Prokuratoria Generalna w służbie uniwersytetu. Prof. UW dr hab. Leszek Bosek

Transkrypt

1 Prokuratoria Generalna w służbie uniwersytetu Prof. UW dr hab. Leszek Bosek

2 Czym jest Prokuratoria Generalna? Prokuratoria Generalna jest instytucjonalnym pełnomocnikiem i doradcą prawnym w sprawach dotyczących mienia państwowego, o chronionej prawnie niezależności w zakresie czynności procesowych. Największa kancelaria procesowa w Polsce. Ponad 7000 aktualnie zawisłych spraw przed sądami polskimi i międzynarodowymi, o wartości przedmiotu sporu ponad PLN. Przez ostatnie dziesięć lat prowadziliśmy prawie pięćdziesiąt tysięcy spraw, przy czym wartość roszczeń tylko w sprawach sądowych wyniosła 118 mld PLN.

3 Historia: 200 lat doświadczeń Prokuratorii Generalnej Za datę powstania Prokuratorii Generalnej uważa się r. ogłoszenie postanowienia królewskiego o Prokuratorii Generalnej Królestwa Polskiego, którego znakomitym promotorem w Radzie Stanu był Stanisław Staszic. Prokuratoria Generalna działała w Królestwie nieprzerwanie nawet po powstaniu listopadowym i styczniowym, co było dowodem odrębności ustrojowej Królestwa. Niezależnie od Prokuratorii Królestwa Polskiego powstaje Prokuratoria Generalna w Galicji, a także, co jest mało znanym faktem, niezależna Prokuratoria Krakowa. Od r. podejmuje działalność Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej. Dopiero w czasach stalinowskich na mocy dekretu z r. zlikwidowano PG. PG reaktywowana ustawą z r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Obecnie PG działa na podstawie ustawy z r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej.

4 Prokuratoria a modele ochrony prawnej podmiotów publicznych Prokuratoria Generalna wykonuje w założeniu pełne zastępstwo procesowe wszystkich agend państwa i podmiotów państwowych w ważnych sprawach, tj. o dużej wartości lub najbardziej skomplikowanych, precedensowych, w tym w negocjacjach. Prokuratoria Generalna wpisuje się tym samym w tzw. model ochrony skoncentrowanej mienia państwowego (alternatywa: reprezentacja rozproszona), realizowany w wielu państwach europejskich, np. Austrii, Włoszech, Hiszpanii, na Węgrzech, Rumunii i państwach anglosaskich. Uzasadnienie modelu ochrony skoncentrowanej: kumulacja wiedzy na temat prowadzonych sporów - unikalna pamięć instytucjonalna, praca zespołowa i szybka wymiana informacji, dają bardzo wysoką skuteczność procesową: ponad 94 proc. w sprawach biernych, w których Skarb Państwa jest pozwany; w sprawach czynnych prawie - 86 proc. Tylko w 2015 r. uzyskaliśmy wyroki oddalające roszczenia na ponad 2 mld zł. Zarobiliśmy natomiast w 2015 r. ponad 103 mln zł jest to suma zasądzonych kwot na rzecz Skarbu.

5 Najwartościowsze aktywa Prokuratorii Generalnej Korpus radcowski (98 osób) i referendarski (9 osób). W Prokuratorii Generalnej pracowali znakomici prawnicy, np. rektorzy: Fryderyk Zoll, Roman Longchamps de Berier, Alfred Ohanowicz, a także wybitni profesorowie: Konstanty Grzybowski, Stanisław Ehrlich, Jerzy Górski, Stanisław Gołąb, Kazimierz Karol Przybyłowski, Bronisław Walaszek, Jerzy Zdzisław Starościak, Adam Szpunar. Prezes Prokuratorii dr Stanisław Bukowiecki współprzewodniczył Komisji Kodyfikacyjnej RP. Na rzecz Prokuratorii pracowali także ekonomiści m.in. Adam Alojzy Krzyżanowski, filozofowie np. Witold Rubczyński, historycy np. Władysław Smoleński, muzycy np. Tadeusz Szeligowski, Tadeusz Zygfryd Kassern, a także działacze państwowi m.in. Stefan Korboński.

6 Doświadczenie Prokuratorii w zastępstwie osób prawnych Postanowienie królewskie z 11 października 1816 r., już w preambule wyjaśniało, że Prokuratoria Generalna zapewnia sprawną obronę wszelkich jakiegokolwiek rodzaju własności publicznych, jako to korony i narodowych, oraz tych, którym rząd opiekę swoją lub bliższy dozór jest winien ( ) ; art. 9 pkt 10 precyzował: dobra i wszystkie fundusze miast, gmin wiejskich, zgromadzeń miłosierdzia, szpitali oraz wszelkich korporacji i instytutów publicznych. Dekret o Prokuratorii Generalnej RP z r. dotyczył Skarbu Państwa i podmiotów prawnych, na równi ze Skarbem Państwa traktowanych. Ustawa z r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (państwowe osoby prawne, w tym szkoły wyższe)

7 Prokuratoria Generalna a uniwersytet (przegląd) wykonywanie zastępstwa procesowego w sprawach cywilnych o wartości powyżej 5 mln zł, wydawanie opinii prawnych w przedmiocie projektów umów, ugód oraz jednostronnych czynności prawnych, w tym umów o doradztwo prawne o wartości przekraczającej 0,5 mln zł rocznie albo umowy, w których maksymalna wartość wynagrodzenia nie jest określona, przejęcie kompetencji Ministra Skarbu Państwa w zakresie nadzoru nad czynnościami rozporządzającymi dotyczącymi aktywów trwałych uczelni publicznych, w ramach Sądu Polubownego przy PGRP rozstrzyganie sporów i prowadzenie mediacji między innymi niż Skarb Państwa państwowymi osobami prawnymi, z ich inicjatywy

8 Uczelnie obsługiwane przez Prokuratorię Generalną Państwowe osoby prawne, w tym uczelnie publiczne, którym Prokuratoria Generalna będzie świadczyła pomoc prawną, są wskazane w załączniku do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie osób zastępowanych przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, Przykłady: Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Jagielloński, Szkoła Główna Handlowa, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Uniwersytet Muzyczny im. Fryderyka Chopina w Warszawie, Akademia Wychowania Fizycznego im. Józefa Piłsudskiego (załącznik do projektu rozporządzenia w sprawie osób zastępowanych)

9 Zastępowanie uczelni publicznych Od 1 lipca 2017 r. Prokuratoria Generalna będzie wykonywała zastępstwo procesowe państwowych osób prawnych, w tym uczelni publicznych (a także obecnie na zasadzie przepisów przejściowych). Art. 12 ust. 4 ustawy o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej: Prokuratoria Generalna wykonuje, aż do zakończenia sprawy, zastępstwo osób określonych w przepisach wydanych na podstawie ust. 3 [rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów] przed: 1) sądami powszechnymi - w sprawach cywilnych rozpoznawanych w pierwszej instancji przez sąd okręgowy, 2) sądami polubownymi - w sprawach - w których wartość przedmiotu sprawy przekracza kwotę zł. Państwowe osoby prawne będą mogły również zwrócić się do Prokuratorii o przejęcie zastępstwa także w innej sprawie cywilnej, bez względu na jej wartość. Analogicznie na polecenie Prezesa Rady Ministrów Prokuratoria Generalna przejmie zastępstwo w sprawie cywilnej bez względu na jej wartość, pod warunkiem uzyskania zgody państwowej osoby prawnej.

10 Zgoda na rozporządzanie mieniem Od 1 stycznia 2017 r. Prezes Prokuratorii Generalnej przejął kompetencje nadzorcze Ministra Skarbu Państwa w zakresie rozporządzania mieniem przez uczelnie publiczne. W dotychczasowym stanie prawnym uczelnie publiczne miały obowiązek uzyskania zgody Ministra Skarbu Państwa na każdą czynność prawną w zakresie rozporządzenia składnikami aktywów trwałych o wartości przekraczającej euro. Art. 90 ustawy-prawo o szkolnictwie wyższym w brzmieniu od 1 stycznia 2017 r.: Na zasadach określonych w art ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym dokonanie przez uczelnię publiczną czynności prawnej w zakresie rozporządzenia składnikami aktywów trwałych, w rozumieniu przepisów o rachunkowości oraz dokonanie przez uczelnię publiczną czynności prawnej w zakresie oddania tych składników do korzystania innemu podmiotowi, na okres dłuższy niż 180 dni w roku kalendarzowym, wymaga zgody Prezesa Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, w przypadkach gdy wartość rynkowa tych składników albo wartość rynkowa przedmiotu czynności prawnej, przekracza kwotę złotych. Do wniosku o wyrażenie zgody dołącza się zgodę senatu uczelni. Art ustawy o zasadach zarządzenia mieniem dotyczą szczegółów udzielania zgody przez Prezesa Prokuratorii m.in. jest udzielana na czas oznaczony (nie dłuższy niż rok); może zostać wydana z zastrzeżeniem warunków; w braku uzyskania zgody czynność prawna jest obarczona sankcją nieważności.

11 Opinie prawne Od 1 lipca 2017 r. państwowe osoby prawne będą obowiązane uzyskać opinię prawną w przedmiocie: 1) umowy o doradztwo prawne, jeżeli wysokość wynagrodzenia przewidzianego łącznie za świadczone usługi przekracza kwotę zł netto, w stosunku rocznym; 2) zmiany umowy o doradztwo prawne podwyższającej wynagrodzenie do kwoty przekraczającej kwotę, o której mowa w pkt 1; 3) umowy o doradztwo prawne, w której maksymalna wysokość wynagrodzenia nie jest określona (art. 20 ustawy o PGRP) Państwowe osoby prawne będą miały również możliwość zwrócenia się do Prokuratorii Generalnej o wydanie opinii w sprawie projektów umów, ugód oraz jednostronnych czynności prawnych (art. 19 ustawy o PGRP), a także na zasadach ogólnych w innych sprawach.

12 Sąd Polubowny przy PGRP Art. 26 ustawy o PGRP: W przypadku sporu między innymi niż Skarb Państwa państwowymi osobami prawnymi, osobami prawnymi z udziałem Skarbu Państwa lub państwowych osób prawnych, każda z nich może wystąpić do Sądu Polubownego z wnioskiem o: 1) rozstrzygnięcie sporu; 2) przeprowadzenie mediacji lub inne polubowne rozwiązanie sporu. Wyrok Sądu Polubownego ma moc wyroku sądu państwowego

13 Podstawowe założenia ochrony osób prawnych Źródłem umocowania Prokuratorii nie jest pełnomocnictwo, lecz ustawa. Prokuratoria Generalna wykonuje zastępstwo procesowe przed sądami powszechnymi i przed Sądem Najwyższym; nie reprezentuje państwowych osób prawnych w postępowaniach administracyjnych ani przed sądami administracyjnymi. Prokuratoria jest pełnomocnikiem o gwarantowanej prawnie niezależności, co oznacza m.in., że nie można żądać od Prokuratorii popierania roszczeń oczywiście bezzasadnych.

14 Tryb udzielenia zlecenia na prowadzenie procesu Podstawowy tryb: z mocy prawa (w w/w zakresie) albo na wniosek państwowej osoby prawnej, Podjęcie sprawy mogłoby nastąpić także na polecenie Prezesa Rady Ministrów za zgodą państwowej osoby prawnej, Pamiętać jednak trzeba, że podstawą działania Prokuratorii w sprawie nie jest pełnomocnictwo, lecz ustawa o Prokuratorii Generalnej.

15 Przedmiot zlecenia Każda sprawa cywilna Szczególne doświadczenie Prokuratoria posiada w sprawach nieruchomościowych, a także w sprawach deliktowych oraz kontraktowych np. budowlanych czy informatycznych.

16 Uwagi dodatkowe Dopuszczalne jest przekazanie Prokuratorii Generalnej informacji i dokumentów, także tych stanowiących tajemnicę prawnie chronioną, niezbędnych do wykonywania jej zadań(art. 6 ust. 2 ustawy o PGRP). Prokuratoria Generalna jako pełnomocnik w sprawie zwraca się do rektora o wskazówki i stanowisko w sprawie, informując zawsze o stanie sprawy, w tym o treści orzeczeń wydanych w sprawie. Prokuratoria Generalna jako pełnomocnik procesowy związana jest czynnościami materialnoprawnymi mocodawcy, np. zawarciem ugody, zrzeczeniem się albo ograniczeniem roszczenia, uznaniem roszczenia (art. 30 ust. 2 ustawy o PGRP).

17 Koszty postępowania Wydatki i koszty postępowania w sprawie, w której Prokuratoria Generalna wykonuje zastępstwo procesowe państwowej osoby prawnej ponosi ta osoba prawna, np. koszty biegłych, wpisy i inne opłaty sądowe (art. 32 ust. 5 ustawy o PGRP). Wykonywanie zastępstwa osoby zastępowanej jest odpłatne (wymóg prawa UE). Osoba zastępowana, uiszcza na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej opłaty w sposób i w wysokości określonych w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów (art. 12 ust. 11 ustawy o PGRP) Opłaty obejmują roczny abonament lub opłatę od każdej prowadzonej sprawy lub wydanej opinii.

18 Zasądzone przez sąd koszty postępowania na rzecz szkoły wyższej Zgodnie z art. 32 ust. 6 ustawy, w razie wygranego procesu osoba prawna przekazuje Prokuratorii Generalnej koszty zastępstwa procesowego zasądzone lub przyznane tej osobie w sprawie, w której zastępstwo procesowe wykonuje Prokuratoria Generalna. Prokuratoria Generalna może podejmować czynności w postępowaniu egzekucyjnym w imieniu osoby zastępowanej będącej państwową osobą prawną, w celu ściągnięcia zasądzonych lub przyznanych tej osobie kosztów zastępstwa. Innymi słowy: w razie przegranej koszty zastępstwa procesowego Prokuratorii ponosi Prokuratoria, w razie wygranej szkoła wyższa.

19 Uwagi końcowe Zadania Prokuratorii Generalnej wpisują się w model ochrony dobra publicznego znany z wielu państw UE, stosowany z powodzeniem w II Rzeczypospolitej; Nie można wykluczać nawiązania de lege ferenda do uregulowań międzywojennych i upoważnienie Prokuratorii Generalnej do wykonywania zastępstwa państwowych osób prawnych także przed sądami prawa publicznego, w obecnych realiach sądami administracyjnymi na wniosek państwowej osoby prawnej.