Europejskie Centrum Solidarności

Transkrypt

1 Europejskie Centrum Solidarności otwarcie 2014 Gdańsk Polska

2 Gdańsk ECS

3 Basil Kerski dyrektor Europejskiego Centrum Solidarności HISTORIA i PRZYSZŁOŚĆ ECS INSTYTUCJA W NOWEJ FORMULE Europejskie Centrum Solidarności (ECS) to wyjątkowo ambitny projekt, instytucja w nowej formule: to nie tylko muzeum promujące wiedzę o Solidarności i opozycji antykomunistycznej w Polsce i Europie, ale także centrum dialogu o współczesnym świecie. ECS jest miejscem, w którym historia spotyka się z przyszłością, zgodnie z naszą misją: Poznaj historię, zadecyduj o przyszłości. Ambicją założycieli jest stworzenie z ECS środkowoeuropejskiej agory, miejsca spotkań obywateli, którzy czują się odpowiedzialni za rozwój demokracji w Europie. Chcemy inspirować debaty nad stanem społeczeństwa otwartego, nad tożsamością wspólnot demokratycznych, nad problemem sprawiedliwości społecznej; chcemy odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób w systemie wolnorynkowym można zachować równe szanse dla rozwoju obywateli. Ważnym celem ECS jest także promocja idei wolności i solidarności w państwach autorytarnych. Solidarność była nowym ruchem wolnościowym w Europie i to w tym duchu solidarnościowej rewolucji powinny spotkać się tu historia z przyszłością Polski i Europy. Niestety, podobnych instytucji dotychczas w Europie nie stworzono. ECS wkracza więc w nową przestrzeń, jest eksperymentem, który może się stać ważnym wzorem i punktem odniesienia dla innych państw europejskich. Na tym polega atrakcyjność tego projektu. Wierzymy, że Europejskie Centrum Solidarności będzie jedną z najważniejszych przestrzeni na historycznej i kulturalnej mapie Polski i Europy.

4 luty czerwiec DROGA DO WOLNOŚCI Jałta Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich Na Krymie spotykają się przywódcy ZSRR, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych Józef Stalin, Winston Churchill i Franklin Delano Roosevelt. Rozmawiają przez kilka dni i wydają oświadczenie, którego nigdy nie ratyfikuje żaden parlament, nie przyjmie ani jeden rząd. W konsekwencji Europa podzielona zostaje na dwie strefy wpływów demokratyczny Zachód i okupowany przez komunistów Wschód. Poznań Polska Rzeczpospolita Ludowa Pierwszy w PRL strajk generalny i demonstracje uliczne skierowane przeciw komunistycznej władzy. Protesty zostają krwawo stłumione przez wojsko i milicję. październik listopad 1956 Budapeszt Węgierska Republika Ludowa Naród węgierski pragnie wolności i uwolnienia się spod sowieckiej dominacji. Wybucha powstanie stłumione przez zbrojną interwencję Armii Radzieckiej. sierpień 1961 Berlin Niemiecka Republika Demokratyczna Betonowy mur, okopy, druty kolczaste i miny na odcinku 45,1 km oddzielają stolicę Niemieckiej Republiki Demokratycznej Berlin od Berlina Zachodniego, jednocześnie wprowadzając izolację Europy Wschodniej od Zachodniej. marzec 1968 Praga Czechosłowacja Praską wiosną nazwano czas politycznej liberalizacji w Czechosłowacji. ZSRR i państwa członkowskie Układu Warszawskiego (Polska, Węgry, Bułgaria i NRD), chcąc utrzymać dotychczasowy stan rzeczy, dokonały zbrojnej inwazji. grudzień 1970 Gdańsk, Gdynia, Szczecin i Elbląg Polska Rzeczpospolita Ludowa Bunt robotników demonstracje, protesty, strajki, wiece i zamieszki. Władza użyła broni życie traci 45 osób, 1165 jest rannych, 3000 osób zatrzymano. sierpień 13 grudnia Polska Rzeczpospolita Ludowa Masowe strajki okupacyjne i manifestacje. Na czele strajku w Stoczni Gdańskiej im. Lenina staje Lech Wałęsa. Władza podpisuje umowy z protestującymi. Najsłynniejsze sygnowane w Gdańsku przeszły do historii pod nazwą Porozumienia Sierpniowe. W konsekwencji powstaje Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Solidarność, do którego przystępuje 10 milionów obywateli, 80 proc. wszystkich pracujących Polaków. Polska Rzeczpospolita Ludowa Komuniści wprowadzają stan wojenny, władzę przejmuje wojsko, ograniczając wolności obywatelskie. Tysiące osób niebezpiecznych dla komunistycznego państwa trafia do więzień i miejsc internowania. 16 grudnia 5 października Katowice Polska Rzeczpospolita Ludowa Milicja, Zmechanizowane Odwody Milicji Obywatelskiej i wojsko pacyfikują górników strajkujących w Kopalni Wujek, protestujących przeciw wprowadzeniu stanu wojennego. Ginie 9 górników, a 21 odnosi rany. Sztokholm Szwecja Komitet noblowski przyznaje Lechowi Wałęsie Pokojową Nagrodę Nobla. W uzasadnieniu napisano: Działania Lecha Wałęsy charakteryzowały się determinacją w dążeniu do rozwiązania problemów jego kraju poprzez negocjacje i współpracę, bez uciekania się do przemocy. ( ) Komitet uznaje Wałęsę za wyraziciela tęsknoty za wolnością i pokojem, która mimo nierównych warunków istnieje niepokonana we wszystkich narodach świata. wiosna czerwiec Polska Rzeczpospolita Ludowa Od 6 lutego do 5 kwietnia przy Okrągłym Stole toczą się rozmowy przedstawicieli opozycji, głównie osób związanych ze zdelegalizowaną po wprowadzeniu stanu wojennego Solidarnością, z reprezentantami obozu rządzącego. Rzeczpospolita Polska Pierwsze częściowo wolne wybory w powojennej historii Polski. Polska staje się pierwszym państwem bloku wschodniego, w którym wyłonieni w wyborach przedstawiciele opozycji demokratycznej uzyskali realny wpływ na sprawowanie władzy. We wrześniu powołany zostaje pierwszy w Europie Wschodniej niekomunistyczny rząd z Tadeuszem Mazowieckim jako premierem. listopad 1989 Berlin Niemcy W nocy z 9 na 10 listopada, po przeszło 28 latach istnienia, upada mur berliński.

5 Gdańsk to miejsce szczególnie doświadczone przez historię. Hanzeatycka przeszłość nauczyła ludzi życia w atmosferze tolerancji i porozumienia. Pierwsze strzały na Westerplatte we wrześniu 1939 roku, które rozpoczęły II wojnę światową, kazały cenić niepodległość ponad wszystko. A wolność, która w ciężkich czasach żelaznej kurtyny zdawała się płonnym marzeniem, warta jest tu bardzo wiele, bo ludzie oddawali dla niej życie. 1 PLAC SOLIDARNOŚCI W miejscu bardzo ważnym dla historii Polski i Europy powstaje siedziba Europejskiego Centrum Solidarności. To tutaj, w dawnej Stoczni Gdańskiej im. Lenina rozpoczęły się wydarzenia, które doprowadziły do upadku muru berlińskiego i odzyskania wolności w całej Europie Środkowo-Wschodniej. Stojący w pobliżu pomnik Poległych Stoczniowców upamiętnia krwawy Grudzień 70, kiedy władza użyła broni wobec niewinnych ludzi. Nieopodal usytuowana jest Brama nr 2 dawnej Stoczni Gdańskiej im. Lenina, która w latach 80. stała się symbolem sprzeciwu wobec komunistycznej władzy. I wreszcie nieodległa Sala BHP, gdzie 31 sierpnia 1980 roku Międzyzakładowy Komitet Strajkowy podpisał porozumienie z rządem PRL, które tak silnie naruszyło dotychczasowy porządek rzeczy, że marzenie o wolności stało się realne. Nie minęła nawet dekada, a świat także dzięki temu miejscu zmienił się nie do poznania.

6 Uroczyste podpisanie Aktu Erekcyjnego Europejskiego Centrum Solidarności miało miejsce 31 sierpnia 2005 roku na placu Solidarności, między historyczną Bramą nr 2, gdzie stoczniowcy w sierpniu 1980 roku umieścili na drewnianych tablicach postulaty strajkowe, a miejscem, w którym zaplanowano budowę ECS. ( ) Aby ten żywy pomnik symbol zwycięstwa pokojowej rewolucji Solidarności stanowił światowe centrum krzewienia idei wolności, demokracji i solidarności zgodnie proklamowało 29 sygnatariuszy, w tym 22 europejskich premierów i prezydentów. NASZA DUMA 14 maja 2011 roku wmurowano kamień węgielny pod budowę ECS. Pierwszą kielnię cementu położył prezydent RP Bronisław Komorowski. Pamiętamy nasze rozterki, że inne ważne wydarzenia stały się ikoną zmian w Europie. Chcemy, by to polska Solidarność była znakiem zmian na lepsze i likwidacji systemu totalitarnego. Trzeba upowszechniać naszą dumę tu w Gdańsku mówił prezydent Bronisław Komorowski podczas uroczystości wmurowania kamienia węgielnego pod budowę ECS. Wartość projektu to 229,115 mln zł, wartość dofinansowania z Unii Europejskiej ,61 zł (Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko XI priorytet Kultura i dziedzictwo kulturowe, działanie 11.2 Rozwój oraz poprawa stanu infrastruktury kultury o znaczeniu ponadregionalnym ).

7 MIĘDZYNARODOWY KONKURS ARCHITEKTONICZNY Do międzynarodowego konkursu architektonicznego na projekt budynku ECS przystąpiło 58 pracowni z całego świata. Sąd Konkursowy za najlepszą uznał propozycję gdańskich architektów z pracowni Fort. W zamierzeniu autorów projektu nowy budynek ECS ma się stać przedłużeniem historii, jaką upamiętniają pomnik Poległych Stoczniowców, Brama nr 2 dawnej Stoczni Gdańskiej im. Lenina i stojąca nieopodal Sala BHP, gdzie 31 sierpnia 1980 roku Międzyzakładowy Komitet Strajkowy podpisał porozumienie z rządem PRL. Ściany zewnętrzne budynku i część wewnętrznych obłożono blachą o rdzawym kolorze, nawiązującym do elementów kadłubów stoczniowych można odnieść wrażenie, że ściany się poruszają, pierwsza pęka w połowie i przechyla się, a za nią idą kolejne. BUDOWA W LICZBACH 1 6 hektar powierzchnia wykopu pod budynek metrów głębokość wykopu pod budynek ton grunt wywieziony z placu budowy m 3 beton m 2 powierzchnia budynku m 2 okładzina z blachy na elewacji zewnętrznej 1700 m 2 świetliki dachowe 5 pięter 286 miejsca postojowe w garażu podziemnym

8 Już dziś ECS posiada w swoich zbiorach m.in. drzwi ze szpitala stoczniowego, przestrzelone w Grudniu 70; matryce offsetowe legendarnego Strajkowego Biuletynu Informacyjnego»Solidarność«; sweter, który Lech Wałęsa miał na sobie (na zdjęciu prezentowany przez żonę Danutę), kiedy podpisywał Porozumienia Sierpniowe; wózek akumulatorowy, który służył w czasach strajku za trybunę; dwa milicyjne samochody marki Star i stemple pocztowe z czasów internowania. AKCJA ZBIERANIA PAMIĄTEK TRWA Chcemy zgromadzić bogaty materiał dokumentujący historię i dziedzictwo Solidarności. Najłatwiej pozyskuje się oczywiście obiekty z regionu gdańskiego. Docieramy jednak również do osób z głębi kraju i zagranicy, ludzi i organizacji, którzy działali na rzecz opozycji demokratycznej w Polsce mówi Paweł Golak, historyk i archiwista, kierownik Wydziału Muzealno-Archiwalnego i Biblioteki ECS. Interesują nas wszelkie przedmioty, które składają się na dziedzictwo Solidarności: pamiątki i dokumenty, listy, ulotki, plakaty, książki i czasopisma, fotografie, wspomnienia świadków tamtych dni, nagrania filmowe i dźwiękowe, dokumenty urzędowe, znaczki okolicznościowe, pieczątki Lwią część zgromadzonych przez ECS zbiorów będzie można zobaczyć na wystawie stałej w nowym budynku przy placu Solidarności 1. Kontakt: pamiątki@ecs.gda.pl tel.:

9 Sercem nowego budynku ECS będzie wystawa stała, dedykowana historii Solidarności. WYSTAWA HISTORIA NIE MUSI BYĆ NUDNA Częścią ekspozycji stanie się sklep spożywczy z czasów PRL. W kabinie stoczniowej suwnicy, na której pracowała Anna Walentynowicz, będzie można obejrzeć wspomnienia organizatorów strajku w Sierpniu 80. Przy okrągłym stole który stał się symbolem dialogu staną wolne krzesła, żeby zwiedzający mogli zasiąść i poznać przebieg tamtych wydarzeń. Historia Solidarności i zmiany, jakie dokonały się pod jej wpływem w Europie Środkowo-Wschodniej, przedstawione zostaną w siedmiu wystawowych salach usytuowanych na pierwszym i drugim piętrze nowego budynku ECS łącznie niemal na 3 tys. metrów kwadratowych. Prezentowanych będzie ok obiektów, wiele w sposób interaktywny. To bardzo różne eksponaty: pamiątki, zdjęcia, materiały filmowe i dźwiękowe, archiwalne dokumenty, rękopisy, mapy, wydawnictwa podziemne, gazety, obiekty sztuki niezależnej W kolejnych salach opowiedziana zostanie historia narodzin Solidarności, bezsiły zniewolonych narodów, wojny, jaką władza wypowiedziała społeczeństwu, drogi do wolności, którą trzeba było pokonać, i wreszcie triumfu wolności. Ostatnia sala miejsce zadumy i refleksji będzie nosiła imię Jana Pawła II. Na parterze znajdzie się sala dziecięca, w której najmłodsi będą mogli się uczyć i bawić.

10 ECS W LICZBACH PONAD 5 LAT DZIAŁALNOŚCI archiwalne ulotki, plakaty, dokumenty archiwalne zdjęcia 800 filmowe świadectwa opozycjonistów 632 projekty dla dzieci i młodzieży 199 zorganizowane konferencje 78 koncerty i projekcje filmowe 46 wydane książki otwarte wykłady wystawy czasowe 18 1 zrealizowane filmy dokumentalne pierwsze w historii ogólnopolskie badania socjologiczne mające odpowiedzieć na pytanie, co Polacy myślą o Solidarności?

11 Nowa siedziba ECS stanie się miejscem spotkań ludzi, którym droga jest przyszłość świata. Będą mogli tutaj lepiej się poznać, kształcić i rozwijać. AGORA ECS będzie organizowało przedsięwzięcia adresowane do różnych środowisk z Polski, Europy i świata: konferencje, debaty, spektakle teatralne, pokazy filmowe (także w 3D) i wystawy czasowe. Wspierać będzie merytorycznie organizacje, które działają na rzecz dobra wspólnego, wolności i praw człowieka. Uruchomiona zostanie pracownia warsztatów twórczych, nie tylko dla dzieci i młodzieży z naszego regionu, ale również dla grup szkolnych i wakacyjnych z całej Europy. Uczyć się tu będą nadrzędnych wartości: wolności, odpowiedzialności, demokracji. W ECS uruchomiony zostanie ośrodek badawczo- -naukowy. Każdy naukowiec i turysta skorzysta ze zbiorów książkowych oraz archiwalnych zasobów fotograficznych, filmowych i dźwiękowych. ECS nie zaprzestanie gromadzenia zbiorów. Nadal wydawać ma publikacje książkowe i produkować filmy dokumentalne. Przez cały rok czynne będą: zimowy ogród, stworzony do aktywności artystycznych, spotkań i wypoczynku, a latem taras widokowy na dachu, skąd roztacza się piękna panorama terenów postoczniowych, a także Starego i Głównego Miasta.

12 MEDAL WDZIĘCZNOŚCI ECS ustanowiło tę symboliczną nagrodę w 30 rocznicę powstania Solidarności. Dotąd uhonorowanych zostało ponad 500 osób z całego świata, jedni przemycali maszyny drukarskie i nadajniki radiowe dla podziemnej Solidarności, inni organizowali transporty leków i żywność, jeszcze inni otaczali opieką rodziny internowanych opozycjonistów albo demonstrowali w imię obrony naruszanych w Polsce wolności obywatelskich. Polacy dziękują wszystkim tym obywatelom innych krajów, których wsparcie przyczyniło się do odzyskania wolności. Może znacie Państwo kogoś, komu należna jest wdzięczność? Na stronie internetowej ECS znajduje się wniosek. Wypełnić go może każdy, kto chce opowiedzieć historię człowieka, któremu Polacy winni są wdzięczność. Kapituła Medalu Wdzięczności rozpatruje każdy wniosek z osobna. Informacje i formularz zgłoszeniowy: Na zgłoszenia czekamy pod adresem owym: medal@ecs.gda.pl Medal Wdzięczności zaprojektowała Dobrochna Surajewska, artystka rzeźbiarka, absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, mająca na swoim koncie m.in. liczne realizacje mało- i wielkoformatowe, laureatka polskich i zagranicznych konkursów medalierskich.

13 Nim nowy budynek ECS otworzy podwoje, czynna pozostaje wystawa Drogi do Wolności. Znajdziecie tu Państwo opowieść o polskiej drodze do wolności tablice z 21 postulatami Sierpnia 80, ulotki, plakaty i opozycyjne dokumenty, a także celę więzienną, sklep spożywczy, w którym z racji nieustającego kryzysu sprzedawano niemal jedynie ocet, milicyjną polewaczkę i wojskowy transporter. WYSTAWA DROGI DO WOLNOŚCI Przez ostatnie cztery lata wystawę Drogi do Wolności zwiedziło 225 tysięcy osób z całego świata. Ekspozycja została tak przygotowana, aby historia polskiej drogi do wolności była czytelna zarówno dla Polaków, jak i gości z zagranicy. Turyści z zagranicy mówią na zakończenie zwiedzania: Nie myślałem, że to było aż tak trudne, wymagające Nie wiedziałem, że byliście tak odważni opowiada przewodnik Łukasz Darski. Nie wiedzą, że potrząsnęliśmy systemem totalitarnym u podstaw. Upadek komunizmu kojarzy im się jednoznacznie z upadkiem muru berlińskiego. Turyści ze wschodu Europy mają inne doświadczenie, mówią: Świadomość, że wam się udało, przyniosła nam nadzieję. Dla Danuty Kobzdej, prezes Fundacji Centrum Solidarności, najcenniejszym eksponatem, dobitnie uzmysławiającym, czym był system komunistyczny, jest skórzana kurtka ze śladami po kulach, należąca do Ludwika Piernickiego, ofiary Grudnia 1970 roku. Dużym przeżyciem była dla nas wizyta u matki chłopca, mieszkającej na Kaszubach, nieopodal Gdańska. Odbyłyśmy krótką rozmowę o jej stanie zdrowia, po czym podeszła do szafy, wyciągnęła kurtkę i bez słów nam ją przekazała. Taką chwilę trudno zapomnieć. Zapraszana przez nas do Gdańska odpowiedziała, że dziękuje, ale nigdy na wystawę nie przyjedzie. Wiele eksponatów prezentowanych na wystawie Drogi do Wolności wiąże się ze szczególnymi, bardzo osobistymi emocjami, dramatami Polaków. Wszystkie one znajdą się w przyszłości na wystawie stałej w nowym budynku ECS. Wystawa Drogi do Wolności ul. Wały Piastowskie 24 Gdańsk 1 maja 30 września, wtorek niedziela, godz października 31 marca, wtorek niedziela, godz

14 CZYTAJ New Eastern Europe New Eastern Europe to anglojęzyczny kwartalnik, adresowany do szerokiego kręgu europejskich i pozaeuropejskich (USA, Kanada) polityków, urzędników, ekspertów, dziennikarzy, inteligencji, środowisk akademickich w tym studentów zainteresowanych relacjami Unii Europejskiej z państwami wschodnich sąsiadów. NEE powstało w 2011 roku z inicjatywy prezydenta Gdańska Pawła Adamowicza, Europejskiego Centrum Solidarności i Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Jest spełnieniem marzeń i aspiracji Jana Nowaka-Jeziorańskiego legendarnego kuriera z Warszawy, żołnierza Armii Krajowej (AK), kuriera i emisariusza Komendy AK i rządu RP w Londynie, wieloletniego dyrektora Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa i honorowego obywatela Gdańska który mówił o stworzeniu miejsca spotkań, agory wymiany myśli wolnościowej oraz forum prezentacji dróg pokojowego przechodzenia państw i narodów z totalitaryzmu do demokracji. NEE dystrybuowane jest w Empikach oraz na lotniskach, w wersji cyfrowej dostępne jest na portalu egazeta.pl. Prenumeratę czasopisma można zamówić na: Bezpłatny dostęp do tekstów z najnowszego numeru New Eastern Europe i archiwalnych, a także ułatwiony zakup archiwalnych wydań możliwy jest na tabletach (systemy operacyjne: Android oraz ios). Aplikacje czekają na platformach App Store oraz Google Store.

15 Wydawca Europejskie Centrum Solidarności ECS ul. Doki Gdańsk tel.: ecs@ecs.gda.pl Współpraca Urząd Miejski w Gdańsku Biuro Prezydenta ds. Promocji Miasta ul. Nowe Ogrody 8/ Gdańsk tel.: umg@gdansk.gda.pl Opracowanie graficzne Mirosław Miłogrodzki Teksty Katarzyna Żelazek Korekta Mirosław Wójcik Zdjęcia i wizualizacje Archiwum ECS Wydawnictwo bezpłatne

16 KAŻDY ZWIEDZAJĄCY WYSTAWĘ W NOWYM BUDYNKU ECS BĘDZIE MÓGŁ DOŁĄCZYĆ SWOJE PRZESŁANIE DO TYSIĄCA INNYCH, TWORZĄC ZNAK SOLIDARNOŚCI NA DOWÓD, ŻE WCIĄŻ ŻYWE JEST JEJ PRZESŁANIE Projekt Budowa Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko