Apelacje. cywilne i karne. Komentarz praktyczny z orzecznictwem Wzory pism procesowych. Stefan Jaworski PRAWO SÑDOWE PRAWO SÑDOWE PRAWO SÑDOWE

Transkrypt

1 Stefan Jaworski Apelacje cywilne i karne Komentarz praktyczny z orzecznictwem Wzory pism procesowych 2. wydanie PRAWO SÑDOWE PRAWO SÑDOWE PRAWO SÑDOWE

2 Stefan Jaworski Apelacje PRAWO SÑDOWE cywilne i karne Komentarz praktyczny z orzecznictwem Wzory pism procesowych 2. wydanie Wydawnictwo C.H. Beck Warszawa 2013

3 Redakcja: Aleksandra Dróżdż Wydawca: Dagna Kordyasz Projekt okładki: GRAFOS Ilustracja na okładce: David Vernon/iStockphoto.com Wydawnictwo C.H. Beck 2013 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: GRAFOS Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN ISBN e-book

4 Spis treści Przedmowa... Wykaz skrótów... VII IX Apelacja cywilna Część I. Komentarz... 1 I. Wstęp... 3 II. Dopuszczalność apelacji... 6 III. Podmioty legitymowane do składania apelacji... 9 IV. Termin do wniesienia apelacji, zapowiedź apelacji V. Elementy konstrukcyjne apelacji Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe Wprowadzenie Oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona apelacja, wskazanie, czy wyrok jest zaskarżony w całości czy w części Zwięzłe przedstawienie zarzutów Uzasadnienie zarzutów Powołanie nowych faktów i dowodów, jeśli strona nie mogła ich powołać w postępowaniu przed sądem I instancji, lub potrzeba ich powołania wynikła później Wniosek o zmianę lub uchylenie orzeczenia z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany lub uchylenia Oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawach o prawa majątkowe VI. Opłaty sądowe w sprawach cywilnych VII. Postępowanie międzyinstancyjne, odpowiedź na apelację VIII. Postępowanie przed sądem II instancji IX. Granice rozpoznania III

5 S p i s t r e ś c i Część II. Wzory pism procesowych I. Wzór apelacji od wyroku Sądu Rejonowego II. Wzór apelacji w postępowaniu uproszczonym III. Wzór odpowiedzi na apelację pozwanego doręczoną pełnomocnikowi powoda IV. Wzór pełnomocnictwa do prowadzenia sprawy rozwodowej V. Wzór pełnomocnictwa w postępowaniu przed sądami wszystkich instancji VI. Wzór pełnomocnictwa do reprezentowania strony tylko przed sądem I instancji VII. Wzór pełnomocnictwa do reprezentowania strony przed sądami wszystkich instancji VIII. Wzór pełnomocnictwa bez prawa reprezentowania strony w postępowaniu kasacyjnym IX. Wzór pełnomocnictwa do reprezentowania strony w postępowaniu o rozwód przed sądem odwoławczym X. Wzór wniosku o sporządzenie na piśmie uzasadnienia wyroku i doręczenie pełnomocnikowi powoda XI. Wzór zawiadomienia o wygaśnięciu pełnomocnictwa Część III. Orzecznictwo Apelacja karna Część I. Komentarz I. Wstęp II. Dopuszczalność apelacji III. Podmioty uprawnione do złożenia apelacji. Właściwość sądów. Termin IV. Wymogi formalne apelacji w sprawie karnej V. Zarzuty apelacyjne Wprowadzenie Zarzut obrazy prawa materialnego art. 438 pkt 1 KPK Zarzut obrazy prawa procesowego art. 438 pkt 2 KPK Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego wyroku art. 438 pkt 3 KPK Rażąca niewspółmierność kary art. 438 pkt 4 KPK Bezwzględne przyczyny odwoławcze art. 439 KPK Przymus adwokacko-radcowski IV

6 S p i s t r e ś c i 8. Spełnienie wymogów formalnych apelacji w sprawie objętej klauzulą ściśle tajne VI. Postępowanie międzyinstancyjne VII. Postępowanie przed sądem II instancji VIII. Rodzaje orzeczeń sądu odwoławczego Część II. Wzory pism procesowych I. Wzór apelacji karnej II. Wzór apelacji karnej III. Wzór odpowiedzi na apelację karną IV. Wzór wniosku o sporządzenie na piśmie uzasadnienia wyroku i doręczenie pełnomocnikowi powoda V. Wzór wniosku o przywrócenie teminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku na piśmie VI. Wzór wniosku o przekazanie sprawy prokuratorowi w celu uzupełnienia postępowania przygotowawczego VII. Wzór upoważnienia do obrony VIII. Wzór upoważnienia do obrony nieograniczonej IX. Wzór upoważnienia do reprezentowania oskarżyciela prywatnego X. Wzór upoważnienia do reprezentowania oskarżyciela posiłkowego Część III. Orzecznictwo Indeks V

7

8 Przedmowa Niniejsza książka przeznaczona jest dla prawników praktyków i aplikantów. Celem jaki postawił sobie Autor było przedstawienie konkretnych problemów, z którymi zetknąć się mogą prawnicy przy sporządzaniu apelacji cywilnych i karnych. Wobec tego opracowanie niniejsze zostało oparte w głównej mierze na dorobku najnowszego orzecznictwa sądów z uwzględnieniem poglądów doktryny. Należy pamiętać, że sporządzenie apelacji w sprawach cywilnych i karnych jest dość trudnym zadaniem. Z jednej strony, autor apelacji będący adwokatem lub radcą prawnym musi podołać dość wysokim wymaganiom formalnym, jakie przewidują w tym zakresie KPC i KPK. Z drugiej strony, apelacja jest sporządzana w wyniku przegranego procesu i stanowi właściwie ostatnią szansę na zaprezentowanie argumentów sądowi, ale już w reżimie postępowania odwoławczego. Bez wątpienia apelacja jest sztuką przedstawiania argumentów. Jednakże dzieje się to w wyniku przegranego procesu przed sądem pierwszej instancji. Dlatego też niezwykle istotne znaczenie ma dobór argumentów, jak i ich przedstawienie, a także układ typograficzny pisma. Prawidłowo sporządzona apelacja powinna określać zakres zaskarżenia, zarzuty stawiane rozstrzygnięciu, wnioski i uzasadnienie. Mając na uwadze polemiczny charakter pisma procesowego jakim jest apelacja należy wystrzegać się dość często popełnianego błędu. Chodzi mianowicie o referowanie przebiegu postępowania przed sądem pierwszej instancji i omówienie zapadłego wyroku. Z punktu widzenia sztuki prezentacji argumentów nie jest to wskazane. Po pierwsze, sąd odwoławczy zna sprawę i nie ma potrzeby jej referowania. Po drugie, sędzia zapoznający się z taką apelacją będzie znużony jej czytaniem i rzetelne argumenty utoną w powodzi niepotrzebnych informacji. Prawidłowa apelacja przedstawia sądowi wadliwości, jakich dopuścił się sąd pierwszej instancji wydając zaskarżony wyrok. Chodzi o naprowadzenie od razu sędziego na problemy jakie dostrzegł pełnomocnik lub obrońca w zaskarżonym wyroku. VII

9 P r z e d m o w a Praktyczny charakter niniejszej książki podkreślają załączone do niej wybrane orzecznictwo i przykładowe wzory pełnomocnictw, apelacji cywilnych i karnych oraz innych pism procesowych związanych z postępowaniem apelacyjnym. Stefan Jaworski Warszawa, kwiecień 2013 r. VIII

10 Wykaz skrótów 1. Źródła prawa KC ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KK ustawa z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KKS ustawa z r. Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 186) Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) KP ustawa z r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. KPA KPK KPC KPW KRO KSCU KSH OchInfNU Nr 2, poz. 94 ze zm.) ustawa z r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 267) ustawa z r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) ustawa z r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) ustawa z r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 395) ustawa z r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 788 ze zm.) ustawa z r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.) ustawa z r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz ze zm.) ustawa z r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. Nr 182, poz. 1228) OpłSądR rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z r. w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 27, poz. 199 ze zm.) IX

11 W y k a z s k r ó t ó w 2. Organy orzekające SN Sąd Najwyższy SA Sąd Apelacyjny 3. Czasopisma i publikatory BSN Biuletyn Sądu Najwyższego Dz.U. Dziennik Ustaw Dz.Urz.MS Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości Gl. Glosa KZS Krakowskie Zeszyty Sądowe MoP Monitor Prawniczy NP. Nowe Prawo OSA Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych OSG Orzecznictwo w Sprawach Gospodarczych OSN Orzecznictwo Sądu Najwyższego OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna OSNAPiUS Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Zbiór Urzędowy. Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (od r.) OSNCP Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNPG Orzecznictwo Sądu Najwyższego Prokuratura Generalna OSNwSK Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych OSP Orzecznictwo Sądów Polskich OSPiKA Orzecznictwo Sądów Polskich (w latach : Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych) Pal. Palestra POSAG Prok. i Pr. Prokuratura i Prawo 4. Inne skróty s. strona n. następny (-a, -e) Nr numer poz. pozycja t.j. tekst jednolity zd. zdanie ze zm. ze zmianami X

12 Apelacja cywilna Część I Komentarz I. Wstęp II. Dopuszczalność apelacji III. Podmioty legitymowane do składania apelacji IV. Termin do wniesienia apelacji, zapowiedź apelacji V. Elementy konstrukcyjne apelacji 1. Wymagania ogólne 2. Wymagania szczegółowe 2.1. Wprowadzenie 2.2. Oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona apelacja, wskazanie, czy wyrok jest zaskarżony w całości czy w części 2.3. Zwięzłe przedstawienie zarzutów 2.4. Uzasadnienie zarzutów 2.5. Powołanie nowych faktów i dowodów, jeśli strona nie mogła ich powołać w postępowaniu przed sądem I instancji, lub potrzeba ich powołania wynikła później 2.6. Wniosek o zmianę lub uchylenie orzeczenia z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany lub uchylenia 1) Wniosek o rozpoznanie postanowień sądu I instancji, które nie podlegały zaskarżeniu, w drodze zażalenia, a miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy 2) Wniosek o zmianę lub uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany lub uchylenia 2.7. Oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawach o prawa majątkowe VI. Opłaty sądowe w sprawach cywilnych VII. Postępowanie międzyinstancyjne, odpowiedź na apelację VIII. Postępowanie przed sądem II instancji IX. Granice rozpoznania

13

14 I. Wstęp Kodeks postępowania cywilnego w zakresie zaskarżania wyroków sądowych przyjął zasadę skargowości. Zasada ta oznacza, że postępowanie apelacyjne może być zainicjowane tylko przez wniesienie właściwego środka zaskarżenia (apelacji) przez uprawniony do tego podmiot. W żadnym wypadku postępowanie odwoławcze nie może być wszczęte z urzędu przez sąd. Ustawa procesowa cywilna nie zawiera żadnych ograniczeń dopuszczalności apelacji od orzeczeń sądów I instancji ze względu na: 1) rodzaj sprawy; 2) wartość przedmiotu sporu; 3) zakres zaskarżenia. Zob. I. Wzór apelacji od wyroku sądu rejonowego. Odmienne rozwiązanie zostało przyjęte w postępowaniu kasacyjnym. Wniesienie skargi kasacyjnej jest wykluczone w niektórych rodzajach spraw oraz ograniczone ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia. O tym, czy skarga kasacyjna zostanie przyjęta do rozpoznania, decyduje Sąd Najwyższy w trybie tzw. przedsądu. Zasada skargowości oznacza, że podmiot inicjujący postępowanie apelacyjne decyduje zarówno o zakresie, jak i o przedmiocie tego postępowania. Zasada ta jest wynikiem przyjęcia przez polski system procedury cywilnej dwuinstancyjności postępowania sądowego, co wynika z art. 176 ust. 1 Konstytucji RP. Zgodnie z powołanym przepisem postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne. Natomiast art. 78 Konstytucji RP ustanawia prawo dla każdej ze stron do zaskarżenia orzeczeń sądowych. Postępowanie apelacyjne Ograniczenie dopuszczalności apelacji

15 A p e l a c j a c y w i l n a C z ę ś ć I. K o m e n t a r z Zasada dwuinstancyjności Zasada formalizmu procesowego Odwołalność czynności procesowych Zasada dwuinstancyjności polega na tym, że postępowanie przed sądem cywilnym składa się z dwóch stadiów: 1) postępowania rozpoznawczego toczącego się przed sądem I instancji; 2) postępowania apelacyjnego toczącego się przed sądem odwoławczym. Zasada dwuinstancyjności postępowania nie obowiązuje w sądownictwie polubownym, w którym regułą jest postępowanie jednoinstancyjne. Kodeks postępowania cywilnego oparł postępowanie apelacyjne na zasadzie formalizmu procesowego, co oznacza, że czynności podejmowane w postępowaniu apelacyjnym mają charakter zorganizowany pod względem formalnym, w określonym czasie, miejscu i formie. Zasada formalizmu procesowego oznacza również, że raz dokonane czynności procesowe nie mogą być odwoływane, chyba że ustawa procesowa na to zezwala. Przykładem czynności procesowej dokonanej, która nie może być odwołana, jest postępowanie dowodowe, gdzie dopuszczone i przeprowadzone przez sąd dowody nie mogą być odwołane. Natomiast czynnością procesową dokonaną, która może być odwołana, jest np. cofnięcie pozwu lub apelacji. Odwołalność czynności procesowych, oświadczeń woli w postępowaniu apelacyjnym oznacza, że w zależności od decyzji strony czynności te mogą być odwoływane lub nie. Odwołalność czynności procesowych nie dotyczy sądu w postępowaniu apelacyjnym. Wadliwość wyroku sądowego może zostać usunięta wyłącznie wskutek wszczęcia i przeprowadzenia postępowania apelacyjnego zainicjowanego przez stronę. W ten sposób wyrok sądu I instancji zostanie poddany kontroli instancyjnej odnośnie do zgodności z prawem i stanem faktycznym i w konsekwencji może zostać utrzymany w mocy, uchylony lub zmieniony w całości lub w części. Wyłączenie odwołalności wyroków sądu I instancji wynika z zasady związania wyrokiem sądu, który go wydał. Zasada ta oznacza, że sąd, który wydał wyrok, nie może go sam zmienić lub uchylić. Dopuszczalna jest jedynie autopoprawka zapadłego wyroku o charakterze technicznym w trybie art KPC, zgodnie z którym sąd może z urzędu sprostować w wyroku niedokładności, błędy pisarskie, rachunkowe lub inne oczywiste omyłki.

16 I. W s t ę p Zmiana lub uchylenie wyroku może nastąpić tylko w wyniku przeprowadzenia jego kontroli na skutek złożenia apelacji. Dopiero postępowanie apelacyjne może wykazać, czy zaskarżony wyrok jest wadliwy, czy pomimo opozycji drugiej strony procesu prawidłowy (zob. W. Siedlecki, Zaskarżalność orzeczeń w sądowym postępowaniu cywilnym, w: Studia z prawa postępowania cywilnego. Księga pamiątkowa ku czci Zbigniewa Resicha, pod red. M. Jędrzejewskiej, T. Erecińskiego, Warszawa 1985). Kodeks postępowania cywilnego odmiennie niż KC nie przewiduje możliwości stwierdzenia nieważności wyroku z mocy prawa. Wyrok sądu I instancji pozostaje ważny, mimo swych wad, do momentu, w którym innym wyrokiem sądu nie zostanie stwierdzona jego nieważność. Wobec tego nieważność postępowania jest tylko jedną z przyczyn uzasadniających zaskarżenie wyroku w postępowaniu cywilnym (zob. T. Ereciński, Apelacja w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2010, s. 15).

17 II. Dopuszczalność apelacji Rodzaje wyroków Wymagania formalne Sąd właściwy do złożenia apelacji Przedmiot apelacji Artykuł KPC przewiduje, że w postępowaniu spornym od wyroku sądu I instancji przysługuje apelacja do sądu II instancji. Apelację można wnieść od następujących rodzajów wyroków: zwykłego, wstępnego, częściowego, uzupełniającego i końcowego. W przypadku wydania wyroku zaocznego apelacja przysługuje jedynie powodowi, natomiast pozwany ma prawo wniesienia sprzeciwu. Artykuł KPC formułuje wymagania formalne, jakie ma spełnić sprzeciw. Pozwany ma obowiązek przytoczenia zarzutów, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, oraz fakty i dowody na ich poparcie. Jeśli strona nie spełni tych wymogów sąd pominie spóźnione twierdzenia i dowody, chyba, że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w sprzeciwie bez swojej winy lub, że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo, że występują inne wyjątkowe okoliczności. Zob. I. Wzór apelacji. Artykuł KPC wprowadza zasadę, że apelację od wyroków sądów rejonowych rozpoznaje sąd okręgowy, a od wyroku sądu okręgowego jako sądu I instancji sąd apelacyjny. W postępowaniu nieprocesowym, zgodnie z art. 518 KPC, apelacja przysługuje od postanowień orzekających co do istoty sprawy. Zgodnie z niekwestionowanym poglądem doktryny i orzecznictwa zaskarżeniu apelacją podlega wyłącznie rozstrzygnięcie zawarte w sentencji wyroku. Niedopuszczalna jest apelacja od uzasadnienia wydanego orzeczenia. Sąd Najwyższy w postanowieniu z r. (V CZ 106/03, Legalis) wyjaśnił, że obowiązu-

18 I I. D o p u s z c z a l n o ś ć a p e l a c j i Podmiot apelacji Dopuszczalność apelacji jąca ustawa procesowa cywilna nie dopuszcza możliwości korekty motywów rozstrzygnięcia w drodze apelacji lub skargi kasacyjnej. Obowiązujący KPC nie uzależnia dopuszczalności apelacji od istnienia interesu prawnego czy też gravamen. Sąd Najwyższy w postanowieniu z r. (I CZ 197/01, Legalis) stwierdził, że apelacji nie może wnieść strona, która twierdzi, że jej interes prawny został naruszony orzeczeniem. Apelacja przysługuje stronie niezadowolonej z rozstrzygnięcia sądu I instancji, której żądania nie zostały uwzględnione. Wniosek taki wynika z treści art pkt 5 KPC, który stanowi, że strona apelująca ma obowiązek podać, czy wnosi o zmianę, czy o uchylenie wyroku czyli rozstrzygnięcia, a nie uzasadnienia. Jak dobitnie i słusznie stwierdził T. Ereciński, byłoby absurdem, gdyby strona mogła żądać zmiany lub uchylenia wyroku dla niej korzystnego (T. Ereciński, Apelacja, s. 69 i podana tam literatura i orzecznictwo). Apelacja jest dopuszczalna od orzeczenia istniejącego. Problem orzeczeń nieistniejących był przedmiotem rozważań doktryny. Na potrzeby niniejszego opracowania wystarczy wskazać, że w piśmiennictwie rozróżnia się orzeczenia nieistniejące: 1) faktycznie wydane, ale z uwagi na istotne wady formalne pozbawione bytu prawnego oraz 2) które nie zostały wydane, czyli nieistniejące faktycznie (zob. T. Ereciński, Apelacja, s. 58 i podana tam literatura). Zob. I. Wzór apelacji od wyroku. Od orzeczenia nieistniejącego apelacja nie przysługuje. Jednak w razie wniesienia apelacji zostanie ona odrzucona na podstawie art. 370 KPC bez rozpatrywania zawartych w niej zarzutów i wniosków. Jak wyjaśnił SN w wyroku z r. (IV CNP 111/07, Legalis), skarga apelacyjna nie przysługuje od wyroku, który nie został prawidłowo ogłoszony, gdyż jest to wyrok nieistniejący. Ogłoszenie wyroku następuje z zachowaniem wymogów określonych w KPC. Może ono nastąpić tuż po zamknięciu rozprawy, jak również sąd może odroczyć publikację wyroku, wyznaczając w tym celu w trybie art. 326 KPC tzw. termin publikacyjny. W każdym przypadku ogłoszenie wyroku następuje na posiedzeniu jawnym. Zgodnie z art w zw. z art KPC, z takiego posiedzenia spisuje się protokół, który powinien zawierać informa- Niedopuszczalność apelacji

19 A p e l a c j a c y w i l n a C z ę ś ć I. K o m e n t a r z cję o ogłoszeniu wyroku. Protokół ma moc dokumentu urzędowego i stanowi dowód tego, co zostało w nim stwierdzone art. 244 KPC. Jeśli w protokole nie ma informacji, że wyrok został ogłoszony, to istnieje domniemanie, że ogłoszenie nie nastąpiło. W tej sytuacji obalenie tego domniemania może nastąpić w trybie sprostowania protokołu na podstawie art. 160 KPC. W postanowieniu z r. (II UZ 126/03, Legalis) SN stwierdził, że wyrok sądu I instancji może być zaskarżony tylko w takiej części, w jakiej istnieje, tzn. w części uwzględniającej czy też w części oddalającej powództwo. Niedopuszczalne jest wniesienie apelacji od wyroku, który nie został wydany. Chodzi o przypadek, gdy brak jest wyroku w ogóle, jak i brak w wydanym wyroku części rozstrzygnięcia, np. oddalenia powództwa w pozostałej części. Nierozpoznanie części roszczeń nie może być utożsamiane z ich domniemanym oddaleniem. W takim przypadku należy złożyć w trybie art KPC wniosek o uzupełnienie wyroku poprzez rozstrzygnięcie pominiętej kwestii.

20 III. Podmioty legitymowane do składania apelacji Jak już była mowa wcześniej, zasada skargowości oznacza, że podmiot inicjujący postępowanie apelacyjne decyduje o zakresie i o przedmiocie tego postępowania. Jednak podmiot ten musi mieć do tego legitymację. Wniesienie apelacji przez podmiot niemający do tego legitymacji jest bezskuteczne. Brak legitymacji do złożenia apelacji nie może być konwalidowany. W konsekwencji sąd odrzuci taką apelację (A. Zieliński, Sporządzanie środków zaskarżenia w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2009, s. 46). Legitymację do złożenia apelacji mają przede wszystkim strony lub uczestnicy postępowania nieprocesowego i ich następcy prawni. Zob. I. Wzór apelacji. Strona może skarżyć rozstrzygnięcie sądu jedynie, jeśli jej żądania nie zostały uwzględnione w całości lub w części. W postępowaniu nieprocesowym apelację od postanowienia orzekającego co od istoty sprawy, może złożyć osoba zainteresowana wynikiem postępowania, która nie była wcześniej jego uczestnikiem. W przypadku współuczestnictwa procesowego materialnego lub formalnego każdy ze współuczestników niezależnie od tego, czy jest to przypadek współuczestnictwa jednolitego, koniecznego lub zwykłego jest uprawniony do wniesienia apelacji. Wniesienie apelacji przez jednego ze współuczestników jednolitych lub koniecznych jest skuteczne również wobec pozostałych. Natomiast współuczestnik procesowy nie ma legitymacji do wniesienia apelacji przeciwko innemu współuczestnikowi występującemu po tej samej stronie, nawet w przypadku, gdy wyrok sądu dotyczący innego współuczestnika oddziałuje na jego prawa i obowiązki (zob. Zasada skargowości Legitymacja do złożenia apelacji Współuczestnik procesowy