Apelacja cywilna. Komentarz. Część I

Transkrypt

1 Apelacja cywilna Część I Komentarz I. Wstęp II. Dopuszczalność apelacji III. Podmioty legitymowane do składania apelacji IV. Termin do wniesienia apelacji, zapowiedź apelacji V. Elementy konstrukcyjne apelacji 1. Wymagania ogólne 2. Wymagania szczegółowe 2.1. Wprowadzenie 2.2. Oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona apelacja, wskazanie, czy wyrok jest zaskarżony w całości czy w części 2.3. Zwięzłe przedstawienie zarzutów 2.4. Uzasadnienie zarzutów 2.5. Powołanie nowych faktów i dowodów, jeśli strona nie mogła ich powołać w postępowaniu przed sądem I instancji, lub potrzeba ich powołania wynikła później 2.6. Wniosek o zmianę lub uchylenie orzeczenia z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany lub uchylenia 1) Wniosek o rozpoznanie postanowień sądu I instancji, które nie podlegały zaskarżeniu, w drodze zażalenia, a miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy 2) Wniosek o zmianę lub uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany lub uchylenia 2.7. Oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawach o prawa majątkowe VI. Opłaty sądowe w sprawach cywilnych VII. Postępowanie międzyinstancyjne, odpowiedź na apelację VIII. Postępowanie przed sądem II instancji IX. Granice rozpoznania

2

3 I. Wstęp Kodeks postępowania cywilnego w zakresie zaskarżania wyroków sądowych przyjął zasadę skargowości. Zasada ta oznacza, że postępowanie apelacyjne może być zainicjowane tylko przez wniesienie właściwego środka zaskarżenia (apelacji) przez uprawniony do tego podmiot. W żadnym wypadku postępowanie odwoławcze nie może być wszczęte z urzędu przez sąd. Ustawa procesowa cywilna nie zawiera żadnych ograniczeń dopuszczalności apelacji od orzeczeń sądów I instancji ze względu na: 1) rodzaj sprawy; 2) wartość przedmiotu sporu; 3) zakres zaskarżenia. Zob. I. Wzór apelacji od wyroku sądu rejonowego. Odmienne rozwiązanie zostało przyjęte w postępowaniu kasacyjnym. Wniesienie skargi kasacyjnej jest wykluczone w niektórych rodzajach spraw oraz ograniczone ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia. O tym, czy skarga kasacyjna zostanie przyjęta do rozpoznania, decyduje Sąd Najwyższy w trybie tzw. przedsądu. Zasada skargowości oznacza, że podmiot inicjujący postępowanie apelacyjne decyduje zarówno o zakresie, jak i o przedmiocie tego postępowania. Zasada ta jest wynikiem przyjęcia przez polski system procedury cywilnej dwuinstancyjności postępowania sądowego, co wynika z art. 176 ust. 1 Konstytucji RP. Zgodnie z powołanym przepisem postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne. Natomiast art. 78 Konstytucji RP ustanawia prawo dla każdej ze stron do zaskarżenia orzeczeń sądowych. Postępowanie apelacyjne Ograniczenie dopuszczalności apelacji

4 A p e l a c j a c y w i l n a C z ę ś ć I. K o m e n t a r z Zasada dwuinstancyjności Zasada formalizmu procesowego Odwołalność czynności procesowych Zasada dwuinstancyjności polega na tym, że postępowanie przed sądem cywilnym składa się z dwóch stadiów: 1) postępowania rozpoznawczego toczącego się przed sądem I instancji; 2) postępowania apelacyjnego toczącego się przed sądem odwoławczym. Zasada dwuinstancyjności postępowania nie obowiązuje w sądownictwie polubownym, w którym regułą jest postępowanie jednoinstancyjne. Kodeks postępowania cywilnego oparł postępowanie apelacyjne na zasadzie formalizmu procesowego, co oznacza, że czynności podejmowane w postępowaniu apelacyjnym mają charakter zorganizowany pod względem formalnym, w określonym czasie, miejscu i formie. Zasada formalizmu procesowego oznacza również, że raz dokonane czynności procesowe nie mogą być odwoływane, chyba że ustawa procesowa na to zezwala. Przykładem czynności procesowej dokonanej, która nie może być odwołana, jest postępowanie dowodowe, gdzie dopuszczone i przeprowadzone przez sąd dowody nie mogą być odwołane. Natomiast czynnością procesową dokonaną, która może być odwołana, jest np. cofnięcie pozwu lub apelacji. Odwołalność czynności procesowych, oświadczeń woli w postępowaniu apelacyjnym oznacza, że w zależności od decyzji strony czynności te mogą być odwoływane lub nie. Odwołalność czynności procesowych nie dotyczy sądu w postępowaniu apelacyjnym. Wadliwość wyroku sądowego może zostać usunięta wyłącznie wskutek wszczęcia i przeprowadzenia postępowania apelacyjnego zainicjowanego przez stronę. W ten sposób wyrok sądu I instancji zostanie poddany kontroli instancyjnej odnośnie do zgodności z prawem i stanem faktycznym i w konsekwencji może zostać utrzymany w mocy, uchylony lub zmieniony w całości lub w części. Wyłączenie odwołalności wyroków sądu I instancji wynika z zasady związania wyrokiem sądu, który go wydał. Zasada ta oznacza, że sąd, który wydał wyrok, nie może go sam zmienić lub uchylić. Dopuszczalna jest jedynie autopoprawka zapadłego wyroku o charakterze technicznym w trybie art KPC, zgodnie z którym sąd może z urzędu sprostować w wyroku niedokładności, błędy pisarskie, rachunkowe lub inne oczywiste omyłki.

5 I. W s t ę p Zmiana lub uchylenie wyroku może nastąpić tylko w wyniku przeprowadzenia jego kontroli na skutek złożenia apelacji. Dopiero postępowanie apelacyjne może wykazać, czy zaskarżony wyrok jest wadliwy, czy pomimo opozycji drugiej strony procesu prawidłowy (zob. W. Siedlecki, Zaskarżalność orzeczeń w sądowym postępowaniu cywilnym, w: Studia z prawa postępowania cywilnego. Księga pamiątkowa ku czci Zbigniewa Resicha, pod red. M. Jędrzejewskiej, T. Erecińskiego, Warszawa 1985). Kodeks postępowania cywilnego odmiennie niż KC nie przewiduje możliwości stwierdzenia nieważności wyroku z mocy prawa. Wyrok sądu I instancji pozostaje ważny, mimo swych wad, do momentu, w którym innym wyrokiem sądu nie zostanie stwierdzona jego nieważność. Wobec tego nieważność postępowania jest tylko jedną z przyczyn uzasadniających zaskarżenie wyroku w postępowaniu cywilnym (zob. T. Ereciński, Apelacja w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2010, s. 15).

6 II. Dopuszczalność apelacji Rodzaje wyroków Wymagania formalne Sąd właściwy do złożenia apelacji Przedmiot apelacji Artykuł KPC przewiduje, że w postępowaniu spornym od wyroku sądu I instancji przysługuje apelacja do sądu II instancji. Apelację można wnieść od następujących rodzajów wyroków: zwykłego, wstępnego, częściowego, uzupełniającego i końcowego. W przypadku wydania wyroku zaocznego apelacja przysługuje jedynie powodowi, natomiast pozwany ma prawo wniesienia sprzeciwu. Artykuł KPC formułuje wymagania formalne, jakie ma spełnić sprzeciw. Pozwany ma obowiązek przytoczenia zarzutów, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, oraz fakty i dowody na ich poparcie. Jeśli strona nie spełni tych wymogów sąd pominie spóźnione twierdzenia i dowody, chyba, że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w sprzeciwie bez swojej winy lub, że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo, że występują inne wyjątkowe okoliczności. Zob. I. Wzór apelacji. Artykuł KPC wprowadza zasadę, że apelację od wyroków sądów rejonowych rozpoznaje sąd okręgowy, a od wyroku sądu okręgowego jako sądu I instancji sąd apelacyjny. W postępowaniu nieprocesowym, zgodnie z art. 518 KPC, apelacja przysługuje od postanowień orzekających co do istoty sprawy. Zgodnie z niekwestionowanym poglądem doktryny i orzecznictwa zaskarżeniu apelacją podlega wyłącznie rozstrzygnięcie zawarte w sentencji wyroku. Niedopuszczalna jest apelacja od uzasadnienia wydanego orzeczenia. Sąd Najwyższy w postanowieniu z r. (V CZ 106/03, Legalis) wyjaśnił, że obowiązu-

7 I I. D o p u s z c z a l n o ś ć a p e l a c j i Podmiot apelacji Dopuszczalność apelacji jąca ustawa procesowa cywilna nie dopuszcza możliwości korekty motywów rozstrzygnięcia w drodze apelacji lub skargi kasacyjnej. Obowiązujący KPC nie uzależnia dopuszczalności apelacji od istnienia interesu prawnego czy też gravamen. Sąd Najwyższy w postanowieniu z r. (I CZ 197/01, Legalis) stwierdził, że apelacji nie może wnieść strona, która twierdzi, że jej interes prawny został naruszony orzeczeniem. Apelacja przysługuje stronie niezadowolonej z rozstrzygnięcia sądu I instancji, której żądania nie zostały uwzględnione. Wniosek taki wynika z treści art pkt 5 KPC, który stanowi, że strona apelująca ma obowiązek podać, czy wnosi o zmianę, czy o uchylenie wyroku czyli rozstrzygnięcia, a nie uzasadnienia. Jak dobitnie i słusznie stwierdził T. Ereciński, byłoby absurdem, gdyby strona mogła żądać zmiany lub uchylenia wyroku dla niej korzystnego (T. Ereciński, Apelacja, s. 69 i podana tam literatura i orzecznictwo). Apelacja jest dopuszczalna od orzeczenia istniejącego. Problem orzeczeń nieistniejących był przedmiotem rozważań doktryny. Na potrzeby niniejszego opracowania wystarczy wskazać, że w piśmiennictwie rozróżnia się orzeczenia nieistniejące: 1) faktycznie wydane, ale z uwagi na istotne wady formalne pozbawione bytu prawnego oraz 2) które nie zostały wydane, czyli nieistniejące faktycznie (zob. T. Ereciński, Apelacja, s. 58 i podana tam literatura). Zob. I. Wzór apelacji od wyroku. Od orzeczenia nieistniejącego apelacja nie przysługuje. Jednak w razie wniesienia apelacji zostanie ona odrzucona na podstawie art. 370 KPC bez rozpatrywania zawartych w niej zarzutów i wniosków. Jak wyjaśnił SN w wyroku z r. (IV CNP 111/07, Legalis), skarga apelacyjna nie przysługuje od wyroku, który nie został prawidłowo ogłoszony, gdyż jest to wyrok nieistniejący. Ogłoszenie wyroku następuje z zachowaniem wymogów określonych w KPC. Może ono nastąpić tuż po zamknięciu rozprawy, jak również sąd może odroczyć publikację wyroku, wyznaczając w tym celu w trybie art. 326 KPC tzw. termin publikacyjny. W każdym przypadku ogłoszenie wyroku następuje na posiedzeniu jawnym. Zgodnie z art w zw. z art KPC, z takiego posiedzenia spisuje się protokół, który powinien zawierać informa- Niedopuszczalność apelacji

8 A p e l a c j a c y w i l n a C z ę ś ć I. K o m e n t a r z cję o ogłoszeniu wyroku. Protokół ma moc dokumentu urzędowego i stanowi dowód tego, co zostało w nim stwierdzone art. 244 KPC. Jeśli w protokole nie ma informacji, że wyrok został ogłoszony, to istnieje domniemanie, że ogłoszenie nie nastąpiło. W tej sytuacji obalenie tego domniemania może nastąpić w trybie sprostowania protokołu na podstawie art. 160 KPC. W postanowieniu z r. (II UZ 126/03, Legalis) SN stwierdził, że wyrok sądu I instancji może być zaskarżony tylko w takiej części, w jakiej istnieje, tzn. w części uwzględniającej czy też w części oddalającej powództwo. Niedopuszczalne jest wniesienie apelacji od wyroku, który nie został wydany. Chodzi o przypadek, gdy brak jest wyroku w ogóle, jak i brak w wydanym wyroku części rozstrzygnięcia, np. oddalenia powództwa w pozostałej części. Nierozpoznanie części roszczeń nie może być utożsamiane z ich domniemanym oddaleniem. W takim przypadku należy złożyć w trybie art KPC wniosek o uzupełnienie wyroku poprzez rozstrzygnięcie pominiętej kwestii.

9 III. Podmioty legitymowane do składania apelacji Jak już była mowa wcześniej, zasada skargowości oznacza, że podmiot inicjujący postępowanie apelacyjne decyduje o zakresie i o przedmiocie tego postępowania. Jednak podmiot ten musi mieć do tego legitymację. Wniesienie apelacji przez podmiot niemający do tego legitymacji jest bezskuteczne. Brak legitymacji do złożenia apelacji nie może być konwalidowany. W konsekwencji sąd odrzuci taką apelację (A. Zieliński, Sporządzanie środków zaskarżenia w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2009, s. 46). Legitymację do złożenia apelacji mają przede wszystkim strony lub uczestnicy postępowania nieprocesowego i ich następcy prawni. Zob. I. Wzór apelacji. Strona może skarżyć rozstrzygnięcie sądu jedynie, jeśli jej żądania nie zostały uwzględnione w całości lub w części. W postępowaniu nieprocesowym apelację od postanowienia orzekającego co od istoty sprawy, może złożyć osoba zainteresowana wynikiem postępowania, która nie była wcześniej jego uczestnikiem. W przypadku współuczestnictwa procesowego materialnego lub formalnego każdy ze współuczestników niezależnie od tego, czy jest to przypadek współuczestnictwa jednolitego, koniecznego lub zwykłego jest uprawniony do wniesienia apelacji. Wniesienie apelacji przez jednego ze współuczestników jednolitych lub koniecznych jest skuteczne również wobec pozostałych. Natomiast współuczestnik procesowy nie ma legitymacji do wniesienia apelacji przeciwko innemu współuczestnikowi występującemu po tej samej stronie, nawet w przypadku, gdy wyrok sądu dotyczący innego współuczestnika oddziałuje na jego prawa i obowiązki (zob. Zasada skargowości Legitymacja do złożenia apelacji Współuczestnik procesowy

10 A p e l a c j a c y w i l n a C z ę ś ć I. K o m e n t a r z Interwenient uboczny Prokurator RPO Organizacje społeczne Inspektor pracy Powiatowy lub miejski rzecznik konsumentów T. Ereciński, Apelacja, s. 67 i podane tam orzecznictwo; tak samo A. Zieliński, Sporządzanie środków zaskarżenia, s. 46). Apelację mogą wnosić interwenienci uboczni samoistni i niesamoistni. Jednak w przypadku interwencji niesamoistnej apelacja interwenienta może być bezskuteczna wówczas, gdy strona, do której interwenient przystąpił, cofnie apelację. Wynika to z istoty interwencji niesamoistnej, gdzie zgodnie z art. 79 KPC czynności interwenienta niesamoistnego muszą być zgodne z czynnościami strony, do której przystąpił. Prawo do wniesienia apelacji ma prokurator niezależnie od tego, czy brał udział w postępowaniu przed sądem I instancji, czy też nie. Jeśli prokurator wytoczył powództwo na rzecz określonej osoby, to automatycznie nabywa ona prawo do złożenia apelacji; w tym zakresie stanowisko prokuratora nie jest wiążące dla strony. Należy podzielić argumenty Z. Krzemińskiego (Wnoszenie apelacji cywilnej, Warszawa 2006, s. 15 i 16 i podana tam literatura i orzecznictwo), że ustawodawca nie przyznał prokuratorowi prawa do wytoczenia powództwa o rozwód, pozostawiając tę inicjatywę wyłącznie stronom ze względu na szczególny charakter takich spraw. W konsekwencji autor ten, opowiada się za niedopuszczalnością składania przez prokuratora apelacji w sprawach o rozwód. Identyczne jak prokurator uprawnienia do złożenia apelacji ma Rzecznik Praw Obywatelskich. Kodeks przyznaje organizacjom pozarządowym w zakresie ich zadań statutowych, prawo do wnoszenia powództw za zgodą osób fizycznych wyrażoną na piśmie o: alimenty, ochronę konsumentów, ochronę środowiska, ochronę praw własności przemysłowej, ochronę równości i niedyskryminacji przez bezpodstawne bezpośrednie lub pośrednie zróżnicowanie praw i obowiązków obywateli. Organizacje te mają takie same uprawnienia, jak prokurator. Apelację w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy ma prawo składać inspektor pracy, natomiast w sprawach o ochronę interesów konsumentów powiatowy lub miejski rzecznik konsumentów. 10

11 IV. Termin do wniesienia apelacji, zapowiedź apelacji Apelację od wyroku sądu I instancji wnosi się w terminie dwutygodniowym od doręczenia stronie skarżącej wyroku lub wraz z uzasadnieniem art KPC. Natomiast jeśli strona nie złożyła wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku w terminie 7 dni od daty ogłoszenia sentencji, to termin do złożenia apelacji rozpoczyna bieg w dniu, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia art KPC. Uregulowanie to oznacza, że termin do wniesienia apelacji jest terminem ustawowym i procesowym. Jako taki, termin ten nie może być skrócony ani przedłużony. Ponieważ jest to termin prekluzyjny, niedotrzymanie go powoduje, że apelacja zostanie odrzucona albo jeszcze przez sąd I instancji w trybie art. 370 KPC, albo przez sąd II instancji w trybie art. 374 KPC. Natomiast możliwe jest przywrócenie tego terminu na zasadach ogólnych na podstawie art. 168 KPC. Należy pamiętać, że sąd II instancji, badając w trybie art. 373 KPC dopuszczalność apelacji, jest uprawniony do oceny zasadności przywrócenia terminu do wniesienia apelacji, dokonanego postanowieniem sądu I instancji i oceny, czy niewniesienie apelacji w terminie było przez stronę niezawinione (postanowienie SN z r., II CZ 7/07, Legalis). Tego rodzaju uprawnienie realizowane jest w ramach postępowania wstępnego przed sądem II instancji. Postępowanie to ma charakter kontrolny w stosunku do postępowania przeprowadzonego przez sąd I instancji. W ramach tego postępowania badaniu podlega dopuszczalność apelacji pod względem przedmiotowym, podmiotowym oraz zachowania terminu i wymagań formalnych. Ponadto sąd II instancji kontroluje orzeczenia wydane w postępowaniu międzyinstancyjnym, w tym dotyczące przywrócenia uchybionego terminu do wniesienia apelacji. Termin apelacji Przywrócenie terminu 11

12 A p e l a c j a c y w i l n a C z ę ś ć I. K o m e n t a r z Wydanie postanowienia o sprostowaniu lub uzupełnieniu lub dokonującego wykładni wyroku Żądanie uzasadnienia wyroku Doręczanie pism procesowych Wydanie postanowienia o sprostowaniu lub uzupełnieniu, czy też postanowienia dokonującego wykładni wyroku nie ma wpływu na bieg terminu do zaskarżenia wyroku (art. 353 KPC). Doręczenie stronie odpisu któregokolwiek z tych postanowień nie powoduje rozpoczęcia na nowo biegu terminu do wniesienia przez stronę apelacji od tego wyroku. Zatem termin do zaskarżenia wyroku w takim przypadku rozpoczyna bieg od doręczenia stronie jego odpisu wraz uzasadnieniem. Żądanie uzasadnienia wyroku powinno odpowiadać warunkom pisma procesowego. W żądaniu należy wnosić o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku wraz z jego sentencją. Enigmatyczne sformułowanie takiego wniosku może spowodować, że sąd nie sporządzi uzasadnienia i prześle tylko samą sentencję. Sytuacja taka była przedmiotem rozstrzygnięcia SA w Lublinie, który w postanowieniu z r. (III AUz 119/06, Legalis) stwierdził, że warunkiem zaskarżenia wyroku w dwutygodniowym terminie od jego doręczenia stronie jest wcześniejsze zażądanie uzasadnienia tego wyroku, a nie jedynie odpisu samego rozstrzygnięcia. Zdaniem SA, sąd nie ma przy tym ani możliwości, ani prawa dokonywania interpretacji wniosków stron inaczej niż zgodnie z ich językowym brzmieniem, tym bardziej jeżeli przepis jednoznacznie uzależnia powstanie określonych skutków prawnych od wystąpienia przez stronę z konkretnym żądaniem. Zob. także X. Wzór wniosku o sporządzenie na piśmie uzasadnienia wyroku i doręczenia pełnomocnikowi powoda. Poważnych problemów praktycznych nastręczał art KPC, uchylony ustawą z r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 233, poz. 1381), nakładający na strony reprezentowane przez fachowych pełnomocników w postępowaniu w sprawach gospodarczych obowiązek bezpośredniego doręczania pism procesowych. Do pisma procesowego składanego do sądu należy dołączyć dowód doręczenia lub nadania przesyłką poleconą odpisu pisma. Pisma niespełniające tego wymogu sąd zwraca bez wzywania do usunięcia braków. W praktyce powstało zagadnienie, czy wymóg ten dotyczy wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia. Wypowiadając się w tej kwestii, Sąd Najwyższy w uchwale 12

13 I V. Te r m i n d o w n i e s i e n i a a p e l a c j i, z a p o w i e d ź a p e l a c j i z r. (III CZP 65/05, OSNC 2006, Nr 3, poz. 50, s. 69) stwierdził, że: przewidziany w art zd. 2 KPC obowiązek dołączenia do pisma procesowego wniesionego do sądu dowodu doręczenia drugiej stronie odpisu tego pisma albo dowodu wysłania go listem poleconym nie dotyczy wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku (art KPC). Podejmując uchwałę takiej treści, Sąd Najwyższy dokonał rozróżnienia między pismami procesowymi, mającymi znaczenie dla innych niż strona wnosząca, osób uczestniczących w procesie, a pismami, które takiego znaczenia nie mają lub dotyczą tylko niektórych uczestników procesu. Zdaniem SN większość pism ma znaczenie dla strony przeciwnej, ponieważ umożliwia podjęcie obrony (np. pozew, odpowiedź na pozew, środki odwoławcze), dotyczy gromadzenia materiału procesowego (np. wnioski dowodowe, pisma przygotowawcze) albo wpływa na tok postępowania (np. wnioski o odroczenie rozprawy, o zawieszenie lub podjęcie postępowania). Wszystkie te pisma, kierowane do sądu, powinny być znane stronie przeciwnej, a więc podlegają doręczeniu. Można jednak wyróżnić także pisma, które są składane wyłącznie w interesie wnoszącego, a ich treść i cel w żaden sposób nie mogą wpłynąć na sytuację procesową innych osób. Do takich pism należy zaliczyć wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia. Wprawdzie wniosek jest zapowiedzią apelacji, ale sam wniosek nie ma jeszcze wpływu na sytuację procesową drugiej strony. Można dodać, że interwencja SN była jak najbardziej pożądana i słuszna wobec nie najlepiej zredagowanego przepisu, zawierającego tak daleko idące konsekwencje. Wprawdzie art KPC, jak to już wyżej wskazano, został uchylony, należy jednak należy zauważyć, że identyczną regulację zawiera obowiązujący art KPC. Wobec tego cytowana uchwała SN ma charakter uniwersalny i znajdzie zastosowanie w drodze analogii. Jednak mimo wyraźnego stanowiska SN może się zdarzyć, że sąd w razie braku załączenia do wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia dowodu nadania do pełnomocnika strony przeciwnej zwróci wniosek bez wzywania do uzupełnienia braku. Konsekwencje zwrotu pisma procesowego są uregulowane Znaczenie pisma procesowego Zwrot pisma procesowego 13

14 A p e l a c j a c y w i l n a C z ę ś ć I. K o m e n t a r z Doręczenie pisma stronie Doręczenie pisma pełnomocnikowi w art zd. 2 KPC, który stanowi, że pismo zwrócone nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma procesowego do sądu. Zwrot następuje zarządzeniem, na które nie przysługuje zażalenie. Wobec tego pełnomocnik, któremu zwrócono zapowiedź apelacji, znajdzie się w dość kłopotliwej sytuacji, ponieważ nie będzie miał uzasadnienia wyroku. W takim przypadku, posiłkując się cytowaną wyżej uchwałą SN, należy uznać, że sąd odmówił uzasadnienia wyroku i jego doręczenia i złożyć zażalenie w trybie art pkt 7 KPC. Należy zauważyć, że przewidziany w art. 132 KPC obowiązek dołączenia do pisma procesowego wniesionego do sądu dowodu doręczenia drugiej stronie odpisu tego pisma albo dowodu wysłania go przesyłką poleconą dotyczy także pisma z wnioskiem o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji (uchwała SN z r., III CZP 127/08, OSNC 2009, Nr 12, poz. 165). W praktyce powstał problem, czy skuteczne jest złożenie wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku przed jego publikacją. Należy pamiętać, że kwestię doręczania stronie wyroku z uzasadnieniem reguluje art KPC. Przepis ten wyraźnie stanowi, że żądanie doręczenia wyroku z uzasadnieniem może być przez stronę złożone w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia sentencji wyroku, co oznacza, że nie można takiego wniosku skutecznie złożyć przed ogłoszeniem sentencji. W orzecznictwie SN kwestię tę rozstrzygnięto jednoznacznie: złożenie wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku złożone przed jego publikacją jest bezskuteczne (por. postanowienie SN z r., I CZ 115/02, Legalis i postanowienie SN z r., I PKN 406/00, OSNAPiUS 2002, Nr 8, poz. 190). Zob. także X. Wzór wniosku o sporządzenie na piśmie uzasadnienia wyroku i doręczenia pełnomocnikowi powoda. W przypadku gdy strona jest reprezentowana przez więcej niż jednego pełnomocnika, to zgodnie z art KPC sąd dokonuje doręczenia odpisu orzeczenia wraz z uzasadnieniem jednemu z nich. Strona może poinformować sąd, któremu z pełnomocników należy dokonywać doręczeń. W razie braku takiej informacji sąd, według własnego uznania, dokona wyboru pełnomocnika, któremu będą doręczane pisma pochodzące od sądu. W przypad- 14

15 I V. Te r m i n d o w n i e s i e n i a a p e l a c j i, z a p o w i e d ź a p e l a c j i ku doręczenia odpisu wyroku z uzasadnieniem kilku pełnomocnikom tej samej strony, wbrew regule określonej w art KPC, bieg terminu do wniesienia apelacji rozpoczyna się w dniu dokonania pierwszego doręczenia (postanowienie SN z r., I CZ 26/07, Legalis). Takie stanowisko SN jest zbyt rygorystyczne. Skoro sąd doręczył odpisy wyroku kilku pełnomocnikom z naruszeniem art KPC, to taka sytuacja nie może wywoływać negatywnych konsekwencji dla strony. Sprawę należy rozpatrywać w kategoriach błędu sądu i w istocie obarczenie strony konsekwencjami tego błędu nie znajduje uzasadnienia. Zob. także IV IX. Wzory pełnomocnictw. W praktyce może się zdarzyć, że sekretariat sądu omyłkowo wyśle stronie wyrok wraz z uzasadnieniem wydany w innej sprawie. W takiej sytuacji skuteczne doręczenie, zapoczątkowujące bieg terminu do wniesienia apelacji, następuje dopiero z chwilą otrzymania przez stronę właściwego wyroku z uzasadnieniem (postanowienie SN z r., II CZ 15/04, Legalis). Omawiając kwestię dochowania terminu do złożenia apelacji przez stronę, należy mieć na uwadze regulację zawartą w art KPC. Artykuł ten ustanawia zasadę, że oddanie pisma procesowego w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu. Należy pamiętać, że przepis ten nie wymaga, aby pismo procesowe zostało nadane przesyłką poleconą. Skutki zachowania terminu do wniesienia pisma uzależnione są jedynie od tego, czy nadane ono zostało w polskim urzędzie pocztowym operatora publicznego. W świetle omawianego artykułu skuteczne jest zarówno nadanie pisma przesyłką zwykłą, jak i poleconą, byleby zostało udokumentowane datą stempla pocztowego, która ma decydujące znaczenie przy ocenie zachowania terminu do wniesienia apelacji. Dla celów dowodowych zalecane jest więc wysłanie apelacji przesyłką poleconą, gdyż fakt ten potwierdzany jest dowodem nadania z odciskiem stempla pocztowego. Mimo że, dozwolone jest wysłanie apelacji przesyłką zwykłą, to jednak taką praktykę należy uznać za zbyt ryzykowną. Dowód nadania przesyłki poleconej stanowi wystarczające potwierdzenie złożenia apelacji. Wysyłając przesyłkę listem zwykłym, nadawca może Omyłkowe dostarczenie Nadanie pisma w placówce pocztowej 15