Waloryzacja świadczeń pieniężnych a problem zwłoki.

Transkrypt

1 Dr Niezbecka Elżbieta adiunkt UMCS Lublin Waloryzacja świadczeń pieniężnych a problem zwłoki. 1. Uwagi ogólne. Nowelizacja kodeksu cywilnego przeprowadzona ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny 1 stawia wymiar sprawiedliwości przed zupełnie nowymi problemami, dotychczas w orzecznictwie nie uwzględnianymi. Jednym z takich problemów jest waloryzacja świadczeń pieniężnych mająca ogromne znaczenie w obecnej sytuacji gospodarczej. Przez ostatnie dziesięciolecia waloryzacja pozbawiona była jakiegokolwiek znaczenia rygorystycznego stosowania w praktyce zasady nominalizmu 2. Nowy przepis art k.c. statuując w 1 zasadę nominalizmu przy wykonywaniu zobowiązań pieniężnych, jednocześnie przewiduje możliwość przeprowadzenia ich waloryzacji w umowie ( 2) lub na drodze sądowej ( 3). Waloryzacja świadczeń pieniężnych jest zagadnieniem bardzo trudnym i skomplikowanym, a rozwiązywania problemów nie ułatwia brak literatury i ustalonego orzecznictwa dotyczących wykładni art. 358 k.c. Trudności te potęguje jeszcze charakter tego przepisu, który należy do kategorii klauzul generalnych 3 zapewniających szczególną elastyczność w stosowaniu prawa poprzez przerzucenie oceny konkretnego stanu faktycznego na organ stosujący prawo. Klauzule generalne posługują się zwrotami ogólnymi, niedookreślonymi i ocena czy wszystkie kryteria określone w danym przepisie zostały spełnione należy do wyłącznej kompetencji sądu. Dlatego też bardzo ważne jest zachowanie pewnego umiaru i szczególnej 77

2 REJENT Nr 4 - sierpień 1991 r. ostrożności w posługiwaniu się klauzulą, staranne wyważenie interesów stron danego stosunku prawnego, tak by nie naruszyć tych interesów i nie prowadzić do pokrzywdzenia żadnej ze stron. Podstawowym zadaniem waloryzacji jest korygowanie skutków zmiany wartości pieniądza, zwłaszcza w zobowiązaniach trwających dłuższy okres. Obowiązująca - do chwili nowelizacji kodeksu cywilnego - zasada nominalizmu przy wykonywaniu zobowiązań pieniężnych całym ryzykiem związanym ze zmianą siły nabywczej pieniądza obciążała wyłącznie wierzyciela, co w wielu wypadkach prowadziło do oczywistego wzbogacenia się dłużnika jego kosztem. Dopuszczalność przeprowadzenia waloryzacji pozwala na inne rozłożenie tego ryzyka, nie powinna jednak z kolei prowadzić do przerzucenia całego ciężaru wyłącznie na dłużnika, gdyż mogłoby to okazać się dla niego krzywdzące i w pewnych sytuacjach prowadzić do wzbogacenia wierzyciela kosztem dłużnika. Swoje rozważania ograniczam wyłącznie do jednego z takich problemów, a mianowicie wpływu zwłoki na waloryzację świadczeń pieniężnych. Zwłoka może bowiem wywierać różnorodny wpływ na uprawnienia stron, gdyż stanowi jeden z wypadków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Chodzi - przede wszystkim - o ustalenie sytuacji prawnej strony będącej w zwłoce w świetle przepisu art k.c. Nie ulega jednak wątpliwości, że zwłoka strony określonego stosunku prawnego nie może mieć ujemnego wpływu na sytuację prawną drugiej strony, a więc nie może pogarszać położenia strony nie będącej w zwłoce. Strona, która nie jest w zwłoce w stosunku do określonego zobowiązania pieniężnego zawsze może żądać waloryzacji świadczenia. Jej interesy podlegają bowiem ochronie przewidzianej w art k.c., oczywiście o ile zostaną spełnione wszystkie przesłanki żądania w tym przepisie określone. Wydaje się też dopuszczalne żądanie odszkodowania za szkodę poniesioną na skutek zwłoki, jeżeli strona udowodni jej istnienie i wysokość. Waloryzacja świadczeń pieniężnych nie pochłania skutków zwłoki, roszczenia odszkodowawcze są niezależne od roszczeń z tytułu waloryzacji i jako takie mogą być dochodzone jednocześnie. 78

3 Waloryzacja świadczeń pieniężnych a problem zwłoki Na gruncie kodeksu cywilnego w zwłoce może znajdować się bądź dłużnik (art. 476 k.c.), bądź wierzyciel (art k.c.). Określenie wpływu zwłoki na waloryzację świadczeń pieniężnych wymaga odrębnego potraktowania zwłoki dłużnika i zwłoki wierzyciela, a nadto rozstrzygnięcia problemu odsetek należnych wierzycielowi - w razie zwłoki dłużnika w wykonaniu świadczenia pieniężnego podlegającego waloryzacji. 2. Wpływ zwłoki dłużnika na waloryzację świadczeń. W terminologii kodeksu cywilnego zwłoka dłużnika jest to opóźnienie w spełnieniu świadczenia spowodowane okolicznościami, za które ponosi on odpowiedzialność (art. 476 k.c.) 4, a więc jest to jeden z wypadków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania określonych w treśoi art. 471 k.c., który jest szczegółowo uregulowany w kodeksie (art k.c.). Zobowiązany, który nie wykonał świadczenia w terminie i popadł w zwłokę, swoim postępowaniem naruszył obowiązujące prawo, a nadto jego postępowanie należy ocenić negatywnie także w płaszczyźnie zasad współżycia społecznego. Nie może zaś powoływać się na zasady współżycia społecznego, ten kto sam tych zasad nie przestrzega 5. Dłużnik, który nie spełnił świadczenia w terminie wyrządza wierzycielowi szkodę i ciąży na nim obowiązek jej naprawienia. W świetle obowiązujących przepisów kodeksu cywilnego skutki zwłoki są dla dłużnika wyłącznie negatywne, nie mogą więc po stronie dłużnika powstać jakiekolwiek skutki pozytywne. Inaczej mówiąc z faktu swego nagannego postępowania dłużnik nie może osiągać dla siebie korzyści. Interesy dłużnika będącego w zwłoce nie podlegają ochronie. Dłużnik taki nie może żądać waloryzacji świadczenia, które ma spełnić, czyli nie może domagać się ulg w jego wykonaniu. Należy bowiem podzielić pogląd Z. Gawlika, że udzielenie dłużnikowi będącemu w zwłoce ulg w wykonaniu zobowiązania naruszałoby zasady współżycia społecznego. Przyjęcie innego rozwiązania byłoby z reguły krzywdzące dla wierzyciela i w praktyce prowadziłoby do obejścia przepisów regulujących skutki niewykonania lub nienależytego wykonania 79

4 REJENT Nr 4 - sierpień 1991 r. zobowiązania. Wierzyciel ponosi określoną stratę spowodowaną niewykonaniem zobowiązania w terminie, przyznanie zaś dłużnikowi, który tę stratę spowodował, ulg w wykonaniu świadczenia na podstawie art k.c., bez wątpienia rozmiar strat wierzyciela by powiększyło i w efekcie doprowadziłoby do uniemożliwienia naprawienia szkód. Tak więc dłużnikowi będącemu w zwłoce w wykonaniu świadczenia pieniężnego należy odmówić możliwości skorzystania z ochrony przewidzianej w art k.c. Sąd nie może dokonać korzystnej dla dłużnika modyfikacji zobowiązania, jeśli żądanie takie zgłosił po chwili popadnięcia w zwłokę w stosunku do świadczenia mającego podlegać waloryzacji. Powyższe rozwiązanie nie powinno budzić wątpliwości, jeżeli zdarzenie uzasadniające waloryzację miało miejsce już po chwili popadnięcia przez dłużnika w zwłokę. Pewne wątpliwości natomiast mogą powstać, gdy zdarzenie będące warunkiem waloryzacji miało miejsce przed momentem popadnięcia w zwłokę. Generalnie i w tym wypadku należałoby odmówić dłużnikowi ochrony, chyba że przed nadejściem terminu spełnienia świadczenia (czyli przed popadnięciem w zwłokę) zwrócił się do wierzyciela o przyznanie mu określonych ulg w spełnieniu świadczenia lub zmianę wysokości świadczenia, a żądanie takie było uzasadnione wobec istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza. Odmowa uregulowania przez wierzyciela spornej kwestii w drodze umowy zawartej z dłużnikiem może w pewnych okolicznościach stanowić uzasadnienie dokonania waloryzacji przez sąd. Możliwość taką należałoby jednak dopuścić tylko wówczas, gdy dłużnik przed datą wymagalności świadczenia usiłował dojść do porouzmienia z wierzycielem, czyli wykazał minimum troski o swoje interesy. Z reguły bowiem można w takiej sytuacji uznać, że nie spełniając świadczenia w terminie, dłużnik dopuszcza się jedynie opóźnienia w jego wykonaniu, a nie zwłoki. Niemożliwość dojścia do porozumienia z wierzycielem w przedmiocie waloryzacji jest z reguły okolicznością, za którą dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Uznanie więc postępowania dłużnika za zwykłe opóźnienie (art. 476 zd. 2 k.c.) pozwala na udzielenie mu ochrony i przyznanie ulg w spełnieniu świadczenia. 80

5 Waloryzacja świadczeń pieniężnych a problem zwłoki Brak natomiast jakichkolwiek działań ze strony dłużnika w kierunku porozumienia się z wierzycielem przed nadejściem terminu wymagalności świadczenia uzasadnia oddalenie jego żądań, albowiem nie spełniając świadczenia w terminie popadł w zwłokę i nie może korzystać z ochrony. 3. Zwłoka wierzyciela i waloryzacja świadczeń. Problem wpływu zwłoki wierzyciela na waloryzację należnego mu świadczenia należy rozstrzygnąć w oparciu o analogiczne zasady jak problem zwłoki dłużnika. Wierzyciel będący w zwłoce w stosunku do określonego świadczenia nie może żądać jego waloryzacji. Skutki zwłoki w pełni go obciążają i będąc w zwłoce nie może żądać podwyższenia należnego mu świadczenia z tych samych powodów, które stanowią uzasadnienie dla odmowy udzielenia ulg dłużnikowi będącemu w zwłoce. Inne rozwiązanie byłoby krzywdzące dla dłużnika i narażałoby go na straty. Dłużnik chciał i mógł spełnić świadczenie w terminie, ale z powodów, które obciążają wierzyciela do wykonania nie doszło. Inaczej mówiąc skutki sprzecznego z prawem zachowania wierzyciela tylko jego dotykają, nie mogą zaś mieć ujemnego wpływu na sytuację prawną dłużnika. Jednakże problem wpływu zwłoki wierzyciela na waloryzację świadczeń pieniężnych wydaje się być zagadnieniem bardziej skomplikowanym aniżeli zwłoki dłużnika. Przy rozważaniu tego problemu należy bowiem mieć na uwadze dwie kwestie mające istotny wpływ na położenie wierzyciela. Po pierwsze, wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia od dłużnika, który je należycie i zgodnie z treścią zobowiązania zaofiarował (np. art k.c., art. 450 k.c., art k.c.). Po drugie, przy wykonywaniu zobowiązań pieniężnych obowiązuje nadal zasada nominalizmu (art k.c.). Z zasady więc wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia spełnianego w nominalnej wysokości. Odmawiając przyjęcia wymagalnego świadczenia bez uzasadnionego powodu wierzyciel popada w zwłokę (art k.c.) 7. Takiego uzasadnionego powodu nie powinna stanowić chęć i możliwość żądania waloiyzacji świadczenia pieniężnego. Należy 81

6 REJENT Nr 4 - sierpień 1991 r. bowiem chronić - przynajmniej w minimalnym stopniu - interes dłużnika, który spełnia świadczenie pieniężne i zwykłe opóźnienie rodzi już obowiązek zapłaty odsetek (art. 481 k.c.). Wykonując zobowiązanie w terminie dłużnik unika skutków zwłoki, wierzyciel nie ma więc uzasadnionego interesu w odmowie przyjęcia świadczenia pieniężnego, jeżeli wierzytelność pieniężna jest wymagalna. Przyjęcia innego rozwiązania, a więc uznanie dopuszczalności odmowy przyjęcia świadczenia przez wierzyciela, doprowadziłoby do wystąpienia po stronie dłużnika przynajmniej opóźnienia, a przecież chciał i mógł spełnić świadczenie w terminie. Należy też pamiętać, że dalsze roszczenia wierzyciela z tytułu waloiyzacji mają także charakter pieniężny i przyjęcie świadczenia nie może naruszyć jego interesu. Jednakże przyjęcie świadczenia przez wierzyciela wywołuje w prawie cywilnym skutek w postaci wygaśnięcia zobowiązania, czyli stosunek prawny łączący strony przestaje istnieć. Zobowiązanie, które wygasło nie może być poddawane waloryzacji, gdyż od chwili wykonania po prostu już nie istnieje. Możliwość waloryzacji zobowiązań wygasłych podważyłaby fundamentalne zasady obrotu, gdyż dłużnik zostałby pozbawiony pewności, czy uwolnił się od ciążącego na nim długu, czy też nie. Jeżeli jednak przed wykonaniem zobowiązania lub najpóźniej w momencie przyjmowania świadczenia wierzyciel zwrócił się do dłużnika z żądaniem waloryzacji należnego mu świadczenia i żądanie takie było - w świetle istniejących okoliczności - uzasadnione, ale strony nie doszły do porozumienia bądź co do samego żądania, bądź jego wysokości, to należy uznać, że przyjęcie świadczenia przez wierzyciela nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania. Wierzyciel nie może odmówić przyjęcia, gdyż przyjęcie nie narusza jego uzasadnionego interesu, ale w chwili wykonywania pomiędzy stronami sporna była wysokość świadczenia. Wysokość świadczenia ustali wówczas sąd waloryzując należność wierzyciela. Kwotę, jaką wierzyciel otrzymał już od dłużnika, należy potraktować jako zaliczkę na poczet świadczenia i uwzglęnić przy zasądzaniu zwaloryzowanej sumy. Wierzyciel, który przyjął świadczenie i nie doszedł do porozumienia z dłużnikiem w przedmiocie waloryzacjci, powinien możliwie jak najszybciej wystąpić na drogę sądową z żądaniem 82

7 Waloryzacja świadczeń pieniężnych a problem zwłoki przeprowadzenia waloryzacji. Najwłaściwsze chyba będzie posługiwanie się w tym zakresie terminem "niezwłocznie" w rozumieniu art. 455 k.c. Powinien więc wystąpić na drogę sądową niezwłocznie po przyjęciu świadczenia od dłużnika, tj. najwcześniej jak to jest możliwe, bez zbędnej zwłoki. Przy dokonywaniu waloryzacji, dla oceny jej zakresu, miarodajny wydaje się być stan rzeczy, jaki istniał w chwili spełnienia świadczenia przez dłużnika. Zbyt długi bowiem upływ czasu pomiędzy wykonaniem zobowiązania a jego waloryzacją działa zawsze na niekorzyść dłużnika - z reguły też nie ma on wpływu na długość tego okresu. Przyjęcie więc innej chwili jako miarodajnej dla dokonania tej oceny może być krzywdzące dla dłużnika. Nie wydaje się też, by dłużnik był w opóźnieniu co do kwoty zasądzonej w wyroku tytułem waloryzacji. O zakresie i wysokości waloryzacji decyduje orzeczenie sądu i dopiero z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia zasądzona kwota staje się wymagalna. Te same zasady należy stosować, jeżeli spełnienie świadczenia przez dłużnika nastąpi po dacie wytoczenia powództwa o waloryzację, gdyż wytoczenie takiego powództwa jest równoznaczne ze zwróceniem się do dłużnika o przeprowadzenie waloryzacji. Jeżeli natomiast wierzyciel nie zażądał waloryzacji świadczenia (najpóźniej do chwili jego przyjęcia) lub nie wystąpił na drogę sądową z żądaniem jej przeprowadzenia i bezwarunkowo przyjął świadczenie od dłużnika, to zobowiązanie wygasło i jako takie waloryzacji nie podlega. Przyjęcie świadczenia i wydanie dłużnikowi dokumentu stwierdzającego wykonanie zobowiązania zamyka wierzycielowi drogę do waloryzacji. Wydanie bowiem pokwitowania jest dowodem wykonania zobowiązania i dla zachowania uprawnienia do żądania waloryzacji wierzyciel powinien przynajmniej w jego treści zaznaczyć zgłoszenie takiego żądania lub też potraktować otrzymane świadczenie jako część swej należności, co powinno wyraźnie wynikać z treści dokumentu. Te same zasady należy stosować przy waloryzacji świadczeń okresowych, waloryzacją mogą być objęte tylko świadczenia nie wykonane, chyba że wierzyciel przyjmując określone świadczenie 83

8 REJENT Nr 4 - sierpień 1991 r. jednocześnie zażądał jego waloryzacji. W takim wypadku winien wystąpić niezwłocznie na drogę sądową, gdyż w zasadzie waloryzacja nie może być przeprowadzona za okresy poprzedzające wytoczenie powództwa. Nieco inaczej natomiast przedstawia się sytuacja przy świadczeniach jednorazowych płatnych w ratach, gdyż mamy tu do czynienia z jednym świadczeniem spełnianym częściami. Nic więc nie stoi na przeszkodzie waloryzacji całości świadczenia, ale należy mieć na uwadze, że wierzyciel już część swojej należności otrzymał. Dlatego walaoryzować należy świadczenie w części jeszcze nie wykonanej, gdyż w przeciwnym razie zwaloryzować należałoby także i to co dłużnik już uiścił. Inne rozwiązanie prowadziłoby przynajmniej do wzbogacenia wierzyciela kosztem dłużnika, który otrzymał część swojej należności wcześniej, czyli uzyskał określoną korzyść z tytułu wykonania zobowiązania przed jej zwaloryzowaniem. Tak więc waloryzując całość świadczenia należnego wierzycielowi należy zwaloryzować także część wykonaną przez dłużnika i zasądzić wyłącznie różnicę pomiędzy tak ustalonymi wartościami. 4. Roszczenie o odsetki w świetle art k.c. Przy waloryzacji świadczeń pieniężnych należy pamiętać, że wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia w wykonaniu świadczenia (art k.c.), tym bardziej odsetek tych może żądać w wypadku zwłoki. Tak więc dłużnik na żądanie wierzyciela jest zawsze zobowiązany uiścić odsetki od sumy długu, którego nie spełnił w terminie. Na tle waloryzacji powstaje jednak problem w stosunku do jakiej kwoty dłużnik pozostaje w zwłoce, w stosunku do kwoty ustalonej w umowie, czy też w stosunku do kwoty zwaloryzowanej. Nie wydaje się możliwe uznanie, że zwaloryzowana kwota należna była wierzycielowi już w chwili powstania zobowiązania lub w chwili jego wymagalności, albowiem przemawia za tym cały szereg argumentów: a) zdarzenie uzasadniające przeprowadzenie waloryzacji może nastąpić w różnym czasie, tj. po zawarciu umowy, ale przed nadejściem terminu wymagalności bądź też po tym terminie, lub po chwili popadnięcia w zwłokę przez dłużni- 84

9 Waloryzacja świadczeń pieniężnych a problem zwłoki ka, po wytoczeniu powództwa o świadczenie ustalone w umowie, a nawet po dacie wytoczenia powództwa o waloryzację mogą mieć miejsce zdarzenia uzasadniające waloryzację w wyższym stopniu aniżeli żądał jej wierzyciel w pozwie (czyli zdarzenia uzasadniające waloryzację lub mające wpływ na jej wysokość mogą mieć miejsce w różnym momencie trwania stosunku zobowiązaniowego), b) waloryzacja nie następuje ex lege z chwilą wystąpienia określonego zdarzenia ale z momentem zmiany siły nabywczej pieniądza, przeprowadzić ją mogą bądź strony zawierając stosowną umowę, bądź orzec o niej może sąd, a więc źródłem waloryzacji jest umowa lub orzeczenie sądu, które nadto decydują też o jej wysokości i zakresie, c) świadczenie pieniężne należy się wierzycielowi w nowej wysokości dopiero od chwili uprawomocnienia się orzeczenia o waloryzacji, jego skutki dopiero po tej dacie realizują się, orzeczenie sądu nie ma mocy wstecznej, albowiem wyrok w tym zakresie ma charakter konstytutywny, a więc nie można uznać, że świadczenie w zwaloryzowanej wysokości należało się stronie przed datą wydania orzeczenia. 9 Mając na uwadze powyższe argumenty należy dojść do wniosku, że dłużnik znajduje się w zwłoce tylko w stosunku do kwoty zobowiązania ustalonej w umowie, a nie kwoty zwaloryzowanej. W przeciwnym razie przyjęlibyśmy fikcję, że zwaloryzowane świadczenie należało się wierzycielowi w podwyższonej wysokości przed chwilą dokonania waloryzacji, a więc przed zawarciem umowy w sprawie waloryzacji lub przed wydaniem orzeczenia przez sąd w tym przedmiocie. Nie jest pozbawiona znaczenia i ta okoliczność, że waloryzacja świadczeń pieniężnych nie może być źródłem wzbogacenia się wierzyciela kosztem dłużnika, jej zadaniem jest przywrócenie pomiędzy stronami równowagi majątkowej zachwianej wskutek zmiany wartości pieniądza. Fikcyjne cofnięcie daty wymagalności zwaloryzowanego świadczenia do takiego wzbogacenia by prowadziło, gdyż dłużnik ma obowiązek zapłaty odsetek za sam fakt opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego (art. 481 k.c.), a przecież gdyby wykonanie zobowiązania nastąpiło w czasie właściwym wierzyciel uzyskałby jedynie np. odsetki w banku od otrzymanej od dłużnika kwoty, która 85

10 REJENT Nr 4 - sierpień 1991 r. została ustalona w umowie, skoro w takiej wysokości zostałoby spełnione świadczenie. W powyższych granicach jedynie można więc mówić o szkodzie wierzyciela. Stopa odsetek ustawowych jest zresztą obecnie tak ustalona, że stanowią one de facto ukrytą waloryzację. W tym stanie rzeczy zasadny wydaje się pogląd, że dłużnik jest w zwłoce w stosunku do sumy pieniężnej ustalonej pierwotnie pomiędzy stronami i od sumy tej należą się wierzycielowi odsetki (ustawowe lub umowne), w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Od chwili wymagalności świadczenia zwaloryzowanego należą się odsetki od kwoty ustalonej w umowie waloryzującej świadczenie lub orzeczenie sądu, przy czym za chwilę wymagalności w tym drugim wypadku należy uznać - analogicznie jak przy przedawnieniu (art k.c.) - datę uprawomocnienia się orzeczenia zasądzającego zwaloryzowane świadczenie. Tak więc w razie zwłoki w spełnieniu świadczenia wierzyciel będzie mógł dochodzić odsetek od kwoty zwaloryzowanej od momentu jej wymagalności. Dalszym problemem jest waloryzacja odsetek już zaległych w chwili wytoczenia o nie powództwa. Dłużnik bowiem może popaść w zwłokę zarówno w stosunku do świadczenia głównego jak i ubocznego. Roszczenie o odsetki ma charakter akcesoryjny w stosunku do zobowiązania głównego 10, ale od chwili wymagalności uzyskuje byt w zasadzie niezależny 11. Jeżeli strony doliczyły zaległe odsetki do sumy długu głównego (tj. dokonały ich kapitalizcji) to waloryzacji podlega cała suma długu. W wypadku natomiast, gdy kapitalizacja nie miała miejsca, roszczenie o zaległe odsetki może stanowić przedmiot waloryzacji. Roszczenie to od chwili wymagalności ma byt niezależny od roszczenia głównego, ma nadto charakter pieniężny i dopuszczalność jego waloryzacji nie powinna być poddawana w wątpliwość. 5. Podsumowanie. Zwłoka strony stosunku prawnego może mieć istotny wpływ na waloryzację świadczeń pieniężnych, jej dopuszczalność i sposób przeprowadzenia. Jednocześnie jest to problem bardzo kontrowersyjny i nie sposób przewidzieć ani rozstrzygnąć wszelkich 86

11 Waloryzacja świadczeń pieniężnych a problem zwłoki problemów jakie w praktyce mogą powstać. Dlatego też szczególnie ważne wydaje się być wypracowanie jednolitych reguł i kryteriów postępowania przy waloryzowaniu świadczeń, w stosunku do których strona jest w zwłoce. Należałoby też postulować - dla rozwiania wszelkich wątpliwości - uregulowanie pewnych problemów w ustawie, a przede wszystkim relacji, jaka zachodzi pomiędzy roszczeniami z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania a roszczeniami z art k.c. 87

12 REJENT Nr 4 - sierpień 1991 r. PRZYPISY 1. Dz. U. nr 55, poz Por. T. Dybowski: System prawa cywilnego, t. III, cz. 1, Prawo zobowiązań. Część ogólna (praca zbiorowa pod red. Z. Radwańskiego), W-wa 1981, s. 131 i in., E. Łętowska: Zasada nominalizmu w kodeksie cywilnym, NP 1986, nr 1, s. 15 i in., A. Oleszko: Zasada nominalaizmu w prawie cywilnym, Palestra 1986, nr 12, s. 23 oraz A. Brzozowski: Z problematyki reformy polskiego prawa cywilnego - nowa regulacja nominalizmu i waloryzacji, Palestra 1991, nr 1 2, s. 12 i in. 3. Bliżej o funkcji klauzul generalnych por. S. Grzybowski: System prawa cywilnego, 1.1, Część ogólna (praca zbiorowa pod red.s. Grzybowskiego), W-wa 1985, s. 119 i cytowana tam literatura. 4. Por. J. Dąbrowa: System, t. III, cz. 1, s. 810 i n. 5. Por. S. Grzybowski: System, t. I, s i cytowaną tam literaturę oraz orzecznictwo. 6. Z. Gawlik: Klauzula rebus sic stantibus w znowelizowanym kodeksie cywilnym, NP 1990, nr 10-12, s. 48 i cytowane tam orzeczenia. 7. Por. bliżej J. Dąbrowa: System, t. III, cz. 1, s. 840 i n. 8. Należy podzielić pogląd L.Steckiego: Opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych, Poznań 1970, s. 89, że "w dziedzinie świadczeń pieniężnych rzadkie są wypadki, w których przyjęcie zapłaty częściowej narusza uzasadniony interes wierzyciela". 9. W uchwale z dnia 22 maja 1990 r., III PZP 6/90, OSNCP 1990, nr 1, poz.5 Sąd Najwyższy uznaje, że odsetki "oblicza się od kwoty podwyższonego wynagrodzenia za cały okres opóźnienia", przy czym wyraźnie podkreśla w uzasadnieniu orzeczenia pierwotny charakter ustalenia wynagrodzenia w wyższej wysokości. Przepisy prawnebędącepodstawą rozstrzygnięcia ustalają bowiem wynagrodzenie od nowa, a nie je waloiyzują, czyli wynagrodzenie w podwyższonej wysokości należy się już od chwili wymagalności, a nie od chwili ustalenia jego wysokości. Powyższe rozwiązanie znajduje pełne uzasadnienie w treści przepisów szczególnych, nie dotyczy jednak waloryzacji przeprowadzonej na mocy orzeczenia sądu. 10. Bliżej por. L. Stecki: Opóźnienie, s. 205 i n. oraz J. Dąbrowa: System, t. III, cz. l,s J.w. oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 1991 r., III CZP 21/91, opublikowana w dodatku do Wokandy nr 9, "Wokanda" z dnia 30 czerwca 1991 r. 88