PYTANIA i ODPOWIEDZI do parszy KI TECE Parsza: Ki Tece,[כּ י ת צ א] "Kiedy wyjdziesz" Księga Dewarim 21:10-25:19

Transkrypt

1 PYTANIA i ODPOWIEDZI do parszy KI TECE Parsza: Ki Tece,[כּ י ת צ א] "Kiedy wyjdziesz" Księga Dewarim 21:10-25:19 Streszczenie: W parszy na ten tydzień (Ki Tece) wymienia się nie mniej niż 74 z 613 przykazań Tory, obejmujących szeroki zakres zasad dotyczących życia społecznego w Izraelu. Jest to parsza zawierająca najwięcej micwot w całej Torze. Rozpoczyna się prawem dotyczącym postępowania z jeńcami wojennymi, ze szczególnym uwzględnieniem branek czyli kobiet zdobytych na wojnie. Kończy się zaś nakazem wymazania wszelkiej pamięci o Amalekitach. PYTANIA: 1. Co znaczy zwrot hebrajski ki tece כּ י ת צ א? (Pwt. 21:10) 2. Ile razy w parszy Ki Tece wymienione jest Imię Boga JHWH? 3. Czy Izraelita mógł pojąć za żonę kobietę pochodzącą z innego narodu jeśli była piękna i została dostrzeżona pośród jeńców wojennych? (Pwt. 21:11) 4. Czy Izraelita mógł posiadać więcej niż jedna żonę? (Pwt.21:15) 5. Dlaczego zwłoki skazanego na śmierć nie mogły wisieć przez noc na drzewie? (Pwt. 21:22-23) 6. Zwłoki jakich przestępców wieszano na drzewie (szubienicy)? 7. Czy kobiecie wolno nosić męski ubiór, a mężczyźnie przywdziewać kobiece stroje? (Pwt. 22:5) 8. Które z Przykazań Dekalogu zawiera podobną obietnicę jak w prawie zakazującym zabierania z gniazda matki razem pisklętami? (Pwt. 22:6-7) 9. Jak wysokie powinno być ogrodzenie ochronne które nakazuje wznieść Tora na dachu budowanego domu mieszkalnego? (Pwt. 22:8) 10. Co to jest szaatnez? (Pwt. 22:11 por. Kpł.19:19) 11. Czy zakaz szaatnez dotyczy używania tkanin i ubiorów wykonanych z dwóch dowolnych ale różnych materiałów np. bawełny i jedwabiu itp.? 12. Co to jest cicit i w jakim celu się je wykonuje? (Pwt.22:12 por. Lb.15: 38-39)? ק ה ל 13. Co to jest qahal 14. Kto był wykluczony ze społeczności (qahal) Izraela? (Pwt. 23:2-5) 15. Czy potomkowie Edomitów i Egipcjan mogli brać udział w zgromadzeniach (qahal) JHWH? (Pwt. 23:8-9) 16. W jaki sposób Izraelici mieli dbać o czystość obozu wojennego? (Pwt. 23:10-15) 17. Czy zrywanie winogron z winnicy bliźniego i najedzenie się nimi do syta, lub zrywanie kłosów zboża na cudzym polu było uważana za kradzież i karane? (Pwt. 23:25-26) 18. W jakim przypadku Tora zezwala napisać list rozwodowy get i oddalić żonę? (Pwt. 24:1) 19. Czy mężczyzna może powtórnie poślubić kobietę, którą już raz oddalił dając list rozwodowy? (Pwt.24:2-4) 20. Czy Tora zezwala na odroczenie obowiązku służby wojskowej, a jeśli tak to na jak długo? (Pwt. 24:5) 21. Jaka jest sankcja karna za porwanie człowieka, zmuszanie go do pracy i sprzedaż w niewolę? (Pwt. 24:7) 22. Jak długo można wstrzymać wypłatę wynagrodzenia robotnikom najemnym? (Pwt. 24:14-15 por. Kpł.19:13) 23. Czy dopuszczalne jest karanie śmiercią ojca za winę syna, lub karanie syna za winy ojca? (Pwt.24:16) 24. Czy przykazanie zabraniające młócącemu wołowi zawiązywania pyska odnosi się tylko do zwierząt? (Pwt. 25:4) 25. Co to jest prawo lewiratu? (Pwt. 25:5-10) 26. Co to jest chalica? 27. W jakich przypadkach mężczyzna nie mógł nigdy rozwieść się ze swoją żoną? 28. Jaką karę przewiduje Tora za posiadanie podwójnych odważników czyli za fałszowanie miar i wag? (Pwt. 25:13-15 por. Kpł. 19:35-36) 29. Kim był Amalek i dlaczego Izrael miał obowiązek wytępienia wszelkiej pamięci o nim? (Pwt. 25:17-19) 30. W jaki sposób wymazywana jest dziś pamięć o Amalekitach?

2 ODPOWIEDZI: 1. Ki tece znaczy "kiedy ty (w liczbie pojedynczej), wyjdziesz. 2. W tej stosunkowo krótkiej parszy Imię Boga JHWH znajduje się dokładnie 30 razy. To bardzo znamienna liczba. W wieku trzydziestu lat kapłani rozpoczynali służbę w Świątyni Lb 4:3;23;30;35;39;43 W wieku około 30 lat nasz Pan Jeszua Mesjasz rozpoczął swoje nauczanie i swoją zbawienną służbę. Parsza Ki Tece jest uznawana za jedną z siedmiu tzw. parsz mesjańskich. 3. Tak, ale nie natychmiast i pod pewnymi warunkami. Kobieta najpierw musiała odbyć miesięczną żałobę po ojcu i matce, ogolić głowę i obciąć paznokcie oraz zmienić swoje ubranie w którym została wzięta do niewoli. Dopiero po dobyciu żałoby i przyzwyczajeniu się branki do nowych warunków, mógł Izraelita pojąć ja za żonę. Gdyby jednak później branka przestała podobać się mężowi to odzyskiwała wolność i mogła się udać dokąd tylko zechce. Nie wolno jej było na powrót uczynić niewolnicą i lo hitamer ba tj. sprzedać za pieniądze. W tradycji rabinicznej dyskusja na ten temat nazywa się: eszet yefat-to'ar czyli kobieta pięknej postaci 4. W starożytnym Izraelu praktyka posiadania dwóch żon przez jednego mężczyznę była dopuszczalna. Można tu podać kilka przykładów od patriarchy Jakuba posiadającego dwie żony Leę i Rachele do ojca proroka Samuela Elkany mającego także dwie żony Annę i Peninne. Do tej praktyki możemy znaleźć odniesienia w kilku innych miejscach Pisma tak jak np. w prawie o pierworodnego syna żony niekochanej, który zawsze ma pierwszeństwo dziedziczyć po ojcu przed synem żony kochanej. ק ל ל ת א ה ים 5. Człowiek powieszony za karę na drzewie jest po hebrajsku zwany qilelat elohim co dosłownie znaczy że jest on: przekleństwem Boga i jako taki szczególnie bezcześci ziemię Izraela, którą Bóg JHWH dał w posiadanie. Dlatego zwłoki skazańca należy pochować w dniu egzekucji jeszcze przed zachodem słońca. 6. W zasadzie można było powiesić zwłoki każdego mężczyzny skazanego na śmierć przez ukamieniowanie, ale tradycja podaje, że obowiązkowe było to wobec bluźniercy, bałwochwalcy i buntownika. Zwłok skazanych kobiet nie wieszano na drzewie, podobnie jak i przestępców skazanych na inny rodzaj śmierci niż przez kamieniowanie. 7. Tora wyraźnie zabrania mężczyźnie noszenia kobiecego stroju, tak jak i nie zezwala kobiecie na zakładanie męskiego ubioru. Powoduje to niekorzystne dla społeczeństwa mieszanie ról życiowych typowo kobiecych i męskich, a dodatkowo wymienianie się garderobą przez kobiety i mężczyzn sprzyja rozwiązłości seksualnej i wszelkiego rodzaju dewiacją np. transwestytyzm itp. 8. Piąte Przykazanie Dekalogu Pwt. 5:16 zawiera także obietnicę długiego życia i dobrego powodzenia. 9. Rozsądek nakazuje by wysokość ogrodzenia wokoło dachu było dostosowane do potrzeb przebywających tam osób i skutecznie zabezpieczało przed przypadkowym upadkiem z dachu domu. Rabini jednak radzą by w tym przypadku nie było niższe niż 10 tefachim (ok.90 cm). Nakazem Tory midetorjata jest sporządzenie takiego ogrodzenia tylko na dachu budowanego domu mieszkalnego lub zakupionego na ten cel. W przypadku domu wynajmowanego lub budynków gospodarczych nakaz taki to miderabanan przykazanie od rabinów (Miszne Tora Hilchot roceach 11:1-5 i Cafnat paneach oraz Miszne Tora Hilchot zechirut 6:3 ) 10. Słowo szaatnez jest złożeniem hebrajskich wyrazów: szua czesane, tawui przędzone i nuz tkane. Dotyczy zakazu sporządzania tkanin i noszenia ubiorów wykonanych z mieszanki lnu i wełny. 11. Wszystkie liczące się autorytety zgadzają się, że prawo szaatnez należy interpretować według wykładni zawężającej (literalnej) i stosować tylko do tkanin i ubiorów zrobionych z wełny i lnu, a nie dotyczy tkanin sporządzonych z mieszanek innych materiałów takich jak przykładowo wymienione jedwab i bawełna. Tak samo można używać tkanin zrobionych z mieszanki np. bawełny i tworzyw sztucznych takich jak poliamid czy włókno akrylowe itp. 12. Cicit to specjalne frędzle w kolorze fioletowej purpury hebr. techelet przymocowane na czterech rogach wierzchniego okrycia. Sporządzano owe frędzle po to, żebyście, patrząc na nie, mogli sobie przypominać wszystkie przykazania Jahwe i wprowadzać je w życie, a nie poddawać się pożądliwościom waszych serc i oczu, wiodących was ku nieprawości. (Lb 15:39) 13. Habrajskie słowo qahal oznacza zebranie, zgromadzenie zwołane w określonym celu, a także społeczność i zorganizowaną wspólnotę. Nowotestamentowymi odpowiednikami qahal są gr. synagoga zgromadzenie ludzi i gr. ekklesia czyli zwołane zgromadzenie. Greckie słowo ekklesia zazwyczaj tłumaczymy na język polski jako kościół.

3 14. Do społeczności qahal Izraela nie mogli wejść: rzezańcy czyli kastraci, potomstwo pochodzące ze związków kazirodczych (Ammonici i Moabici byli właśnie potomkami kazirodztwa córek Lota ze swoim ojcem patrz Rdz 19:30-38) i zrodzeni z cudzołóstwa hebr. mamzer, według tradycji żydowskiej jest to potomstwo prostytutek (Jewamot 4,13) a także męscy potomkowie Amonitów i Moabitów aż do dziesiątego pokolenia czyli nigdy, ponieważ okazali wrogość Izraelowi podczas wędrówki po pustyni. Według mędrców (Jewamot 69a) zakaz ten nie dotyczył kobiet Ammonitek i Moabitem, dlatego Rut prababka króla Dawida mogła poślubić Booza. Za takim rozwiązaniem przemawia wykładnia literalna i gramatyczna tego tekstu mówiącego o Amonitach i Moabitach (rzeczowniki rodzaju męskiego), a nie o Ammonitkach i Moabitach w rodzaju żeńskim. 15. Tak. Potomkowie Edomitów i Egipcjan mogli wchodzić do społeczności qahal Izraela już w trzecim pokoleniu, a Izraelitom nie wolno było okazywać im pogardy ani obrzydzenia. 16. O czystość (rytualną) obozu wojskowego Izraelici mieli dbać w ten sposób, że mężczyzna który stał się nieczysty tamei powodu zmazy nocnej hebr. miqereh lailah musiał wyjść na zewnątrz obozu i pozostać tam aż do wieczora, a pod wieczór miał obmyć swoje ciało. Tak stawał się tahor czysty i mógł po zachodzie słońca powrócić do obozu (por. Kpł.15:16). Także należało wyznaczyć miejsce poza obozem (latrynę) gdzie załatwiano potrzeby fizjologiczne, a wśród sprzętów posiadać specjalne narzędzie hebr. jated,[י ת ד] które służyło do wykopania dołka na nieczystości i zakopania ich. Był to raczej rodzaj małej motyczki lub jak niektórzy twierdzą kołek/rydel, którym robiono otwór w ziemi, niż znana nam współcześnie łopatka saperka. Obóz wojskowy miał być miejscem świętym, tak by Bóg JHWH nie zobaczył tam niczego co nie podobałoby Mu się, gdy JHWH przechadza się po obozie, aby otoczyć go opieką i uwolnić od nieprzyjaciół. 17. Nie. Taki czyn nie jest uważany za kradzież cudzej własności, ale są pewne ograniczenia. Zerwanymi winogronami można zaspokoić głód jedząc aż do sytości, ale nie wolno zabierać ich ze sobą w koszu. Kłosy zboża z pola bliźniego można zrywać wyłącznie rękami, ale nie wolno używać w tym celu sierpa. Warto w tym miejscu przypomnieć historię z Ew. Marka 2:23-23, kiedy to głodni uczniowie Jeszua idąc przez pole zrywali kłosy. Zostali skrytykowani przez faryzeuszy nie za kradzież zboża, ale za to, że chcąc zaspokoić głód zrywali kłosy w szabat czego ich zdaniem nie wolno było robić, gdyż według wykładni rabinicznej rwanie kłosów to żniwa, a więc praca zabroniona w dzień szabatu. 18. List rozwodowy aram. get po hebr. sefer keritut pismo rozwodowe odprawiające żonę można było wystawić jeśli mężczyzna zauważył u kobiety coś odrażającego lub sprośnego określanego hebrajskim terminem erewat dabar ע ר ו ת דּ ב ר. W czasach Mesjasza Jeszua wśród żydowskich szkół rabinicznych toczył się spór, jak należy rozumieć to prawne wyrażenie. Radykalna szkoła rabbiego Szammaja rozumiała przez to wyrażenie wyłącznie grzech cudzołóstwa ( jest to pogląd dość niezrozumiały skoro w przypadku przyłapania na cudzołóstwie kobietę i jej partnera karano śmiercią, a zdradzony mąż stawał się wolnym i mógł jako wdowiec powtórnie ożenić się. Zaś w przypadku samych nie udowodnionych podejrzeń o niewierność stosowano procedurę sota patrz Lb 5:11-31, która przesądzała o winie lub niewinności kobiety). Druga szkoła rabbiego Hillela była bardzo liberalna i rozumiała wyrażenie erewat dabar znacznie szerzej, jako coś co przynosi wstyd lub sprawia przykrość np. notoryczne podawanie mężowi przypalonej zupy. Znany rabbi Akiwa poszedł jeszcze dalej i twierdził, że mężczyzna może rozwieść się z żoną nawet wtedy gdy znalazł inną kobietę piękniejsza niż jego żona. (Po co? Tora przecież dozwalała na posiadanie dwóch żon). Pan Jeszua w tym sporze nie opowiedział się za żadną z rabinicznych szkół, domagając się od swych uczniów i naśladowców powrotu do pierwotnej nierozerwalności małżeńskiej: Co Bóg złączył, tego niech człowiek nie rozdziela (Mat.19:6b) 19. Mężczyzna mógł powtórnie ożenić się z kobietą z którą się rozwiódł tylko w tedy gdy kobieta będąc wolna po rozwodzie nie wyszła za mąż. Nie wolno powtórnie pojąć za żoną kobiety która po rozwodzie żyła w związku z innym mężczyzną, nawet jeśli ten drugi mąż zmarł lub się z nią rozwiódł. 20. Tak. Młodożeniec nie ma obowiązku pełnienia służby wojskowej przez jeden rok po ślubie, by mógł cieszyć się żoną i rodziną. W ten sposób Tora daje pierwszeństwo nakazowi wydania potomstwa przed obowiązkiem służby w wojsku. 21. W takim przypadku Prawodawca nakazuje ukarać winowajcę śmiercią. 22. Wynagrodzenie za pracę najemnika należy wypłacić mu w umówionym dniu, tak szybko jak to tylko jest możliwe a najpóźniej przed zachodem słońca. Jakiekolwiek opóźnienia są tu niedopuszczalne. Zatrzymanie zapłaty robotnika jest uznane za chet grzech. Patrz List Jakuba 5:4.

4 23. Zdecydowanie nie. Prawa Tory domagają się indywidualnej odpowiedzialności każdego za swoje czyny i wyraźnie zakazuje karać ojców za przestępstwa synów, a synów za winy ojców. To prawo wynikające z podstawowych zasad sprawiedliwości, na straży której stali wielcy prorocy tacy jak Ezechiel: Człowiek, który grzeszy, umrze. Syn nie poniesie kary za winę ojca ani ojciec nie poniesie kary za winę syna. Sprawiedliwość będzie zaliczona sprawiedliwemu, a bezbożność spadnie na bezbożnego. (Ez.18:20) W prawdzie Tora mówi o zesłaniu kary za grzechy ojców na przyszłe pokolenia Wj.20:5 czy Pwt.5:9, ale wszystko wskazuje, że dotyczy to tylko potomków, którzy pochwalają przeszłe grzechy swych przodków i pragną czynić podobnie. 24. Troska o zwierzęta, w tym przypadku woły jest elementarnym nakazem Tory. Tak nakazuje literalne odczytanie tekstu. Ale jak twierdzą mędrcy istnieją aż cztery poziomy interpretacji Tory: wyjaśnienie zwykłe czyli literalne hebr. pszat, objaśnienie przez midrasz hebr. darasz, interpretacja alegoryczna czy aluzyjna hebr. remez oraz objaśnienie tajemnic hebr. sod. Pierwsze litery hebrajskich nazw sposobu objaśniania tekstu Tory tworzą słowo akronim PaRDeS co znaczy ogród lub sad. Nasz tekst w NT cytował (1Tym. 5:18,1 Kor. 9:9) i objaśniał znamienity znawca praw Tory Ap. Paweł (Szaul) uczeń rabiego Gamaliela. W swojej interpretacji posłużył się trzecim poziomem objaśnień tekstu remez pisząc: Bo w Prawie Mojżesza jest napisane: Młócącemu wołowi nie zawiążesz pyska. Czy Bóg troszczy się tylko o woły? Czy nie mówi tego przede wszystkim ze względu na nas? Ze względu na nas bowiem jest napisane, że oracz powinien orać w nadziei, a młocarz [młócić] w nadziei uczestniczenia [w plonach]. 1Kor. 9:9-10. W ten sposób Ap. Paweł udowadnia prawo do wynagrodzenia dla głosicieli Ewangelii. 25. Prawo lewiratu to zobowiązanie szwagra (łac levir) do pojęcia za żonę wdowy po swym zmarłym bezpotomnie bracie. Obowiązek prawny poślubienia swojej bratowej określany jest po hebrajsku słowem jambam. Celem lewiratu było zapewnienie potomstwa i dziedzica majątku rodowego, a przez to utrwalenie w Izraelu imienia brata, gdyż pierworodny syn małżeństwa lewirackiego nosił imię zmarłego. 26. Chalica od ח ל צ ה. hebr zdjąć to termin określający ceremonialne zdjęcie sandała i naplucie w twarz mężczyźnie, który nie chciał dopełnić prawnego obowiązku zawarcia małżeństwa lewirackiego. Zdjęcie sandała z nogi symbolizowało zrzeczenie się prawa do dziedziczenia, a plunięcie w twarz było wyrazem pogardy i bólu z powodu zlekceważenia uprawnień kobiety. Podczas tego obrzędu wzgardzona bratowa, publicznie wypowiadała do swego szwagra następujące słowa: Tak postępuje się z człowiekiem, który nie chce wznieść domu swemu bratu. Człowiek taki otrzymywał w Izraelu niechlubny przydomek: Ten któremu zdjęto sandał. 27. Tora przewiduje dwa przypadki kiedy mężczyzna nie może rozwieść się z żoną. Pierwszy podany jest w Pwt. 22:13-19; Jeśli ktoś poślubi kobietę, zbliży się do niej, a potem ją znienawidzi, zarzucając jej złe czyny, i zniesławi ją, mówiąc: Poślubiłem tę kobietę, a zbliżywszy się do niej, nie znalazłem u niej oznak dziewictwa, wtedy ojciec i matka młodej kobiety zaniosą dowody jej dziewictwa do bramy, do starszych miasta. Ojciec młodej kobiety odezwie się do starszych: Dałem swą córkę temu człowiekowi za żonę, a on ją znienawidził. Oto zarzuca jej złe czyny, mówiąc: Nie znalazłem u córki twej oznak dziewictwa. A oto są dowody dziewictwa mej córki; i rozłoży tkaninę przed starszymi miasta. Wtedy starsi miasta wezmą tego męża i wymierzą mu karę chłosty. Nałożą na niego grzywnę w wysokości stu srebrnych sykli i dadzą ojcu tej dziewczyny, gdyż zniesławił dziewicę izraelską. Pozostanie ona jego żoną i nie będzie mógł jej oddalić przez całe życie. Drugi przypadek znajdujemy w Pwt 22:28-29 Prawodawca nakazuje tu, ukarać zgwałcenie (lub jak niektórzy postulują, także uwiedzenie) nie zaręczonej dziewczyny. W Izraelu taka dziewczyna miałaby duże trudności z wyjściem za mąż, dlatego uwodziciel czy gwałciciel winien dać ojcu skrzywdzonej dziewczyny zwyczajowy mahor tj. wiano w wysokości pięćdziesięciu sykli i musi poślubić ją bez możliwości rozwiedzenia się z nią. Oczywiście jeśli zgwałcona dziewczyna wyrazi na to zgodę. W tych dwóch przypadkach mężczyzna tracił bezpowrotnie prawo do inicjatywy rozwodowej. 28. Prawo nakazujące posiadanie rzetelnych tj. sprawiedliwych wag i miar nie jest usankcjonowanie w Torze jakąś szczególną karą. Jednak posługiwanie się sfałszowanymi miarami jest wyraźnie napiętnowane i zakwalifikowane jako czyn hebr. toebah Jahwe czyli rzecz obrzydliwa lub wstrętna dla Boga ; Dwojakie ciężarki i waga podwójna, obydwie są wstrętne Jahwe patrz Przyp.11:1 ; 20:10 i 23. Za posługiwanie się dokładnymi i rzetelnymi miarami, Bóg JHWH obiecuje długie życie. 29. Amalekici byli ludem koczowniczym zamieszkującym tereny Półwyspu Synajskiego na wschód od Egiptu oraz na obszarze pustyni Negeb, gdzie sąsiadowali z Judą. Żyli głównie z napadów rozbójniczych na karawany kupieckie i wypraw rabunkowych na osiadłe ludy. Za praojca rodu Amalekitów uważany jest Amalek, wnuk Ezawa (Rdz 36:12), ale o Amalekitach żyjących czasach Abrahama znajdujemy

5 wzmiankę już w Rdz 14:7. Prorok Baalam nazywa Amalekitów narodem pradawnym dosłownie reszit gojim czyli pierwszym narodem (Lb 24:20). Uważani byli za odwiecznych wrogów Izraela jak i samego Boga JHWH, ponieważ swymi napadani rabunkowymi ustawicznie nękali Izraela. Już podczas wędrówki pod Synaj zaatakowali Izraelitów pod Refidim (Wj 17:8) wbrew prawom zwyczajowym zachowywanym przez wszystkich koczowników zaatakowali i wymordowali wlokących się maruderów. Przeszkadzali Izraelitom w wejściu do Kanaanu od południa (Lb 14:43) i później wielokrotnie napadali na osiadły już tam naród wybrany (Sdz 3:13, 6:33, 7,12). Powody wymazania wszelkiej pamięci o Amaleku znajdujemy w Pwt 25:17-19 ; Pamiętaj, co ci uczynił Amalek w drodze, gdyś wyszedł z Egiptu, jak napadł na ciebie znienacka, zaatakował cię od tyłu i rzucił się na wszystkich, którzy, wyczerpani do ostateczności, szli za tobą. Wyście byli umęczeni i całkiem już bezsilni, a im obca była wszelka bojaźń Boga. Kiedy jednak Jahwe, twój Bóg, uwolniwszy cię od wszystkich wrogów, którzy są wokół ciebie, pozwoli ci już odpocząć w kraju, który Jahwe, twój Bóg, daje ci jako dziedzictwo w posiadanie, to sprawisz, że zaginie już na zawsze pod niebem pamięć o Amalekicie. Obyś nie omieszkał tego uczynić!. Najprawdopodobniej zostali wytępieni całkowicie za panowania króla judzkiego Ezechiasza (1 Krn 4:42-43). Ostatnim znanym z imienia Amalekitom, był wspomniany w księdze Estery Haman potomek amalekickiego króla Agaga. 30. Dziś gdy pamięć o Amalekitach przetrwała prawie wyłącznie dzięki nielicznym o nich wzmiankom w tekście biblijnym, nakaz wymazania wszelkiej pamięci o tym ludzie można uczynić tylko w sposób symboliczny. Na przykład rabin Herszel, gdy wypróbowywał nowe pióro, pisał nim imię Amaleka lub Hamana, a następnie przekreślał je, aby w ten sposób wypełnić przykazanie: Wymażesz pamięć o Amaleku. Wśród znawców tej problematyki toczy się dyskusja, w jaki sposób należy wymawiać słowo zecher pamięć w tekście Dewarim 25:19. Niektórzy utrzymują, że słowo to należy odczytać z segol זכר (trzy kropki) pod zajin, a inni twierdzą, że z cere (dwie kropki) pod zajin, Miszna berura 685:18 wyjaśnia, że słowo zecher należy przeczytać na oba te sposoby, żeby na pewno wypełnić obowiązek. Z powodu tego sporu powstało wiele zwyczajów (minhagim) jak należy to zrobić czy przeczytać dwa razy cały werset 25:19, czy tylko jego część wymazać wszelką pamięć o Amaleku, czy też samo słowo zecher. Spór ten jest istotny ponieważ czytanie fragmentu Dewarim 25:17-19 jest uważane przez wielu za midetorjata czyli nakaz Tory. Należy w tym miejscu dodać, że słyszane niekiedy twierdzenia w stylu iż wszyscy wrogowi żydów i antysemici jak Adolf Hitler to potomkowie Amaleka trzeba uznać za niepoważne i wysoce niestosowne. Z uwagi na wielość i obszerność tematów poruszanych w tym fragmencie Tory pytania do parszy będą w przyszłych edycjach rozwijane.