RADY DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO JAKO FORMY. Ewa Bogacz-Wojtanowska Małgorzata Lendzion WSPÓŁDZIAŁANIA

Transkrypt

1 RADY DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO JAKO FORMY Ewa Bogacz-Wojtanowska Małgorzata Lendzion WSPÓŁDZIAŁANIA

2 RELACJE PUBLICZNO-SPOŁECZNE KONCEPCJE PORZĄDKUJĄCE: sektor organizacji pozarządowych jest niezależną, zdrową opozycją dla sektora publicznego, tworzy zupełnie oddzielny zestaw usług i opinii, oraz instytucje publiczne w niewielkim stopniu finansują jego działania;

3 KONCEPCJE PORZĄDKUJĄCE: sektor pozarządowy jest podporządkowany państwu, dostarcza usługi w jego imieniu i za jego pieniądze, w związku z tym jest w dużej mierze kontrolowany przez rządowe instytucje (instrukcje, sprawozdania); organizacje pozarządowe są partnerem instytucji publicznych partnerstwo i współdziałanie dotyczą podejmowania decyzji dotyczących usług publicznych, jak i kształtowania publicznej polityki.

4 Definicje Potoczne rozumienie współdziałania to wspólna praca, działanie z kimś, pomaganie komuś w konkretnej działalności. Naukowe podejście do współdziałania pozwala spojrzeć na nie jako na różnego rodzaju powiązania jednostek i grup społecznych tworzone, aby osiągnąć określony cel. Działanie to zachowanie wyposażone w znaczenie. Stąd współdziałanie to takie działanie, które, po pierwsze, jest wspólne, czyli dotyczy co najmniej dwóch podmiotów, po drugie, którego sens dostrzegają obie strony działające.

5 Od działania do współdziałania: Biorąc pod uwagę cel współdziałania rozróżnia się trzy jego typy: współpracę czyli kooperację pozytywną, współzawodnictwo czyli rywalizację, walkę, czyli kooperację negatywna, Współpraca- współdziałanie polegające na koordynacji realizowanych przedsięwzięć i funkcji ustalonych w ramach podziału pracy,

6 Sposoby rozumienia współpracy Współdziałanie jest rozumiane jako specyficzny typ relacji między co najmniej dwiema organizacjami, relacji wzajemnie korzystnych, zdefiniowanych, zorientowanych na osiąganie wspólnych celów. Z tej perspektywy współdziałanie jest więc związkiem czy zależnością między dwiema organizacjami. Istniejące w ramach tych relacji interakcje międzyorganizacyjne mogą być okazjonalne lub regularne i względnie trwałe. Jeśli przybierają tę drugą postać, to mają charakter sprzężeń międzyorganizacyjnych. Relacje mogą mieć charakter formalny lub nieformalny, wymagają minimalnego porozumienia co do wzajemnych kontaktów i celów, a także dzielenia odpowiedzialności za powodzenie wspólnych działań, powodują zmiany w strukturach organizacyjnych i podział władzy w ramach obszarów współpracy oraz prowadzą do dzielenia zasobów i korzyści wynikających ze wzajemnych relacji.

7 Sposoby rozumienia współpracy Współpracę częściej jednak rozumie się jako proces, a nie strukturę lub rezultat. Proces, dzięki któremu organizacje poszukują wspólnego rozwiązania problemu, jaki nie byłby rozwiązany samodzielnie przez organizację. Wymaga on wspólnego, dobrowolnego działania i uczestnictwa niezależnych podmiotów, które podejmują autonomiczne decyzje (nawet w sytuacji, gdy organizacje zgodziły się wcześniej na określone reguły działania i wspólne cele). Proces ten jest skierowany na osiągniecie celów mających charakter transformacyjny, jak również ma przynieść poprawę zdolności organizacyjnych.

8 Sposoby rozumienia współpracy W charakterystyce procesu współpracy zwraca się uwagę na jego następujące elementy: gotowość organizacji do współpracy, przejawiającą się skłonnością do realizacji własnych i wspólnych interesów z inną organizacją czyli posiadanie zdolności wychodzenia poza własne interesy i wynikające z nich cele, konieczność facylitacji i operacjonalizacji, interakcyjność polegającą nie tylko na wspólnych interesach, ale negocjowaniu wspólnych norm, zasad i sposobów działania w obszarze objętym współpracą, zmienność interesy organizacji mogą się zmieniać w trakcie procesów współpracy, co wymaga stałej komunikacji dla osiągnięcia trwałych korzyści i satysfakcji, utrzymanie stałej autonomii współpracujących organizacji (ewentualnie proces współpracy może prowadzić do integracji organizacji).

9 FAZOWOŚĆ WSPÓŁPRACY: Faza sieciowa Faza kooperacyjna Faza koordynacyjna Faza koalicyjna Faza partnerska Cechy kontakty nieformalne sporadyczna komunikacja niezależne decyzje dzielenie się informacją stopniowy podział ról, formalizacja komunikacji niezależne decyzje dzielenie się informacją i zasobami definiowanie ról częsta komunikacja część decyzji podejmowana wspólnie dzielenie się ideami i zasobami częsta i priorytetowa komunikacja decyzje podejmowane wspólnie (każdy ma prawo głosu) wzajemne zaufanie powstanie nowego wspólnego systemu konsensus w podejmowaniu wspólnych decyzji i celów współpracy

10 Zasady współpracy międzysektorowej: Kluczowe zasady, które winy regulować współpracę między organizacjami pozarządowymi a organami administracji publicznej: zasada pomocniczości omawiana już powyżej, zakłada rozwiązywanie problemów najbliżej ich powstawania;

11 Zasady współpracy międzysektorowej: suwerenności stron organy administracji publicznej respektują suwerenność i odrębność organizacji pozarządowych, które pozwala im samodzielnie definiować i rozwiązywać problemy, nawet te, które dotyczą sfery zadań publicznych, efektywności zlecenie zadania publicznego organizacji pozarządowej dokonuje się na zasadzie wyboru najefektywniejszego sposobu wykorzystania środków publicznych, z zachowaniem jawności, uczciwej konkurencji i zasad wynikających z innych ustaw,

12 Zasady współpracy międzysektorowej: partnerstwa - polegające w szczególności na uczestnictwie w identyfikowaniu i definiowaniu problemu przez organizacje pozarządowe w ramach obszarów ich działania i związanych ze sferą zadań publicznych,

13 Zasady współpracy międzysektorowej: uczciwej konkurencji nie zdefiniowana bezpośrednio w ustawie, polegająca na tym, że organizacje pozarządowe posiadają dostęp do wszelkich niezbędnych informacji oraz funkcjonują jasne i przejrzyste kryteria konkursowe, przeprowadzane dla realizacji zadań publicznych, jawności organizacje publiczne udostępniają wszelkie informacje o zamiarach celach, środkach przeznaczonych na realizację zadań publicznych, jak również kosztach ich realizacji

14 Formy współpracy wynikające z ustawy: Uchwalona (w 2003 roku) i znowelizowana w 2010 roku ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wskazuje na formy, w jakich współpraca międzysektorowa może być realizowana. Zaliczyć do nich możemy przede wszystkim: zlecanie zadań organizacjom pozarządowym realizację zadań publicznych, wzajemna wymiana informacji o planowanych kierunkach działalności, konsultowania z organizacjami pozarządowymi ( w dziedzinach dotyczących działalności statutowej) projektów aktów normatywnych, tworzenie wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym.

15 Formy współpracy wynikające z ustawy: konsultowania projektów aktów normatywnych dotyczących sfery zadań publicznych, z radami działalności pożytku publicznego, w przypadku ich utworzenia przez właściwe jednostki samorządu terytorialnego; umowy o wykonanie inicjatywy lokalnej na zasadach określonych w ustawie; umów partnerstwa określonych w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712 i Nr 157, poz. 1241), pożyczki, gwarancje, poręczenia, jednostki organizacyjne wspierające,

16 Warunki sukcesu współpracy w ramach rdpp: pierwszy krok inicjacja spotkań, budowanie zaufania, wzajemna wiarygodność partnerów współpracujących, elastyczność kooperujących organizacji i skłonność do stałego negocjowania warunków współpracy, rozumienie zasad i sposobów działania kooperujących organizacji kulturowe dopasowanie, łącznicy, dzielenie się informacjami - komunikacja,

17 Warunki sukcesu współpracy brak przewagi jednego z partnerów przejawiający się w tym, że w trakcie realizacji wspólnych zadań żadna ze stron nie podkreśla, a przede wszystkim nie wykorzystuje swojej dominującej pozycji (wynikającej chociażby z posiadanych zasobów czy uwarunkowań prawnych), dzielenie wspólnej misji lub wzajemnie uzupełnianie się w działaniu, pełne zaangażowanie wszystkich stron współpracy.

18 Rezultaty współpracy: Rezultaty współpracy można określić jako efekty czy wyniki, które są zamierzone lub spodziewane. Jednocześnie dynamika i rozwój relacji może powodować lub wywoływać rezultaty, których organizacja się nie spodziewa lub nie dostrzega. Praktyka współpracy, dostarcza dowodów zarówno na jej sukces, jak i porażkę.

19 Rezultaty współpracy: pozyskanie zasobów- możliwość prowadzenia działalności, lepsza/poprawiona usługa/produkt, realizacja celów, które nie mogłyby być osiągnięte samodzielnie przez jedną organizację, sposób na rozwiązywanie problemów trudnych, skomplikowanych, z którymi sektory nie radzą sobie samodzielnie.

20 Rezultaty współpracy: wprowadzenie zupełnie nowych usług dla społeczeństwa, integrowanie programów realizowanych oddzielnie przez organizacje pozarządowe i publiczne, konflikt, kreowanie: kapitału społecznego, tworzenie innowacyjnych strategii społecznych, budowanie sieci- poziom lokalny- społeczna spójność, nowe organizacje, kooptacja i częściową absorpcja oraz hybrydyzacja.

21 ZEWNĘTRZNE UWARUNKOWANIA WSPÓŁPRACY: regulacje prawne-zasada subsydiarności; partie polityczne stabilność polityczna; normy, wartości, zasady, obyczaje, style życia czy tradycje instytucjonalne - w skali makro i w skali mikro; skala mikro dotyczy społeczności lokalnych i wydaje się mieć znacznie większy wpływ na współdziałanie niż skala makro (odnosząca się do większych regionów czy krajów);

22 ZEWNĘTRZNE UWARUNKOWANIA WSPÓŁPRACY: kapitał społeczny definiuje się w obszarze funkcjonalnym, działania zbiorowego, kooperacji i sieci powiązań oraz strukturalnym (Kazimierczak, 2007, s. 16); sieci i zaufanie stanowią dwa konstytutywne komponenty kapitału społecznego i odnoszą się do cech organizacji społecznej, pobudzając współpracę i rodząc wzajemne korzyści;

23 ZEWNĘTRZNE UWARUNKOWANIA WSPÓŁPRACY: wartości istniejące w lokalnych społecznościach, jak solidarność i spójność społeczna, odpowiedzialność i zaangażowanie, demokracja i uczestnictwo, autonomia i niezależność; potencjał społeczności lokalnej - układ warunków lub czynników, który powstaje w wyniku interakcji kapitału ludzkiego, społecznego i zasobów organizacyjnych, które mogą być wykorzystane, aby rozwiązywać wspólne problemy oraz poprawiać bądź utrzymywać dobrobyt danej społeczności lokalnej. potencjał ten może być realizowany poprzez nieformalne procesy społeczne i/lub w ramach zorganizowanych działań jednostek, organizacji i sieci społecznych istniejących wśród nich i między nimi oraz w większych systemach, wewnątrz których mieści się dana społeczność lokalna (Chaskin, Brown, Venkatesh, Vidal, 2007, s. 38).

24 ZEWNĘTRZNE UWARUNKOWANIA WSPÓŁPRACY: Na poziomie lokalnym dla tworzenia satysfakcjonującej współpracy pomiędzy sektorem publicznym a pozarządowym istotne znaczenie mają także community skills, czyli wiedza i umiejętności potrzebne w działaniu na rzecz społeczności. Zalicza się do nich przede wszystkim umiejętności zarządzania ludźmi, finansami oraz zasobami, planowanie i budowanie wizji, fundraising i docieranie do zasobów, negocjowanie oraz przedsiębiorczość, jak również podejmowanie ryzyka.

25 Cechy idealnego partnerstwa W RAMACH RDPP: rzeczywiste retoryka partnerstwa ; świadome- wykorzystywanie form prawnych; otwarte poszukiwanie nowych relacji; w pełni zaangażowane; wspólnie wypracowane cele; zorientowane na lokalny kontekst- adaptacyjne ;

26 Cechy idealnego partnerstwa: zwiększa kompetencje współpracujących partnerów; przynosi korzyści społeczne; otwarta komunikacja; jawność, przejrzystość działań;

27 Luki w sprawnej realizacji procesu WSPÓŁDZIAŁANIA po stronie organizacji pozarządowych: nieznajomość prawa, otoczenia organizacyjnego i potrzeb klientów, po stronie organizacji publicznych: niska świadomość prawa (zwłaszcza w sferze kontroli finansowej), postawy i kompetencje urzędników ( w tym brak znajomości trzeciego sektora),

28 Luki w sprawnej realizacji procesu WSPÓŁDZIAŁANIA organizacje pozarządowe niskie kompetencje zarządcze: brak długofalowych strategii współdziałania, nieumiejętność operacjonalizacji celów, powielanie schematów narzędziowych, problemy z delegowaniem zadań i uprawnień, podziałem zadań pomiędzy pracowników a wolontariuszy, sporadycznie występująca ewaluacja współdziałania z organizacjami publicznymi, słaby potencjał ekonomiczny i społeczny,

29 Luki w sprawnej realizacji procesu współpracy organizacje publiczne luki w obszarach funkcji zarządzania- problemy z planowaniem i organizowaniem współpracy (niedostosowane struktury organizacyjne urzędów, zakresy obowiązków), trudności z precyzyjnym, rzetelnym i realnym planowaniem współpracy- niewystarczające wykorzystywanie instrumentów planistycznych, problemy z podejmowaniem decyzji ws. współpracy ( niejednoznaczności, wydłużanie lub odkładanie decyzji - finanse, dobór form, hierarchia, arbitralność, lobbing), śladowy monitoring i ewaluacja współpracy ( za wyjątkiem kontroli finansowej, fasadowa ocena RWP).

30 Bariery współpracy: nie podzielanie tych samych wartości; brak zrozumienia własnych zasad działania wymaganie przyjęcia własnych zasad- np. zbiurokratyzowania; koncentracja na priorytetowych formach działalności; funkcjonujące stereotypy i wzajemne postrzeganie; brak łączników ; słabość jednego z partnerów przymus;

31 Kiedy się nie udaje? brak zaufania społecznego i instytucjonalnego; różne oczekiwania co do celów i sposobów działania; kłopoty z komunikacją i przywództwem; niechętne nastawienie do zmian; współpraca tylko sytuacyjna lub projektowa, brak korzyści;

32 JAK BUDOWAĆ RELACJE W RAMACH RDPP? PROCES określenie norm i wartości wspólne cele komunikacja podział ról i odpowiedzialn ości zarządza nie konflikte m WSPÓŁDZIAŁA NIE

33 Etyczne aspekty Funkcjonowania RDpP

34 Dlaczego należy mówić o zagadnieniach etycznych? transparentność, jawność, uczciwość, zaangażowanie, kompetencja, klarowność relacji z otoczeniem, lojalność w stosunku do beneficjentów, społeczności lokalnej., etyczny wizerunek RDPP, interesariusze RDPP i lokalna społeczność społeczna odpowiedzialność, efekt domina utrata zaufania, heterogeniczność form organizacyjnych, zaangażowanych osób.

35 Etyczne działanie RDPP POWINNO posiada trzy kluczowe cechy: potrzeby innych są równie ważne jak nasze- oznacza to, że z etycznego punktu widzenia RDPP winna respektować prawa i oczekiwania różnych grup społecznych, które powinna traktować jako podmioty posiadające swe prawa i potrzeby, których w żaden sposób nie wolno traktować instrumentalnie; lokalna społeczność ma prawo do wiedzy w jaki sposób proceduje/funkcjonuje RDPP; etyczne działania RDPP winny posiadać cechy uniwersalności decyzje winny być jednakowo przydatne dla wszystkich innych w tym samym rodzaju sytuacji.

36 Przyczyny nieetycznych zachowań: przeświadczenie, że działanie mieści się w granicach etycznych i prawnych i że nie jest ono tak naprawdę niemoralne czy nielegalne, myślenie, że postępowanie leży w najlepszym interesie danej organizacji oraz takie działanie jest oczekiwane, przekonanie, że można w określony sposób działać, ponieważ nie zostanie nigdy ujawnione publicznie to działanie, przeświadczenie, że pewne działanie pomaga danej organizacji, to cała organizacja będzie dbała o to, żeby nie zostało ono wykryte.

37 Przykłady nieetycznych działań w ramach współpracy: działanie przeciwko społeczności lokalnej, tworzenie i utrzymywanie znajomości i kontaktów w strukturach władzy, retoryczne partnerstwo, kreowanie lokalnych konfliktów, ignorowanie potrzeb organizacji, nieprzejrzyste procedury konkursowe, znajomości, układy koleżeńskie, partykularyzm.