Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny, sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych oraz warunki i tryb uzyskania wyższej niż przewidywana ocena

Transkrypt

1 Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny, sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych oraz warunki i tryb uzyskania wyższej niż przewidywana ocena chemia 1. Substancje i ich właściwości Lp. Temat lekcji Wymagania podstawowe: dopuszczający(treści pogrubione)/ dostateczny (treści bez pogrubienia) Wymagania ponadpodstawowe: dobry(treści pogrubione)/ bardzo dobry (treści bez pogrubienia) Wymagania szczegółowe z podstawy programowej: celujący Bezpieczeństwo i higiena pracy w pracowni chemicznej. Regulamin pracowni chemicznej. Organizacja pracy na lekcjach chemii. Wymagania edukacyjne i sposoby sprawdzania wiadomości i umiejętności oraz zna pracownię chemiczną wylicza zasady prawidłowego i bezpiecznego zachowania się w pracowni chemicznej podaje znaczenie wybranych piktogramów stosuje zasady bezpiecznej pracy w pracowni chemicznej wyjaśnia pojęcie piktogram określa znaczenie wszystkich piktogramów

2 tryb i warunki uzyskanie wyższej oceny niż przewidywana 2. Podstawowy wymienia podstawowy sprzęt i projektuje i przeprowadza sprzęt i szkło szkło laboratoryjne proste doświadczenie laboratoryjne rozpoznaje podstawowe chemiczne (np. ogrzewanie demonstrowane szkło laboratoryjne cieczy w probówce) nazywa proste czynności rozpoznaje bezbłędnie laboratoryjne demonstrowane szkło laboratoryjne wymienia zastosowanie poznanego szkła laboratoryjnego 3. Poznajemy definiuje pojęcia: substancja, identyfikuje poznaną 1.1. opisuje właściwości substancje właściwości fizyczne i chemiczne substancję na podstawie substancji będących chemiczne wylicza właściwości fizyczne podanych właściwości głównymi składnikami wymienia zmysły pomagające fizycznych stosowanych na co dzień zidentyfikować substancję wymienia właściwości kilku produktów np. soli opisuje właściwości fizyczne wskazanych substancji i kamiennej, cukru, mąki, wskazanej substancji wskazuje te spośród nich, wody, miedzi i żelaza odczytuje z tablic chemicznych które są charakterystyczne informacje o właściwościach dla danej substancji fizycznych substancji opisuje bezbłędnie właściwości wskazanej substancji 4. Ziarnista budowa definiuje pojęcie materia wyjaśnia za pomocą 1.3. obserwuje materii wymienia stany skupienia materii rysunku, na czym polegają mieszanie się substancji;

3 wymienia właściwości typowe dla procesy: topnienia, parowania opisuje ziarnistą budowę poszczególnych stanów skupienia i skraplania materii; tłumaczy, na wymienia zjawiska potwierdzające wyjaśnia, na czym polegają czym polega zjawisko ziarnistą budowę materii zjawiska: dyfuzji, dyfuzji, rozpuszczania, rozpuszczania, mieszania, mieszania, zmiany stanu zmiany stanu skupienia skupienia; planuje projektuje doświadczenia doświadczenia potwierdzające ziarnistość potwierdzające ziarnistość materii materii 5. Substancje proste dzieli substancje na proste i projektuje doświadczenie 1.4. wyjaśnia różnice i złożone złożone pozwalające stwierdzić, czy między pierwiastkiem a podaje przykłady pierwiastków i dana substancja jest prosta, czy związkiem chemicznym związków chemicznych opisuje różnice pomiędzy pierwiastkiem a związkiem złożona wyjaśnia sposób tworzenia symboli chemicznych 1.6 posługuje się symbolami (zna i stosuje chemicznym bezbłędnie posługuje się do zapisywania wzorów) posługuje się symbolami symbolami chemicznymi pierwiastków: pierwiastków chemicznych: H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg wyjaśnia różnice między pierwiastkiem a związkiem chemicznym H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg 6. Badamy zna podział pierwiastków na projektuje doświadczenie 1.5. klasyfikuje właściwości metale i niemetale pozwalające zbadać pierwiastki na metale i metali i niemetali podaje przykłady metali i właściwości metali i niemetali niemetale; odróżnia niemetali odróżnia metale od metale od niemetali na określa właściwości metali i niemetali na podstawie ich podstawie ich właściwości niemetali właściwości wymienia cechy charakterystyczne wyjaśnia związek metali zastosowania danej substancji wymienia metal, który w z jej właściwościami

4 temperaturze pokojowej występuje w stanie ciekłym wymienia metale, które mają inną barwę niż srebrna 7. Gęstość zna wzór na gęstość substancji przeprowadza obliczenia z 1.2 przeprowadza substancji zna jednostki masy, objętości i wykorzystaniem pojęć: masa, obliczenia z gęstości gęstość, objętość wykorzystaniem pojęć: prawidłowo podstawia dane do przelicza jednostki miar w masa, gęstość i objętość wzoru na gęstość substancji zadaniach przeprowadza proste obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość, objętość odczytuje z tablic chemicznych potrzebne dane prawidłowo stosuje odczytane dane z tablic chemicznych 8. Przygotowujemy definiuje pojęcia: mieszanina wyjaśnia pojęcia: 1.7 (fragment) opisuje i rozdzielamy substancji, mieszanina sedymentacja, dekantacja, cechy mieszanin mieszaniny niejednorodna sączenie (filtracja) niejednorodnych niejednorodne podaje przykłady mieszanin projektuje doświadczenie, 1.8. (fragment) opisuje niejednorodnych które należy przeprowadzić, proste metody rozdziału sporządza mieszaniny aby rozdzielić podaną mieszanin i wskazuje te niejednorodne mieszaninę (np. wody i piasku, różnice między wymienia sposoby rozdzielania siarki i opiłków żelaza, wody i właściwościami mieszaniny niejednorodnej ( oleju) fizycznymi składników sączenie, sedymentacja wraz wylicza właściwości mieszaniny, które dekantacją) składników substancji umożliwiają ich wymienia mechaniczne sposoby pozwalające zastosować daną rozdzielenie; sporządza rozdziału mieszanin metodę do ich rozdziału mieszaniny i rozdziela je

5 (odsiew, stosowanie magnesu, za pomocą rozdzielacza) na składniki (np. wody i piasku, siarki i opiłków żelaza, wody i oleju jadalnego) 9,10. Rozdzielamy podaje przykłady mieszanin projektuje doświadczenie 1.7. opisuje cechy mieszaniny jednorodnych pozwalające rozdzielić daną mieszanin jednorodnych i jednorodne sporządza mieszaniny jednorodne mieszaninę jednorodną (np. niejednorodnych rozróżnia mieszaniny jednorodne mieszaninę wody i soli, wody i 1.8. opisuje proste od niejednorodnych atramentu) metody rozdziału definiuje pojęcia: mieszanina definiuje pojęcia: mieszanin i wskazuje te jednorodna, krystalizacja, destylacja, chromatografia, sorpcja różnice między odparowanie rozpuszczalnika projektuje doświadczenie właściwościami wymienia sposoby rozdzielania pozwalające rozdzielić fizycznymi składników mieszaniny jednorodnej mieszaninę za pomocą mieszaniny, które zastosowania kilku metod (np. umożliwiają ich mieszaninę kredy i soli rozdzielenie; sporządza kamiennej) mieszaniny i rozdziela je wymienia właściwości na składniki (np. wody i składników mieszaniny, soli kamiennej, kredy i dzięki którym można ją soli kamiennej, wody i rozdzielić metodą destylacji atramentu) opisuje budowę zestawu do destylacji

6 2. Wewnętrzna budowa materii Lp. Temat lekcji Wymagania podstawowe: dopuszczający(treści pogrubione)/ dostateczny (treści bez pogrubienia) Wymagania ponadpodstawowe: dobry(treści pogrubione)/ bardzo dobry (treści bez pogrubienia) Wymagania szczegółowe z podstawy programowej: celujący Atom część wskazuje, jaki rodzaj drobin określa rząd wielkości 2.2. (fragment) pierwiastka chemicznego nazywamy atomami definiuje pierwiastek chemiczny rozmiarów atomów wyjaśnia, dlaczego została opisuje i charakteryzuje skład atomu wymienia cząstki wchodzące w skład atomu wprowadzona atomowa jednostka masy podaje charakterystykę cząstek budujących atom podaje zależność między gramem a atomową jednostką masy podaje zależność między liczbą protonów i elektronów w atomie 2. Jak zbudowany opisuje budowę atomu (jądro i zna historyczne i 2.2. opisuje i jest atom? krążące wokół niego elektrony) współczesne teorie budowy charakteryzuje skład podaje cząstki, które wchodzą w skład jądra atomu wyjaśnia budowę atomu atomu (jądro: protony i neutrony, elektrony) definiuje pojęcie powłoka oblicza maksymalną liczbę elektronowa elektronów mieszczącą się na

7 powłoce wymienia oznaczenia literowe powłok elektronowych (K, L, M, N...) definiuje pojęcie nukleony 3. Izotopy definiuje liczbę atomową i masową definiuje pojęcie izotopu podaje przykłady izotopów definiuje pojęcie masy atomowej (jako średniej mas atomów danego pierwiastka z uwzględnieniem jego składu izotopowego) oblicza ilość neutronów znając liczbę atomową i masową zapisuje symbolicznie izotopy pierwiastków określa liczbę cząstek wchodzących w skład atomu zapisanego symbolem na podstawie A i Z zapisuje za pomocą symbolu E atom dowolnego izotopu znając ilość cząstek budujących atom oblicza średnią masę atomową znając skład izotopowy wyjaśnia różnice w budowie atomów izotopów wodoru 2.3. ustala liczbę protonów, elektronów i neutronów w atomie danego pierwiastka, gdy dana jest liczba atomowa i masowa 2.5. definiuje pojęcie izotopu, wyjaśnia różnice w budowie atomów izotopów wodoru 1.6. definiuje pojęcie masy atomowej (średnia mas atomów danego pierwiastka z uwzględnieniem jego składu izotopowego) 4. Jak są zna pojęcia powłoka walencyjna i potrafi zapisać konfigurację 2.2. (fragment) rozmieszczone elektrony w atomie? elektrony walencyjne zaznacza w zapisie konfiguracji elektronowej powłokę walencyjną i elektronową atomów wskazanych pierwiastków w formie modelu atomu, modelu uproszczonego i definiuje elektrony walencyjne

8 elektrony walencyjne symbolicznego zapisu wymienia na podstawie układu okresowego gazy szlachetne wyjaśnia rolę elektronów walencyjnych opisuje konfigurację elektronową gazów szlachetnych wyjaśnia bierność chemiczną helowców 5. Promieniotwórcz dzieli izotopy na naturalne i ustala liczbę protonów i 2.5. (fragment) ość naturalna sztuczne oraz trwałe i promieniotwórcze neutronów w atomie danego izotopu wymienia dziedziny życia, w których izotopy opisuje promieniowanie α, β i γ określa zdolność przenikania znalazły zastosowanie definiuje zjawisko promieniowania przez osłony promieniotwórczości naturalnej wymienia czynniki, które definiuje okres połowicznego rozpadu wpływają na oddziaływanie promieniowania na organizm ludzki wymienia dziedziny życia, w których znalazły zastosowanie izotopy promieniotwórcze omawia wkład Marii Skłodowskiej Curie w badaniach nad przedstawia skutki działania promieniotwórczością promieniowania na organizmy żywe 6. Układ okresowy wie, kto jest twórcą układu wskazuje podobieństwo 2.4. wyjaśnia związek pierwiastków okresowego pierwiastków, jako jedną z pomiędzy chemicznych. przyczyn ułożenia ich w podobieństwem

9 Próby klasyfikacji definiuje prawo okresowości układzie okresowym właściwości pierwiastków pierwiastków chemicznych wie, że rzędy poziome układu okresowego nazwano kresami, a kolumny pionowe grupami opisuje budowę układu okresowego rozumie pojęcia: grupa, zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budową atomów i liczbą wie, że grupy 1, 2 i od 13 do 18 to okres elektronów walencyjnych grupy główne wie, jaka jest zależność potrafi podać położenie między liczbą porządkową a pierwiastka w układzie okresowym i atomową odwrotnie wie, jaka jest zależność między położeniem pierwiastka w układzie okresowym a liczbą elektronów walencyjnych jego atomów (dla grup głównych) 7. Układ okresowy potrafi wskazać metale i niemetale korzysta z układu 2.1. odczytuje z układu pierwiastków w układzie okresowym okresowego podaje okresowego podstawowe chemicznych, jako źródło informacji o budowie atomu odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach (symbol, nazwę, liczbę atomową, masę atomową) korzysta z układu okresowego podaje liczbę powłok i liczbę elektronów walencyjnych atomów konfigurację elektronową atomów pierwiastków o liczbie atomowej od 1 do 20 wyjaśnia związek pomiędzy podobieństwem właściwości pierwiastków zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budową informacje o pierwiastkach (symbol, nazwę, liczbę atomową, masę atomową, rodzaj pierwiastka metal lub niemetal) 2.4. wyjaśnia związek pomiędzy atomów i liczbą elektronów podobieństwem właściwości pierwiastków

10 walencyjnych określa położenie pierwiastka w układzie okresowym na podstawie znajomości konfiguracji zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budową atomów i liczbą elektronów walencyjnych elektronowej atomu tego pierwiastka określa zmiany aktywności metali i niemetali w obrębie grupy i okresu 8,9. W jaki sposób podaje przykłady cząsteczek wyjaśnia pojęcie cząsteczka 2.7. opisuje, czym różni atomy łączą się w cząsteczki? Poznajemy definiuje wiązanie atomowe(kowalencyjne) opisuje, czym różni się atom od cząsteczki się atom od cząsteczki; interpretuje zapisy H 2, 2H, 2H 2, itp. cząsteczki pierwiastków i związków chemicznych interpretuje zapisy O 2, 2 O, 2 O 2 itp. definiuje pojęcie wspólna para elektronowa przedstawia sposób powstawania cząsteczek wodoru, tlenu, azotu, chloru, chlorowodoru, wody, amoniaku, dwutlenku węgla 2.8. opisuje rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów 2.9. na przykładzie podaje wzory sumaryczne i wymienia właściwości cząsteczek H 2, Cl 2, N 2, strukturalne cząsteczek wodoru, chloru, azotu, dwutlenku węgla, wody, chlorowodoru, amoniaku związków o wiązaniach kowalencyjnych rysuje wzory elektronowe CO 2, H 2 O, HCl, NH 3 opisuje powstawanie wiązań atomowych (kowalencyjnych) (kropkowe i kreskowe) poznanych substancji

11 10,11. Jak powstają wie, że atom tracąc elektrony zapisuje w postaci równania definiuje pojęcie jony? zyskuje nadmiar ładunków dodatnich powstawanie kationu i anionu jonów i opisuje jak i staje się jonem dodatnim na przykładzie sodu, magnezu, powstają; zapisuje wie, że atom przyjmując elektrony zyskuje nadmiar ładunków ujemnych i staje się jonem ujemnym glinu, chloru, siarki przedstawia mechanizm tworzenia wiązania jonowego elektronowo mechanizm powstawania jonów, na przykładzie Na, Mg, Al, Cl, S; opisuje powstawanie podaje wzory kationów i anionów wymienia właściwości wiązania jonowego definiuje pojęcie: wiązanie jonowe podaje przykłady związków o budowie jonowej związków o wiązaniach jonowych porównuje właściwości związków o budowie jonowej i porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, kowalencyjnej rozpuszczalność w wodzie, temperatury topnienia i wrzenia) 12. Ustalamy wzory definiuje pojęcie wartościowości rysuje wzory kreskowe na (fragment) strukturalne i sumaryczne cząsteczek związków chemicznych rozróżnia wzory sumaryczne i strukturalne pisze wzory sumaryczne na podstawie wzorów kreskowych podstawie znanych wartościowości pierwiastków wie, jaka jest wartościowość wodoru i tlenu definiuje pojęcie wartościowości jako liczby wiązań, które tworzy atom łącząc się z atomami innych związków chemicznych wyjaśnia co przedstawia pierwiastków odczytuje wartościowości pierwiastków ze wzoru wzór sumaryczny, a co wzór strukturalny rysuje wzór strukturalny cząsteczki strukturalnego (kreskowego) związku dwupierwiastkowego (o wiązaniach

12 kowalencyjnych) o znanych wartościowościach pierwiastków 13. Piszemy wzory pisze wzór sumaryczny związku na oblicza wartościowość ustala dla prostych sumaryczne na podstawie znanej wartościowości pierwiastka w tlenku na związków podstawie pierwiastków podstawie jego wzoru dwupierwiastkowych, na wartościowości pierwiastków pisze wzór sumaryczny na podstawie nazwy tlenku sumarycznego podaje systematyczną nazwę tlenku przykładzie tlenków: nazwę na podstawie wzoru sumarycznego; wzór sumaryczny na określa maksymalną podstawie nazwy; wzór wartościowość pierwiastka sumaryczny na podstawie względem tlenu i wodoru na wartościowości podstawie położenia pierwiastka w układzie okresowym ( dla pierwiastków grup głównych) odczytuje z układu okresowego wartościowość maksymalną dla pierwiastków grup 1., 2., 13., 14., 15., 16. i 17. (względem tlenu i wodoru) 14,15. Uczymy się ustala na podstawie modelu wzory oblicza masy cząsteczko 3.4. oblicza masy odczytywać cząsteczek wskazanych związków cząsteczkowe prostych zapisane liczby atomów i cząsteczek. Masa zapisuje na podstawie modelu odpowiednie ilości cząsteczek i chemicznych związków chemicznych 2.7. (fragment)

13 cząsteczkowa atomów interpretuje zapisy H, 2 H, zna pojęcie masy cząsteczkowej H 2 definiuje pojęcie masy cząsteczkowej liczy ilości atomów poszczególnych pierwiastków na podstawie zapisu typu:. 2 H 2, 3 CO oblicza masy cząsteczkowe prostych związków chemicznych 3. Reakcje chemiczne Lp. Temat lekcji Wymagania podstawowe: dopuszczający(treści pogrubione)/ dostateczny (treści bez pogrubienia) Wymagania ponadpodstawowe: dobry(treści pogrubione)/ bardzo dobry (treści bez pogrubienia) Wymagania szczegółowe z podstawy programowej: celujący Jakim zapisuje obserwacje z formułuje wnioski z 3.1. opisuje różnice w przemianom przeprowadzonych doświadczeń przeprowadzonych przebiegu zjawiska ulegają substancje chemiczne? definiuje pojęcia: zjawisko fizyczne i przemiana chemiczna, substraty, produkty wymienia objawy reakcji chemicznej doświadczeń wyjaśnia różnicę między zjawiskiem fizycznym a przemianą chemiczną fizycznego i reakcji chemicznej; podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych projektuje doświadczenia

14 wyjaśnia pojęcia związane ze stanami skupienia materii (sublimacja i resublimacja, topnienie, krzepnięcie, parowanie, skraplanie) wymienia zjawiska fizyczne i reakcje chemiczne towarzyszące życiu codziennemu ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną udowadnia, dlaczego dany proces jest zjawiskiem fizycznym lub przemianą chemiczną zachodzących w otoczeniu człowieka; planuje i wykonuje doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną 2. Pojęcie mola zna pojęcie mola definiuje pojęcie mola posługuje się interpretacją molową symbolów i wzorów chemicznych 3. Prawo podaje treść prawa zachowania wyjaśnia znaczenie prawa 3.4. (fragment) zachowania masy zachowania masy dokonuje prostych masy wykonuje proste obliczenia związane z wykorzystaniem prawa zachowania masy oblicza masy substratów lub produktów otrzymanych w wyniku zajścia reakcji obliczeń związanych z zastosowaniem prawa zachowania masy chemicznej oblicza objętości substancji biorących udział w reakcji chemicznej 4. Prawo stałości podaje treść prawa stałości składu oblicza stosunek masowy 3.4. (fragment) składu związku chemicznego pierwiastków w danym dokonuje prostych wskazuje różnice między związkiem związku chemicznym obliczeń związanych z zastosowaniem prawa

15 chemicznym a mieszaniną wyjaśnia znaczenie prawa stałości składu wykonuje bardzo proste obliczenia oparte na prawie stałości składu stałości składu w życiu codziennym wykonuje proste obliczenia związane z prawem stałości składu 5. Piszemy zna pojęcie równanie reakcji wyjaśnia pojęcie równania 3.2. (fragment) dobiera równania reakcji chemicznej reakcji chemicznej współczynniki w chemicznych posługuje się pojęciami: indeks stechiometryczny i współczynnik zapisuje przebieg reakcji chemicznej używając symboli równaniach reakcji chemicznych stechiometryczny pierwiastków i wzorów związków chemicznych odczytuje równanie reakcji chemicznej 6,7. Ćwiczymy wymienia zasady konstruowania dobiera współczynniki 3.2. (fragment) dobiera dobieranie równania reakcji stechiometryczne dowolną współczynniki w współczynników w równaniach reakcji chemicznych wie, kiedy równanie reakcji jest zapisane poprawnie dobiera współczynniki w prostych równaniach reakcji metodą wyjaśnia, co znaczy, że równanie reakcji chemicznej jest napisane poprawnie równaniach reakcji chemicznych układa równanie reakcji, które jest zapisane słownie 8. Typy reakcji wymienia efekty towarzyszące wyjaśnia pojęcia: synteza, 3.2. (fragment) opisuje, chemicznych reakcjom chemicznym analiza, wymiana na czym polega reakcja syntezy, analizy i

16 wymienia typy reakcji chemicznych układa równania reakcji wymiany; podaje podaje przykłady różnych typów reakcji zapisuje słownie przebieg reakcji syntezy, analizy wskazuje substraty, produkty i reagenty w różnych typach reakcji podane w postaci, np: rozkład wody, synteza siarczku cynku projektuje doświadczenia syntezy, analizy i wymiany, zapisuje obserwacje i formułuje wnioski, pisze odpowiednie równania tych reakcji przykłady różnych typów reakcji i zapisuje odpowiednie równania; wskazuje substraty i produkty; dobiera współczynniki w równaniach reakcji chemicznych; obserwuje doświadczenia ilustrujące typy reakcji i formułuje wnioski 9. Energia w definiuje pojęcia: reakcje rozróżnia reakcje egzo- i 3.3. definiuje pojęcia: reakcjach chemicznych egzoenergetyczne i endoenergetyczne endoenergetyczne na podstawie zapisu słownego reakcje egzoenergetyczne (jako reakcje, którym wymienia przykłady reakcji towarzyszy wydzielanie egzoenergetycznych i się energii do otoczenia, endoenergetycznych np. procesy spalania) i wymienia zastosowanie reakcji reakcje spalania, które towarzyszą życiu endoenergetyczne (do codziennemu przebiegu których energia musi być dostarczona, np. procesy rozkładu pieczenie ciasta)

17 4. Powietrze to mieszanina gazów Lp. Temat lekcji Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Wymagania szczegółowe z podstawy programowej 1. Składniki wie, że powietrze jest jednorodną projektuje doświadczenie 4.1. wykonuje lub powietrza mieszaniną gazów pozwalające stwierdzić, że obserwuje doświadczenie wymienia właściwości powietrza powietrze jest mieszaniną potwierdzające, że wymienia składniki, których gazów powietrze jest mieszaniną; zawartość procentowa jest wyjaśnia proces destylacji opisuje skład i niezmienna w długich odstępach skroplonego powietrza jako właściwości powietrza czasu powietrza źródło różnych gazów wymienia składniki, których zawartość procentowa w powietrzu ulega zmianom podaje zawartość procentową tlenu i azotu w powietrzu opisuje doświadczenie, które udowadnia istnienie powietrza 2. Azot główny wymienia właściwości azotu odczytuje z układu 4.2. (fragment) opisuje składnik odczytuje z układu okresowego okresowego pierwiastków i właściwości fizyczne i powietrza podstawowe informacje o azocie innych źródeł informacje o chemiczne azotu, wymienia zastosowanie azotu azocie projektuje doświadczenie, za odczytuje z układu okresowego pierwiastków pomocą którego można i innych źródeł wiedzy otrzymać azot z powietrza i informacje o azocie; zbadać jego właściwości planuje i planuje i opisuje rolę azotu w wykonuje doświadczenia

18 przyrodzie dotyczące badania właściwości azotu 3. Tlen i jego wymienia właściwości tlenu odczytuje z układu 4.2. (fragment) opisuje właściwości odczytuje z układu okresowego okresowego pierwiastków i właściwości fizyczne i podstawowe informacje o tlenie innych źródeł informacje o chemiczne tlenu, wylicza zastosowanie tlenu wie, jak należy przechowywać tlen w probówce tlenie projektuje doświadczenie pozwalające otrzymać tlen określa sposób identyfikacji odczytuje z układu okresowego pierwiastków i innych źródeł wiedzy informacje o tlenie; tlenu planuje i planuje i wykonuje doświadczenia dotyczące badania właściwości tlenu 4. Tlen w dzieli reakcje na reakcje analizuje schemat obiegu 4.6. opisuje obieg tlenu przyrodzie przebiegające szybko i wolno tlenu w powietrzu w przyrodzie definiuje reakcje spalania i utleniania wymienia sposoby 4.4. (fragment) pisze podaje przykłady spalania i otrzymywania tlenu równania reakcji utleniania pisze równania reakcji otrzymywania tlenu opisuje obieg tlenu w przyrodzie otrzymywania tlenu opisuje znaczenie procesu zapisuje słownie proces fotosyntezy fotosyntezy i utleniania biologicznego 5. Korozja i definiuje pojęcie korozji wyjaśnia, dlaczego metale 4.7. opisuje rdzewienie sposoby jej wymienia czynniki powodujące korodują żelaza i proponuje zwalczania korozję wyjaśnia proces pasywacji sposoby zabezpieczania opisuje znaczenie procesu korozji w wymienia czynniki produktów zawierających życiu codziennym i przemyśle przyspieszające korozję w swoim składzie żelazo wymienia sposoby zapobiegania opisuje gospodarkę metalami przed rdzewieniem korozji (technologia tembo)

19 6. Tlenki w naszym definiuje pojęcie tlenek, tlenek wymienia sposoby 4.8. wymienia otoczeniu metalu oraz tlenek niemetalu otrzymywania tlenków zastosowania tlenków wylicza właściwości tlenków pisze równania reakcji wapnia, żelaza, glinu żelaza, wapnia i glinu otrzymywania tlenków wylicza zastosowanie tlenków opisuje proces utleniania żelaza, wapnia i glinu tlenków pisze równania reakcji utleniania tlenków definiuje pojęcie katalizatora 7. Badamy wymienia właściwości i projektuje doświadczenie 4.4. (fragment) pisze właściwości zastosowanie tlenku węgla(iv) pozwalające otrzymać tlenek równania reakcji tlenku węgla(iv) opisuje znaczenia dwutlenku węgla węgla(iv) otrzymywania: tlenku dla organizmów żywych projektuje doświadczenie węgla(iv) (np. spalanie pozwalające zidentyfikować węgla) tlenek węgla (IV) 4.2. (fragment) opisuje pisze równania reakcji właściwości fizyczne i otrzymywania tlenku węgla(iv) chemiczne tlenku węgla(iv); planuje i wykonuje doświadczenia dotyczące badania właściwości dwutlenku węgla 8. Badamy wymienia właściwości i odczytuje z układu 4.2. (fragment) opisuje właściwości zastosowanie wodoru okresowego pierwiastków i właściwości fizyczne i wodoru odczytuje z układu okresowego innych źródeł informacje o chemiczne wodoru, podstawowe informacje o wodorze wodorze odczytuje z układu wie, że mieszanina wodoru i powietrza jest mieszaniną wybuchową projektuje doświadczenie pozwalające otrzymać wodór projektuje doświadczenie okresowego pierwiastków i innych źródeł wiedzy informacje o wodorze;

20 wie, w jakiej pozycji należy trzymać otwarte naczynie z wodorem pozwalające zidentyfikować wodór pisze równania reakcji otrzymywania wodoru i jego spalania planuje i wykonuje doświadczenia dotyczące badania właściwości wodoru 9. Gazy szlachetne wie gdzie występują gazy szlachetne wymienia właściwości i zastosowanie gazów szlachetnych zapisuje konfigurację elektronową atomów helu, neonu i argonu wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są mało aktywne chemicznie 4.3. wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie; wymienia ich zastosowania 10. Zanieczyszczenie wymienia źródła zanieczyszczeń wyjaśnia pojęcia: efekt 4.5 opisuje, na czym powietrza powietrza cieplarniany, smog, dziura polega powstawanie wylicza czynniki powodujące powstawanie dziury ozonowej wymienia sposoby ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami ozonowa, globalne ocieplenie kwaśne deszcze określa, jakie zagrożenia mogą wynikać z globalnego ocieplenia dziury ozonowej; proponuje sposoby zapobiegania jej powiększaniu wymienia źródła, planuje sposób postępowania pozwalający chronić powietrze przed zanieczyszczeniem rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza; planuje sposób postępowania pozwalający chronić powietrze przed zanieczyszczeniami

21 5. Woda i roztwory wodne Lp. Temat lekcji Wymagania podstawowe: dopuszczający(treści pogrubione)/ dostateczny (treści bez pogrubienia) Wymagania ponadpodstawowe: dobry(treści pogrubione)/ bardzo dobry (treści bez pogrubienia) Wymagania szczegółowe z podstawy programowej: celujący Woda opisuje budowę cząsteczki wody wyjaśnia pojęcie: dipol, 5.1. (fragment) opisuje najpopularniejsz y związek chemiczny przedstawia wzór sumaryczny i kreskowy wody wymienia, w jakiej postaci występuje woda w przyrodzie higroskopijność, asocjacja, woda krystalizacyjna wyjaśnia, jak polarność cząsteczki wody wpływa na jej właściwości budowę cząsteczki wody wymienia właściwości wody przedstawia wzór elektronowy wody projektuje doświadczenie mające na celu wykrycie wody w produktach pochodzenia roślinnego i minerałach wyjaśnia znaczenie mniejszej gęstości lodu niż wody dla organizmów żywych 2,3. Woda jako zna pojęcia: rozpuszczalnik, wyjaśnia pojęcia: 5.2. (fragment) rozpuszczalnik roztwór, substancja rozpuszczona rozpuszczalnik, roztwór, wyjaśnia, dlaczego woda

22 wymienia przykłady substancji substancja rozpuszczona dla jednych substancji jest rozpuszczalnych i trudno rozpuszczalnych w wodzie ze swojego najbliższego otoczenia odróżnia roztwory właściwe, koloidy i zawiesiny podaje przykłady substancji, które nie rozpuszczają się w wodzie tworząc koloidy i zawiesiny wyjaśnia, posługując się wiadomościami o budowie substancji dlaczego rozdrobnienie, mieszanie i podwyższona temperatura zwiększają szybkość rozpuszczania większości substancji stałych w wodzie rozpuszczalnikiem a dla innych nie; podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się w wodzie, tworząc roztwory właściwe; podaje przykłady substancji, które nie rozpuszczają się w wodzie tworząc koloidy wymienia czynniki jakie wpływają na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie projektuje doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie i zawiesiny 5.3. planuje i wykonuje doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na wyjaśnia zjawisko stożka szybkość rozpuszczania Tyndalla substancji stałych w wyjaśnia związek wodzie rozpuszczania się w rozpuszczalniku pewnych substancji a budową rozpuszczalnika i substancji rozpuszczanej 4. Rozpuszczalność definiuje pojęcia: rozpuszczalność, wyjaśnia różnicę pomiędzy 5.1. bada zdolność do substancji roztwór nasycony i nienasycony rozpuszczaniem a rozpuszczania się opisuje różnice między roztworem rozpuszczalnością wymienia czynności, jakie różnych substancji w wodzie

23 nasyconym i nienasyconym powinien wykonać, aby 5.5. odczytuje wie, jak z roztworu nasyconego otrzymać nienasycony i odwrotnie wymienia czynniki wpływające na rozpuszczalność ciał stałych i gazów w wodzie korzysta z krzywej rozpuszczalności dla ciał stałych i gazów sporządzić wykres krzywej rozpuszczalności rysuje krzywe rozpuszczalności oblicza ilość substancji, którą można rozpuścić w danej ilości wody w podanej temperaturze rozpuszczalność substancji z wykresu jej rozpuszczalności 5.4. (fragment) opisuje różnice pomiędzy roztworem nasyconym i nienasyconym 5,6. Stężenie definiuje stężenie procentowe, opisuje różnice pomiędzy 5.6. (fragment) procentowe roztwór stężony, roztwór roztworem stężonym i prowadzi obliczenia z roztworów rozcieńczony rozcieńczonym wykorzystaniem pojęć: zapisuje wzór opisujący stężenie procentowe oblicza stężenie procentowe substancji mając podaną masę oblicza stężenie procentowe roztworu mając podaną masę substancji, gęstość i objętość rozpuszczalnika stężenie procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu, gęstość; oblicza stężenie procentowe substancji i masę roztworu oblicza, korzystając z krzywej roztworu nasyconego w oblicza stężenie procentowe substancji mając podaną masę substancji i masę rozpuszczalnika rozpuszczalności, stężenie procentowe roztworu nasyconego w podanej temperaturze danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności) oblicza stężenie procentowe roztworu z przeliczeniem jednostek masy 5.4. (fragment) opisuje różnice pomiędzy roztworem oblicza stężenie procentowe rozcieńczonym, stężonym roztworu, jeżeli podana jest

24 gęstość i objętość roztworu oraz masa substancji rozpuszczonej 7. Przygotowywani wymienia kolejne czynności, jakie oblicza masę substancji i 5.6. (fragment) e roztworów o należy wykonać w celu przygotowania masę rozpuszczalnika mając prowadzi obliczenia z określonym roztworu o określonym stężeniu podane stężenie procentowe i wykorzystaniem pojęć: stężeniu masę roztworu stężenie procentowe, procentowym. oblicza masę substancji i objętość rozpuszczalnika mając podane stężenie procentowe i masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu, gęstość masę roztworu 8. Zmiana stężenia definiuje zatężanie i rozcieńczanie wyjaśnia przyczynę 5.6. (fragment) procentowego roztworu zmniejszenia stężenia prowadzi obliczenia z roztworów wie jak zmniejszyć stężenie roztworu wie jak zwiększyć stężenie roztworu roztworu wyjaśnia przyczynę zatężenia roztworu wykorzystaniem pojęć: stężenie procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu 9. Rola i wyjaśnia jaką rolę pełni woda dla omawia obieg wody w 5.7. proponuje sposoby zastosowanie organizmów żywych przyrodzie racjonalnego wody wymienia różne rodzaje wód wyjaśnia różnicę między gospodarowania wodą omawia występowanie wody słodkiej i słonej w przyrodzie wodą destylowaną a wodą występującą w przyrodzie

25 10. Zanieczyszczenia wymienia źródła i rodzaje wyjaśnia pojęcia: 5.7. proponuje sposoby wód zanieczyszczeń wód eutrofizacja, utylizacja, racjonalnego proponuje sposoby racjonalnego recykling gospodarowania wodą gospodarowania wodą wyjaśnia, jakie zagrożenia wynikają z zanieczyszczeń wody planuje sposób usunięcia z wody naturalnej niektórych zanieczyszczeń 1. Wodorotlenki i kwasy Lp. Temat lekcji Wymagania podstawowe: dopuszczający(treści pogrubione)/ dostateczny (treści bez pogrubienia) Wymagania ponadpodstawowe: dobry(treści pogrubione)/ bardzo dobry (treści bez pogrubienia) Wymagania szczegółowe z podstawy programowej: celujący Organizacja pracy na lekcjach chemii. Wymagania edukacyjne i sposoby sprawdzania wiadomości i umiejętności oraz tryb i warunki uzyskanie wyższej oceny śródrocznej i rocznej niż

26 przewidywana 2,3. Jak zachowują się tlenki metali wobec wody? dzieli tlenki na tlenki metali i tlenki niemetali wyjaśnia pojęcia: wskaźnik wodorotlenek, zasada podaje barwy wywaru z czerwonej kapusty, fenoloftaleiny, uniwersalnego papierka wskaźnikowego lakmusu i oranżu metylowego, jakie wskaźniki te przyjmują w wodnych roztworach wodorotlenków odróżnia pojęcia: zasada i wodorotlenek tworzy nazwę wodorotlenku na podstawie podanego wzoru zapisuje schemat powstawania wiązania w tlenkach metali dzieli tlenki metali na reagujące z wodą i niereagujące z wodą wyjaśnia pojęcie: tlenek zasadowy zapisuje wzór ogólny wodorotlenków interpretuje wzór ogólny wodorotlenków wyjaśnia, dlaczego grupa wodorotlenowa jest jednowartościowa wyjaśnia, od czego zależy liczba grup wodorotlenowych we wzorze wodorotlenku 6.1. definiuje pojęcia: wodorotlenek, rozróżnia pojęcia: wodorotlenek i zasada, zapisuje wzory najprostszych wodorotlenków: NaOH, KOH, Ca(OH) 2, Al (OH) opisuje budowę wodorotlenków 6.3. planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać wodorotlenek; zapisuje odpowiednie równania reakcji zapisuje wzory sumaryczne najprostszych wodorotlenków: NaOH, KOH, Ca(OH) 2, Al(OH) 3 oblicza wartościowość metalu we wzorach sumarycznych wodorotlenków ustala wzór wodorotlenku przy podanej wartościowości metalu wymienia przykłady tlenków metali, które reagują z wodą oraz takich, które z nią nie reagują wymienia tlenki, które mają charakter zasadowy zapisuje równania reakcji niektórych tlenków metali z wodą projektuje doświadczenie wykazujące, że dany tlenek metalu reaguje lub nie reaguje z wodą zna zasady nazewnictwa wodorotlenków wymienia wskaźniki ph 4. Sposoby otrzymywania wodorotlenków wymienia poznane sposoby otrzymywania wodorotlenków odczytuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenków zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenków poznanymi sposobami projektuje doświadczenia w celu 6.3. planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać wodorotlenek; zapisuje odpowiednie

27 poznanymi sposobami zapisuje słownie schemat otrzymywania wodorotlenków w reakcji aktywnego metalu z wodą i tlenku zasadowego z wodą zapisuje równanie reakcji otrzymywania wodorotlenku sodu i wapnia dwoma metodami otrzymania wodorotlenku sodu, potasu, wapnia i glinu omawia zmianę aktywności metali w grupie głównej oraz okresie układu okresowego pierwiastków chemicznych ze wzrostem liczby atomowej równania reakcji 5. Budowa i właściwości wodorotlenków opisuje budowę wodorotlenków wymienia właściwości fizyczne wodorotlenków: sodu, potasu, wapnia wymienia wodorotlenki rozpuszczalne w wodzie projektuje doświadczenie w celu zbadania wpływu zasad na materiały pochodzenia naturalnego omawia zmianę aktywności metali w grupie głównej oraz okresie układu okresowego pierwiastków chemicznych ze wzrostem liczby atomowej wymienia właściwości fizyczne wodorotlenków miedzi(ii) i żelaza(iii) wylicza liczbę anionów wodorotlenkowych przypadających na jeden kation w wodorotlenku 6.2. opisuje budowę wodorotlenków 6.4. opisuje właściwości niektórych wodorotlenków zapisuje wzory wodorotlenków za pomocą modeli zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenków poznanymi metodami za pomocą modeli projektuje doświadczenie pozwalające zbadać efekt energetyczny zachodzący podczas rozpuszczania w wodzie wodorotlenku sodu i potasu projektuje doświadczenie

28 pozwalające zbadać, jak barwi się lakmus w roztworach wodorotlenków 6. Zastosowanie wybranych wodorotlenków wymienia zastosowanie poznanych wodorotlenków projektuje doświadczenie w celu otrzymania wapna gaszonego wyjaśnia pojęcia: wapno palone, wapno gaszone, woda wapienna, mleko wapienne 6.4. opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania niektórych wodorotlenków projektuje doświadczenie w celu sprawdzenia barwy oranżu metylowego w wodnym roztworze wodorotlenku wapnia 7. Jak zachowują się tlenki niemetali wobec wody? definiuje kwasy jako związki zbudowane z wodoru i reszty kwasowej opisuje budowę kwasów odczytuje równania otrzymywania kwasów węglowego i siarkowego(iv) pisze słownie równania reakcji otrzymywania kwasu węglowego i kwasu siarkowego(iv), kwasu siarkowego(vi), kwasu fosforowego(v), kwasu azotowego(v), definiuje pojęcie: tlenek kwasowy dzieli tlenki niemetali na tlenki reagujące z wodą i niereagujące z wodą pisze i odczytuje równania reakcji otrzymywania kwasu węglowego i kwasu siarkowego(iv) pisze wzory i nazwy tlenków, które w reakcji z wodą tworzą kwas węglowy i kwas siarkowy(iv) 6.1. definiuje pojęcia: kwas 6.2. zapisuje wzory kwasów: H 2 SO 3, H 2 CO planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać kwas tlenowy pisze równania reakcji otrzymywania kwasu węglowego i kwasu siarkowego(iv) określa barwy lakmusu, oranżu etylowego i uniwersalnego papierka wskaźnikowego, jakie wskaźniki te przyjmują w roztworach kwasów

29 8. Ustalamy nazwy i wzory strukturalne kwasów tlenowych pisze wzory sumaryczne kwasów: siarkowego(iv), siarkowego(vi), azotowego(v), azotowego(iii), węglowego i fosforowego(v) określa wartościowość reszty kwasowej w cząsteczce kwasu podaje nazwy kwasów na podstawie ich wzorów oblicza wartościowość pierwiastka centralnego w cząsteczkach kwasów rysuje modele cząsteczek kwasu węglowego, siarkowego(iv), siarkowego(vi), azotowego(v), azotowego(iii), węglowego i fosforowego(v) 6.1. zapisuje wzory kwasów: H 2 SO 4, H 2 SO 3, HNO 3, H 2 CO 3, H 3 PO 4 9. Badamy właściwości kwasu siarkowego(vi) pisze wzór sumaryczny kwasu siarkowego(vi) wymienia właściwości fizyczne kwasu siarkowego(vi) wylicza zastosowania kwasu siarkowego(vi) pisze wzór kreskowy kwasu oraz model cząsteczki kwasu siarkowego(vi), wyjaśnia pojęcie: higroskopijność 6.2. zapisuje wzór kwasu H 2 SO planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać kwas tlenowy wyjaśnia i uzasadnia, w jaki sposób należy rozcieńczać kwas siarkowy(vi) 6.4 opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania kwasów projektuje doświadczenie, za pomocą którego zbada żrące właściwości kwasu siarkowego(vi) zapisuje słownie i za pomocą wzorów równanie reakcji otrzymywania kwasu siarkowego(vi) odczytuje równanie reakcji otrzymywania kwasu siarkowego(vi) 10. Kwas azotowy(v) pisze wzór sumaryczny kwasu azotowego(v) wymienia właściwości fizyczne kwasu azotowego(v) omawia zastosowanie kwasu azotowego(v) pisze słownie i za pisze wzór kreskowy oraz model cząsteczki kwasu azotowego(v) projektuje doświadczenie, za pomocą którego zbada żrące właściwości kwasu azotowego (V) 6.2. zapisuje wzór kwasu HNO planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać kwas tlenowy 6.4. opisuje

30 pomocą wzorów równanie otrzymywania kwasu azotowego(v) właściwości i wynikające z nich zastosowania kwasów odczytuje równanie reakcji otrzymywania kwasu azotowego(v) 11. Właściwości i zastosowanie wybranych kwasów tlenowych wymienia właściwości i zastosowanie kwasu siarkowego(iv), węglowego, fosforowego(v) wymienia właściwości kwasu borowego 6.4. opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania kwasów 12. Kwasy beztlenowe dzieli kwasy na tlenowe i beztlenowe podaje przykłady kwasów beztlenowych wymienia właściwości fizyczne kwasu chlorowodorowego przedstawia zastosowanie kwasu chloro wodorowego pisze wzory sumaryczne kwasów beztlenowych rysuje wzory strukturalne kwasów beztlenowych tworzy modele kwasów beztlenowych planuje doświadczenie, w wyniku którego otrzymuje kwas beztlenowy 6.2. zapisuje wzór kwasu H 2 S i HCl 6.3. planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać kwas beztlenowy 6.4. opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania kwasów wyjaśnia, jakie kwasy nazywamy kwasami beztlenowymi 13. Dysocjacja jonowa wodorotlenków wyjaśnia pojęcie: dysocjacja jonowa wyjaśnia pojęcie: zasada, zgodnie z teorią S. Arrheniusa w równaniu dysocjacji wskazuje anion wodorotlenkowy, który jest obecny w roztworach wszystkich wodorotlenków i decyduje o właściwościach zasadowych roztworu zapisuje równanie procesu dysocjacji wodorotlenku za pomocą wzoru ogólnego przeprowadza bilans ładunków w równaniu procesu dysocjacji pisze równania reakcji dysocjacji jonowej zasad wyjaśnia pojęcie: zasada 6.5. wyjaśnia, na czym polega dysocjacja elektrolityczna zasad, zapisuje równania reakcji dysocjacji elektrolitycznej zasad, definiuje zasady (zgodnie z teorią Arrheniusa) wyjaśnia rolę wody w procesie rozpuszczania wodorotlenków

31 14. Dysocjacja jonowa kwasów wyjaśnia, na czym polega dysocjacja jonowa kwasów definiuje kwasy zgodnie z teorią S. Arrheniusa zapisuje równanie dysocjacji kwasów za pomocą wzoru ogólnego zapisuje równania dysocjacji za pomocą modeli przeprowadza bilans ładunku w równaniu dysocjacji nazywa reszty kwasowe pisze równania reakcji dysocjacji kwasów 6.5. wyjaśnia, na czym polega dysocjacja elektrolityczna kwasów, zapisuje równania reakcji dysocjacji elektrolitycznej kwasów, definiuje kwasy (zgodnie z teorią Arrheniusa 6.6. wskazuje na zastosowanie wskaźników (fenoloftaleiny, wskaźnika uniwersalnego); rozróżnia doświadczalnie kwasy i zasady za pomocą wskaźników 15. Doświadczalny sposób sprawdzania obecności jonów w roztworze wyjaśnia pojęcia: elektrolit, nieelektrolit. wymienia przykłady elektrolitów i nieelektrolitów zna wartość ładunku kationu wodoru i anionu wodorotlenkowego planuje doświadczenie, w którym sprawdzi, czy dana substancja jest elektrolitem wyjaśnia, dlaczego przez wodne roztwory elektrolitów prąd płynie wymienia założenia teorii dysocjacji jonowej S. Arrheniusa wyjaśnia, dla jakich wodorotlenków nie będzie zapisywał równania procesu dysocjacji zapisuje ładunek jonu za pomocą symbolu w indeksie górnym najpierw liczbę, a potem znak 6.5. wyjaśnia, na czym polega dysocjacja elektrolityczna kwasów, zapisuje równania reakcji dysocjacji elektrolitycznej kwasów, definiuje kwasy (zgodnie z teorią Arrheniusa) 16. Skala ph jako miara odczynu roztworu określa odczyn roztworu na podstawie barwy wskaźników wyjaśnia, jakie jony są odpowiedzialne za odczyn kwasowy i wyjaśnia, jakie znaczenie ma znajomość odczynu roztworu planuje doświadczenie, które pozwoli zbadać ph 6.7. wymienia rodzaje odczynu roztworu i przyczyny odczynu kwasowego, zasadowego i obojętnego 6.8. interpretuje

32 zasadowy roztworu określa odczyn roztworu na podstawie wartości skali ph wymienia rodzaje odczynu roztworu produktów występujących w życiu codziennym człowieka (żywność, środki czystości itp.) wymienia przyczyny odczynu kwasowego, zasadowego i obojętnego wartość ph w ujęciu jakościowym (odczyn kwasowy, zasadowy, obojętny), wykonuje doświadczenie, które pozwoli zbadać ph produktów występujących w życiu codziennym człowieka (żywność, środki czystości itp.) 17. Kwaśne opady wymienia tlenki, które powodują powstawanie kwaśnych opadów 18. Podsumowanie 19. Sprawdzian wiadomości podaje źródła emisji tlenku węgla(iv) i tlenku siarki(iv) do atmosfery planuje sposoby zapobiegania emisji tlenku węgla(iv) do atmosfery analizuje proces powstawania kwaśnych opadów i skutki ich działania proponuje sposoby zapobiegania zjawisku kwaśnych deszczy pisze reakcje chemiczne odpowiednich tlenków z parą wodną 6.9. analizuje proces powstawania kwaśnych opadów i skutki ich działania; proponuje sposoby ograniczające ich powstawanie 2. Sole Lp. Temat lekcji Wymagania podstawowe: dopuszczający(treści pogrubione)/ dostateczny (treści bez pogrubienia) Wymagania ponadpodstawowe: dobry(treści pogrubione)/ bardzo dobry (treści bez pogrubienia) Wymagania szczegółowe z podstawy programowej: celujący Sole w naszym otoczeniu dzieli sole na sole kwasów tlenowych i beztlenowych wymienia nazwy soli poznanych kwasów wymienia sole, które na podstawie wzorów sumarycznych soli podaje ich nazwy zwyczajowe 7.6. wymienia zastosowanie najważniejszych soli: węglanów, azotanów(v), siarczanów(vi), fosforanów(v) i

33 mają zastosowanie w gospodarstwie domowym, rolnictwie oraz lecznictwie chlorków wymienia zastosowanie przykładowych: chlorków, węglanów, azotanów(v), fosforanów(v), siarczanów(vi) 2, 3. Tworzymy nazwy soli na podstawie ich wzoru sumarycznego i układamy wzory na podstawie nazwy opisuje budowę soli we wzorze soli wskazuje kation metalu i anion reszty kwasowej podaje nazwy soli zapisanych wzorem sumarycznym zapisuje wzór sumaryczny soli, znając wartościowość metalu i reszty kwasowej ustala wzór sumaryczny soli na podstawie nazwy oblicza wartościowość metalu na podstawie wzoru sumarycznego soli wyjaśnia na podstawie obliczeń sumy ładunków oraz stosunku liczbowego jonów tworzących daną sól czy wzór sumaryczny jest poprawny 7.2. pisze wzory sumaryczne soli: chlorków, siarczanów(vi), azotanów(v), węglanów, fosforanów(v), siarczków; tworzy nazwy soli na podstawie wzorów i odwrotnie zapisuje ogólny wzór soli opisuje zasady tworzenia nazw soli i wzorów soli 4. Dysocjacja jonowa soli podaje definicję soli według Arrheniusa określa stosunek liczbowy jonów uwalnianych w procesie dysocjacji soli oblicza bilans ładunków jonów uwalnianych w procesie dysocjacji wyjaśnia mechanizm dysocjacji jonowej soli projektuje doświadczenie badające przewodnictwo elektryczne wodnych roztworów soli pisze równania reakcji dysocjacji soli 7.3. pisze równania reakcji dysocjacji elektrolitycznej wybranych soli pisze proste równania dysocjacji na podstawie tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków nazywa jony uwalniane w procesie dysocjacji soli wyjaśnia, jakie sole zaliczamy do soli praktycznie

34 nierozpuszczalnych 5. Otrzymywanie soli w reakcji kwasu z wodorotlenkiem wyjaśnia pojęcie: reakcja zobojętniania zapisuje słownie przebieg reakcji zobojętniania pisze cząsteczkowo proste równania zobojętniania wyjaśnia, jaką rolę pełni wskaźnik w reakcjach zobojętniania wyjaśnia mechanizm reakcji zobojętniania pisze równania reakcji kwasu z wodorotlenkiem w formie cząsteczkowej, jonowej pełnej i skróconej projektuje doświadczenie przedstawiające reakcję zobojętniania 7.1. wyjaśnia przebieg reakcji zobojętniania 7.4. pisze równania reakcji otrzymywania soli (kwas + wodorotlenek metalu) 6. Otrzymywanie soli w reakcji kwasu z metalem wymienia przykłady metali aktywnych i szlachetnych korzysta z szeregu aktywności metali przewiduje, które metale reagują z kwasami odczytuje równania reakcji metali z kwasami projektuje doświadczenie pozwalające stwierdzić, czy kwasy reagują z metalami potrafi wyjaśnić konstrukcję szeregu aktywności metali pisze w formie cząsteczkowej równania reakcji metali z kwasami 7.4. pisze równania reakcji otrzymywania soli (kwas + metal) zapisuje słownie przebieg reakcji kwasów z metalami zapisuje cząsteczkowo proste równania reakcji kwasów z metalami przewiduje, jak metale szlachetne zachowują się wobec kwasów identyfikuje gazowy produkt reakcji metali z kwasami

35 7,8. Inne sposoby otrzymywania soli wymienia poznane sposoby otrzymywania soli w reakcjach wodorotlenków z tlenkami kwasowymi, metali z niemetalami oraz kwasów z tlenkami metali zapisuje słownie przebieg reakcji wodorotlenków z tlenkami kwasowymi, metali z niemetalami, kwasów z tlenkami metali zapisuje cząsteczkowo proste równania reakcji kwasów z tlenkami metali pisze w formie cząsteczkowej równania reakcji kwasów z tlenkami metali, wodorotlenków z tlenkami kwasowymi i metali z niemetalami pisze równania reakcji otrzymywania wybranej soli trzema sposobami przewiduje możliwość zajścia reakcji między substancjami o określonych właściwościach 7.4. pisze równania reakcji otrzymywania soli (kwas + tlenek metalu, wodorotlenek metalu + tlenek niemetalu) 9,10. Reakcje strąceniowe przeprowadza doświadczenie sprawdzające rozpuszczalność soli w wodzie dzieli sole ze względu na ich rozpuszczalność w wodzie na sole rozpuszczalne, trudno rozpuszczalne i praktycznie nierozpuszczalne korzystając z tabeli rozpuszczalności, wymienia sole rozpuszczalne, trudno rozpuszczalne i praktycznie nierozpuszczalne w wodzie pisze równania reakcji strąceniowych soli z kwasem w formie cząsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej projektuje doświadczenie pozwalające otrzymać związek praktycznie nierozpuszczalny w reakcji kwasu z solą przewiduje przebieg reakcji strąceniowych 7.5. wyjaśnia pojęcie: reakcja strąceniowa; projektuje doświadczenie pozwalające otrzymać sole w reakcjach strąceniowych i pisze odpowiednie równania reakcji w sposób cząsteczkowy i jonowy; na podstawie tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków wnioskuje o wyniku reakcji strąceniowej na podstawie tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków ustala wzory soli rozpuszczalnych w wodzie, trudno rozpuszczalnych i praktycznie nierozpuszczalnych

36 11. Inne reakcje powstawania osadu opisuje przebieg reakcji strącania osadu zapisuje słownie równanie reakcji kwasu z wodorotlenkiem i soli z inną solą wyjaśnia pojęcie: reakcja strąceniowa zapisuje równanie reakcji wodorotlenku z solą oraz soli z solą w formie cząsteczkowej, jonowej pełnej i jonowej skróconej na postawie tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków projektuje doświadczenia otrzymywania soli i wodorotlenków w reakcjach strąceniowych 7.5. wyjaśnia pojęcie: reakcja strąceniowa; projektuje doświadczenie pozwalające otrzymać sole w reakcjach strąceniowych i pisze odpowiednie równania reakcji w sposób cząsteczkowy i jonowy; na podstawie tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków wnioskuje o wyniku reakcji strąceniowej 12. Podsumowanie 13. Sprawdzian wiadomości 1. Węgiel i jego związki z wodorem Lp. Temat lekcji Wymagania podstawowe: dopuszczający(treści pogrubione)/ dostateczny (treści bez pogrubienia) Wymagania ponadpodstawowe: dobry(treści pogrubione)/ bardzo dobry (treści bez pogrubienia) Wymagania szczegółowe z podstawy programowej: celujący Organizacja. pracy na lekcjach chemii. Wymagania edukacyjne i sposoby sprawdzania wiadomości i