Ewangelii. cytata. Komparatywna. Spór o szabat. Sławomir Snela. Prawa

Transkrypt

1 Komparatywna cytata Ewangelii Cytata Ewangelii Komentarz konstrukcyjny Ogólny układ synopsy Plan komparabli Spór o szabat i przepisy Prawa Proces Jezusa z podziałem na sceny Plan synoptyczny Przekaz o ustanowieniu Eucharystii Przykazania judaizmu Sławomir Snela Dodatek I Spór o szabat i przepisy Prawa

2 768 Apendyks A APENDYKS A. SPÓR O SZABAT I PRZEPISY PRAWA W czasie ponad dwóch lat swojej publicznej działalności Jezus niejednokrotnie spotykał się z kwestionowaniem niektórych swoich uzdrowień, szczegółów nauczania i ogólnie przestrzeni wolności którą stwarzał wokół siebie, w swoich słuchaczach i uczniach, przy równoczesnym respektowaniu przepisów prawa i szacunku dla żydowskiej tradycji. Opozycja, z którą spotkał się Jezus, była natury religijnej i pochodziła ze strony starszyzny żydowskiej, najmocniejsza ze strony kręgów kapłańskich. Z opozycją natury politycznej ze strony Rzymian Pan Jezus do czasu procesu się nie spotkał, gdyż choć ogłaszał nowe królestwo dla Izraela i również dla pogan, to jego działalność nie miała celu politycznego jak powiedział do rzymskiego prokuratora Poncjusza Piłata w czasie procesu, królestwo moje nie jest z tego świata. Poniżej podano szczegółowe omówienie spornych elementów działalności Jezusa. Lista zarzutów w stosunku do Jezusa: (najpierw podawany jest numer z tabeli która znajduje się nieco dalej a potem, po dwukropku, rozdział z KCE) przypisanie Jezusowi, wskutek niezrozumienia Jego wypowiedzi, chęci zburzenia świątyni 1: CE32; był to jeden z zarzutów w czasie procesu (Mt 26,61), odwrócenie się od Izraelitów ze swoich stron 2: CE43, odpuszczanie grzechów przez Jezusa, co jest traktowane przez Żydów jako bluźnierstwo 4: CE53, jadanie z celnikami i grzesznikami 5: CE54, uczniowie Jezusa nie poszczą 6: CE55, uczniowie Jezusa czynią to, czego nie wolno w szabat: zrywają i wykruszają kłosy 7: CE56, uzdrawianie w szabat 8: CE57, 12: CE143, 21: CE182, 22: CE207, oraz 24: CE214 (przy tym wydarzeniu brak jednoznacznej reakcji, milczenie opozycji), oskarżenie o opętanie 9: CE98, 20: CE181, posądzenie o wyrzucanie złych duchów przez Jezusa mocą władcy złych duchów 9: CE98, 10: CE125, zaofiarowane uczestnictwo w ciele i krwi Chrystusa Żydzi traktują jako bluźnierstwo 11: CE140, uczniowie Jezusa jedzą nieczystymi rękami 13: CE147, niespełnienie żądania znaku z nieba 14: CE153, ociąganie się w płaceniu podatku świątynnego, didrachmy 15: CE163, wątpliwości co do osoby Jezusa jako Mesjasza (znajomość Pisma nie potwierdzona poświadczeniem nauki, znane pochodzenie Jezusa podczas gdy pochodzenie Mesjasza nie powinno być znane, nieufność co do świadectwa Jezusa) 16-17: CE , 19: CE178, wybronienie kobiety cudzołożnej 18: CE177, oferowanie Żydom nowego wyzwolenia religijnego, którego oni jako dzieci Abrahama nie potrzebują 20: CE181, nazwanie siebie Synem Bożym 23: CE209, zdecydowane opowiadanie się z zasady za nierozerwalnością małżeństwa 25: CE232, wypędzenie przekupniów ze świątyni 26: CE251, kwestia prawa Jezusa do nauczania w świątyni 27: CE257, 28: CE260, kwestia podatku osobowego dla Rzymian 29: CE262, sprawa zmartwychwstania 29: CE263 (niektórzy z uczonych w Piśmie zgadzali się z Jezusem). Kwestia szabatu Kwestia szabatu oraz zarzucanie, niekiedy, Jezusowi i jego uczniom drobnych jego naruszeń, była w czasie działalności Jezusa w centrum zainteresowania ludzi, którzy obserwowali Jego działalność. Szabat był bowiem jednym z najważniejszych, najwyraźniejszych znaków wyróżniających obyczajowość

3 Apendyks A 769 żydowską, który traktowano nieomal jako symbol odrębności narodu wybranego, co powodowało, że naruszanie szabatu uważano za ujmę dla narodu W Prawie za świadome i dobrowolne przekroczenie szabatu była przewidziana kara śmierci (Lb 15,32-36), w innym przypadku należało przed kapłanem złożyć ofiarę (Kpł 4,27-31) Od najwcześniejszych czasów szabat był kamieniem węgielnym religijnych praktyk Izraela Wydarzenia mające miejsce w szabat są wypunktowane w przedstawionym zestawieniu wytłuszczoną czcionką. Te w których Jezusowi zarzucano w jakiś sposób naruszenie szabatu, bezpośrednio, bądź pośrednio, poprzez zwrócenie uwagi na zachowanie uczniów, należą: symptomatyczne, jednorazowe kruszenie kłosów w szabat, ale przede wszystkim uzdrowienia dokonane przez Jezusa w szabat 7: CE56, 8: CE57, 12: CE143, 21: CE182, 22: CE207. Uzdrowienia, które były również dokonane w szabat, ale o które pretensji jakby nie wnoszono, należą opisane w 2: CE43, 3: CE46, 3: CE47, 24: CE214. Warto zauważyć, że Jezus uzdrawia głównie słowem. Wypowiadanie słów, zwłaszcza słów życzeniem swym kojarzącym się z modlitwą, nie było w szabat zabronione. Czasem Jezus wykonuje jakiś dodatkowy gest, podaje rękę, pomaga choremu wstać. W jednym przypadku zakazaną czynnością, którą Jezus wykonał, prawdopodobnie kwalifikowaną przez faryzeuszów jako praca, jest uczynienie błota i nałożenie na oczy chorego. Pewnym problemem jest również to, że uzdrowieni, ponieważ są już zdrowi, mogą więcej. Jezus prosi np. o wstanie i zabranie łoża przez paralityka niestety, noszenie łoża jest czynnością zabronioną w szabat. Czy Jezus mógł czyny uzdrowienia przełożyć na inny dzień, tak by nie zadrażniać relacji z establishmentem religijnym Izraela? Zapewne mógł, ale uzdrowienia dokonane przez Jezusa są darem łaski dla konkretnego człowieka, człowieka, który czekał czasami na tę chwilę wiele, wiele lat. Jeśli wolno pomóc wołu, który wpadł do studni wydobyć się z niej w szabat, to dlaczego nie można w szabat nic uczynić dla człowieka? Szabat to dzień poświęcony przede wszystkim Bogu, który dał święte prawo spoczynku w ten dzień na pamiątkę wspaniałego dzieła stworzenia, ale jednocześnie, to także dzień, który ma służyć człowiekowi: To szabat został ustanowiony dla człowieka, a nie człowiek dla szabatu. Osoba Jezusa Kwestia sporu o uchybienia w sprawowaniu szabatu w rozumieniu faryzeuszy jest najbardziej charakterystyczna dla pierwszego roku publicznej działalności Jezusa. Potem gdy w mowie eucharystycznej (CE140), datowanej na kwiecień drugiego roku działalności, Jezus przedstawia siebie jako Zbawiciela, mówiąc o konieczności uczestnictwa dla zbawienia w Jego Ciele i Krwi, oraz przedstawia siebie jako Syna Przedwiecznego; kiedy Piotr wyznaje Jezusa jako Mesjasza (CE156) i gdy Żydzi zaczynają się nad tym zastanawiać (CE ); kiedy w Jerozolimie po zakończeniu Święta Namiotów Jezus objawia swoją boską godność używając formuły objawieniowej, krótszej formy tej którą Bóg objawił Mojżeszowi a Żydzi sięgają za kamienie (CE179); gdy uznanie Jezusa za Mesjasza groziło wyłączeniem z synagogi (CE182,2122); kiedy Żydzi pytają Jezusa podczas Święta Poświęcenia Świątyni czy jest On Mesjaszem, a Jezus odpowiada, że jest Synem Bożym i że czyny, których dokonuje świadczą o Nim podczas gdy Żydzi chcą go za to ukamienować (CE209) wtedy, na plan pierwszy, wypływa sprawa tożsamości Jezusa. Podczas gdy Jezus objawia siebie jako Syna Bożego, czyli nawet kogoś więcej niż Mesjasza, Żydzi, nie wszyscy co prawda, ale na pewno ci najbardziej wpływowi, w tym ci zasiadający w ławach Sanhedrynu, kwestionują osobę Jezusa jako Mesjasza i zabraniają nawet innym uznawania Jezusa za Mesjasza. Proces Podczas procesu z zarzutów przeciwko Jezusowi bezpośrednio przytoczonych w ewangeliach można wymienić następujących pięć: (1) Jezus miałby powiedzieć Mogę zburzyć przybytek Boży i w ciągu trzech dni go odbudować (Mt 26,61), (CE3652) jak wiadomo Jezus nie powiedział, że może zburzyć przybytek Boży, a jedynie, że może go odbudować i w zasadzie mówił o całej świątyni w odniesieniu do 4088 CH. D. DODD, Założyciel chrześcijanstwa, s M. ROSIK, Judaizm u początków ery chrześcijańskiej, s EB, s , szabat.

4 770 Apendyks A świątyni swojego ciała (J 2,19-21). (2) Na pytanie najwyższego kapłana czy jest Mesjaszem, synem Bożym Jezus odpowiedział twierdząco co zostało odebrane jako bluźnierstwo (Mt 26,64-65), (CE ), również na podobne pytanie postawione Jezusowi podczas porannego Sanhedrynu odpowiedział On twierdząco (Łk 22,67-71), (CE ). Te oskarżenia zostały wypowiedziane przeciw Jezusowi podczas obu zebrań Sanhedrynu, natomiast Piłat w czasie pierwszego przesłuchania (CE323) jako powód oskarżenia usłyszał od Żydów, o trzech innych zarzutach, to jest, że (3) Jezus podburza naród, (4) odwodzi od płacenia podatków cezarowi i podaje siebie za (5) Mesjasza Króla. Określenie Mesjasz-Król miało dla Żydów praktycznie to samo znaczenie co Mesjasz, jednak dla Piłata praktyczne znaczenie dla procesu miało drugie słowo, Król w oryginale greckim są użyte dwa słowa, dosłownie Chrystus Król, lecz w kontekście procesu określenie Mesjasz Król jest chyba bardziej zrozumiałe. Łatwo zauważyć, że zarzuty podane Piłatowi przez Żydów są tak podane, iż sugerują, że działalność Jezusa godziła w porządek polityczno-ekonomiczny Cesarstwa Rzymskiego. Nic nie wiadomo, aby Jezus podburzał Żydów, lub odwodził wprost od płacenia podatków (Łk 20,25). Co do ostatniej kwestii, bycia królem, Piłat ustalił w czasie pierwszego przesłuchania, że Jezus jest królem, ale Jego królestwo nie jest z tego świata (CE323). Sami zaś Żydzi tego zarzutu osobno wobec Jezusa nie podnosili, arcykapłani stwierdzili jedynie przed Piłatem, że poza cezarem nie mamy króla (J 19,15), (CE3825), co nominalnie było prawdą, gdyż uczestniczący w procesie Herod Antypas był tetrarchą, czyli jakby wicekrólem. Można powiedzieć, że koronnym zarzutem ze strony Żydów było to, że Jezus podawał się za Mesjasza i Syna Bożego, natomiast Piłat, ponieważ był to zarzut natury religijnej, oparty o Prawo ST, nie mógł go przyjąć, zresztą starał się kilkakrotnie Jezusa uwolnić (uważna analiza tekstów ewangelii wskazuje, że nawet sześciokrotnie por. Apendyks B), więc ostatecznie przyjął jako oficjalny powód ukrzyżowania to, że Jezus przyznał, iż jest królem (nie mianowanym przez Cezara rzecz jasna, co stanowiło o winie). Można się domyślać, że inne zarzuty, będące odbiciem przedstawionych sporów zostały zaprezentowane podczas procesu, ale ostatecznie nie były specjalnie brane pod uwagę. Mogło to nastąpić podczas pierwszego przesłuchania przed Sanhedrynem, gdzie początkowo nie znaleziono żadnego świadectwa przeciw Jezusowi, gdyż Wielu wprawdzie zeznawało fałszywie przeciwko Niemu, ale świadectwa te nie były zgodne (Mk 14,55-56), (CE3646) tak było, dopóki nie padło z ust arcykapłana pytanie «Zaklinam cię na Boga żywego, powiedz nam: Czy ty jesteś Mesjasz, syn Boży?», podczas gdy Jezus odpowiedział na nie twierdząco. Również przed Herodem można się domyślać jakiejś serii oskarżeń: Arcykapłani zaś i uczeni w Piśmie stali i gwałtownie Go oskarżali (Łk 23,10), (CE3757). W poniższym zestawieniu omawiane są poszczególne będące elementem sporu, z przedstawieniem sytuacji spowodowanej wydarzeniem, reakcją Żydów, interpretacją na gruncie prawa Starego Testamentu oraz w świetle zapowiedzi Nowego Testamentu. Wydarzenia występują w kolejności chronologicznej, opatrzone są numerem kolejnym, a nagłówek pochodzi z KCE. 1 CE32 Znak oczyszczenia świątyni [J 2,14-22] {R(I)PDJ (28 r.), 28 kwiecień; Świątynia, Dziedziniec Pogan} Z17/1. Spór o szabat i przepisy Prawa cz. 1/13 Sytuacja: Jezus przychodzi na święto Paschy do Jerozolimy (z pierwszymi uczniami) i dokonuje znaku oczyszczenia świątyni rozpędzając ze świątynnego dziedzińca wszystkich handlujących i wymieniających monety. Na zapytanie Żydów, o to jakim znakiem się wykaże, skoro czyni takie rzeczy, Jezus odpowiedział: «Zburzcie tę świątynię, a Ja w trzy dni wzniosę ją na nowo» Reakcja Żydów: Niedowierzanie, niezrozumienie, o czym Jezus mówi. Odpowiedź Żydów: «Czterdzieści sześć lat budowano tę świątynię, a Ty ją wzniesiesz w przeciągu trzech dni?» ST: Żydzi nie traktują znaku oczyszczenia świątyni jako znaku, co stawia ich na pozycji niewierzących Żądają innego znaku, który by uprawomocniał działalność Jezusa. Wypowiedź Jezusa o zburzeniu świątyni Żydzi traktują dosłownie i ma ona dla nich, w tym kontekście charakter bluźnierczy, gdyż świątynia to była duma Izraela. Zwracają uwagę na potęgę i rozmach świątyni, przypominając, że budowano ją już czterdzieści sześć lat. NT: Tajemnica wypowiedzi Jezusa o zniszczeniu świątyni odsłoniła się dopiero dla uczniów po śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa. Uczniowie wówczas zrozumieli, że Jezus mówił tutaj o świątyni swojego ciała (J2,21-22) S. MĘDALA, Ewangelia według Świętego Jana, (NKB NT IV/1), s. 393.

5 Apendyks A CE43 Jezus w Nazarecie [Mt 13,54-58; Mk 6,1-6a; Łk 4,16-30] {R(I)PDJ, maj, szabat; Nazaret} 3 Tok narracji: Pierwsza sobota nauczania Jezusa i uzdrowień w Kafarnaum, cz. I-III: CE46 Jezus naucza w synagodze w Kafarnaum. Uzdrowienie opętanego [Mk 1,21-28; Łk 4,31-37] {R(I)PDJ, maj, szabat; Kafarnaum, synagoga} CE47 W domu Piotra. Uzdrowienie teściowej [Mt 8,14-15; Mk 1,29-31; Łk 4,38-39] {R(I)PDJ, maj, ten sam dzień; Kafarnaum, dom Szymona Piotra} CE48 Liczne uzdrowienia pod wieczór [Mt 8,16-17; Mk 1,32-34; Łk 4,40-41] {R(I)PDJ, maj, ten sam dzień, wieczór; Kafarnaum, pod domem Szymona Piotra} Z17/2. Spór o szabat i przepisy Prawa cz. 2/13 Sytuacja: Jezus czyta tekst z Księgi Izajasza. Mówi następnie, że te słowa dziś się spełniają. Spotyka się z opozycją i stwierdza «Tylko w swojej ojczyźnie i w swoim domu może być prorok lekceważony», i zwraca uwagę, wobec takiego stanu rzeczy, na możliwość misji wśród pogan. Być może jeszcze w ten szabat, dokonuje jednak kilku uzdrowień. Reakcja mieszkańców Nazaretu: Gniew, Porwawszy się z miejsc, wyrzucili Go z miasta; chcieli go nawet zabić (strącić z góry). Sytuacja: Pierwsza sobota nauczania Jezusa i uzdrowień w Kafarnaum obfituje w liczne : w synagodze w Kafarnaum Jezus uzdrawia opętanego, w domu Piotra uzdrawia teściową, a wieczorem uzdrawia licznych chorych. Reakcja obecnych w synagodze w Kafarnaum: Nie ma sprzeciwu, jest zdziwienie «Co to jest? Nowa jakaś nauka z mocą. Nawet duchom nieczystym rozkazuje i są Mu posłuszne». Jezus jednak następnego dnia podejmuje decyzję by na jakiś czas odejść i głosić Dobrą Nowinę w innych miastach. ST: Nie jest wymienione przekroczenie przepisów Prawa, może za wyjątkiem dokonanych uzdrowień, lecz nie jest to przez nikogo podnoszone. W zachowaniu mieszkańców Nazaretu w grę wchodzi zapewne urażona duma, być może spowodowana również tym, że Jezus zapowiada swoją misję także wśród pogan (Łk 4,25-27). NT: Szczęśliwe wywinięcie się z opresji przez Jezusa jest zwiastunem Jego przyszłego wielkanocnego zwycięstwa ST: Uzdrowienie w synagodze zostało przyjęte z aprobatą, być może też dlatego, że opętany krzyczał, zakłócając porządek zgromadzenia, a Jezus go niejako przywołał do porządku uzdrawiając przy okazji. O modlitwę nad Teściową Szymona Piotra prosił Jezusa Piotr i zapewne Andrzej Jezus tutaj nie wykonuje żadnej pracy, podaje tylko rękę Teściowej, co sprawia, że czuje się Ona lepiej. Liczne uzdrowienia pod wieczór mają miejsce, gdy słońce zaszło (Mk 1,32), czyli nie jest to juz szabat, a pierwszy dzień tygodnia, co sprawia, że spokój szabatu nie został naruszony BROWN R.E. SS, FITZMYER A.J. SJ, MURPHY E.R. OC (oryg.), CHROSTOWSKI W. (pol.), Katolicki komentarz biblijny, (KKB), Vocatio, Warszawa , s. 62.

6 772 Apendyks A Z17/3. Spór o szabat i przepisy Prawa cz. 3/13 4 CE53 Uzdrowieni e paralityka [Mt 9,2-8; Mk 2,1-12; Łk 5,17-26] {R(I)PDJ, czerwiec; Kafarnaum, dom Szymona Piotra} 5 CE54 Powołanie Lewiego [Mt 9,9-13; Mk 2,13-17; Łk 5,27-32] {R(I)PDJ, czerwiec; Kafarnaum: komora celna dom Lewiego} 6 CE55 Sprawa postów [Mt 9,14-17; Mk 2,18-22; Łk 5,33-39] {R(I)PDJ, czerwiec; Kafarnaum, dom Lewiego} Sytuacja: Jezus przed uzdrowieniem paralityka odpuszcza mu grzechy. Zarzut uczonych w Piśmie i faryzeuszy: «Kimże on jest, że wypowiada bluźnierstwa? Któż może odpuścić grzechy prócz samego Boga?» (Łk 5,21) Sytuacja: Lewi zaprosił Jezusa na ucztę; wielu celników i grzeszników siedziało razem z Jezusem i Jego uczniami (Mk 2,15). Zarzut faryzeuszów i uczonych w Piśmie: «Dlaczego wasz Nauczyciel jada wspólnie z celnikami i grzesznikami?» (Mt 9,11). Zarzut uczniów Jana i faryzeuszów: «Dlaczego uczniowie Jana i uczniowie faryzeuszów poszczą, a Twoi uczniowie nie poszczą?» (Mk 2,18b) ST: Według prawa ST prawo do przebaczania grzechów posiada tylko Bóg, a uzurpacja tego prawa równa się bluźnierstwu za które groziła kara śmierci przez ukamienowanie. Po wygnaniu babilońskim wprowadzono specjalny, jedyny dzień pojednania, kiedy każdy Izraelita mógł publicznie wyznać swoje grzechy i uzyskiwał ich przebaczenie dzięki ofierze złożonej przez arcykapłana NT: Uzdrowienie paralityka przez Jezusa jest dowodem na to, że ma On, jako Syn Człowieczy, władzę odpuszczania grzechów, tym bardziej, że wg ówczesnych sądów uważano chorobę za skutek grzechu ST: Celnicy byli uważani za ludzi podejrzewanych o kolaborację z władzami rzymskimi, których powinno sie unikać. Określenie grzesznicy mogło oznaczać nie tylko sytuację duchową co ludzi, których odtrącano, bo wykonywali zawody uważane rytualnie za nieczyste np. poganiaczy wielbłądów, sklepikarzy, pastuchów, garbarzy Jezus odpowiada w sposób przypominający greckie przysłowie Lekarz nie przychodzi do zdrowych, jeśli chce przywracać zdrowie (Diogenes) oraz trawestacją cytatu z (Oz 6,6) Chcę raczej miłosierdzia niż ofiary. Słowami Nie przyszedłem, aby powołać sprawiedliwych, ale grzeszników bardzo precyzyjnie określa charakter swojej misji. ST: Jedynym nakazanym postem w ST był post w dniu Święta Przebłagania. Faryzeusze ustalili dodatkowe posty w (Łk 18,12) jest mowa o postach 2x w tygodniu; podobnie uczniowie Jana. Jezus nie negował wartości osobistego postu (Mt 6,16-18), ale go też dodatkowo, osobno nie nakazywał NT: Jezus głosi nową naukę, a Jego czas przebywania z uczniami jest jak czas radowania się z obecności pana młodego, ma on swój ziemski kres. Istotne jest więc aby nowa nauka głoszona przez Jezusa mogła być wtłaczana w nowe formy religijności (do nowych bukłaków), a uczniowie by mieli prawo do przeżywania radości z obecności pana młodego F. MICKIEWICZ, Ewangelia według Świętego Łukasza rozdziały 1-11, (NKB NT III/1), s tamże, s KKB, s. 941, p KKB, s. 991, p. 17].

7 Apendyks A CE56 Łuskanie kłosów w szabat [Mt 12,1-8; Mk 2,23-28; Łk 6,1-5] {R(I)PDJ, czerwiec, szabat; Kafarnaum, okolice} 8 CE57 Uzdrowienie w szabat [Mt 12,9-13; Mk 3,1-5; Łk 6,6-10] {R(I)PDJ, czerwiec, inny szabat; Kafarnaum, synagoga} 9 CE98 Uzdrowienie opętanego, ślepego i niemego [Mt 12,22-23; Łk 11,14] {R(I)PDJ, październik; Kafarnaum, dom Szymona Piotra} Z17/4. Spór o szabat i przepisy Prawa cz. 4/13 Sytuacja: uczniowie idąc pośród pól i odczuwając głód, zrywają kłosy i jedzą ziarno wykruszając rękami. Zarzut faryzeuszów: «Oto twoi uczniowie czynią to, czego nie wolno czynić w szabat» (Mt 12,2). Uczniowie przekraczają dwa przepisy: 1) wykonują w szabat czynność związaną ze żniwami uznawaną za pracę, 2) nie zachowują drogi szabatowej być może nie była ona jednak przekroczona, bo tego faryzeusze wprost nie zarzucają. Sytuacja: Jezus zadaje pytanie o to czy wolno w szabat czynić dobro. Nie uzyskuje na nie odpowiedzi. i uzdrawia w synagodze w Kafarnaum człowieka z uschłą ręką. Reakcja faryzeuszy i herodian: zaraz się naradzali przeciwko Niemu, w jaki sposób Go zgładzić (Mk 3,6), (CE58). Sytuacja: Jezus uzdrawia wzrok i słuch niewidomego i niemego. Zarzut faryzeuszów i uczonych w Piśmie (CE99): «Ma Belzebuba i mocą władcy złych duchów wyrzuca złe duchy» (Mk 3,22) ST: Okazjonalne posilenie się z plonów bliźniego nie było zabronione: (Pwt 23,26) Gdy wejdziesz między zboże bliźniego swego, ręką możesz zrywać kłosy, lecz sierpa nie przyłożysz do zboża swego bliźniego. Zrywanie kłosów nie figuruje bezpośrednio w wykazie zakazanych czynności w szabat, ale faryzeusze uznawali je za początek żniw 4097, a kruszenie ziarna w rękach za młockę W Talmudzie (Joma 85 b) jest napisane: Szabat został oddany wwasze ręce, a nie wy w ręce szabatu W sytuacjach wyjatkowych, szczególnie zagrożenia życia szabat nie obowiązuje. Jezus podając przykład Dawida (1Sm 21,1-6), który poprosił kapłana o chleby pokladne do jedzenia dla swoich towarzyszy również wskazuje na wyjątkowość owej sytuacji i broni uczniów mocą swojego autorytetu. NT:Syn Czlowieczy jest Panem Szabatu. Jezus jest autoratywnym i ostatecznym interpretatorem Prawa, w tym przepisów szabatu ST: Rabini zezwalali na leczenie w szabat w przypadku zagrożenia życia. (Joma 8,6): Każdy przypadek, w którym występuje ryzyko [utraty] życia, znosi [prawo] szabat[u] NT: Jezus zadając pytanie: Czy wolno w szabat czynić coś dobrego, czy coś złego, życie ocalić czy zniszczyć? sięga podstaw ustanowienia Prawa. Przeciwstawia się takim intepretacjom dotyczącym szabatu, które zabraniały spełniania czynów miłosierdzia, jeśli wchodziły one w zakres tzw. prac pierwotnych zakazanych w tym dniu ST: Jezus wykazuje absurdalność stawianego mu zarzutu. (1) Nie ma wątpliwości, że uzdrowienie jest wynikiem wypędzenia złego ducha tego adwersarze nie negują. Gdyby uzdrowienie dokonane przez Jezusa było pochodzenia satanicznego, to wtedy szatan działał by przeciwko sobie, przeciwko swemu królestwu takie królestwo szybko by się rozpadło. Należy przyjąć w takim razie, że Jezus wypędza złe duchy mocą Bożą i jest to znak Królestwa Bożego (2) Podobny skutek powinien mieć podobną przyczynę: Jezus czyni to, co czynią również synowie faryzeuszów wyrzucając złe duchy, przecież nikt im nie zarzuca, że czynią to mocą Belzebuba. (3) Żeby wyrzucić mocarza (Belzebuba) z człowieka w którym się zadomowił, to trzeba go pokonać (związać) musi więc to być ktoś silniejszy od niego, czyli musi być dokonane mocą Bożą A. NISIN, Historia Jezusa, s D.H. STERN, Komentarz, s. 62, p. Mt 12, BRAT EFRAIM, Jezus Żyd praktykujący, s A. PACIOREK, Ewangelia według Świętego Mateusza rozdziały 1-13, (NKB NT I/1), s KKB, s. 992, p F. MICKIEWICZ, Ewangelia według Świętego Łukasza rozdziały 1-11, (NKB NT III/1), s A. PACIOREK, Ewangelia według Świętego Mateusza rozdziały 1-13, (NKB NT I/1), s.541, p

8 774 Apendyks A 10 Tok narracji: Dzień cudów w Kafarnaum Córka Jaira i kobieta cierpiąca na krwotok [Mt 9, ; Mk 5,21-43; Łk 8,40-56] {R(I)PDJ, grudzień; Kafarnaum, brzeg J. Galilejskiego dom zwierzchnika synagogi Jaira} CE124 Uzdrowienie dwóch niewidomych [Mt 9,27-31] {R(I)PDJ grudzień, ten sam dzień; Kafarnaum, dom zwierzchnika Synagogi dom Jezusa w Kafarnaum, prawd. dom Szymona Piotra} CE125 Uzdrowienie opętanego niemowy [Mt 9,32-34] {R(I)PDJ grudzień, ten sam dzień; dom w Kafarnaum} 11 CE140 Mowa eucharystyczna [J 6,26-59] {29 r, kwiecień; nazajutrz po pierwszym rozmnożeniu chleba, Kafarnaum, synagoga. Tok narracji: Chleb życia, cz. IV} Z17/5. Spór o szabat i przepisy Prawa cz. 5/13 Sytuacja: Jezus wraca z Dekapolu do Kafarnaum, Po drodze uzdrawia kobietę cierpiącą na krwotok. W domu przełożonego synagogi synagogi Jaira Jezus podnosi jego córkę, która odzyskuje życie. W domostwie uzdrawia oczy dwóch niewidomych oraz wyrzuca złego ducha z opętanego niemowy, który odzyskuje mowę. Reakcja: Rodzice dziewczynki osłupieli ze zdumienia. Wieść o uzdrowieniach roznosi się po okolicy mimo zakazu Jezusa. Mimo to faryzeusze mówią: «Wyrzuca złe duchy mocą ich przywódcy». Sytuacja: Jezus wygłasza mowę eucharystyczną w której mówi m.in.: (1) Albowiem chlebem Bożym jest Ten, który z nieba zstępuje i życie daje światu. (J 6,33) Ja jestem chlebem życia. Kto do Mnie przychodzi, nie będzie łaknął; a kto we Mnie wierzy, nigdy pragnąć nie będzie. (J 6,35) (2) Ja jestem chlebem żywym, który zstąpił z nieba. Jeśli ktoś spożywa ten chleb, będzie żył na wieki. Chlebem, który Ja dam, jest moje ciało, [wydane] za życie świata. (J 6,51) Jeżeli nie będziecie jedli Ciała Syna Człowieczego ani pili Krwi Jego, nie będziecie mieli życia w sobie.(j 6,53). Reakcja Żydów i wielu uczniów: (1) Żydzi szemrali przeciwko Niemu, dlatego że powiedział: «Ja jestem chlebem, który z nieba zstąpił (J 6,41). (2) Sprzeczali się więc między sobą Żydzi, mówiąc: «Jak on może nam dać <swoje> ciało do jedzenia? (J 6,52) i wielu spośród Jego uczniów, którzy to słyszeli, mówiło: «Trudna jest ta mowa. Któż jej może słuchać?» (J 6,60), po czym (CE1582) Od tego czasu wielu uczniów Jego odeszło i już z Nim nie chodziło. (J 6,66), (CE1588) ST: Podczas gdy tłumy na cud odzyskania mowy przez niemego, być może w powiązaniu z poprzednimi cudami, reagują autentycznym uznaniem i uwielbieniem dla Jezusa: «Jeszcze się nigdy nic podobnego nie pojawiło w Izraelu!», faryzeusze zapewne autentycznie zaniepokojeni działalnością Jezusa, która coraz bardziej zaczyna być znana w Izraelu, reagują w najbardziej wrogi i perfidny sposób podważając, poddając w wątpliwość podstawy działalności uzdrowicielskiej Jezusa, oskarżając Go o posługiwanie się mocą złego ducha. ST: Żydzi oczekują od Jezusa znaku na wzór manny, którą jak rozumują, otrzymali od Mojżesza. Jezus wyjaśnia, że mannę z nieba Izraelici otrzymali nie od Mojżesza tylko od Boga oraz, że obecnie Bóg również daje im prawdziwy, chleb z nieba. NT: Tym chlebem od Ojca dającym życie, nie tylko Izraelitom ale i światu, jest osoba Jezusa (1) Żydzi szemrając, podobnie do Izraelitów na pustyni, odrzucają nadprzyrodzone posłannictwo Jezusa 4105 (2). Żydzi podważają spożywanie ciała Jezusa (jako ciała również ludzkiego) na płaszczyźnie czystości rytualnej oraz, nie zgadzają się na to, by ich życie wieczne mogło zależeć od Jezusa i ofiary jego życia. Taką zależność uznają za bluźnierstwo, tylko Bóg jest dla nich jedynym Zbawicielem. Odrzucają uczestnictwo w ciele i krwi Chrystusa Dla wielu uczniów, tych którzy odeszli, najprawdopodobniej słowa o spożywaniu ciała i krwi Syna Człowieczego były nie do zaakceptowania S. MĘDALA, Ewangelia według Świętego Jana, (NKB NT IV/1), s tamże, s tamże, s , p tamże, s , p. 6,60.

9 Apendyks A CE143 Uzdrowienie chromego nad sadzawką Betesda [J 5,2-18] {R(II)PDJ, 16 kwiecień (15 nisan), sobota; Jerozolima, sadzawka Betesda} 13 CE147 Spór o tradycję [Mt 15,1-9; Mk 7,1-13] {R(II)PDJ maj; Galilea, prawd. dom w Kafarnaum. Tok narracji: Rytualna i prawdziwa czystość, cz. I} Z17/6. Spór o szabat i przepisy Prawa cz. 6/13 Sytuacja: Jezus uzdrawia chromego który od 38 lat cierpi na swoją chorobę. Reakcja Żydów: Uzdrowionemu zarzucają «Dziś jest szabat, nie wolno ci dźwigać twoich noszy». Postawa w stosunku do Jezusa: Żydzi tym bardziej usiłowali Go zabić, bo nie tylko nie zachowywał szabatu, ale nadto Boga nazywał swoim Ojcem,czyniąc się równym Bogu. Sytuacja: U Jezusa zebrali się faryzeusze i kilku uczonych w Piśmie przybyłych z Jerozolimy. Ich uwadze nie uszło, że niektórzy z uczniów brali posiłek nieczystymi, to znaczy nie obmytymi rękami. Reakcja faryzeuszów i uczonych w Piśmie: Zadali Jezusowi pytanie: «Dlaczego Twoi uczniowie nie postępują według tradycji starszych, lecz jedzą nieczystymi rękami?» (Mk 7,5). ST:Żydzi zarzucają uzdrowionemu, że przenosząc łoże łamie przepisy szabatu. Uzdrowiony powołuje się na Jezusa, który zwolnił go, można rzec wyjątkowo, z tego przepisu mówiąc: «Wstań, weź swoje nosze i chodź!» Żydzi są oburzeni tym, że Jezus ośmielił się zwolnić uzdrowionego z przepisu Prawa (J 5,12). NT: Jezus odpowiadając Żydom «Ojciec mój działa aż do tej chwili i Ja działam» wskazuje, że Bóg Ojciec, pomimo instytucji szabatu ustanowionej da oddawania Mu czci przez człowieka działa nieprzerwanie. On, jako Syn Bozy, ma wobec tego również do tego prawo ST: W Prawie nie ma obowiązku obmywania rąk przed zwykłym posiłkiem. Faryzeusze prawdopodobnie wprowadzili obowiązek zachowania czystości rytualnej przenosząc obowiązek dotyczący kultu świątynnego (Kpł 15,11) na kontekst domu rodzinnego, niejako traktując każdego Żyda jako kapłana i stół każdego Żyda jako stół świątynny Zaniedbanie obmyć nie stanowi bezpośrednio przekroczenia Bożego przykazania, Jezus nie ustosunkowuje się bezpośrednio do zarzutu faryzeuszów, ale wykazuje im, że oni sami popełniają dużo większe przewinienie uchylając w praktyce Boże przykazanie, aby zachować swoją tradycję. Poprzez wprowadzenie praktyki zwanej korban, czyli rezerwowania jakiejś wartości materialnej, majątku jako rzeczy świętej, jako daru dla świątyni, odmawiano np. starym rodzicom utrzymania na starość, znosząc w ten sposób IV przykazanie, dotyczące czci dla rodziców. Czasownik czcij (gr. tima) oznacza bowiem nie tylko oddawania szacunku, ale i pomoc materialną jest użyty np. w (1Tm 5,3) w odniesieniu do opieki nad wdowami we wspólnocie. Jezus rozwinął naukę na temat czystości o aspekt, który faryzeusze, jak można przypuszczać pomijali: Nic nie wchodzi z zewnątrz w człowieka, co mogłoby uczynić go nieczystym; lecz to, co wychodzi z człowieka, to czyni człowieka nieczystym. (Mt 7,15), (CE1668) KKB, s. 507, p K. ROMANIUK, A. JANKOWSKI, L. STACHOWIAK, Komentarz Praktyczny do Nowego Testamentu, tom 1, (KPNT 1), Poznań 1999, s. s. 452, p A. PACIOREK, Ewangelia według Świętego Mateusza rozdziały 14-28, (NKB NT I/2), s. 72, p. 2.

10 776 Apendyks A 14 CE153 Nowe żądanie znaku znaki czasu [ Mt 16,1-4; Mk 8,11-13] {R(II)PDJ, czerwiec; Magdala drugi brzeg, okolice Betsaidy. Tok narracji: Żądanie znaku przez faryzeuszy oraz saduc. i przestroga przed nimi, cz. I} 15 CE163 Podate k na świątynię [Mt 17,24-27] {R(II)PDJ; sierpień, Kafarnaum} 16 CE175 Spory w czasie święta. Nauczanie Jezusa w świątyni [J 7,14-36] {R(II)PDJ, prawd. 17 październik; Jerozolima, Świątynia, dziedziniec zewnętrzny} Z17/7. Spór o szabat i przepisy Prawa cz. 7/13 Sytuacja: Przystąpili do Niego faryzeusze i saduceusze i wystawiając Go na próbę, prosili o ukazanie im znaku z nieba. (Mt 16,1) Jezus zarzucił im, że nie potrafią rozpoznawać znaków czasu. Zapowiedział, że żaden znak nie będzie danu obecnemu plemieniu oprócz znaku Jonasza. Reakcja faryzeuszów i saduceuszów: Nie jest opisana. Jezus po udzieleniu odpowiedzi oddalił się łodzią na drugą stronę. Sytuacja: Poborcy didrachmy pytają Piotra w nieobecności Mistrza: «Wasz Nauczyciel nie płaci didrachmy?». Piotr odpowiada twierdząco, lecz później Jezus każe ten poda-tek zapłacić. Jezus zaznacza jednak, że istnieją wyjątki w płaceniu podatków, mając być może na myśli siebie i apostołów. Reakcja: Należy przypuszczać, że poborca otrzymał podatek. Sytuacja: Jezus przybywa w połowie świąt do świątyni i naucza. Żydzi m.in.1) dziwią się: «Skąd zna on Pisma, skoro się nie uczył?» 2) zarzucają Jezusowi obsesję na punkcie, że ktoś chce go zabić, 3) dziwią się, czy na pewno zwierzchnicy uznali Jezusa za Mesjasza, skoro jest wiadome skąd Jezus pochodzi 4) zastanawiają się nad słowami Jezusa: Będziecie Mnie szukać i nie znajdziecie, a tam, gdzie Ja będę, wy pójść nie możecie?». Jezus naucza i dialoguje z Żydami. Reakcja: Tłum mówi o Jezusie w podnieceniu z ciekawością. Faryzeusze wysyłają strażników aby Jezusa pojmać (Jezus się oddala). ST: Adwersarze Jezusa domagają się znaku z nieba. Może to oznaczać doniosłość znaku, lub również pochodzenie znaku. Jeśli z nieba, to od Boga, mozna się domyślać, że nie powinno to być zwykłe uzdrowienie, być może cud dokonany w przyrodzie doskonalym, przykladem jest manna na pustyni. Warto zauważyć, że żądanie pojawia się w bezpośrednim sąsiedztwie znaku rozmnożenia chleba. Jezus odpowiadając, uzmysławia oponentom, że szukają uzasadnienia dla swej wiary, gdyż nie potrafią rozpoznawać znaków czasu, czyli nastałej ery mesjańskiej, mimo, że potrafią przewidywać pogodę ze znaków nieba. Jezus pytając się retorycznie Czemu to plemię domaga się znaku?, zwraca uwagę, że Jego orędzie nie jest przyjmowane. NT: Wyrzucając przewrotność i wiarołomność zapowiada tylko znak Jonasza. Tym znakiem jest On sam i Jego Pascha. Jezus zaprzestaje dalszego przekonywania, gdyż wobec postawy faryzeuszów i saduceuszów jest ono bezsensowne ST: Podatek świątynny został wprowadzony w czasach niewoli na potrzeby kultu i wynosił połowę szekla (Wj 20,13). W czasach Jezusa wydaje się, że jego płacenie było w pewnym sensie dobrowolne, ale na pewno dobrze widziane, jako znak przynależności do Izraela Szekl (sykl) to moneta świątynna, której równały się dwie greckie didrachmy, czyli tetradrachma albo ew. stater. Jezus podając przykład, że synowie ziemskich królów nie płacą podatku, to również Jezus i Jego uczniowie, jako członkowie Izraela, dla których Bóg jest ich Ojcem i Królem, nie powinni płacić podatku wyznaczanego w imieniu Boga. Jezus nie zwraca się przeciw Świątyni, ale przeciw wyobrażeniu, że podatek jest właściwym sposobem jej utrzymania NT: 1) Jezus odpowiadając w kwestii autoytetu swojego nauczania, mówi, że jest posłanym przez Boga Ojca, nie głosi swojej nauki. 2) Tłum nie zna jeszcze zamiarów zwierzchników zabicia Jezusa. Jezus wykazuje, że Ci którzy usilują Go zabić, nie zachowują Prawa. 3) W niektórych kręgach żydowskich uważano, że pochodzenie Mesjasza powinno być nieznane Jezus odpowiada: I Mnie znacie, i wiecie, skąd jestem. Ja jednak nie przyszedłem sam z siebie; lecz prawdomówny jest Ten, który Mnie posłał, którego wy nie znacie (J 7,28), co oznacza, że choć Żydzi Jego pochodzenie ludzkie znają, to samo posłannictwo Jezusa jest dla nich zakryte ) Jezus słowami pójdę do Tego, który Mnie posłał zapowiada swoje odejście i zbawczą misję, która w pierwszym rzędzie będzie dotyczyć pogan, dlatego do Żydów odnoszą się słowa Będziecie Mnie szukać i nie znajdziecie A. PACIOREK, Ewangelia według Świętego Mateusza rozdziały 14-28, (NKB NT I/2), s A. PACIOREK, Ewangelia według Świętego Mateusza rozdziały 14-28, (NKB NT I/2), s. 196n A. PACIOREK, Ewangelia według Świętego Mateusza rozdziały 14-28, (NKB NT I/2), s. 198, p S. MĘDALA, Ewangelia według Świętego Jana, (NKB NT IV/1), s S. MĘDALA, Ewangelia według Świętego Jana, (NKB NT IV/1), s. 646, p

11 Apendyks A CE176 Źródło wody żywej [J 7,37-53] {R(II)PDJ, 19 październik; Jerozolima, Świątynia, dziedziniec zewnętrzny} 18 CE177 Kobiet a cudzołożna [J 8,1-11] {R(II)PDJ, 20 październik; Jerozolima, Góra Oliwna Świątynia, dziedziniec zewnętrzny Z17/8. Spór o szabat i przepisy Prawa cz. 8/13 Sytuacja: Jezus zapowiada wylanie Ducha Świętego w uroczystych słowach: «Jeśli ktoś jest spragniony, a wierzy we Mnie niech przyjdzie do Mnie i pije! Jak rzekło Pismo: Rzeki wody żywej popłyną z jego wnętrza». Reakcja: W tłumie powstał rozłam z powodu Jezusa, jedni uważa-li, że to jest Mesjasz, inni, że nie, z powodu ich zdaniem niezgodności genealogii Jezusa z zapowiedzią Pisma. Arcykapłani i faryzeusze wysłali strażników aby pojmać Jezusa. Strażnicy tego jednak nie uczynili z powodu tłumu i wrażenia jakie wywarła na nich mowa Jezusa. Sytuacja: Po zakończeniu obchodów Święta Namiotów w Jerozolimie Jezus pojawił się następnego dnia w świątyni i prowadził nauczanie. Uczeni w Piśmie i faryzeusze przyprowadzili do Jezusa kobietę dopiero co pochwyconą na cudzołóstwie, z zapytaniem co należy z tą kobietą uczynić, w domyśle jak ukarać, podpowiadając, że Prawo Mojżeszowe przewiduje w takiej sytuacji ukamienowanie. Jezus odpowiedział: «Kto z was jest bez grzechu, niech pierwszy rzuci w nią kamieniem». Reakcja: Wszyscy odeszli, poczynając od starszych aż do ostatnich. Jezus wobec braku oskarżycieli odesłał kobietę ze słowami: «I Ja ciebie nie potępiam. Idź i odtąd już nie grzesz». ST: Jednym z elementów obchodzenia święta namiotów była codzienna, uroczysta procesja do źródła Siloe, aby zaczerpnąć z niego wodę 4116, NT: Jezus wydaje się nawiązywać do tego obrzędu, jak również do wyprowadzenia wody ze skały na pustyni Horeb przez Mojżesza (Wj 17), którego pamiątką jest wspomniany obrzęd. Zapowiada Ducha, którego otrzymają wierzący, wtedy gdy Jezus zostanie uwielbiony (J 7,39). ST: Prawo Mojżeszowe przewidywało karę zabicia przez ukamienowanie w przypadku cudzołóstwa mężczyzny i zamężnej kobiety (Pwt 22,22n) kara była wymierzana obu wspólnikom Przepisy prawa wymagały, aby świadkowie przestępstwa byli absolutnie wiarygodni i wolni od jakichś podejrzeń (Dn 13,45), oni rozpoczynali egzekucję o tym, w nieco innym kontekście (Pwt 13,10; 17,7). Być może jest tak, że prośba skierowana do Jezusa o rozstrzygnięcie tej sprawy jest swego rodzaju pułapką, gdyż Rzymianie zabronili Żydom prawa wykonywania wyroków śmierci wynikających z Prawa Mojżeszowego (J 18,31). Jeśli Jezus uzna kobietę za winną zgodnie z Prawem, to będzie to wbrew Rzymowi, gdyż takiego wyroku nie będzie można wykonać, jeśli Jezus uniewinni kobietę będzie to wbrew Prawu. Jezus wybrał, można powiedzieć, Salomonowe rozwiązanie odwołując się do casusu przewidywanej przez Prawo wiarogodności i niewinności świadka jeśli znajdzie się świadek bez grzechu, a tylko taki ma prawo grzech kobiety osądzić, to mówiąc wprost: wykonajcie teraz ten wyrok. Ponieważ wszyscy wyszli, zatem wobec braku oskarżycieli, można powiedzieć, że sprawa została samoistnie zawieszona. W ten sposób Jezus uniknął pułapki kwestionowania albo Prawa, albo władzy Rzymu, a kobieta została ocalona W tym wydarzeniu w jakiejś mierze od wyboru losu kobiety przez Jezusa zależy los samego Jezusa. Może nieprzypadkiem ta scena ma miejsce w sąsiedztwie Święta Namiotów, gdzie na samym początku tego święta (10. Tishri) stawiano przed namiotem spotkania dwa kozły, z których wybierano poprzez losowanie jednego, który był ofiarą dla Boga, a drugi jako zły kozioł, symbolizujący grzechy narodu był wypędzany na pustynię S. MĘDALA, Ewangelia według Świętego Jana, (NKB NT IV/1), s G. RICCIOTTI, Życie Jezusa Chrystusa, s S. MĘDALA, Ewangelia według Świętego Jana, (NKB NT IV/1), s KKB, s. 1144, p S. MĘDALA, Ewangelia według Świętego Jana, (NKB NT IV/1), s. 665.

12 778 Apendyks A Z17/9. Spór o szabat i przepisy Prawa cz. 9/13 19 CE178 Światłość wobec ciemności [J 8,12-20] {R(II)PDJ, październik; Jerozolima, Świątynia, przy skarbcu; kolejny dzień} 20 CE179 Jezus Synem Przedwiecznym [J 8,21-30] {R(II)PDJ, październik; Jerozolima, Świątynia; kolejny dzień. Tok narracji: Przedwieczne synostwo Jezusa, cz. I} CE180 Wolność Chrystusowa [J 8,31-47] {R(II)PDJ, październik; Jerozolima, Świątynia; ten sam dzień. Tok narracji: Przedwieczne synostwo Jezusa, cz. II} CE181 Jezus a Abraham [J 8,48-59] {R(II)PDJ, październik; Jerozolima, Świątynia; ten sam dzień. Tok narracji: Przedwieczne synostwo Jezusa, cz. III.} Sytuacja: Jezus przemawiając w świątyni mówi o sobie: «Ja jestem światłością świata. Kto idzie za Mną, nie będzie chodził w ciemności, lecz będzie miał światło życia». Mówi, że świadczy o sobie On sam i Jego Ojciec. Reakcja: Faryzeusze zarzucają najpierw Jezusowi, że świadczy o sobie On sam. Na odpowiedź Jezusa, że świadczy o Nim także Jego Ojciec, pytają o Ojca. Sytuacja: Jezus występuje teraz w roli sędziego (poprzednie Jego mowy w świątyni miały bardziej obronny charakter) Mówi o tym, że warunkiem zwycięstwa na grzechem i śmiercią jest wiara w Syna Człowieczego. Trwanie w nauce Jezusa prowadzi do prawdy, która wyzwala. Istotne są również czyny, gdyby słuchający go Żydzi byli dziećmi Abrahama, to nie usiłowaliby go zabić. Jezus mówi o tym, że kto zachowa jego naukę nie zazna śmierci na wieki. Dalej Jezus objawia swoją boską świadomość i posłannictwo m.in. w słowie: «Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam: Zanim Abraham stał się, JA JESTEM» (J 8,58). Reakcja: Wielu Żydów uwierzyło w Niego. Nie chcieli jednak przyjąć nauki, że dopiero poznają prawdę, która ich wyzwoli, bo przecież jako dzieci Abrahama już są wolni. Na zarzuty, że nie przyjmowanie posłannictwa Jezusa świadczy o ich zatwardziałości, Żydzi zareagowali stwierdzeniem, że Jezus jest opętany przez złego ducha. Na formułę objawieniową JA JESTEM Żydzi porwali kamienie by rzucić w Jezusa. Jezus się ukrył. ST: Jezus ma pełne prawo składania o sobie świadectwa, gdyż tylko On ma pełną świadomość swojej misji: wiem, skąd przyszedłem i dokąd idę. Mimo to dla pełniejszego przekonania swoich rozmówców przywołuje zasadę dwóch świadków, powołując się przy tym na świadectwo swojego Ojca. NT: Na pytanie faryzeuszów o przedstawienie Ojca odpowiedź Jezusa brzmi, że Ojca można poznać przez poznanie Jezusa i w ten sposób można również poznać świadectwo Ojca dotyczące Syna. NT: Wiara w Syna Bożego otwiera drogę do uwolnienia od grzechu, prowadzi do wolności i prawdy, a w konsekwencji do życia wiecznego. Wolność przyniesioną przez Chrystusa Żydzi jednak odrzucają odwołując się do przyjaźni Abrahama z Bogiem i wynikającej z niej wolności, którą oni, jako dzieci Abrahama, dumnie dziedziczą S. MĘDALA, Ewangelia według Świętego Jana, (NKB NT IV/1), s K. ROMANIUK, A. JANKOWSKI, L. STACHOWIAK, Komentarz, (KPNT 1), s. 486.

13 Apendyks A CE182 Uzdrowienie niewidomego od urodzenia [J 9,1-41] {R(II)PDJ, szabat, przyp. 22 październik; Jerozolima, niedaleko Świątyni. Tok narracji: Jezus dobrym pasterzem, cz. I} 22 CE207 Uzdrowienie kobiety w szabat [Łk 13,10-17] {R(II)PDJ, grudzień, szabat; Judea, synagoga} 23 CE209 Chrystus jedno z Ojcem [J 10,22-39] {R(II)PDJ, grudnia, Święto Poświęcenia Świątyni; Jerozolima, Świątynia, portyk Salomona} Z17/10. Spór o szabat i przepisy Prawa cz. 10/13 Sytuacja: Jezus kładzie błoto na oczy niewidomego i każe mu się przemyć w sadzawce Siloam niewidomy odzyskuje wzrok. Reakcja faryzeszów jest podzielona: 1) Negatywna: «Człowiek ten nie jest od Boga, bo nie zachowuje szabatu». 2) Dopuszczająca Boże posłannictwo Jezusa: «Ale w jaki sposób człowiek grzeszny może czynić takie znaki?». Sytuacja: Jezus uzdrawia w synagodze kobietę, która od 18 lat cierpiała na ducha niemocy i nie mogła się wyprostować. Reakcja przełożonego synagogi: leczyć należy się w sześć dni, które Pan Bóg stworzył dla pracy, a nie w szabat. Sytuacja: Podczas Święta Poświęcenia Świątyni Żydzi pytają Jezusa, czy jest On Mesjaszem (w oryginale gr. Chrystusem)? Jezus odpowiada, że Jego czyny świadczą o Nim, a tym, którzy podążają za Nim, jak owce za pasterzem, On daje życie wieczne. Po słowach Ja i Ojciec jedno jesteśmy Żydzi chcą go ukamienować, za to, że się czyni równym Bogu. Jezus jeszcze dopowiada, że jest Synem Bożym, jako Ten, którego Ojciec poświęcił i posłał na świat, oraz jako ten, który wykonuje dzieła swojego Ojca, które świadczą o Nim i o Ojcu. Reakcja: Żydzi najpierw próbują Jezusa ukamienować, a potem starają się go pojmać. ST: Naruszenie szabatu, o które oskarżają Jezusa faryzeusze, to gest uczynienia błota ze śliny i prochu. NT: Jezus uzdrawiając pełni wolę Bożą, słowa uzdrowionego: Wiemy, że Bóg nie wysłuchuje grzeszników, ale wysłuchuje każdego, kto jest czcicielem Boga i pełni Jego wolę. Od wieków nie słyszano, aby ktoś otworzył oczy niewidomemu od urodzenia. (J 9,31-32). Jezus mówi, że jego misją jest przeprowadzenie sądu i stosunek do tego znaku uzdrowienia stanowi również kryterium tego sądu (J 9,39): «Przyszedłem na ten świat, aby przeprowadzić sąd, żeby ci, którzy nie widzą, przejrzeli, a ci, którzy widzą, stali się niewidomymi». ST:Jezus odwołuje się do nagminnego przekraczania prawa szabatu podczas prowadzenia zwierząt do wodopoju, w szabat bowiem nie wolno odwiązywać powroza trzymającego zwierzę na uwięzi. Faryzeusze na to pozwalali jednak, przy zachowaniu pewnych dodatkowych reguł: np. podczas prowadzenia zwierzęcia do wodopoju nie można było nic nieść ze sobą, zwierzę nie można było poić prosto z wiadra, etc Szabat, oprócz odniesienia do odpoczynku Boga, jest również świętowaniem wyzwolenia z niewoli egipskiej. Jezus poprzez swój czyn miłosierdzia wyzwala kobietę z więzów szatana i przywraca jej radość świętowania szabatu. ST: Wyrażenie Jeżeli Ty jesteś Chrystusem, powiedz nam otwarcie, ma ścisły związek z tytułem Mesjasza Jezus jednak tego tytułu nigdy w stosunku do swojej osoby nie użył. Jezus unikał w ten sposób konotacji politycznych i narzucenia sobie roli przywódcy narodowego, jakie pod okupacją rzymską były nieuchronne NT: Żydzi chcą ukamienować Jezusa, gdy stwierdza On swoją boską naturę, identyczną z Ojcem, gdyż uważają tą wypowiedź Jezusa za bluźnierstwo Ponowna reakcja Żydów w postaci próby pojmania Jezusa następuje, gdy Jezus mówi, że jest Synem Bożym, którego Ojciec poświęcił i posłał na świat i wzywa do opowiedzenia się za Nim, przynajmniej na podstawie dzieł, które czyni F. MICKIEWICZ, Ewangelia według Świętego Łukasza rozdziały 12-24, (NKB NT III/2), s S. MĘDALA, Ewangelia według Świętego Jana, (NKB NT IV/1), s S. MĘDALA, Ewangelia według Świętego Jana, (NKB NT IV/1), s. 779.

14 780 Apendyks A 24 CE214 Nowe uzdrowienie w szabat uzdrowienie z wodnej puchliny [Łk 14,1-6] {R(III)PDJ, styczeń, szabat; Perea, w domu przywódcy faryzeuszów} 25 CE232 Nierozerwalność małżeństwa [Mt 19,3-9; Mk 10,2-12] {R(III)PDJ, luty; Perea, miejsce publicznego nauczania} 26 CE251 Wypędzenie przekupniów [Mt 21,10-13; Mk 11,15-17; Łk 19,45-46] {Niedziela przed ostatnią Paschą; Świątynia, Dziedziniec Pogan} Z17/11. Spór o szabat i przepisy Prawa cz. 11/13 Sytuacja: Jezus będąc zaproszonym w szabat do domu przywódcy faryzeuszów uzdrawia człowieka chorego na wodną puchlinę. Reakcja uczonych w Prawie i faryzeuszów: milczenie, brak odpowiedzi na pytanie Jezusa o to czy wolno uzdrawiać w szabat. Sytuacja: faryzeusze zadają Panu Jezusowi pytanie: «Czy wolno oddalić swoją żonę z jakiegokolwiek powodu?», motywując to tym, że Mojżesz dopuszczał taką możliwość, pozwalając napisać list rozwodowy. Konkluzja odpowiedzi Jezusa zawiera się w słowach: Co więc Bóg złączył, tego niech człowiek nie rozdziela. Reakcja faryzeuszów: nie jest opisana. Sytuacja: Jezus wkracza do Świątyni przez Bramę Złotą na Dziedziniec Pogan. Jest to Niedziela Mesjańskiego wjazdu do Jerozolimy, ew. najdalej poniedziałek. Jezus wszedł do świątyni i wyrzucił wszystkich sprzedających i kupujących w świątyni; powywracał stoły tych, którzy zmieniali pieniądze, oraz ławki sprzedawców gołębi (Mt 21,12). Reakcja: Kiedy doszło to do arcykapłanów i uczonych w Piśmie, szukali sposobu, jak by Go zgładzić (Mk 11,18a). ST: Człowiek chory na puchlinę 4126, 4127 mógł wejść do domu faryzeusza sam, lub mógł być tam nawet sprowadzony przez samych faryzeuszy. Faryzeusze dyskretnie milczą na pytania zadawane przez Jezusa. Na pytanie Jezusa, czy wolno w szabat uzdrawiać, czy też nie, ani nie odpowiadają twierdząco, bo się z tym w pełni nie zgadzają, ani nie odpowiadają negująco, bo uzdrowienie człowieka przez Jezusa stawiałoby osłabiałoby ich rację. Na pytanie Jezusa czy wolno wyciągnąć wołu lub syna ze studni w dzień szabatu, odpowiedź wydaje się oczywista pisma rabinistyczne z czasów Jezusa, potwierdzają, że ratowanie wołu lub dziecka z takiej opresji w dzień szabatu jest jak najbardziej dopuszczalne. Mimo to, faryzeusze, nie chcąc przyznać racji Jezusowi, nie odpowiadają. Jezus bowiem w domyśle stawia wniosek, że tym bardziej należy zatroszczyć się o los chorego, którego choroba jest niebezpieczna dla jego życia. ST: Rozporządzenie Mojżesza dotyczące rozwodu jest zawarte w (Pwt 24,1-4). List rozwodowy, był to urzędowy dokument podający przyczynę rozwodu. Uprawniał on również kobietę do powtórnego małżeństwa. Faryzeusze uważają to rozporządzenie za przykazanie, podczas gdy Jezus uświadamia im, że jest to jedynie dopuszczenie, zezwolenie udzielone przez Mojżesza ze względu na zatwardziałość ich serca Jezus argumentuje, że od początku tak nie było, powołując sie na wersety z Księgi Rodzaju (Rdz 1,27; 2,24). Związek kobiety i mężczyzny w małżeństwie stanowiący nierozerwalną jedność, jedno ciało, ma swoją przyczynę w pierwotnym twórczym zamyśle Boga, który tak właśnie na początku stworzył człowieka. ST: Wydarzenie ma miejsce na Dziedzińcu Pogan. Tutaj sprzedawano zwierzęta składane na ofiarę, oraz wymieniano pieniądze w celu opłacenia podatku świątynnego. Stoły bankierów były ustawiane już 25. Adar, trzy tygodnie przed świętem Paschy. Jezus występuje więc przeciw pewnemu tradycyjnemu zwyczajowi, który sam w sobie miał wspierać funkcjonowanie świątyni, jednak, przekraczając pewne wyznaczone granice, zaczął zagrażać świątyni w sensie poszanowania świętości miejsca. Czyn Jezusa należy jednak traktować nie w kategoriach doraźnych, co raczej symbolicznych. Na ogół się przyjmuje, że jest to protest przeciwko niegodnym praktykom i próba przywrócenia świętości świątyni, oraz być może również symbol zapowiadający zburzenie świątyni K. ROMANIUK, A. JANKOWSKI, L. STACHOWIAK, Komentarz, (KPNT 1), s F. MICKIEWICZ, Ewangelia według Świętego Łukasza rozdziały 12-24, (NKB NT III/2), s. 120n A. PACIOREK, Ewangelia według Świętego Mateusza rozdziały 14-28, (NKB NT I/2), s A. PACIOREK, Ewangelia według Świętego Mateusza rozdziały 14-28, (NKB NT I/2), s. 320.

15 Apendyks A CE257 Pytanie o władzę [Mt 21,23-27; Mk 11,27-33; Łk 20,1-8] {Wtorek Wielkiego Tygodnia; Świątynia Jerozolimska, Dziedziniec Pogan. Tok narracji: Ostatnie publiczne nauczanie Jezusa, cz. I} 28 CE260 Usiłowanie pochwycenia Jezusa [Mt 21,45-46; Mk 12,12; Łk 20,19] {Wtorek Wielkiego Tygodnia; Świątynia Jerozolimska, Dziedziniec Pogan. Tok narracji: Ostatnie publiczne nauczanie Jezusa, cz. IV} 29 CE262 Sprawa podatku [Mt 22,15-22; Mk 12,13-17; Łk ] {Wtorek Wielkiego Tygodnia; Świątynia Jerozolimska, Dziedziniec Pogan. Tok narracji: Ostatnie publiczne nauczanie Jezusa, cz. VI} Z17/12. Spór o szabat i przepisy Prawa cz. 12/13 Sytuacja: Jezus naucza w świątyni lud. Arcykapłani, uczeni w Piśmie i starsi mając na myśli niedawne oczyszczenie Świątyni i widząc publiczne nauczanie Jezusa, zadają Jezusowi pytanie jakim prawem to czyni. Jezus odwołuje się do Jana Chrzciciela, pytając czy chrzest Janowy pochodził od Boga czy od ludzi. Reakcja: Kapłani nie odpowiedzieli. Wobec stwierdzenia Jezusa, że wobec tego On im również nie odpowie, nie zadawali już więcej pytań. Sytuacja: Jezus przedstawia dwie przypowieści (CE ): Przypowieść o dwóch synach i Przypowieść o przewrotnych rolnikach. Reakcja: Arcykapłani i faryzeusze odnieśli te przypowieści do siebie. Starali się go pochwycić, lecz bali się tłumów. Najprawdopodobniej na chwilę odeszli (Mk 12,12). Sytuacja: Kilku faryzeuszy i zwolenników Heroda zadało Jezusowi pytanie: Czy wolno płacić podatek cezarowi, czy nie? Jezus rozstrzygnął, że skoro na monecie, którą jest płacony podatek, widnieje wizerunek cesarza, to «Oddajcie więc cezarowi to, co należy do cezara, a Bogu to, co należy do Boga». Reakcja: Adwersarze zadziwieni Jego odpowiedzią, zamilkli. ST: Zachowawcza odpowiedź reprezentantów Sanhedrynu, czyli jakby brak własnego osądu działalności Jana Chrzciciela, stawia pod znakiem zapytania ich prawo do osądzania działalności Jezusa. Skoro nie chcą, czy nie potrafią, osądzić działalności Jana, która w domyśle pytania Jezusa pochodziła z nieba, to Jezus również woli poprzestać na nieudzieleniu odpowiedzi w kwestii pytania kapłanów o uprawomocnienie własnej działalności. ST: Warto zwrócić uwagę, na to, że jest to jeden z nielicznych przykładów, kiedy nauczanie Jezusa zostało przyjęte przez przeciwników Jezusa bez negowania i zadawania pytań Niestety owo przyjęcie nauczania nie zaowocowało skruchą, tylko jeszcze większą wściekłością. ST: Podatek osobowy, o który pytają fayzeusze i zwolennicy Heroda, był ustalany na podstawie spisów i wynosił prawdopodobnie corocznie jeden denar. Nie wszystkim Żydom podobało się płacenie podatków, zwłaszcza płacenie Rzymianom. Jezus nie udzielił odpowiedzi wprost twierdzącej, ale zachęcił do osobistego rozeznania obowiązków podatkowych w ramach zależności od władz, którym się podlega. Dołączyć bowiem tu możemy jeszcze przez analogię podatek świątynny, nigdy nie płacony jednak w rzymskiej walucie. Jako dotyczący tego podatku można zinterpretować zwrot co należy się do Boga, choć oczywiście Bogu należy się znacznie więcej i zwrot ma dużo szersze znaczenie. W tej kwestii Jezus był daleki od uznawania przymusu podatkowego (por. CE163 Podatek na świątynię), tak więc zwrot ten może oznaczać również osobiste rozeznanie własnych zobowiązań wobec Boga KKB, s