30, 60 i 90 min. Hartowanie izotermiczne wysokotemperaturowe (300 C) było przeprowadzone w ciekłej cynie natomiast niskotemperaturowe (250 C) w oleju silikonowym. Obrobione cieplnie próbki badano na maszynie wytrzymałościowej w celu wyznaczenia wytrzymałości na rozciąganie - Rm, umownej granicy plastyczności - R0,2 oraz wydłużenia - A5. Następnie próbki poddano pomiarom twardości na twardościomierzu uniwersalnym Rockwell-Brinnell a typ KP P. Do pomiaru twardości HRC użyto stożka diamentowego obciążanego przez czas 12 sek. Siłą 187.5kN. Badania strukturalne przeprowadzono obserwując zgłady metalograficzne wycięte w płaszczyźnie prostopadłej z próbek wytrzymałościowych. Zgłady wykonano tradycyjnie metodą szlifowania i polerowania mechanicznego na polerce f-my Struers. Obserwacji prowadzonej na mikroskopie f-my Olympus IX- 70 stosując powiększenia od 200 do 1000 razy poddano zarówno zgłady trawione 5% roztworem HNO3 w C2H5OH jak i zgłady nietrawione. Najbardziej typowe mikrostruktury zarejestrowano na zdjęciach. 3. Wyniki badań 3.1 Badania własności mechanicznych Badania na maszynie wytrzymałościowej Badania na maszynie wytrzymałościowej przeprowadzono przy szybkości przesuwu trawersy 5mm/min. Wydłużenie określono na podstawie wskazań ekstensometru. Wyniki badań dla poszczególnych wariantów obróbki cieplnej przedstawia tabela 1. Wyniki przedstawione w tabeli 1 pokazują, zgodnie z przewidywaniem, że próbki hartowane w pierwszym etapie w wyższej temperaturze charakteryzują się lepszym wydłużeniem (choć znacznie gorszym od oczekiwanego) niż próbki hartowane w niższej temperaturze. Wartości wytrzymałości i umowna granica plastyczności są zaś wyższe dla próbek harto-
3 12 A. Krzyńska, M. Kaczorowski Tabela 1. Wyniki badań na maszynie wytrzymałościowej Wariant 1 T 1 = 300 C T 2 =250 C d o [mm] F 0.2 [kn] F m [kn] A 5 [%] R 0.2 [MPa] R m [MPa] 3,48 8,83 11,31 1,42 928, ,00 10 min 45 min 3,50 9,39 11,96 1,12 976, ,00 3,49 9,27 11,97 1,26 969, ,00 3,50 9,87 12,56 1, , ,00 10 min 90 min 3,50 9,72 12,21 1, , ,00 3,50 9,46 11,63 1,10 983, ,00 3,49 9,82 11,85 1, , ,00 10 min 120 min 3,50 9,82 11,78 1, , ,00 3,49 9,67 11,57 1, , ,00 3,49 9,99 12,40 1, , ,00 30 min 45 min 3,50 9,81 11,87 1, , ,00 3,49 10,09 12,34 1, , ,00 3,49 9,70 11,65 1, , ,00 30 min 90 min 3,50 9,32 11,21 1,22 969, ,00 3,49 10,11 12,13 1, , ,00 3,50 10,44 11,43 0, , ,00 30 min 120 min 3,51 10,02 11,89 1, , ,00 3,49 10,01 12,14 1, , ,00 Wariant 2 T 1 = 250 C T 2 =300 C d o [mm] F 0.2 [kn] F m [kn] A 5 [%] R 0.2 [MPa] R m [MPa] 3,49 11,78 13,48 0, , ,00 30 min 30 min 3,50 11,57 13,24 0, , ,00 3,50 11,74 13,14 0, , ,00 3,51 11,83 13,69 0, , ,00 30 min 60 min 3,51 11,87 13,47 0, , ,00 3,52 12,29 14,08 0, , ,00 3,51 12,70 14,45 1, , ,00 30 min 90 min 3,52 11,99 13,19 0, , ,00 3,52 12,71 14,31 0, , ,00 3,51 11,41 13,11 0, , ,00 60 min 30 min 3,50 11,48 13,17 0, , ,00 3,50 11,15 12,50 0, , ,00 3,50 12,01 13,62 0, , ,00 60 min 60 min 3,50 11,22 12,15 0, , ,00 3,51 11,99 13,49 0, , ,00 3,51 11,67 13,17 0, , ,00 60 min 90 min 3,52 11,59 13,06 0, , ,00 3,51 11,09 12,29 0, , ,00 wanych w pierwszym etapie w wyższej temperaturze. Na rys.2 ukazano wykres zmian twardości HRC, zaś na rys.3 wydłużenia w funkcji czasu drugiego etapu hartowania izotermicznego. Wybór twardości jako wskaźnika zmiany własności żeliwa w funkcji czasu hartowania został podyktowany tym, że nie zależy ona w sposób istotny od postaci grafitu, a jest funkcją rodzaju osnowy. Z wykresów wynika, iż w wypadku obu wariantów, dla krótszego czasu pierwszego etapu hartowania izotermicznego twardość żeliwa maleje wraz z wydłużaniem czasu drugiego etapu hartowani izotermicznego (rys.2), podczas gdy odwrotne zachowanie obserwuje się w wypadku dłuższego czasu pierwszego etapu hartowania. Z kolei, w wypadku obu wariantów, dla dłuższego czasu pierwszego etapu hartowania obserwuje się systematyczny, aczkolwiek stosunkowo niewielki spadek wydłużenia (rys.3). Dla krótszego czasu t1wi wydłużenie począt-
4 Struktura i własności żeliwa z grafitem mieszanym 13 a) HRC ,9 34,4 33,4 33,6 33,1 30,8 HRC ,9 34,1 37,8 35,1 36,8 33, Czas hartowania w T 2 wi = 250 o C Czas hartowania w T 2 wi = 250 o C Rys.2. Zmiana twardości HRC w funkcji czasu drugiego etapu hartowania: a wariant I, (linia: ciągła dla t 1 =10min, przerywana dla t 1 =30min.), b wariantu II (linia ciągła dla t 1 =30min. linia przerywana dla t 1 = 60min. a) 1,8 1,6 1,67 1,53 1 0,9 0,8 0,86 0,96 Wydłużenie [%] 1,4 1,2 1 0,8 0,6 1,27 1,34 1,25 1,08 Wydłużenie [%] 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,78 0,75 0,68 0,4 0,2 0,2 0, Czas hartowania w T2 wi = 250 o C Czas hartowania w T 2 wi = 250 o C Rys.3. Zmiana wydłużenia ε w funkcji czasu drugiego etapu hartowania: a wariant I, (linia: ciągła dla t 1 =10min, przerywana dla t 1 =30min.), b wariant II (linia ciągła dla t 1 =30min. linia przerywana dla t 1 = 60min. kowo rośnie, a po osiągnięciu maksimum ε = 1.53%, maleje o 50% w stosunku do wartości początkowej (rys.3a). W wypadku II wariantu obserwuje się niewielki przyrost wydłużenia wraz ze wzrostem czasu t2wii (rys Badania twardości Wyniki badań twardości dla poszczególnych wariantów obróbki cieplnej przedstawia tabela 2. Jak należało oczekiwać, największą twardość mają próbki hartowane w pierwszym etapie w temperaturze 250 C. Jednak z uwagi na znaczny rozrzut wyników, nie widać korelacji między czasem hartowania na poszczególnych etapach a twardością otrzymanego materiału. 3.2 Wyniki badań strukturalnych Obserwacje metalograficzne Badania strukturalne przeprowadzono na mikroskopie metalograficznym OLYMPUS IX- 70 przy powiększeniu od 200 do 1000 razy. Typowe struktury zarejestrowano na zdjęciach. Na rys.4. zamieszczono zdjęcia metalograficzne zgładów nietrawionych. Ich zadaniem jest ukazanie maksymalnej i minimalnej degeneracji grafitu sferoidalnego, objawiającej się udziałem grafitu wermikularnego. Informacja ta jest niezbędna dla właściwej analizy wyników badań własności mechanicznych. Ze zdjęć wynikają dwie informacje, a mianowicie: udział grafitu wermikularnego w mikrostrukturze badanego żeliwa zmienia się w granicach od 10 do 50%, współczynnik kształtu grafitu wermikularnego, którego miarą jest stosunek długości do grubości wydzieleń jest róż-
5 14 A. Krzyńska, M. Kaczorowski Tabela 2. Wyniki badań twardości HRC Wariant I Wariant II T 1 I = 300 C T 2 I =250 C Twardość T 1 II = 250 C T 2 II =300 C Twardość t 1 [min] t 2 [min] HRC śr HB t 1 [min] t 2 [min] HRC śr HB 45 33,9 ± 1, ,9 ± 2, ,1 ± 1, ,8 ± 1, ,8 ± 3, ,8 ± 4, ,6 ± 1, ,1 ± 3, ,4 ± 2, ,1 ± 2, ,4 ± 1, ,8 ± 2, ny, a różnica ta jest około dwukrotna dla skrajnych postaci wydzieleń grafitu. Kolejne mikrografie ilustrują mikrostrukturę osnowy dla żeliwa o największym (rys.5a) i najmniejszym (rys.5 wydłużeniu. Pierwsze ilustruje osnowę, w której obok ferrytu bainitycznego tworzącego charakterystyczne pakiety, doskonale widać jasne pola austenitu. Na drugim (rys.5 igły ferrytu są wyraźnie cieńsze, a udział austenitu praktycznie niezauważalny. 4. Analiza wyników badań a) Rys.4. Postać grafitu w badanym żeliwie: a znaczny udział grafitu wermikularnego, b mniejszy udział grafitu wermikularnego (x150) Obserwacje w SEM Na rys.6 zamieszczono zdjęcia fraktograficzne materiału wyjściowego oraz po dwustopniowym hartowaniu izotermicznym. Na pierwszym z nich (rys.6a) doskonale widać płaszczyzny łupliwości {010} ferrytu wraz z tkwiącymi w nich kulkowymi i wermikularnymi wydzieleniami grafitu. Drugie zdjęcie (rys.6 ukazuje przełom z charakterystycznymi kraterami, typowymi dla przełomów ciągliwych [6]. Celem przeprowadzenia analizy wyników badań autorzy odwołanie się do zależności przedstawiającej przyrost wytrzymałości ΔR = (Rm Rp,02)/Rp,02x100 [%] w funkcji wydłużenia, który to wykres może być z pewnym przybliżeniem traktowany jako wskaźnik efektu umocnienia odkształceniowego (rys.7). Nie analizując szczegółowo zachowania się wielkości ΔR w funkcji ε wypada zwrócić uwagę na wyjątkowo podobny parami charakter wykresów na rys.7a i rys.7b. Z porównania wykresów zamieszczonych na rys.7 a i b wynikają dwie podstawowe informacje, a mianowicie: wartość umocnienia odkształceniowego jest większa w wypadku I wariantu hartowania izotermicznego, współczynnik umocnienia, którego miarą mogłoby być nachylenie prostej aproksymującej uzyskane wyniki jest wyraźnie więk-
6 Struktura i własności żeliwa z grafitem mieszanym a) 15 Rys.5. Mikrostruktura osnowy żeliwa hartowanego dwustopniowo: a ε =1.67%, b ε = 0.68% (x1000) szy dla żeliwa hartowanego zgodnie z wariantem I niż wariantem II. Takie spostrzeżenie nie jest zaskoczeniem, jeśli uwzględnić, iż w wypadku hartowania w T1wI = 300oC, udział austenitu w ausferrycie jest odpowiednio większy niż wówczas, gdy temperatura T1wII = 250oC. Powszechnie wiadomo, że współczynnik umocnienia w równaniu σ= K εn, w którym: K jest stałą materiaa) Dalszy przebieg wykresu na rys.6.a jest odzwierciedleniem zachowania się krzywej σ - ε, na której szybkość umacniania odkształceniowego stopniowo maleje. Odwrotny przebieg zmian ΔR = f(ε) na rys.6b wydaje się być skutkiem przemian, dokonujących się w żeliwie podczas dwustopniowego hartowania izotermicznego. Jak wykazały obserwacje metalograficzne, rezultatem pierwszego etapu hartowania, Rys.6. Powierzchnia przełomu: a - żeliwa wyjściowego (x500), b po dwustopniowym hartowaniu izotermicznym (x3000) łową definiowaną jako naprężenie rzeczywiste przy odkształceniu rzeczywistym równym 1.0, a odkształcenie ε - rzeczywistym odkształceniem plastycznym, jest większe dla materiałów o sieci FCC niż o sieci BCC [7]. Wartość współczynnika umocnienia odkształceniowego n wynosi średnio 0,5 dla metali i stopów o sieci FCC, np. austenitu, podczas gdy dla metali i stopów o sieci BCC jest rzędu 0,15. Przesunięcie wykresu dla t1wi = 30min. w kierunku mniejszych wartości umocnienia odkształceniowego może być wynikiem większego przesycenia austenitu węglem, a więc umocnienia roztworowego, które sięga nawet 2% i więcej. niezależnie od jego czasu, jest ausferryt z pomijalnie małym udziałem austenitu. Drugi etap hartowania w temperaturze 300oC może traktowany jako wyżarzanie, podczas którego może zachodzić szereg procesów, takich jak przemiana austenitu w ferryt a późniejszym okresie zapewne procesy wydzieleniowe. Pierwszy z nich, tj. przemiana austenitu w ferryt wyjaśnia zmniejszenie szybkości umacniania wydzieleniowego. Z kolei obserwowany w późniejszym okresie wzrost przyrostu z odkształceniem (rys.7 może być wynikiem zmniejszenia przesycenia ferrytu węglem, związanym z powstawaniem ultradyspersyjnych wydzieleń wę-
7 16 A. Krzyńska, M. Kaczorowski a) ΔR=(Rm-Rp,0.2) / Rp,0.2 x100 [%] ,2 16,4 25,3 20,1 21,5 ΔR=(Rm- Rp,0.2) / Rp,0.2 x 100 [%] ,1 11,5 13,9 13,6 12,2 14, ,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Wydłużenie ε [%] 0 0,6 0,65 0,7 0,75 0,8 0,85 0,9 Wydłużenie ε [%] Rys.7. Przyrost ΔR w funkcji wydłużenia - ε: a wariant I (linia: ciągła dla t1=10min, przerywana dla t1 = 30min), b wariant II (linia ciągła dla t1 = 30min linia przerywana dla t1 = 60min. glików, na przykład ε [8]. Obecność węglików w asferrytycznej osnowie żeliwa ADI została udowodniona we wcześniejszej pracy autorów [9]. Powracając do zasadniczym wątku pracy, jakim jest wpływ kształtu grafitu na własności żeliwa hartowanego izotermicznie należy stwierdzić, iż obecność grafitu wermikularnego, jak należało oczekiwać, obniża jego własności mechaniczne. Warto jednak zauważyć, iż wpływ ten nie powoduje całkowitej dyskredytacji żeliwa o wysokich własnościach wytrzymałościowych, w wypadku których tylko wydłużenie niewiele odbiega od wymagań stawianych przez normy. Ujemne oddziaływanie kształtu grafitu wyraźnie objawia się w żeliwie hartowanym izotermicznie o mniejszej wytrzymałości. Wystarczy odwołać się na przykład do żeliwa o Rm na poziomie 1200MPa, dla którego zarejestrowano odkształcenie ε rzędu 1.25%, podczas gdy norma ASTM A 897 M-90 wymaga A5 nie mniejszego niż 4%. W tym miejscu warto nadmienić, że Rp,0.2 żeliwa badanego w pracy wynosiło ok. 1000MPa i było większe od 850MPa wymaganego przez wymienioną wyżej normę. Uwzględniając powyższą rozbieżność można sugerować, iż uwzględniając kształt grafitu, bardziej wiarygodnym kryterium klasyfikacji żeliwa otrzymanego pracy jest umowna granica plastyczności. Jeśli tak, to należałoby przyjąć, że w pracy uzyskano żeliwo odpowiadające gatunkowi pośredniemu pomiędzy 1200/850/4 a 1400/1100/1. W tym miejscu należałoby rozpocząć dyskusję na temat wpływu degeneracji kształtu grafitu na własności żeliwa hartowanego izotermicznie, którego przykłady morfologii zamieszczono na rys.8. Przed rozpoczęciem analizy, warto odwołać się do podstaw mechaniki pękania, w której można znaleźć równanie na wartość naprężenia lokalnego u wierzchołka nieciągłości (pęknięcia) o długości 2a, którego postać jest następująca [7]: σ max = σ a [1 + 2 a / ρ ], (1) w którym: σa naprężenie normalne do osi głównej, a - połowa długości nieciągłości - pęknięcia, ρ - promień krzywizny wierzchołka nieciągłości - pęknięcia. Wszyscy odlewnicy doskonale wiedzą, że kruchość żeliwa szarego jest spowodowana a) Rys.8. Przykłady kształtu grafitu w badanym żeliwie: a grafit sferoidalny i wermikularny, b grafit wermikularny z zdegenerowanym grafitem kulkowym (x500)
8 Struktura i własności żeliwa z grafitem mieszanym 17 obecnością grafitu płatkowego, którego ostre zakończenia (ρ 0) powodują, że naprężenie lokalne σmax dąży do nieskończoności. W wypadku żeliwa wermikularnego, promień krzywizny nie dąży do zera, lecz jest kilkakrotnie mniejszy od promienia krzywizny sferoidu grafitu (rys.6). Dzięki temu σmax nie osiąga wartości takich jak w wypadku grafitu płatkowego. Tym niemniej wydzielenia grafitu wermikulranego oddziałują jako koncentratory naprężenia, które prowadzą do lokalnego jego wzrostu. To jak skutecznie wpływają na własności żeliwa zależy jednak nie tylko od promienia krzywizny zakończeń wydzieleń grafitu wermikularnego, ale również od własności osnowy. Jeśli osnowa zawiera znaczną ilość austenitu, który ze względu na dużą liczbę systemów poślizgu jest fazą o dużej plastyczności, wówczas można oczekiwać, iż będzie on umożliwiał stępienia wierzchołka pęknięcia, za jakie można traktować wydzielenia grafitu i sprzyjał relaksacji spiętrzenia naprężeń. Jeśli osnowa będzie w dużym stopniu ferrytyczna, możliwości relaksacji naprężenia będą mniejsze tym bardziej, że ferryt wykazuje skłonność do pękania wzdłuż płaszczyzn łupliwości {100}. Zagadnienie komplikuje się jednak, ponieważ austenit w ausferrycie jest mniej lub więcej przesycony węglem, co niewątpliwie zmniejsza jego możliwości płynięcia plastycznego. Dodatkowo, jak wykazały obserwacje autorów w transmisyjnym mikroskopie elektronowym (TEM) [9, 10] podczas hartowania w austenicie tworzą się błędy ułożenia i mikrobliźniaki [11], które również ograniczają możliwości płynięcia plastycznego austenitu. Uwzględniając powyższe należy mieć na uwadze, że obecność nawet znacznej ilości austenitu w ausferrycie żeliwa hartowanego izotermicznie nie rekompensuje ujemnego wpływu kształtu grafitu. Tym niemniej, obserwacje w SEM wskazują wyraźnie, iż mimo obecności grafitu wermikularnego, przełom wykazuje charakter ciągliwy (rys.6, a nie kruchy jak w żeliwie perlityczno ferrytycznym (rys.6a). 4. Wnoski Wyniki badań otrzymane w pracy jak też ich analiza zamieszczone wyżej umożliwiają zaproponowanie następujących wniosków. Dwustopniowe hartowanie izotermiczne żeliwa z grafitem mieszanym zapewnia uzyskanie materiału o wysokich własnościach wytrzymałościowych. Obecność grafitu wermikularnego powoduje zmniejszenie własności plastycznych, które jest tym wyraźniejsze im niższe są własności wytrzymałościowe żeliwa po hartowaniu izotermicznym. Umiarkowanie niekorzystny wpływ grafitu wermikularnego na wydłużenie żeliwa hartowanego izotermicznie wynika z faktu, że promień krzywizny wydzieleń nie dąży do zera jak w wypadku grafitu płatkowego. Literatura [1]. The Sorelmetall Book of Ductile Iron, Rio Tinto Iron & Titanium Inc., Montreal, Quebec, Canada (2004) [2]. Thomas G., Goringe M.J.: Transmission electron microscopy, A Wiley-Interscience Publ. J. Wiley&Sons Inc.,New York, 1979 [3]. Kovacs B.V.: Heat Treating of Austempered Ductile Iron, AFS Trans., 102 (1994), p.281 [4]. Kaczorowski M., Myszka D.: Prace ITMat., PW, (2003) s.10 [5]. Kaczorowski M., Krzyńska.: Badania żeliwa sferoidalnego po dwustopniowym hartowaniu izotermicznym cz. I, Archiwum Odlewnictwa PAN, vol.5, Nr 17 (2005) s [6]. Metals Handbook, Ninth Edition, vol. 12: Fractography, ASM International, Metals Park, Ohio, [7]. Hertzberg R.: Deformation and Fracture of Engineering Materials, John Wiley & Sons, New York, [8]. Guzik E.: Procesy uszlachetniania żeliwa wybrane zagadnienia, Archiwum Odlewnictwa, monografia Nr 1M (2001) [9]. Kaczorowski M, Kozubowski J.: Thes tructure and properties of Austempered ductile iron (ADI), Proc. IX Conference on Electron Microscopy of Solids, 6-9 May, 1996, Zakopane, Poland, p [10]. M. Kaczorowski, D. Myszka: Badania strukturalne żeliwa ADI w transmisyjnym mikro-
9 18 A. Krzyńska, M. Kaczorowski skopie elektronowym, Archiwum Odlewnictwa, PAN, vol. 3, nr 4 (2003) s. 266 [11]. Thomas G., Goringe M.J.: Transmission electron microscopy, A Wiley-Interscience Publ. J. Wiley&Sons Inc.,New York, 1979
WŁASNOŚCI MECHANICZNE I STRUKTURA ŻELIWA Z GRAFITEM MIESZANYM PO DWUSTOPNIOWYM HARTO- WANIU IZOTERMICZNYM
98/18 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 18 (2/2) ARCHIVES OF FOUNDRY Year 2006, Volume 6, N o 18 (2/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WŁASNOŚCI MECHANICZNE I STRUKTURA ŻELIWA Z GRAFITEM MIESZANYM
Bardziej szczegółowoBADANIA ŻELIWA Z GRAFITEM KULKOWYM PO DWUSTOPNIOWYM HARTOWANIU IZOTERMICZNYM Część II
14/17 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2005, Rocznik 5, Nr 17 Archives of Foundry Year 2005, Volume 5, Book 17 PAN - Katowice PL ISSN 1642-5308 BADANIA ŻELIWA Z GRAFITEM KULKOWYM PO DWUSTOPNIOWYM HARTOWANIU IZOTERMICZNYM
Bardziej szczegółowoBADANIA ŻELIWA Z GRAFITEM KULKOWYM PO DWUSTOPNIOWYM HARTOWANIU IZOTERMICZNYM Część I
13/17 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2005, Rocznik 5, Nr 17 Archives of Foundry Year 2005, Volume 5, Book 17 PAN - Katowice PL ISSN 1642-5308 BADANIA ŻELIWA Z GRAFITEM KULKOWYM PO DWUSTOPNIOWYM HARTOWANIU IZOTERMICZNYM
Bardziej szczegółowoBADANIA STRUKTURALNE ŻELIWA ADI W TRANSMISYJNYM MIKROSKOPIE ELEKTRONOWYM
34/9 Archives of Foundry, Year 2003, Volume 3, 9 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2003, Rocznik 3, Nr 9 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 BADANIA STRUKTURALNE ŻELIWA ADI W TRANSMISYJNYM MIKROSKOPIE ELEKTRONOWYM
Bardziej szczegółowoBADANIA STRUKTURY I WŁASNOŚCI ŻELIWA SYNTETYCZNEGO HARTOWANEGO IZOTERMICZNIE W ZŁOŻU FLUIDALNYM
18/40 Solidification of Metals and Alloys, Year 1999, Volume 1, Book No. 40 Krzepnięcie Metali i Stopów, Rok 1999, Rocznik 1, Nr 40 PAN Katowice PL ISSN 0208-9386 BADANIA STRUKTURY I WŁASNOŚCI ŻELIWA SYNTETYCZNEGO
Bardziej szczegółowoSTRUKTURA I WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE ŻELIWA Z GRAFITEM MIESZANYM HARTOWANEGO IZOTERMICZNIE
13/6 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2002, Rocznik 2, Nr 6 Archives of Foundry Year 2002, Volume 2, Book 6 PAN - Katowice PL ISSN 1642-5308 STRUKTURA I WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE ŻELIWA Z GRAFITEM MIESZANYM HARTOWANEGO
Bardziej szczegółowoSTRUKTURA I WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE ŻELIWA ADI
ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2001, Rocznik 1, Nr 1 (1/2) Archives of Foundry Year 2001, Volume 1, Book 1 (1/2) PAN - Katowice PL ISSN 1642-5308 STRUKTURA I WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE ŻELIWA ADI M. KACZOROWSKI
Bardziej szczegółowoBADANIA STRUKTURALNE ŻELIWA SFEROIDALNEGO PO DWUSTOPNIOWYM HARTOWANIU IZOTERMICZNYM
16/12 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2004, Rocznik 4, Nr 12 Archives of Foundry Year 2004, Volume 4, Book 12 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 BADANIA STRUKTURALNE ŻELIWA SFEROIDALNEGO PO DWUSTOPNIOWYM HARTOWANIU
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE Nr 7. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska. Opracował: dr inż.
POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska Laboratorium Inżynierii Materiałowej ĆWICZENIE Nr 7 Opracował: dr inż.
Bardziej szczegółowoMIKROSKOPIA METALOGRAFICZNA
MIKROSKOPIA METALOGRAFICZNA WYKŁAD 3 Stopy żelazo - węgiel dr inż. Michał Szociński Spis zagadnień Ogólna charakterystyka żelaza Alotropowe odmiany żelaza Układ równowagi fazowej Fe Fe 3 C Przemiany podczas
Bardziej szczegółowoSTATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA
STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA Próba statyczna rozciągania jest jedną z podstawowych prób stosowanych do określenia jakości materiałów konstrukcyjnych wg kryterium naprężeniowego w warunkach obciążeń statycznych.
Bardziej szczegółowoOBRÓBKA CIEPLNO-PLASTYCZNA ŻELIWA SFEROIDALNEGO
43/19 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 19 Archives of Foundry Year 2006, Volume 6, Book 19 PAN - Katowice PL ISSN 1642-5308 OBRÓBKA CIEPLNO-PLASTYCZNA ŻELIWA SFEROIDALNEGO T. SZYKOWNY 1, K.CIECHACKI
Bardziej szczegółowoObróbka cieplna stali
Obróbka cieplna stali Obróbka cieplna stopów: zabiegi cieplne, które mają na celu nadanie im pożądanych cech mechanicznych, fizycznych lub chemicznych przez zmianę struktury stopu. Podstawowe etapy obróbki
Bardziej szczegółowoSTABILNOŚĆ STRUKTURALNA STALI P92 W KSZTAŁTOWANYCH PLASTYCZNIE ELEMENTACH RUROCIĄGÓW KOTŁÓW ENERGETYCZNYCH ANDRZEJ TOKARZ, WŁADYSŁAW ZALECKI
PL0400058 STABILNOŚĆ STRUKTURALNA STALI P92 W KSZTAŁTOWANYCH PLASTYCZNIE ELEMENTACH RUROCIĄGÓW KOTŁÓW ENERGETYCZNYCH ANDRZEJ TOKARZ, WŁADYSŁAW ZALECKI Instytut Metalurgii Żelaza im. S. Staszica, Gliwice
Bardziej szczegółowoOBRÓBKA CIEPLNA STOPÓW ŻELAZA. Cz. II. Przemiany austenitu przechłodzonego
OBRÓBKA CIEPLNA STOPÓW ŻELAZA Cz. II. Przemiany austenitu przechłodzonego WPŁYW CHŁODZENIA NA PRZEMIANY AUSTENITU Ar 3, Ar cm, Ar 1 temperatury przy chłodzeniu, niższe od równowagowych A 3, A cm, A 1 A
Bardziej szczegółowoPróba ocena jakości żeliwa z różną postacią grafitu w oparciu o pomiar aktywności tlenu w ciekłym stopie i wybrane parametry krzywej krystalizacji
PROJEKT NR: POIG.01.03.01-12-061/08 Badania i rozwój nowoczesnej technologii tworzyw odlewniczych odpornych na zmęczenie cieplne Próba ocena jakości żeliwa z różną postacią grafitu w oparciu o pomiar aktywności
Bardziej szczegółowoTemat 1 (2 godziny): Próba statyczna rozciągania metali
Temat 1 (2 godziny): Próba statyczna rozciągania metali 1.1. Wstęp Próba statyczna rozciągania jest podstawowym rodzajem badania metali, mających zastosowanie w technice i pozwala na określenie własności
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH
KATEDRA MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH Politechnika Śląska w Gliwicach INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Instrukcja przeznaczona jest dla studentów następujących kierunków: 1. Energetyka - sem. 3
Bardziej szczegółowoWPŁYW DODATKÓW STOPOWYCH NA WŁASNOŚCI STOPU ALUMINIUM KRZEM O NADEUTEKTYCZNYM SKŁADZIE
WYDZIAŁ ODLEWNICTWA AGH Oddział Krakowski STOP XXXIV KONFERENCJA NAUKOWA Kraków - 19 listopada 2010 r. Marcin PIĘKOŚ 1, Stanisław RZADKOSZ 2, Janusz KOZANA 3,Witold CIEŚLAK 4 WPŁYW DODATKÓW STOPOWYCH NA
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE Nr 6. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska. Opracował dr inż.
POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska Laboratorium Inżynierii Materiałowej ĆWICZENIE Nr 6 Opracował dr inż. Sławomir
Bardziej szczegółowoBADANIA STRUKTURALNE ŻELIWA ADI OTRZYMANEGO W WYNIKU BEZPOŚREDNIEGO HARTOWANIA IZOTERMICZNEGO Z FORM PIASKOWYCH
34/2 Archives of Foundry, Year 2001, Volume 1, 1 (2/2) Archiwum Odlewnictwa, Rok 2001, Rocznik 1, Nr 1 (2/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 BADANIA STRUKTURALNE ŻELIWA ADI OTRZYMANEGO W WYNIKU BEZPOŚREDNIEGO
Bardziej szczegółowoNOWOCZESNE ODMIANY ŻELIWA O STRUKTURZE AUSFERRYTYCZNEJ. A. KOWALSKI, A. PYTEL Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, Kraków
97/18 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 18 (2/2) ARCHIVES OF FOUNDRY Year 2006, Volume 6, N o 18 (2/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 NOWOCZESNE ODMIANY ŻELIWA O STRUKTURZE AUSFERRYTYCZNEJ A.
Bardziej szczegółowoAkademia Morska w Szczecinie Instytut InŜynierii Transportu Zakład Techniki Transportu. Materiałoznawstwo i Nauka o materiałach
Akademia Morska w Szczecinie Instytut InŜynierii Transportu Zakład Techniki Transportu Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych z przedmiotów Materiałoznawstwo i Nauka o materiałach Wpływ róŝnych rodzajów
Bardziej szczegółowoASPEKT ZGINANIA UDAROWEGO ŻELIWA SFEROIDALNEGO
9/17 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2005, Rocznik 5, Nr 17 Archives of Foundry Year 2005, Volume 5, Book 17 PAN - Katowice PL ISSN 1642-5308 ASPEKT ZGINANIA UDAROWEGO ŻELIWA SFEROIDALNEGO S. DYMSKI 1, T. SZYKOWNY
Bardziej szczegółowoHARTOWANIE I ODPUSZCZANIE WALCOWANEGO NA GORĄCO ŻELIWA SFEROIDALNEGO
44/19 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 19 Archives of Foundry Year 2006, Volume 6, Book 19 PAN - Katowice PL ISSN 1642-5308 HARTOWANIE I ODPUSZCZANIE WALCOWANEGO NA GORĄCO ŻELIWA SFEROIDALNEGO
Bardziej szczegółowoOCENA JAKOŚCI ŻELIWA SFEROIDALNEGO METODĄ ATD
26/10 Archives of Foundry, Year 2003, Volume 3, 10 Archiwum O dlewnictwa, Rok 2003, Rocznik 3, Nr 10 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 OCENA JAKOŚCI ŻELIWA SFEROIDALNEGO METODĄ ATD M. STAWARZ 1, J. SZAJNAR
Bardziej szczegółowoObróbka cieplna stali
OBRÓBKA CIEPLNA Obróbka cieplna stali Powstawanie austenitu podczas nagrzewania Ujednorodnianie austenitu Zmiany wielkości ziarna Przemiany w stali podczas chłodzenia Martenzytyczna Bainityczna Perlityczna
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH
INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH Politechnika Śląska w Gliwicach INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH BADANIE TWORZYW SZTUCZNYCH OZNACZENIE WŁASNOŚCI MECHANICZNYCH PRZY STATYCZNYM ROZCIĄGANIU
Bardziej szczegółowoWykład 8. Przemiany zachodzące w stopach żelaza z węglem. Przemiany zachodzące podczas nagrzewania
Wykład 8 Przemiany zachodzące w stopach żelaza z węglem Przemiany zachodzące podczas nagrzewania Nagrzewanie stopów żelaza powyżej temperatury 723 O C powoduje rozpoczęcie przemiany perlitu w austenit
Bardziej szczegółowoPODSTAWY OBRÓBKI CIEPLNEJ
PODSTAWY OBRÓBKI CIEPLNEJ STOPÓW ŻELAZA WYŻARZANIE Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 1. POJĘCIA PODSTAWOWE 2. PRZEMIANY PRZY NAGRZEWANIU
Bardziej szczegółowoKrzepnięcie Metali i Stopów, Nr 26, 1996 P Ai'l - Oddział Katowice PL ISSN POCICA-FILIPOWICZ Anna, NOWAK Andrzej
26/39 Soliditikation of Metais and Alloys, No 26, 1996 Krzepnięcie Metali i Stopów, Nr 26, 1996 P Ai'l - Oddział Katowice PL ISSN 02011-9386 WYKRESY CTPc ŻELIW A SZAREGO POCICA-FILIPOWICZ Anna, NOWAK Andrzej
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH
Politechnika Łódzka Wydział Mechaniczny Instytut Inżynierii Materiałowej LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH Ćwiczenie nr 6 Temat: Stale w stanie ulepszonym cieplnie Łódź 2010 Cel ćwiczenia Zapoznanie się
Bardziej szczegółowoSTATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA
Mechanika i wytrzymałość materiałów - instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego: STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA oprac. dr inż. Jarosław Filipiak Cel ćwiczenia 1. Zapoznanie się ze sposobem przeprowadzania statycznej
Bardziej szczegółowoOCENA JAKOŚCI ŻELIWA SFEROIDALNEGO EN-GJS METODĄ ATD
3/6 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 22, Rocznik 2, Nr 6 Archives of Foundry Year 22, Volume 2, Book 6 PAN - Katowice PL ISSN 1642-538 OCENA JAKOŚCI ŻELIWA SFEROIDALNEGO EN-GJS-4-15 METODĄ ATD S. PIETROWSKI 1,
Bardziej szczegółowoPolitechnika Białostocka INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH
Politechnika Białostocka Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Temat ćwiczenia: Zwykła statyczna próba ściskania metali Numer ćwiczenia: 3 Laboratorium z przedmiotu:
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA
POLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA Instytut Inżynierii Materiałowej Stale narzędziowe do pracy na zimno CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest zapoznanie się ze składem chemicznym, mikrostrukturą, właściwościami mechanicznymi
Bardziej szczegółowoTemat 2 (2 godziny) : Próba statyczna ściskania metali
Temat 2 (2 godziny) : Próba statyczna ściskania metali 2.1. Wstęp Próba statyczna ściskania jest podstawowym sposobem badania materiałów kruchych takich jak żeliwo czy beton, które mają znacznie lepsze
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE Nr 6. Laboratorium InŜynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. inŝ. A. Weroński
POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INśYNIERII MATERIAŁOWEJ Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. inŝ. A. Weroński Laboratorium InŜynierii Materiałowej ĆWICZENIE Nr 6 Opracował: dr
Bardziej szczegółowo6. OBRÓBKA CIEPLNO - PLASTYCZNA
6. OBRÓBKA CIEPLNO - PLASTYCZNA 6.1. Cel ćwiczenia Zapoznanie się z rodzajami obróbki cieplno plastycznej i ich wpływem na własności metali. 6.2. Wprowadzenie Obróbką cieplno-plastyczną, zwaną potocznie
Bardziej szczegółowoWpływ temperatury łamania na udarność żeliwa ADI
A R C H I V E S of F O U N D R Y E N G I N E E R I N G Published quarterly as the organ of the Foundry Commission of the Polish Academy of Sciences ISSN (1897-3310) Volume 15 Special Issue 2/2015 87 92
Bardziej szczegółowoOBRÓBKA CIEPLNA STOPÓW ŻELAZA. Cz. I. Wyżarzanie
OBRÓBKA CIEPLNA STOPÓW ŻELAZA Cz. I. Wyżarzanie Przemiany przy nagrzewaniu i powolnym chłodzeniu stali A 3 A cm A 1 Przykład nagrzewania stali eutektoidalnej (~0,8 % C) Po przekroczeniu temperatury A 1
Bardziej szczegółowoWPŁYW WIELKOŚCI WYDZIELEŃ GRAFITU NA WYTRZYMAŁOŚĆ ŻELIWA SFEROIDALNEGO NA ROZCIĄGANIE
15/12 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2004, Rocznik 4, Nr 12 Archives of Foundry Year 2004, Volume 4, Book 12 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WPŁYW WIELKOŚCI WYDZIELEŃ GRAFITU NA WYTRZYMAŁOŚĆ ŻELIWA SFEROIDALNEGO
Bardziej szczegółowoWŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE PLASTYCZNOŚĆ. Zmiany makroskopowe. Zmiany makroskopowe
WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE PLASTYCZNOŚĆ Zmiany makroskopowe Zmiany makroskopowe R e = R 0.2 - umowna granica plastyczności (0.2% odkształcenia trwałego); R m - wytrzymałość na rozciąganie (plastyczne); 1
Bardziej szczegółowoPODSTAWY OBRÓBKI CIEPLNEJ STOPÓW ŻELAZA WYŻARZANIE 1. POJĘCIA PODSTAWOWE 2. PRZEMIANY PRZY NAGRZEWANIU I POWOLNYM CHŁODZENIU STALI 3.
PODSTAWY OBRÓBKI CIEPLNEJ STOPÓW ŻELAZA WYŻARZANIE 1. POJĘCIA PODSTAWOWE 2. PRZEMIANY PRZY NAGRZEWANIU I POWOLNYM CHŁODZENIU STALI 3. WYŻARZANIE 1. POJĘCIA PODSTAWOWE Definicja obróbki cieplnej Dziedzina
Bardziej szczegółowoRys. 1. Próbka do pomiaru odporności na pękanie
PL0500343 METODY BADAWCZE ZASTOSOWANE DO OKREŚLENIA WŁASNOŚCI MECHANICZNYCH, NA PRZYKŁADZIE NOWEJ WYSOKOWYTRZYMAŁEJ STALI, ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM ODPORNOŚCI NA PĘKANIE JAN WASIAK,* WALDEMAR BIŁOUS,*
Bardziej szczegółowoTechnologia obróbki cieplnej. Grzanie i ośrodki grzejne
Technologia obróbki cieplnej Grzanie i ośrodki grzejne Grzanie: nagrzewanie i wygrzewanie Dobór czasu grzania Rodzaje ośrodków grzejnych Powietrze Ośrodki gazowe Złoża fluidalne Kąpiele solne: sole chlorkowe
Bardziej szczegółowoBADANIE WPŁYWU TEMPERATURY HARTOWANIA NA UDZIAŁ AUSTENITU W OSNOWIE ŻELIWA ADI
71/21 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 21(2/2) ARCHIVES OF FOUNDARY Year 2006, Volume 6, Nº 21 (2/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 BADANIE WPŁYWU TEMPERATURY HARTOWANIA NA UDZIAŁ AUSTENITU
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH
INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH Politechnika Śląska w Gliwicach INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH BADANIE TWORZYW SZTUCZNYCH OZNACZENIE WŁASNOŚCI MECHANICZNYCH PRZY STATYCZNYM ROZCIĄGANIU
Bardziej szczegółowoWytrzymałość Materiałów
Wytrzymałość Materiałów Rozciąganie/ ściskanie prętów prostych Naprężenia i odkształcenia, statyczna próba rozciągania i ściskania, właściwości mechaniczne, projektowanie elementów obciążonych osiowo.
Bardziej szczegółowoANALIZA STATYSTYCZNA WPŁYWU SKŁADU CHEMICZ- NEGO NA WŁASNOŚCI MECHANICZNE ŻELIWA ADI CZ. I ŻELIWO NIESTOPOWE
101/18 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 006 Rocznik 6 Nr 18 (/) ARCHIVES OF FOUNDRY Year 006 Volume 6 N o 18 (/) PAN Katowice PL ISSN 164-5308 ANALIZA STATYSTYCZNA WPŁYWU SKŁADU CHEMICZ- NEGO NA WŁASNOŚCI MECHANICZNE
Bardziej szczegółowoPolitechnika Białostocka INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH
Politechnika Białostocka Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Temat ćwiczenia: Zwykła próba rozciągania stali Numer ćwiczenia: 1 Laboratorium z przedmiotu:
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH
Politechnika Łódzka Wydział Mechaniczny Instytut Inżynierii Materiałowej LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH Blok nr 3 Kształtowanie właściwości mechanicznych materiałów Ćwiczenie nr KWMM 1 Temat: Obróbka
Bardziej szczegółowoUTWARDZANIE DYSPERSYJNE WALCOWANEGO ŻELIWA SFEROIDALNEGO
17/12 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2004, Rocznik 4, Nr 12 Archives of Foundry Year 2004, Volume 4, Book 12 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 UTWARDZANIE DYSPERSYJNE WALCOWANEGO ŻELIWA SFEROIDALNEGO T. SZYKOWNY
Bardziej szczegółowoBADANIA STRUKTURY MATERIAŁÓW. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
BADANIA STRUKTURY MATERIAŁÓW Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 1. MAKROSTRUKTURA 2. MIKROSTRUKTURA 3. STRUKTURA KRYSTALICZNA Makrostruktura
Bardziej szczegółowoĆwiczenie nr 3 Statyczna próba jednoosiowego rozciągania. Umocnienie odkształceniowe, roztworowe i przez rozdrobnienie ziarna
Przedmiot: Badanie własności mechanicznych materiałów Wykładowca: dr inż. Łukasz Cieniek Autor opracowania: dr inż. Łukasz Cieniek Ćwiczenie nr 3 Statyczna próba jednoosiowego rozciągania. Czas przewidywany
Bardziej szczegółowoWĘGLOAZOTOWANIE JAKO ELEMENT OBRÓBKI CIEPLNEJ DLA ŻELIWA ADI
54/4 Archives of Foundry, Year 2002, Volume 2, 4 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2002, Rocznik 2, Nr 4 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WĘGLOAZOTOWANIE JAKO ELEMENT OBRÓBKI CIEPLNEJ DLA ŻELIWA ADI D. MYSZKA 1,
Bardziej szczegółowoSTALE STOPOWE KONSTRUKCYJNE. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
STALE STOPOWE KONSTRUKCYJNE Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego STALE STOPOWE KONSTRUKCYJNE Ważniejsze grupy stali: stale spawalne o podwyższonej
Bardziej szczegółowo43/59 WPL YW ZA W ARTOŚCI BIZMUTU I CERU PO MODYFIKACJI KOMPLEKSOWEJ NA WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE ŻELIW A NADEUTEKTYCZNEGO
43/59 Solidification of Metais and Alloys, Year 2000, Volume 2, Book No. 43 Krzepnięcie Metali i Stopów, Rok 2000, Rocznik 2, Nr 43 P AN -Katowice PL ISSN 0208-9386 WPL YW ZA W ARTOŚCI BIZMUTU I CERU PO
Bardziej szczegółowoMechanika i wytrzymałość materiałów instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego
Mechanika i wytrzymałość materiałów instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego Cel ćwiczenia STATYCZNA PRÓBA ŚCISKANIA autor: dr inż. Marta Kozuń, dr inż. Ludomir Jankowski 1. Zapoznanie się ze sposobem przeprowadzania
Bardziej szczegółowo27/36 BADANIE PROCESÓW ODPUSZCZANIA STALI SW7.M PO HARTOWANIU LASEROWYM
27/36 Solidificatin o f Metais and Alloys,no.27. 1996 Krzepniecie Metali i Stopów, Nr 27, 1996 P AN - Oddział Katowice PL ISSN 0208-9386 BADANIE PROCESÓW ODPUSZCZANIA STALI SW7.M PO HARTOWANIU LASEROWYM
Bardziej szczegółowoBADANIE WPŁYWU PARAMETRÓW HARTOWANIA NA WYBRANE WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE ŻELIWA ADI
19/1 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 004, Rocznik 4, Nr 1 Archives of Foundry Year 004, Volume 4, Book 1 PAN Katowice PL ISSN 164-5308 BADANIE WPŁYWU PARAMETRÓW HARTOWANIA NA WYBRANE WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE ŻELIWA
Bardziej szczegółowoNowoczesne stale bainityczne
Nowoczesne stale bainityczne Klasyfikacja, projektowanie, mikrostruktura, właściwości oraz przykłady zastosowania Wykład opracował: dr hab. inż. Zdzisław Ławrynowicz, prof. nadzw. UTP Zakład Inżynierii
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE Nr 5. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska. Opracował: dr inż.
POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska Laboratorium Inżynierii Materiałowej ĆWICZENIE Nr 5 Opracował: dr inż.
Bardziej szczegółowoZachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny INSTYTUT INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Zakład Metaloznawstwa i Odlewnictwa
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny INSTYTUT INŻYNIERII MTERIŁOWEJ Zakład Metaloznawstwa i Odlewnictwa Przedmiot: Podstawy Nauki o Materiałach I i II, Materiały Konstrukcyjne, Współczesne Materiały
Bardziej szczegółowoMETODYKA PRZYGOTOWANIA OCENY JAKOŚCI ŻELIWA SFEROIDALNEGO Z ZASTOSOWANIEM METODY ATD
29/6 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 22, Rocznik 2, Nr 6 Archives of Foundry Year 22, Volume 2, Book 6 PAN - Katowice PL ISSN 1642-38 METODYKA PRZYGOTOWANIA OCENY JAKOŚCI ŻELIWA SFEROIDALNEGO Z ZASTOSOWANIEM
Bardziej szczegółowoPolitechnika Białostocka
Politechnika Białostocka WYDZIAŁ BUDOWNICTWA I INŻYNIERII ŚRODOWISKA Katedra Geotechniki i Mechaniki Konstrukcji Wytrzymałość Materiałów Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 2 Temat ćwiczenia:
Bardziej szczegółowoWPŁYW OBRÓBKI CIEPLNEJ NA WYBRANE WŁASNOŚCI STALIWA CHROMOWEGO ODPORNEGO NA ŚCIERANIE
59/22 Archives of Foundry, Year 2006, Volume 6, 22 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2006, Rocznik 6, Nr 22 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WPŁYW OBRÓBKI CIEPLNEJ NA WYBRANE WŁASNOŚCI STALIWA CHROMOWEGO ODPORNEGO
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH
INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH Politechnika Śląska w Gliwicach INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH BADANIE ZACHOWANIA SIĘ MATERIAŁÓW PODCZAS ŚCISKANIA Instrukcja przeznaczona jest dla studentów
Bardziej szczegółowoWPŁYW SKŁADU CHEMICZNEGO I STOPNIA SFEROIDYZACJI GRAFITU NA WŁASNOŚCI MECHANICZNE ŻELIWA
20/2 Archives of Foundry, Year 2001, Volume 1, 1 (2/2) Archiwum Odlewnictwa, Rok 2001, Rocznik 1, Nr 1 (2/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WPŁYW SKŁADU CHEMICZNEGO I STOPNIA SFEROIDYZACJI GRAFITU NA WŁASNOŚCI
Bardziej szczegółowoWyboczenie ściskanego pręta
Wszelkie prawa zastrzeżone Mechanika i wytrzymałość materiałów - instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego: 1. Wstęp Wyboczenie ściskanego pręta oprac. dr inż. Ludomir J. Jankowski Zagadnienie wyboczenia
Bardziej szczegółowoPIERWIASTKI STOPOWE W STALACH. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
PIERWIASTKI STOPOWE W STALACH Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Stal stopowa stop żelaza z węglem, zawierający do ok. 2% węgla i pierwiastki
Bardziej szczegółowoσ c wytrzymałość mechaniczna, tzn. krytyczna wartość naprężenia, zapoczątkowująca pękanie
Materiały pomocnicze do ćwiczenia laboratoryjnego Właściwości mechaniczne ceramicznych kompozytów ziarnistych z przedmiotu Współczesne materiały inżynierskie dla studentów IV roku Wydziału Inżynierii Mechanicznej
Bardziej szczegółowoBadanie dylatometryczne żeliwa w zakresie przemian fazowych zachodzących w stanie stałym
PROJEKT NR: POIG.1.3.1--1/ Badania i rozwój nowoczesnej technologii tworzyw odlewniczych odpornych na zmęczenie cieplne Badanie dylatometryczne żeliwa w zakresie przemian fazowych zachodzących w stanie
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 6 STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA *
Ćwiczenie 6 1. CEL ĆWICZENIA TATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA * Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z przebiegiem próby rozciągania i wielkościami wyznaczanymi podczas tej próby. 2. WIADOMOŚCI PODTAWOWE Próba
Bardziej szczegółowoPARAMETRY STEREOLOGICZNE GRAFITU I SKŁAD CHEMICZNY OKREŚLAJĄCY WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE ŻELIWA SFEROIDALNEGO
60/4 Archives of Foundry, Year 2002, Volume 2, 4 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2002, Rocznik 2, Nr 4 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 PARAMETRY STEREOLOGICZNE GRAFITU I SKŁAD CHEMICZNY OKREŚLAJĄCY WŁAŚCIWOŚCI
Bardziej szczegółowoOdpuszczanie (tempering)
Odpuszczanie (tempering) Nagrzewanie zahartowanej stali (o strukturze martenzytycznej) celem zwiększenia jej plastyczności Podczas nagrzewania występuje wydzielanie węglików i zdrowienie struktury dyslokacyjnej
Bardziej szczegółowoWPŁYW WANADU I MOLIBDENU ORAZ OBRÓBKI CIEPLNEJ STALIWA Mn-Ni DLA UZYSKANIA GRANICY PLASTYCZNOŚCI POWYŻEJ 850 MPa
7/8 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2003, Rocznik 3, Nr 8 Archives of Foundry Year 2003, Volume 3, Book 8 PAN - Katowice PL ISSN 1642-5308 WPŁYW WANADU I MOLIBDENU ORAZ OBRÓBKI CIEPLNEJ STALIWA Mn-Ni DLA UZYSKANIA
Bardziej szczegółowoNowa ekologiczna metoda wykonywania odlewów z żeliwa sferoidyzowanego lub wermikularyzowanego w formie odlewniczej
PROJEKT NR: POIG.01.03.01-12-061/08 Badania i rozwój nowoczesnej technologii tworzyw odlewniczych odpornych na zmęczenie cieplne Nowa ekologiczna metoda wykonywania odlewów z żeliwa sferoidyzowanego lub
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA DO CWICZENIA NR 4
INSTRUKCJA DO CWICZENIA NR 4 Temat ćwiczenia: Statyczna próba rozciągania metali Celem ćwiczenia jest wykonanie próby statycznego rozciągania metali, na podstawie której można określić następujące własności
Bardziej szczegółowoWykład 9 Obróbka cieplna zwykła
Wykład 9 Obróbka cieplna zwykła Rozróżniamy 3 rodzaje obróbki cieplnej: Obróbka cieplna zwykła, którą realizujemy stosując 2 parametry: t, τ Obróbka cieplno-chemiczna, którą realizujemy stosując parametry:
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA MATERIAŁOWA PRODUKCYJNEGO ŻELIWA SFEROIDALNEGO. Al. Jana Pawła II 37, Kraków, 2 Odlewnia Żeliwa Ciągliwego S.A.
74/22 Archives of Foundry, Year 2006, Volume 6, 22 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2006, Rocznik 6, Nr 22 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 CHARAKTERYSTYKA MATERIAŁOWA PRODUKCYJNEGO ŻELIWA SFEROIDALNEGO A. TABOR
Bardziej szczegółowoĆwiczenie nr 2 Temat: Umocnienie wydzieleniowe stopu Al z Cu
S t r o n a 1 Przedmiot: Własności mechaniczne materiałów Wykładowca: dr inż. Łukasz Cieniek Autor opracowania: dr inż. Magdalena Rozmus-Górnikowska Ćwiczenie nr 2 Temat: Umocnienie wydzieleniowe stopu
Bardziej szczegółowoMATERIAŁY KONSTRUKCYJNE
Stal jest to stop żelaza z węglem o zawartości węgla do 2% obrobiona cieplnie i przerobiona plastycznie Stale ze względu na skład chemiczny dzielimy głównie na: Stale węglowe Stalami węglowymi nazywa się
Bardziej szczegółowoSTALE STOPOWE KONSTRUKCYJNE
STALE STOPOWE KONSTRUKCYJNE Podział stali stopowych ze względu na zastosowanie: stale konstrukcyjne stale narzędziowe stale o szczególnych właściwościach STALE STOPOWE KONSTRUKCYJNE Ważniejsze grupy stali:
Bardziej szczegółowoĆwiczenie nr 2 Temat: Umocnienie wydzieleniowe stopu Al z Cu + umocnienie stali
S t r o n a 1 Przedmiot: Badanie własności mechanicznych materiałów Autor opracowania: dr inż. Magdalena Rozmus-Górnikowska Ćwiczenie nr 2 Temat: Umocnienie wydzieleniowe stopu Al z Cu + umocnienie stali
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE NR 9. Zakład Budownictwa Ogólnego. Stal - pomiar twardości metali metodą Brinella
Zakład Budownictwa Ogólnego ĆWICZENIE NR 9 Stal - pomiar twardości metali metodą Brinella Instrukcja z laboratorium: Budownictwo ogólne i materiałoznawstwo Instrukcja do ćwiczenia nr 9 Strona 9.1. Pomiar
Bardziej szczegółowoSYNTEZA NONOCZĄSTEK WĘGLIKA WANADU W ŻELIWIE SFEROIDALNYM. Wydział Metalurgii AGH, 30-059 Kraków ul. Mickiewicza 30
94/18 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 18 (2/2) ARCHIVES OF FOUNDRY Year 2006, Volume 6, N o 18 (2/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 SYNTEZA NONOCZĄSTEK WĘGLIKA WANADU W ŻELIWIE SFEROIDALNYM
Bardziej szczegółowoOCENA POWTARZALNOŚCI PRODUKCJI ŻELIWA SFERO- IDALNEGO W WARUNKACH WYBRANEJ ODLEWNI
105/18 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 18 (2/2) ARCHIVES OF FOUNDRY Year 2006, Volume 6, N o 18 (2/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 OCENA POWTARZALNOŚCI PRODUKCJI ŻELIWA SFERO- IDALNEGO W
Bardziej szczegółowoMIKROSKOPIA METALOGRAFICZNA
MIKROSKOPIA METALOGRAFICZNA WYKŁAD 4 Żeliwa. Stale wysokostopowe dr inż. Michał Szociński Spis zagadnień Ogólna charakterystyka żeliw o o o Żeliwo szare Żeliwo sferoidalne Żeliwo białe Grafityzacja żeliwa
Bardziej szczegółowoMateriały Reaktorowe. Właściwości mechaniczne
Materiały Reaktorowe Właściwości mechaniczne Naprężenie i odkształcenie F A 0 l i l 0 l 0 l l 0 a. naprężenie rozciągające b. naprężenie ściskające c. naprężenie ścinające d. Naprężenie torsyjne Naprężenie
Bardziej szczegółowoKOROZYJNO - EROZYJNE ZACHOWANIE STALIWA Cr-Ni W ŚRODOWISKU SOLANKI
Barbara KALANDYK 1, Anna RAKOWSKA 2 WYDZIAŁ ODLEWNICTWA AGH ODDZIAŁ KRAKOWSKI STOP XXXII KONFERENCJA NAUKOWA z okazji Ogólnopolskiego Dnia Odlewnika 2009 Kraków, 12 grudnia 2009 r. KOROZYJNO - EROZYJNE
Bardziej szczegółowo24 l i s t o p a d - g r u d z i e ń Obróbka
Numeryczne obliczanie własności mechanicznych stali do ulepszania cieplnego prof. dr hab. inż. Henryk Adrian (adrian@agh.edu.pl) kierownik pracowni metalografii ilościowej i modelowania obróbki cieplnej
Bardziej szczegółowoMetaloznawstwo II Metal Science II
Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2013/2014
Bardziej szczegółowoOBRÓBKA CIEPLNA. opracował dr inż. Stanisław Rymkiewicz
OBRÓBKA CIEPLNA opracował dr inż. Stanisław Rymkiewicz Schemat wykresu układu równowagi fazowej żelazo-węgiel i żelazo-cementyt t, ºC Fe 6,67 Fe 3 C stężenie masowe, C [%] C żelazo cementyt (Fe - Fe 3
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z WYTRZYMAŁOŚCI MATERIAŁÓW
INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH Politechnika Śląska w Gliwicach INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z WYTRZYMAŁOŚCI MATERIAŁÓW PRÓBA UDARNOŚCI METALI Opracował: Dr inż. Grzegorz Nowak Gliwice
Bardziej szczegółowoKształtowanie struktury i własności użytkowych umacnianej wydzieleniowo miedzi tytanowej. 7. Podsumowanie
Kształtowanie struktury i własności użytkowych umacnianej wydzieleniowo miedzi tytanowej 7. Podsumowanie Praca wykazała, że mechanizm i kinetyka wydzielania w miedzi tytanowej typu CuTi4, jest bardzo złożona
Bardziej szczegółowoSTRUKTURA ORAZ UDARNOŚĆ ŻELIWA AUSTENITYCZNEGO PRZEZNACZONEGO DO PRACY W NISKICH TEMPERATURACH
14/12 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2004, Rocznik 4, Nr 12 Archives of Foundry Year 2004, Volume 4, Book 12 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 STRUKTURA ORAZ UDARNOŚĆ ŻELIWA AUSTENITYCZNEGO PRZEZNACZONEGO DO PRACY
Bardziej szczegółowoWykład IX: Odkształcenie materiałów - właściwości plastyczne
Wykład IX: Odkształcenie materiałów - właściwości plastyczne JERZY LIS Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Technologii Ceramiki i Materiałów Ogniotrwałych Treść wykładu: 1. Odkształcenie
Bardziej szczegółowoNauka o Materiałach. Wykład IX. Odkształcenie materiałów właściwości plastyczne. Jerzy Lis
Nauka o Materiałach Wykład IX Odkształcenie materiałów właściwości plastyczne Jerzy Lis Nauka o Materiałach Treść wykładu: 1. Odkształcenie plastyczne 2. Parametry makroskopowe 3. Granica plastyczności
Bardziej szczegółowoWPŁYW OBRÓBKI CIEPLNEJ NA MIKROSTRUKTURĘ SILUMINÓW
18/9 Archives of Foundry, Year 2003, Volume 3, 9 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2003, Rocznik 3, Nr 9 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WPŁYW OBRÓBKI CIEPLNEJ NA MIKROSTRUKTURĘ SILUMINÓW STRESZCZENIE R. GOROCKIEW
Bardziej szczegółowo