W Y R O K W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Transkrypt

1 Sygn. akt VI ACa 1594/14 W Y R O K W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 10 marca 2016 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie: Przewodniczący SSA Teresa Mróz Sędzia SA Ewa Stefańska (spr.) Sędzia SA Grażyna Kramarska Protokolant: st. sekr. sądowy Mariola Frąckiewicz po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 marca 2016 r. w Warszawie sprawy z powództwa M. K. i P. K. przeciwko Przedsiębiorstwu Państwowemu "( )" w W. o zapłatę na skutek apelacji powodów od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 27 maja 2014 r. sygn. akt IV C 1212/09 I. zmienia zaskarżony wyrok częściowo, tj. w punkcie drugim w ten sposób, że zasądza od Przedsiębiorstwa Państwowego "( )" w W. na rzecz M. K. i P. K. solidarnie kwotę ,98 zł (trzydzieści tysięcy dwieście siedemdziesiąt sześć złotych dziewięćdziesiąt osiem groszy) z ustawowymi odsetkami od dnia 12

2 2 października 2009 roku do dnia zapłaty i oddala powództwo w pozostałej części; II. znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego. Grażyna Kramarska Teresa Mróz Ewa Stefańska

3 3 Sygn. akt VI ACa 1594/14 Transkrypcja uzasadnienia wyroku z dnia 10 marca 2016 r. Powodowie M. K. i P. K. domagali się zasądzenia od pozwanego Przedsiębiorstwa Państwowego ( ) w W. solidarnie na ich rzecz kwoty zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Jako podstawę faktyczną żądania odszkodowania wskazali na fakt ograniczenia sposobu korzystania z ich nieruchomości na skutek ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania m.in. poprzez wprowadzenie wymagań technicznych powodujących konieczność poniesienia kosztów rewitalizacji akustycznej budynku. Następnie powodowie cofnęli pozew ze zrzeczeniem się roszczenia w zakresie kwoty ,62 zł, w związku z czym Sąd Okręgowy w Warszawie umorzył postępowanie w zakresie powyższej kwoty. Nadal popierali powództwo co do kwoty ,38 zł z ustawowymi odsetkami. Pozwane Przedsiębiorstwo Państwowe ( ) w W. wnosiło o oddalenie powództwa. Wyrokiem z dnia 27 maja 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo i nie obciążył powodów obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanego. Sąd Okręgowy ustalił, że powodowie są właścicielami nieruchomości zabudowanej budynkiem jednorodzinnym położonej w M. przy ul. ( ). Nieruchomość ta znajdowała się w obszarze ograniczonego użytkowania ustanowionego dla portu lotniczego im. ( ) w W. rozporządzeniem Wojewody ( ) nr ( ) z dnia 7 sierpnia 2002 r. (Dziennik Urzędowy Województwa ( ) nr 156 poz. 4276), przy czym znajdowała się ona w obszarze poza strefą M. Zgodnie z obecnie obowiązującą uchwałą nr ( ) Sejmiku Województwa ( ) z dnia 30 czerwca 2011 r. nieruchomość

4 4 znajduje się w części w obszarze ograniczonego użytkowania poza sferą ( ) i ( ). Na podstawie opinii uzupełniającej Instytutu Ochrony Środowiska Sąd Okręgowy ustalił, że na nieruchomości powodów wartość równorzędnego poziomu dźwięku A w czasie odniesienia T wyrażona za pomocą wskaźnika wykazała, że zarówno dla pory dnia, jak i dla pory nocy spełnione są wymagania poziomów dopuszczalnych dla terenów określonych w punkcie 2 tabeli 2 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dziennik Ustaw nr 120 poz. 826), a więc dla terenów zabudowy jednorodzinnej nie zostały przekroczone dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych. Natomiast wymagania te nie są spełnione dla terenów określonych w punkcie 1 tabela 2 tego rozporządzenia. Sąd I Instancji wskazał, że roszczenie powodów zostało oparte na treści art. 129 ust. 2 i art. 136 ust. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (tekst jednolity Dziennik Ustaw z 2013 r. poz ze zm.). Przepisy te przewidują, że w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości jej właściciel może żądać odszkodowania za poniesioną szkodę. W razie określenia na obszarze ograniczonego użytkowania wymagań technicznych dotyczących budynków szkodą są także koszty poniesione w celu wypełnienia tych wymagań przez istniejące budynki, nawet w przypadku braku obowiązku podjęcia działań w tym zakresie. Przy tym w orzecznictwie przyjmuje się, że kosztów rewitalizacji można dochodzić także wówczas, gdy prace te nie zostały jeszcze wykonane i koszty nie zostały dotychczas poniesione. Opierając się na opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa i kosztorysowania mgr inż. A. K. z dnia 30 sierpnia 2011 r. powodowie domagali się zasądzenia na ich rzecz kwoty ,38 zł, na którą składały się koszty wykonania izolacji akustycznej ścian zewnętrznych i stropodachu

5 5 w wysokości ,32 zł oraz koszty wymiany stolarki okiennej i drzwiowej na dźwiękochłonną wraz z założeniem klimatyzacji w wysokości ,06 zł. Natomiast pozwany twierdził, że powodowie nie udowodnili, aby w ich budynku nie było właściwego klimatu akustycznego, a także nie wykazali, aby istniała konieczność poniesienia przez nich kosztów dostosowania budynku celem zapewnienia właściwego klimatu akustycznego. Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z 5 rozporządzenia nr ( ) Wojewody ( ) w obszarze ograniczonego użytkowania wprowadzono wymagania techniczne dotyczące budynków, tj. w nowo projektowanych należało zapewnić izolacyjność ścian zewnętrznych, okien i drzwi w ścianach zewnętrznych, dachów i stropodachów. Natomiast w istniejących budynkach należało zastosować zabezpieczenia zapewniające właściwy klimat akustyczny w pomieszczeniach poprzez zwiększenie izolacyjności ścian zewnętrznych, okien i drzwi w ścianach zewnętrznych, dachów i stropodachów zgodnie z polskimi normami. Analogiczne ograniczenia przewiduje uchwała Sejmiku Województwa ( ) z dnia 20 czerwca 2011 r. wskazując, że zarządcą obszaru ograniczonego użytkowania jest Przedsiębiorstwo Państwowe ( ) w W.. Sąd I Instancji wskazał, że nieruchomość powodów znajduje się w obszarze ograniczonego użytkowania, lecz poza strefą ( ) według rozporządzenia i strefami ( ) i ( ) według uchwały. Jednakże według opinii uzupełniającej Instytutu Ochrony Środowiska na nieruchomości powodów spełnione są wymagania poziomów dopuszczalnych hałasu dla terenów określonych w punkcie 2 tabeli 2 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, dlatego Sąd Okręgowy uznał roszczenie powodów za niezasadne. Według Sądu I Instancji powodowie nie mogli domagać się zapłaty dochodzonej pozwem kwoty także na podstawie art

6 6 Kodeksu cywilnego, albowiem Port Lotniczy nie może być uznany za zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody. Orzekając o kosztach procesu na podstawie art. 102 Kodeksu postępowania cywilnego Sąd Okręgowy wyjaśnił, że powodowie domagali się odszkodowania z uwagi na hałas występujący na ich nieruchomości, zaś nie będąc akustykami nie byli w stanie zbadać natężenia występującego hałasu. Powodowie zaskarżyli powyższy wyrok apelacją w części oddalającej powództwo, domagając się jego uchylenia i przekazania sprawy Sądowi I Instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie zmiany zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa o zasądzenie kwoty ,38 zł z ustawowymi odsetkami. Powodowie zarzucili zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie: po pierwsze, art Kodeksu postępowania cywilnego poprzez wadliwą ocenę materiału dowodowego w postaci uzupełniającej opinii Instytutu Ochrony Środowiska i przyjęcie, że nie wynika z niej, iż hałas na nieruchomości powodów jest przekroczony w porze nocnej, a także pominięcie okoliczności przekroczeń wymaganych poziomów dopuszczalnych dla terenów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, chociaż powodowie deklarowali założenie w budynku przedszkola. Po drugie, art Kodeksu postępowania cywilnego poprzez wadliwe przyjęcie, że pozwany nie jest przedsiębiorstwem wprawianym w ruch za pomocą sił przyrody. Po trzecie, art w związku z art. 227 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez oddalenie wniosków dowodowych w postaci pomiarów ze stacji pomiarowej ( ) za okres od grudnia 2012 r. do lutego 2014 r. oraz opinii akustyka A. K., pomimo że dowody te były istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Po czwarte, art i 2 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez przedwczesne dopuszczenie dowodu z opinii instytutu naukowo-badawczego i błędne uznanie jej prawidłowości, pomimo podpisania jej przez osobę, która nie brała udziału w jej sporządzeniu. Po piąte, art w związku z art. 551

7 7 Kodeksu cywilnego w związku z art. 322, 324 i 248 ustawy Prawo Ochrony Środowiska poprzez uznanie, że pozwany nie jest przedsiębiorstwem wprawianym w ruch za pomocą sił przyrody. I po szóste, art i 2 Kodeksu cywilnego poprzez uznanie, że działalność pozwanego nie pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym ze szkodą. W apelacji powodowie wnosili również o dopuszczenie dowodów z opinii rzeczoznawcy dr hab. inż. A. B. na okoliczność sporządzenia przez Instytut Ochrony Środowiska opinii niespójnej i nierzetelnej i z wyciągu raportu oddziaływania na środowisko Portu Lotniczego im. ( ) w W. dla prognozowanego rozwoju ruchu lotniczego z maja 2005 r. na okoliczność, że pozwany jest zakładem o zwiększonym ryzyku. W piśmie procesowym z 9 grudnia 2015 r. powodowie dodatkowo wnieśli o dopuszczenie dowodów z wyników pomiaru hałasu z punktu pomiarowego ( ) za miesiąc wrzesień 2015 r. oraz mapy z trajektorią lotów na okoliczność występowania przekroczeń dopuszczalnych norm hałasu. Pozwany wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie od powodów na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego. Sąd Apelacyjny zważył: Apelacja powodów częściowo zasługiwała na uwzględnienie. Sąd Okręgowy ustalił w większości prawidłowo stan faktyczny i w tej części Sąd Apelacyjny przyjmuje te ustalenia za własne. Jednakże nieprawidłowe jest ustalenie Sądu I Instancji, że na nieruchomości powodów spełnione są wymagania poziomów dopuszczalnych hałasu w środowisku dla terenów określonych w punkcie 2 tabeli 2 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. W konsekwencji ocena prawna roszczenia powodów była także wadliwa. Z uwagi na treść zarzutów sformułowanych przez powodów w apelacji Sąd Apelacyjny uzupełnił postępowanie dowodowe w zakresie ustnych uzupełniających opinii przedstawicieli Instytutu Ochrony

8 8 Środowiska oraz biegłego A. K., a także spowodował podpisanie opinii pisemnych Instytutu Ochrony Środowiska przez osoby je sporządzające oraz kierownika Instytutu. Na rozprawie odwoławczej w dniu 2 marca 2016 r. przedstawiciele Instytutu R. K., Z. S. i M. T. wyjaśnili, że z przeprowadzonych pomiarów wynika, iż na nieruchomości powodów występuje w porze nocnej nieznaczne przekroczenie poziomu hałasu o 0,2 decybela. Wprawdzie przekroczenie to jest niewyczuwalne dla ucha człowieka, jednakże z punktu widzenia prawa jest to przekroczenie. Biegli wyjaśnili, że zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z 2007 r. poziom hałasu należało mierzyć na zewnątrz, a nie wewnątrz budynku. Nieruchomość powodów znajduje się na obszarze ograniczonego użytkowania poza strefami ( ) i ( ), dawniej poza strefą ( ), zaś z mapy akustycznej wynika, że na obszarze tym mogą występować przekroczenia poziomu hałasu. W dobie, w której dokonywano pomiarów, odbyło się 147 operacji lotniczych i wystąpiły wówczas przekroczenia poziomu hałasu. Zdaniem biegłych należy przypuszczać, że poziomy dopuszczalne hałasu w sferze ograniczonego użytkowania będą wszędzie przekroczone, także na nieruchomości powodów, przy tym przekroczenie to w porze nocnej jest udowodnione. Biegli wskazali, że wskaźnik niepewności pomiarowej wynosi 1,4 dla pory dziennej i 1,2 dla pory nocnej. Oznacza to, że uzyskany wynik może być wyższy bądź niższy o podany wskaźnik. W ocenie Sądu Apelacyjnego, w przedmiotowej sprawie zostało więc udowodnione, że na nieruchomości powodów występują w porze nocnej przekroczenia poziomu hałasu dopuszczalnego dla terenów określonych w punkcie 2 tabeli 2 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, przy czym przekroczenia te są spowodowane ruchem lotniczym w Porcie Lotniczym im. ( ) w W.. Nieruchomość powodów znajduje się też w obszarze ograniczonego użytkowania ustanowionym w

9 9 rozporządzeniu nr ( ) Wojewody ( ) z dnia 7 sierpnia 2002 r., a następnie w uchwale nr ( ) Sejmiku Województwa ( ) z dnia 30 czerwca 2011 r. poza sferą ( ) i ( ), wcześniej sferą ( ). Nieruchomość ta zabudowana jest jednorodzinnym budynkiem mieszkalnym, a więc graniczny poziom hałasu na jej obszarze wyznaczają parametry określone w pkt 2 tabeli 2 Rozporządzenia Ministra Środowiska. Sąd Odwoławczy nie uwzględnił stanowiska pozwanego, że przekroczenie jest nieznaczne i mieści się w granicach błędu, albowiem wskaźniki błędu mogą korygować wynik na plus lub na minus. W konsekwencji powodowie uprawnieni są do żądania odszkodowania od pozwanego w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości w zakresie kosztów niezbędnych do poniesienia w celu spełnienia wymagań technicznych dotyczących budynków posadowionych na tym obszarze, nawet w wypadku braku obowiązku podjęcia działań zmierzających do poprawy klimatu akustycznego budynku. Wynika to z treści art. 129 ust. 2 i art. 136 ust. 3 ustawy Prawo Ochrony Środowiska. Wymagania techniczne w powyższym zakresie zostały określone w treści rozporządzenia nr ( ) Wojewody ( ), a następnie uchwały nr ( ) Sejmiku Województwa ( ). Wysokość szkody pozostającej w adekwatnym związku przyczynowy z ustanowieniem strefy ograniczonego użytkowania, a poniesionej przez powodów, oszacował biegły sądowy z zakresu budownictwa A. K., który w uzupełniającej opinii pisemnej określił zakres prac niezbędnych do poprawy akustyczności budynku, który powinien obejmować wymianę okien i poprawę wentylacji grawitacyjnej poprzez montaż nawiewników. Według biegłego łączna kwota niezbędna na wykonanie powyższych prac to ,98 zł brutto, tj. z podatkiem VAT. Na rozprawie odwoławczej w dniu 2 marca 2016 r. biegły złożył opinię uzupełniającą ustną, w której zanegował prawidłowość oszacowania wartości i zakresu prac określonych

10 10 w jego pierwszej opinii pisemnej i za prawidłową uznał wyłącznie opinię pisemną uzupełniającą z dnia 17 grudnia 2013 r., dlatego Sąd Apelacyjny ustalił wysokość szkody powodów na podstawie tej właśnie opinii, uznając ją za rzetelną, logiczną i fachową. Sąd odwoławczy nie podzielił poglądu pozwanego o wadliwości tej opinii, albowiem sformułowane przez niego w załączniku do protokołu rozprawy zarzuty nie są przekonujące, a nadto pozwany reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika skutecznie nie zakwestionował tej opinii ani przed Sądem I Instancji, ani przed Sądem odwoławczym, skoro nie domagał się sporządzenia opinii uzupełniającej, w której biegły mógłby ustosunkować się do tych zarzutów. Z tej przyczyny Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok częściowo w ten sposób, że uwzględnił powództwo w zakresie kwoty wynikającej z opinii biegłego wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty. O odsetkach za opóźnienie orzeczono na podstawie art w związku z art. 455 Kodeksu cywilnego. Natomiast w pozostałym zakresie wysokość szkody nie została udowodniona i powództwo zostało w tym zakresie oddalone. Wobec uwzględnienia powództwa na podstawie art. 129 ust. 2 i art. 136 ust. 3 ustawy Prawo Ochrony Środowiska ocena pozostałych zarzutów apelacji dotyczących innych podstaw prawnych roszczenia powodów była zbędna. Z tych względów na podstawie art. 385 i Kodeksu postępowania cywilnego orzeczono jak wyżej. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 100 w związku z art Kodeksu postępowania cywilnego poprzez ich wzajemne zniesienie. Koniec ustnego uzasadnienia wyroku. Jedynie jeszcze jedno zdanie do motywów postanowienia, które zostało dzisiaj ogłoszone. Sąd częściowo uwzględnił zażalenie. Zostało sporządzone pisemne uzasadnienie tego postanowienia, także jest ono już w aktach. Sąd częściowo uwzględnił zażalenie, ale nie na

11 11 tej podstawie, która została jakby wskazana w zażaleniu, bo tam kwestionowane było zastosowanie art. 102 i postulowane zastosowanie art. 98, ale z uwagi na wynik procesu, jakby skorygowany wyrokiem Sądu Apelacyjnego. Sąd zastosował tam art. 100 poprzez nie wzajemne zniesienie, tylko wzajemne rozliczenie kosztów postępowania, czyli wygrana po stronie powodów 30 %, przegrana po ich stronie, a wygrana po stronie pozwanego 70 %, licząc tę wyjściową kwotę , której początkowo powodowie się domagali i stąd Sąd jakby obliczył ile, od kogo się należy i tę różnicę, czyli 1440 zł zasądził od powodów na rzecz pozwanego