Prof. dr hab. inż. arch. Piotr Lorens Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej Gdańsk, dnia 18 marca 2016r.

Transkrypt

1 Prof. dr hab. inż. arch. Piotr Lorens Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej Gdańsk, dnia 18 marca 2016r. Recenzja dorobku naukowego, dydaktycznego i zawodowego oraz rozprawy habilitacyjnej p. dr Joanny Kucharzewskiej p.t. Współczesna architektura i urbanistyka Pekinu w kontekście warunków politycznych. 1. Podstawa opracowania Niniejsza recenzja została sporządzona na zlecenie p. dr hab. Elżbiety Basiul, Dziekan Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, z dnia 1 lutego 2016r. Podstawą do jej wykonania stały się: Rozporządzenie Ministra nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 1 września 2011r. w sprawie kryteriów oceny osiągnięć osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora habilitowanego; Wniosek Kandydatki z dnia r. o przeprowadzenie postępowania habilitacyjnego w dziedzinie Nauk Humanistycznych, w dyscyplinie Nauki o Sztuce; Egzemplarz pracy habilitacyjnej pt. Współczesna architektura i urbanistyka Pekinu w kontekście warunków politycznych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2015; Kopia dyplomu doktorskiego; Autoreferat obejmujący omówienie działalności naukowo badawczej, dydaktycznej, organizacyjnej i popularyzatorskiej; Zestawienie publikacji opracowanych po uzyskaniu stopnia doktora; Zestawienie wykonanych przez Kandydatkę opracowań konserwatorskich, w szczególności związanych z rozwarstwieniem historycznym oraz zaleceniami dotyczącymi sposobów postępowania z obiektami zabytkowymi; Kopie wybranych publikacji. Całość przedłożonej dokumentacji została przedstawiona w postaci elektronicznej, zarówno w j. polskim jak i w j. angielskim, a jej uzupełnieniem stał się egzemplarz rozprawy habilitacyjnej. Przedłożony materiał ocenić należy pozytywnie, a na podkreślenie zasługuje duży stopień jego uporządkowania. Pozwala to na szybkie zapoznanie się z dorobkiem Kandydatki we wszystkich omawianych aspektach. 1

2 2. Ogólna ocena wniosku Całokształt dorobku naukowego i zawodowego dr Joanny Kucharzewskiej wiąże się z Jej zainteresowaniami w odniesieniu do historii architektury. Zauważyć jednak tu należy dość szczególną ewolucję tychże, od architektury Torunia (ze szczególnym uwzględnieniem drugiej połowy XIX wieku), poprzez badania rezydencji na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, aż po problematykę przekształceń urbanistycznych Pekinu. Równocześnie zauważyć należy iż w dorobku Kandydatki znaczące miejsce zajmują badania konserwatorskie i zabytkoznawcze wybranych obiektów lub ich fragmentów, w tym o znacznie wcześniejszej genezie. Mimo iż ta rozpiętość zainteresowań wydaje się być dość daleko idącą (a przy tzw. pierwszym oglądzie wręcz szokującą) to jednak poszczególne etapy działalności Kandydatki są dobrze obudowane zarówno publikacjami jak i badaniami terenowymi. Stwierdzić także należy iż zainteresowania Kandydatki krążą wokół szeroko zakrojonej problematyki historii architektury, ze szczególnym uwzględnieniem II połowy XIX wieku i wieku XX. Nie można mieć więc do tejże jakichkolwiek zastrzeżeń, a wręcz stwierdzić należy iż problemy poruszane w rozprawie habilitacyjnej (i towarzyszącym jej dorobku publikacyjnym) stanowią istotne novum w dorobku Kandydatki po obronie pracy doktorskiej. Punktem wyjścia dla rozwoju profilu naukowego dr Kucharzewskiej stała się praca magisterska, poświęcona budownictwu szkieletowemu na terenie Przedmieścia Bydgoskiego w Toruniu, następnie skonkludowana w postaci artykułu. Kontynuacją tych dociekań stała się rozprawa doktorska Kandydatki pt. Architektura i urbanistyka przełomu XIX i XX wieku w Toruniu wybrane zagadnienia, wykonanej pod kierunkiem prof. dr hab. Jerzego Malinowskiego w 2004r. Rozprawa ta stała się bazą dla przygotowania publikacji monograficznej, a także szeregu innych opracowań. Wspomnieć także należy o szeregu wyróżnieniach, jakie praca uzyskała. Także Toruniowi i jego architekturze poświęcone są kolejne publikacje Kandydatki. Dorobek ten jest szeroki i obejmuje zarówno pojedyncze publikacje jak i szerzej zakrojone projektu badawcze. Co interesujące, Kandydatka prowadzi nie tylko studia literaturowe i oparte na analizie archiwów, ale także jest czynnym konserwatorem zabytków zajmującym się przygotowaniem analiz i opracowań konserwatorskich i architektonicznych. Opracowała 37 badań architektonicznych oraz 23 inwentaryzacje konserwatorskie wybranych obiektów, przeważnie na zlecenie inwestorów zainteresowanych przebudową przedmiotowych obiektów. Dodatkowo, współpracuje przy wykonywaniu projektów i programów konserwatorskich, dokumentacji powykonawczych, kart ewidencyjnych zabytków oraz kompleksowe analizy rozwoju całych dzielnic miejskich. Większość tych prac wykonana została dla Torunia, choć szczególnym punktem życiorysu naukowego Kandydatki jest projekt badawczy związany z dokumentacją rezydencji na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczpospolitej. Czyni to Kandydatkę osobą czynnie poruszająca się w praktyce, co uznać należy za bardzo cenny rys Jej dorobku. 2

3 Na tle powyższego osobnym nurtem (choć związanym z interesującym wątkiem analizy architektury na styku epok i kultur, z jakim mamy do czynienia pod koniec XIX wieku w Toruniu) są zainteresowania Kandydatki związane z architekturą i urbanistyką Dalekiego Wschodu, w szczególności w kontekście przenikania się wpływów tradycyjnych oraz kultury zachodniej, a także wpływu czynników polityczno-ustrojowych na realizację koncepcji urbanistycznych i architektonicznych. Kandydatka, mając możliwość zapoznać się z tym fenomenem w trakcie pobytów stypendialnych w Chinach i Korei, przygotowała nie tylko serię artykułów ale i także monografię, stanowiącą osiągnięcia będące podstawą do przeprowadzenia postępowania habilitacyjnego. Doświadczenia projektowe i wyniki swych poszukiwań teoretycznych Kandydatka wykorzystuje także w pracy dydaktycznej, prowadząc wykłady i zajęcia projektowe na kierunkach Ochrona Dóbr Kultury oraz Krytyka Artystyczna. Prowadzi także zajęcia na Wydziale Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska Uniwersytetu Technologiczno- Przyrodniczego w Bydgoszczy oraz na studiach podyplomowych. Zorientowanie profilu swojej działalności naukowej i dydaktycznej na zagadnienia związane z historią architektury, poparte konsekwentnym prowadzeniem w tej tematyce prac związanych z praktyką, jest w wypadku Kandydatki wyborem logicznym i w pełni uzasadnionym. Podkreślić tu należy więc generalną spójność dorobku zarówno naukowego, dydaktycznego jak i projektowego. Dorobek ten uznać więc należy za odpowiadający kryteriom, jakie winny być spełnione przy ubieganiu się o nadanie stopnia doktora habilitowanego. 3. Ocena dorobku Kandydatki Zgodnie z wymogami, ocenie podlega zarówno dorobek naukowy Kandydatki jak i Jej zaangażowanie dydaktyczne, profil i charakter działalności praktycznej oraz działalności popularyzatorskiej. Każde z tych zagadnień zostało omówione w osobnym punkcie, a jej podsumowaniem jest ocena całokształtu dorobku. Przedmiotem oceny jest dorobek Kandydatki w okresie po obronie pracy doktorskiej, tj. po 2004r. Ocena osiągnięć naukowo badawczych habilitantki Zgodnie z par. 4 Rozporządzenia ( ) kryteria oceny w zakresie osiągnięć naukowobadawczych habilitanta we wszystkich obszarach wiedzy obejmują szereg zagadnień związanych z działalnością naukowo - badawczą. Podstawowym elementem jest tu autorstwo lub współautorstwo monografii oraz publikacji naukowych w czasopismach międzynarodowych i krajowych. Uznać można iż dr Kucharzewska spełnia to kryterium w pełni, będąc autorem trzech monografii (w tym jednej przedstawionej jako rozprawa habilitacyjna) oraz 25 artykułów, w tym 4 w pismach 3

4 recenzowanych. Artykuły te a w szczególności ich częśc odnosząca się do problematyki architektury dalekowschodniej stanowią dobrą bazę dla przygotowania wymienionej na początku akapitu monografii habilitacyjnej. Wiele z tych publikacji powstało także na bazie komunikatów i referatów wygłoszonych w ramach konferencji krajowych i międzynarodowych. Wymienić tu można przynajmniej 23 takowych wystąpień. Tym samym osobę Kandydatki uznać można za obecną i aktywnie uczestniczącą w środowisku naukowym. Istotnym uzupełnieniem wniosku jest wykaz osiągnięć projektowych Kandydatki. Uznać należy iż jest on znaczący i spójny z profilem działalności naukowej, i obejmuje badania architektoniczne, inwentaryzacje konserwatorskie, projekty i programy konserwatorskie, dokumentacje powykonawcze, karty ewidencyjne zabytków oraz kompleksowe analizy rozwoju całych dzielnic miejskich. Dorobek ten jest znaczący i świadczy o dużym doświadczeniu praktycznym Kandydatki. Kandydatka jest także laureatem nagród i wyróżnień, w tym za działalność naukową Habilitantka brała także udział w wielu przedsięwzięciach i projektach badawczych. Jest także koordynatorką i jednym z wykonawców projektu badawczego, finansowego przez Fundację Lanckorońskich. Kandydatka podaje także w autoreferacie szereg wskaźników charakteryzujących wpływ prowadzonych prac na działalność innych badaczy. I tak: - łączna wartość punktacji KBN / MNISW: za publikacje w druku - łączna liczba cytowań: 4 - indeks h: 1 O ile liczba dorobku punktowego jest znacząca, o tyle liczba cytowań oraz indeks h uznac należy za stosunkowo niewielkie. Nie mnie jedna oznacza to iż Kandydatka nie jest osoba anonimową w środowisku naukowym. Ocena osiągnięć dydaktycznego i popularyzatorskiego oraz współpracy międzynarodowej habilitantki Zgodnie z par. 5 Rozporządzenia ( ) kryteria oceny w zakresie dorobku dydaktycznego i popularyzatorskiego habilitanta we wszystkich obszarach wiedzy obejmują także szereg zagadnień, z których wiele zostało omówionych w autoreferacie Kandydata. Dr Kucharzewska brała udział w wielu konferencjach krajowych i międzynarodowych. Ponadto była także uczestnikiem wymian i stypendiów międzynarodowych. Obserwacje poczynione w ich ramach znalazły odzwierciedlenie w dorobku naukowym Kandydatki. 4

5 Habilitantka jest członkiem Stowarzyszenia Sztuki Nowoczesnej oraz Polskiego Instytutu Studiów nad Sztuką Świata. W ich ramach pełniła także szereg funkcji organizacyjnych. W ramach swojej pracy dydaktycznej Habilitantka prowadziła m.in. szereg różnorodnych zajęć dydaktycznych, jest opiekunką studentów oraz prowadzi seminarium magisterskie. Organizowała praktyki i wyjazdy naukowe, była wreszcie promotorem szeregu prac magisterskich. Sprawuje także opiekę w charakterze promotora pomocniczego nad pracą doktorską studenta UTP. Wnioski z oceny osiągnięć habilitanta Biorąc pod uwagę powyższe uznać należy iż Kandydatka spełnia kryteria jakie stawiane są osobom ubiegającym się o uzyskanie stopnia doktora habilitowanego. 4. Ocena pracy habilitacyjnej Przedstawiona przez Kandydatkę rozprawa habilitacyjna pt. Współczesna architektura i urbanistyka Pekinu w kontekście warunków politycznych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2015, jest bardzo interesującym opracowaniem dotyczącym mało znanego w Polsce procesu przemian architektonicznych na Dalekim Wschodzie w ciągu ostatnich dziesięcioleci. Podkreślić należy iż większość współczesnych prac poświęconych tej problematyce skupia się na kwestiach architektury współczesnej, ew. przemian urbanizacyjnych, natomiast rzadko podejmowane są zagadnienia przemian w ujęciu historycznym. Tymczasem w swojej pracy Autorka odnosi się do procesów politycznych i przemian ustrojowych mających decydujący wpływ na obecny kształt Pekinu. Oznacza to iż tak naprawdę Autorka zadaje fundamentalne dla współczesnej architektury i urbanistyki pytanie o zakres i znaczenie czynników decydujących o kształcie przestrzeni miasta XX wieku. Autorka stawia przy tym tezę iż w kontekście miasta chińskiego specyficzna kultura, poddana presji ideologicznej oraz swoistym czynnikom politycznym, doprowadziła do wytworzenia niezwykle interesujących, unikatowych wręcz rozwiązań. Aktualność i unikatowość tematu Tak zarysowany temat pracy uznać należy z bardzo ważny i jednocześnie nowatorski z perspektywy współczesnej architektury i urbanistyki, w szczególności z perspektywy polskiej. Jak dowodzi analiza badanej przez Autorkę literatury, bazuje ona na dużej mierze na istniejących już i funkcjonujących w obiegu naukowym opracowaniach, ale nie może być to zarzutem tym bardziej iż znakomita większość z nich jest w Polsce zupełnie nieznana. Obejmuje ona zagadnienia zarówno genezy współczesnych rozwiązań jak i czynników na nie wpływających. Równocześnie Autorka w dalszym toku wywodu skupia się na szeregu kluczowych realizacji, jak Plac Niebiańskiego Spokoju, centrach władzy czy współcześnie kreowanych dzielnicach kreatywnych. 5

6 Na podstawie powyższych uwag można więc uznać iż praca ma charakter nowatorski i przyczynia się do poszerzenia istniejącego stanu wiedzy. Konstrukcja pracy Praca jest dość obszerna obejmuje ona pięć zasadniczych części, wprowadzenie oraz bibliografię, indeksy oraz streszczenia. Całość obejmuje 358 strony druku w formacie niepełnego A4. Konstrukcję pracy uznać należy za prawidłową. Autorka w kolejnych częściach omawia: - powstanie nowoczesnego Pekinu - budownictwo mieszkaniowe w Pekinie - między tradycją a nowoczesnością (szereg projektów planowanych oraz zrealizowanych w przestrzeni miasta) - Pekin miasto kontrastów na przykładzie dzielnicy Chaoyang - architektoniczny eksperyment w pobliżu Pekinu Komunę przy Wielkim Murze. Mimo szeroko zakrojonej problematyki, Autorka konsekwentnie wybiera najbardziej interesujące i istotne dla omawianej problematyki watki. Strukturę pracy można więc uznać za konsekwentną i bardzo zdyscyplinowaną. Uznać także należy iż przyjęta konstrukcja pracy pozwoliła Autorce na zrealizowanie założonego celu pracy. W pracy zawarto także rozbudowaną część wnioskową i podsumowującą, zawierającą m.in. szereg wskazówek dotyczących określenia kierunków dalszych badań. Warsztat naukowy Autorka posługuje się dobrym warsztatem naukowym, obejmującym zarówno cytowania jak i przypisy, a także odwołania do innych źródeł w odniesieniu do kwestii dygresyjnych w stosunku do zasadniczej treści pracy. Jednocześnie należy zauważyć iż Autorka posługuje się dobrym, klarownym językiem pracę dobre się czyta i może być ona zrozumiała nawet dla nieprzygotowanego czytelnika. Dobrym uzupełnieniem pracy są także starannie dobrane ryciny, w tym fotografie i wykonane osobiście przez Autorkę. Są one dobrą ilustracją prezentowanych w treści pracy wątków. Jest to także dowodem na dogłębną znajomość omawianych przykładów przez Kandydatkę. 6

7 Ocena końcowa pracy Jak wskazano w powyższych punktach, praca ma charakter nowatorski, jest interesująco napisana i realizuje postawiony cel naukowy. Tym samym spełnia kryteria oryginalnego osiągnięcia naukowego, mogącego stanowić podstawę do ubiegania się o stopień doktora habilitowanego. Jednocześnie interesujący temat rozprawy oraz jego ujęcie przez Autorkę z pewnością spowoduje iż pozycja ta stanie się ważnym uzupełnieniem każdej liczącej się biblioteki gromadzącej dzieła poświęconej historii współczesnej architektury i urbanistyki. 5. Wnioski końcowe Biorąc pod uwagę przedłożony przez Kandydatkę całokształt dorobku naukowego, dydaktycznego, zawodowego, organizacyjnego i popularyzatorskiego stwierdzam iż posiada on oryginalny i twórczy charakter, spełniający wymogi stawiane przed osobami ubiegającymi się o nadanie stopnia doktora habilitowanego. Równocześnie, oceniana praca habilitacyjna pt. Współczesna architektura i urbanistyka Pekinu w kontekście warunków politycznych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2015 jest opracowaniem naukowym stanowiącym oryginalne ujęcie tematu i jednocześnie autorskim, oryginalnym wkładem w rozwój dyscypliny. Na tej podstawie stwierdzam, iż dr Joanna Kucharzewska spełnia wymogi Ustawy z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 84, Poz. 455) i wnioskuję o dopuszczenie Kandydatki do dalszego etapu postępowania w przewodzie habilitacyjnym. 7