Tyle języków, ile pragnień dialekt, dialektyzmy i dialektyzacja języka.

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Tyle języków, ile pragnień dialekt, dialektyzmy i dialektyzacja języka."

Paulina Marszałek
7 lat temu
Przeglądów:

1 Tyle języków, ile pragnień dialekt, dialektyzmy i dialektyzacja języka.

2 Dialekt to odmiana języka narodowego, charakterystyczna dla określonego terytorium. W ramach dialektu wyróżnia się także gwary (odmiany o mniejszym zasięgu terytorialnym).

3 W Polsce występuje współcześnie pięć dialektów: małopolski wielkopolski śląski mazowiecki kaszubski

4 Najważniejsze cechy dialektu małopolskiego:

5 mazurzenie, czyli wymawianie głoski s zamiast sz, c zamiast cz i z zamiast ż, np. zona zamiast żona, casy zamiast czasy; udźwięcznianie spółgłosek w formach czasu przeszłego czasowników, np. jezdem zamiast jestem; wiuzem zamiast wiozłem; wymawianie na końcu wyrazów k zamiast ch, np. na nogak zamiast na nogach.

6 Najważniejsze cechy dialektu mazowieckiego:

7 mazurzenie, czyli wymawianie głoski s zamiast sz, c zamiast cz i z zamiast ż, np. zona zamiast żona, casy zamiast czasy; wymawianie ly zamiast li, np. lypa zamiast lipa, czytaly zamiast czytali; wymawianie ke, ge zamiast kie, gie, lub odwrotnie, np. kedy zamiast kiedy; ogeń zamiast ogień; młotkem zamiast młotkiem; kiefir zamiast kefir;

8 wymawianie chi- zamiast chy-, np. chitry zamiast chytry; wymawianie mnia zamiast mia, bzia zamiast bia, np. mniasto zamiast miasto, bziały zamiast biały; częste używanie przyrostka ak, np. warszawiak, cielak.

9 Najważniejsze cechy dialektu śląskiego:

10 wymawianie na końcu wyrazu głoski a zamiast ę, np. Ida po gazeta zamiast Idę po gazetę; w części południowej Śląska wymawianie miękkich spółgłosek szi, ci, żi zamiast ś,ć,ź, np. sziano zamiast siano, czisza zamiast cisza; wymawianie samogłoski i na początku wyrazu jako je, np. jegła zamiast igła; w czasownikach czasu przeszłego używanie końcówki ech zamiast em, np. byłech zamiast byłem i chmy zamiast śmy, np. robiłychmy zamiast robiłyśmy.

11 Najważniejsze cechy dialektu wielkopolskiego:

12 wymawianie końcówki ewi zamiast owi w celowniku l. poj., np. wujewi zamiast wujowi; częste wymawianie samogłosek jako podwójnych dźwięków, np. zymby zamiast zęby, ptouk zamiast ptak; dodawanie w przed samogłoską o, np. owca, owies są wymawiane jako wowca, wowies; używanie końcówki ma w 1. os. l. mn. trybu rozkazującego, np. siedźma zamiast siedźmy.

13 Najważniejsze cechy dialektu kaszubskiego:

14 ruchomy akcent, czyli umieszczanie go w różnych wyrazach w różnym miejscu; wymawianie zamiast głosek ś, ć, ź, dź ich twardych odpowiedników s, c, z, dz, np. sedzec zamiast siedzieć; wymawianie głosek ć, dź zamiast ki, gi, np. cenci zamiast cienki; wymawianie nieznanej w polszczyźnie ogólnej głoski e (brzmieniowo przypominającej dźwięk pośredni między e oraz y), sen zamiast syn.

15 Dialektyzm to wyraz lub inny element językowy pochodzący z określonego dialektu i odbiegający od ogólnej normy językowej (np. sielny wielki ; kierz krzak ; szych błyszcząca nić ).

16 Niektórzy pisarze celowo posługują się dialektyzmami. Służy to przede wszystkim charakterystyce bohaterów (obrazuje środowisko społeczne, z którego się wywodzą, np. w Antku Bolesława Prusa) oraz odtworzeniu kolorytu lokalnego (np. w Chłopach Władysława Reymonta). Taki zabieg stylistyczny nazywamy dialektyzacją.

17 Bibliografia 1. Zofia Czarniecka-Rodzik Gramatyka i stylistyka, WSiP, Warszawa 2009, s Elżbieta Wierzbicka-Piotrowska Rozwinąć skrzydła. Kształcenie językowe., Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2001

18 Dziękuję za uwagę Aniela Ignaszak

Podobne dokumenty

Lekcja II I.3.5) I.3.4) I.3.6)

Lekcja II I.3.5) I.3.4) I.3.6) Język narodowy Dialekty Profesjolekty Socjolekty Odmiany terytorialne - dialekty DIALEKT Odmiana języka narodowego, wyróżniająca się: Charakterystyczną wymowa głosek; Specyficznym