RYNEK WEWNĘTRZNY WOJEWÓDZTWA KATOWICKIEGO

Transkrypt

1 WOJEWÓDZKI URZĄD STATYSTYCZNY W KATOWICACH ( g lat 200 lii Sm fajki Polskiej RYNEK WEWNĘTRZNY WOJEWÓDZTWA KATOWICKIEGO q 2 o i m listopad 1993

2 Opracowała: mgr Halina Byrczek

3 UWAGI OGOLNE Publikacja zawiera informacje o sieci i działalności handlowej w województwie katowickim w r. Zaprezentowano w niej również wybrane informacje za 1991r. dokonując porównań. Została opracowana na podstawie badania sieci sklepów detalicznych, magazynów hurtowych i magazynów rozdzielczych detalu, jak też działalności tych placówek. Wykorzystano w niej również dane o liczbie podmiotów gospodarczych w działe "Handel" zarejestrowanych w systemie REGON tj. osób prawnych oraz zarejestrowanych w izbach skarbowych zakładach osób fizycznych. Informacje o liczbie pracujących w dziale "Handel" pochodzą z badania jednostek małych zatrudniających do 5 osób oraz sprawozdawczości z zatrudnienia, którymi objęte są podmioty powyżej 5 osób. Dane o sprzedaży detalicznej w województwie pochodzą z jednostek handlowych objętych sprawozdawczością tj. podmiotów powyżej 20 zatrudnionych, doszacowanej wartości sprzedaży jednostek handlowych poniżej 20 zatrudnionych oraz doszacowanej wartości wszystkich jednostek niehandlowych.

4 PODMIOTY GOSPODARCZE W DZIALE HANDEL W r. działalność handlową prowadziło zlokalizowanych na terenie województwa około 76 tys. podmiotów gospodarczych zaliczonych do działu ''Handel tj. o 20% więcej niż w 1991 r. i aż 70% więcej niż w 1990 r. Jednostki handlowe z terenu województwa stanowiły w r., analogicznie jak rok wcześniej, około 10% podmiotów zaliczonych do działu w województwie. "Handel" w kraju i około 45% w całej gospodarce Liczbę podmiotów gospodarczych w dziale ilustruje poniższe zestawienie: WYSZCZEGÓLNIENIE w liczbach bezwzględnych "Handel" w latach 1990 = = 100 O G O Ł E M ,8 119,9 Jednostki osób: prawnych ,4 128,3 fizycznych ,8 119,6 Sektor publiczny koncentrował w r. zaledwie 0,1% podmiotów z działu "Handel" i udział ten systematycznie obniża się, rośnie natomiast udział sektora prywatnego, który w zasadzie jest monopolistą w tym dziale gospodarki. Wśród jednostek sektora prywatnego, zakłady osób fizycznych stanowiły 97%. Również udział zakładów osób fizycznych w globalnej liczbie jednostek w dziale "Handel" był na poziomie 97%. Chociaż zbiorowość osób fizycznych stanowi o potencjale tego działu gospodarki w szybszym tempie rośnie liczba jednostek osób prawnych.

5 Podmioty gospodarcze 3 Dynamikę jednostek z działu "Handel1' ilustruje wykres rok poprzedni= Jednostki osób prawnych Jednostki osób fizycznych i k Zakłady prowadzone przez osoby fizyczne to w 94% placówki handlowe i 6% gastronomiczne. Liczbę zakładów osób fizycznych według Izby Skarbowej (stan w dniu 31 XII) przedstawia poniższe zestawienie: WYSZCZEGÓLNIENIE w liczbach bezwzględnych 1990 = = 100 Handel Gastronomia ,5 118,8 134,7 Chociaż trudniących się gastronomią jest obecnie niewielu, zainteresowanie tą formą działalności dynamicznie rośnie,co zaczyna być odczuwalne (chociaż dalekie do potrzeb) przez konsumentów tego rodzaju usług.

6 4 Podmioty gospodarcze to w: Jednostki osób prawnych w dziale "Handel" w r. - 76,3% spółki prywatne, - 10,9% spółki joint ventures, 7,8% spółdzielnie, 2,1% przedsiębiorstwa państwowe, 2,9% pozostałe. W stosunku do 1991 r. zaobserwowano bardzo dynamiczny rozwój spółek joint ventures 3,5-krotny oraz znaczny (o prawie 30%) wzrost spółek prywatnych. PODMIOTY GOSPODARCZE W GOSPODARCE NARODOWEJ W R. (zarejestrowane w systemie REOOM oraz Izbie Skarbowej) Stan w dniu 31 X II dzidły poza prod materialną it

7 PRACUJĄCY W JEDNOSTKACH HANDLOWYCH W jednostkach zaliczanych do działu "Handel" pracowało według stanu na koniec r. około 158 tys. osób tj. o 15 tys. (9%) mniej niż rok wcześniej. Zakłady osób fizycznych zatrudniały na koniec r. 77 tys. osób, co stanowi prawie 50% pracujących w dziale "Handel". Pracujący w tym dziale, to 11% zbiorowości pracujących w gospodarce narodowej w województwie. Sektor publiczny koncentrował 7% pracujących w handlu, prywatny 9 3% pracujących. W jednostkach małych zatrudniających do 5 osób, pracowało w r. 66 tys. osób (dane przeciętne uogólnione na podstawie badania DG-3). Zatrudnieni na podstawie umowy o pracę stanowili 21%. Pozostały odsetek stanowili właściciele, współwłaściciele i pomagający członkowie rodzin. W jednostkach handlowych zatrudniających powyżej 5 osób, pracujący stanowili na koniec r. 92 tys. tj. 6% ogółu pracujących w gospodarce narodowej w województwie. Z ogólnej liczby pracujących w handlu 75,1 tys. osób (47%) pracowała w sklepach, z czego 26% w sklepach zatrudniających do 5 osób, 74% w sklepach o obsadzie powyżej 5 osób. Na 1 pracującego w sklepach przypadało w końcu r. 53 mieszkańców województwa, podczas gdy w 1991 r W porównaniu z 1991 r. liczba pracujących wzrosła o 12% przy czym o 21% wzrosła liczba pracujących w sklepach do 5 osób, natomiast obniżyła się o 7% w sklepach o obsadzie powyżej 5 osób. Sektor publiczny koncentrował w r. zaledwie 2,2% pracujących w sklepach, sektor prywatny 97,8% i były to głównie osoby fizyczne.

8 6 Pracujący Liczbę pracujących w sklepach według branż EKD w 1991 i r. (stan w dniu 31 XII) prezentuje poniższa tablica: WYSZCZEGÓLNIENIE ogółem Pracujący w sklepach zatrudniających do 5 osób w odsetkach rsjiie3 O G O Ł E M ,5 31, ,7 26,3 Ogólnospożywcza ,9 2Ś' ,2 32,8 Owocowo-warzywna ,0 43, ,4 20,6 Mięsna ,4 17, ,7 8,3 Rybna ,3 39, ,8 14,2 Piekarniczo-ciastkarska ,4 34, ,5 24,5 Z napojami alkoholowymi , ,9 28,1 Spożywczo-przemysłowa , ,4 22,6 Kosmetyczno-toaletowa ,9 35, ,5 25,5 Z wyrobami włókien ,7 26,3 niczymi ,8 25,2 Z odzieżą, obuwiem ,9 19,1 i wyrobami skórzanymi ,2 26,8 Z meblami i sprzętem ,7 18,3 oświetleniowym ,3 27,7 RTV i sprzętem gospo ,5 18,5 darstwa domowego ,8 19,2 Księgarnie i materiały ,7 piśmienne ,6 30,4 3i'3 Pozostałe ,4 35, ,5 27,5

9 Pracujący 7 Wśród sklepów o obsadzie do 5 osób, najwyższy odsetek pracujących jest w branżach: mięsnej, rybnej oraz sprzętu RTV i gospodarstwa domowego (tj % pracujących w tych branżach), natomiast pracujący w sklepach o obsadzie większej niż 5 osób koncentrują się w branży ogólnospożywczej (33% pracujących w tej branży). W sklepach o mniejszej obsadzie nastąpił znaczny wzrost w stosunku do 1991 r. odsetka pracujących w sklepach owocowo-warzywnych i rybnych, natomiast obniżył się odsetek pracujących w sklepach z odzieżą, obuwiem, meblami i sprzętem oświetleniowym. W placówkach o większej obsadzie, w sklepach owocowo-warzywnych i rybnych znacznie obniżył się odsetek pracujących w tych branżach, natomiast wzrósł w sklepach z odzieżą, obuwiem, meblami i sprzętem oświetleniowym. STRUKTURA PRACUJĄCYCH W SKLEPACH WEDŁUG BRANŻ EKD W R. Stan w dniu 31 XH 9, 1,8'! 2,8" 10, ogólnos x>żywcza S owocowo-warzywna mięsna O plekamlczo-clastkarska z na X>jaml alkoholowymi 0 sjjożywczo-prze i n ysłowa U 7. odzieży,obuwiem.wyr.skorz. 01 z meblam i 1sprz.oświetleniowym 8 KTV 1art. gospodarstwa domowego Q pozostałe C4

10 SPRZEDAZ DETALICZNA I HURTOWA Wartość sprzedaży detalicznej jednostek handlowych (bez względu na liczbę zatrudnionych) oraz niehandlowych prowadzących sprzedaż detaliczną wyniosła w r. 78,7 bln zł (12% wartości krajowej) i była prawie o 50% wyższa niż w 1991 r. (w cenach bieżących). Jednostki handlowe dały 72,0 bln zł tj.91% wartości globalnej sprzedaży detalicznej (w 1991 r.-89%). W jednostkach małych do 5 zatrudnionych zajmujących się sprzedażą detaliczną wartość sprzedaży stanowiła w r. 63% globalnej wartości w województwie, natomiast jednostki średnie i duże powyżej 5 zatrudnionych dały 37% wartości tej sprzedaży. Wysoki udział jednostek małych w zrealizowanej sprzedaży detalicznej jest konsekwencją ukształtowanej struktury sieci jak też asortymentów tj. między innymi artykułów pierwszej potrzeby. Wśród wszystkich placówek trudniących się sprzedażą detaliczną, wartość sprzedaży detalicznej uzyskanej przez sklepy (prowadzone przez jednostki handlowe i niehandlowe) wyszacowano na 64 bln zł. Wartość i strukturę sprzedaży w r. (według stanu w dniu 31 XII) przedstawia poniższe zestawienie i wykres: SPECJALIZACJA BRANŻOWA Udział procentowy poszczególnych branż Wartość sprzedaży detalicznej w min zł O G O Ł E M , ,0 Ogólnospożywcza... 35, ,3 Owocowo-warzywna... 0, ,5 Mięsna... 10, ,3 Rybna... 0, ,7 Piekarniczo-ciastkarska... 1, ,0 Z napojami alkoholowymi... 5, ,5 Spożywczo-przemysłowa... 8, ,5 Kosmetyczno-toaletowa... 5, ,3

11 Sprzedaż detaliczna i hurtowa 9 dok.tabl. SPECJALIZACJA BRANŻOWA Udział procentowy poszczególnych branż Wartość sprzedaży detalicznej w min zł Z wyrobami włókienniczymi 1, ,8 Z odzieżą... 1, ,7 Z obuwiem i wyrobami skórzanymi.... 0, ,2 Z meblami i sprzętem oświetleniowym... 4, ,8 RTV i ze sprzętem gospodarstwa domowego... 7, ,8 Księgarnie i materiały piśmienne... 0, ,8 Inna... 16, ,8 STRUKTURA SPRZEDAŻY DETALICZNEJ W SKLEPACH WEDŁUG BRANŻ EKD W R. Stan w dniu 31 XI 22,5% ogńtnotpoływcm trt n*h»na j i napojami alkoholowymi spolywccoprzemyałowa koamelyczno-loalwowa Q i meblami I apf* o»*1elienlo*<yni ^ KTV I an goapodantwa domowego ij) ;o;n«a)r Z ogólnej wartości sprzedaży detalicznej, którą dają jednostki średnie i duże tj. 29 bln zł, udział jednostek powyżej 20 zatrudnionych wyniósł w r. około 40% tj. nieco mniej niż w 1991 r. (o 4 pkt).

12 10 Sprzedaż detaliczna i hurtowa Sprzedaż detaliczną i hurtową towarów w "Handlu" w jednostkach powyżej 20 zatrudnionych (ceny bieżące) przedstawia poniższa tablica: WYSZCZEGÓLNIENIE ogółem żywność Towary nieżywnościowe napoje alkoholowe konsumpcyjne niekonsumpcyjne SPRZEDAZ DETALICZNA w miliardach złotych O G 0 Ł E M 1991 Sektor publiczny Sektor prywatny , ,7 4624,4 1382,0 9291, , ,2 285,5 3935,4 4541,1 2634,5 2282,2 989,4 371,3 1645,1 1910,9 5687,9 3367,8 2523,6 592,7 3164,3 2775,1 1213,3 1027,1 666, , w odsetkach 0 G 0 Ł E M ,0 31,5 18,9 40,9 100,0 42,0 19,8 29,3 Sektor ,0 9,6 21,4 54, 6 publiczny 100,0 20,6 26,9 42,9 Sektor ,0 42,3 17,7 34,1 prywatny 100,0 44,9 18,9 27, ,4 9, SPRZEDAZ HURTOWA w miliardach złotych O G 0 Ł E M ,6 1210,7 1087,5 2174, ,2 1378,1 1104,7 4314,2 Sektor ,0 624,1 739,1 1300,2 publiczny 8693,5 344, 1 385,3 3262,5 Sektor ,6 586,6 348,4 874,1 prywatny 5689,7 1034,0 719,4 1051, , w odsetkach 0 G 0 Ł E M ,0 8,6 7,8 15,6 100,0 9,6 7,7 30,3 Sektor ,0 5,4 6,4 11,3 publiczny 100,0 4,0 4,4 37,5 Sektor ,0 24, 3 14, 5 36,2 prywatny 100,0 18,2 12,6 18,5 68, ,9 54,1 25,0 50.7

13 Sprzedaż detaliczna i hurtowa 11 Strukturę sprzedaży w detalu i hurcie w jednostkach dużych ilustruje wykres: DETAL % HURT % żywność napoje art. nie 2ywno6c k o n s u m p c y jn e j art nieżywnosc. nlekoiisum pc. [~ ]

14 CHARAKTERYSTYKA SIECI HANDLOWEJ Na koniec r. na terenie województwa działalność handlową prowadziło 34,3 tys. sklepów, z czego prawie 90% na terenie miast. Sieć sklepów w województwie stanowiła prawie 10% sieci krajowej. W stosunku do 1991 r. sieć sklepów powiększyła się o 4,5 tys. placówek (tj. o 15%), natomiast w porównaniu z 1990 r. wzrost był około 50%. Na 1 sklep przypadało w r. 115 mieszkańców województwa co oznacza, że dostępność tych placówek dla potencjalnych klientów była większa niż rok wcześniej (w 1991 r mieszkańców na 1 sklep). W kraju wskaźnik ten wyniósł w r osób. Przeciętnie w sklepie pracowały analogicznie jak w 1991 r. 2 osoby, natomiast przeciętna powierzchnia sprzedażowa sklepu to 70m2, w 1991 r. - 82m2. Rośnie zatem sieć sklepów o mniejszej powierzchni. O Odsetek sklepów dużych o powierzchni sprzedażowej powyżej 400m był nieznaczny (0,5%) i podobnie jak w 1991 r. było ich niecałe 200 placówek. Efektem procesów prywatyzacyjnych w handlu był w r. 99% udział sektora prywatnego w globalnej sieci sklepów w województwie. Pod względem powierzchni sprzedażowej udział sektora prywatnego był 98%. Zmiany w strukturze sektorowej sieci na przestrzeni minionych dwóch lat przedstawiały się jak poniżej: WYSZCZEGÓLNIENIE Sektor publiczny Sektor prywatny w % ogółem Sklepy... 2,0 0,9 98,0 99,1 Powierzchnia sprzedażowa... 3,5 1,7 96,5 98,3

15 Charakterystyka sieci handlowej 13 Sieć sklepów jest w 91% własnością osob fizycznych, w 7% stanowi własność spółdzielczą i zaledwie w 1% własność państwową i w 1% własność innych podmiotów sektora prywatnego. Wśród trudniących się handlem w r., większe było zainteresowanie prowadzeniem sklepów z artykułami żywnościowymi (placówek takich było około 50%) niż nieźywńościowymi (około 38%) i spożywczo - przemysłowymi (około 10%). Do ukształtowania się takiej struktury sieci przyczynił się w znacznej mierze dynamiczny rozwój importu żywności stymulowany popytem na te artykuły. Struktura branżowa sieci sklepów w ciągu 1991 i r. pozostała w zasadzie niezmienna a ilustruje ją poniższy wykres: STRUKTURA BRANŻOWA SIECI SKLEPÓW WEDŁUG EKD W R. Stan w dniu 31 XII ogólnospożywcze Ł3 owocowo-warzywne m ięsne plekam lczo-clastkarskie z napojami alkoholowymi W spożywczo-przemysłowe z odzieżą obuwiem.wyr.skórz. z meblami 1sprz oświetleniowym S RTV 1gospodarstw a dom ow ego B pozostałe

16 14 Charakterystyka sieci handlowej Liczbę sklepów według branż EKD w latach 1991 i (stan w dniu 31 XII) przedstawia poniższa tablica. WYSZCZEGÓLNIENIE ogółem Liczba sklepów z tego zatrudniających do 5 osób w odsetkach zatrudniających powy zej 5 osób OGOŁEM ,5 15, ,5 11,5 Ogólnospożywcze ,3 15, ,0 13,0 Owocowo-warzywne ,7 33, ,0 15,0 Mięsne ,0 13, ,7 6,3 Rybne ,6 19, ,3 2,7 Piekarniczo ,3 18,7 -ciastkarskie ,7 16,3 Z napojami alkoho , 6 21,4 lowymi ,4 14,6 Spożywczo ,9 11,1 -przemysłowe ,9 6,1 Kosmetyczno ,3 29,7 -toaletowe ,1 20,9 Z wyrobami włókien , 6 19,4 niczymi ,6 15,4 Z odzieżą, obuwiem ,0 10,0 i wyr. skórzanymi ,9 8,1 Z meblami i sprzętem ,5 7,5 oświetleniowym ,4 7,6 RTV i sprzętem gospo ,4 13,6 darstwa domowego ,6 11,4 Księgarnie i artykuły , 1 piśmiennicze ,0 16,0 Pozostałe ,1 18, ,9 15,1

17 Charakterystyka sieci handlowej 15 Dynamikę sieci sklepów w r. według branż EKD ilustruje wykres = ogólnospożywcze owocowo-warzywne mięsne rybne plekamlczo-clastkarskle z napojami alkoholowymi spożywczo-prze mysłowe kosmetyczno-toaletowe z wyr.włókienniczymi z odzleżą,obuwlem,wyr.skórzanyml z meblami I sprz. oświetleniowym RTV I sprz. gospodarstwa domowego księgarnie I artykuły piśmiennicze pozostałe o/o 0 ile wśród sklepów do 5 zatrudnionych jak też placówek zatrudniających powyżej 5 osób najwięcej było sklepów ogólnospożywczych (około 1/3 całej sieci sklepów), generalnie wśród sklepów wszystkich branż zdecydowanie dominowały sklepy 0 obsadzie mniejszej tj. do 5 osób (w granicach od 79,1% do 97,3%). Najwyższy odsetek sklepów o mniejszej obsadzie zanotowano w r. wśród sklepów rybnych, mięsnych, spożywczo-przemysłowych, z meblami i sprzętem oświetleniowym, odzieżą i obuwiem tj. powyżej 90%, natomiast w 1991 r. były to sklepy z meblami i sprzętem oświetleniowym oraz odzieżą 1 obuwiem. Sklepów o większej obsadzie (powyżej 5 zatrudnionych) było w r. prawie 12%, podczas gdy rok wcześniej prawie 16%.

18 16 Charakterystyka sieci handlowej W poszczególnych branżach odsetek ten był w granicach od 3% wśród sklepów rybnych do 21% kosmetyczno-toaletowych. Zmiany w stukturze sklepów w wybranych branżach na przestrzeni minionych dwóch lat ilustruje wykres 1991 rok ogólnospożywcze owocowo-warzywne mięsne z napojami alkoholowymi spożywcze z odzieżą, u bu wiem, wyr.skórz. z meblami isprz.oświet. RTV iart.gospod.domowego rok ogólnospożywcze owocowo-warzywne mięsne z napojami alkoholowymi spożywcze z odzieżą,obuwiem,wyr.skórz. z meblami isprz.oświet. RTV iart.gosp.domowego *4 Zatrudnienie: do 5 osób H pow yżej 5 osób P

19 Charakterystyka sieci handlowej 17 W ciągu r. wśród 6klepów owocowo-warzywnych i rybnych zaobserwowano najwyższy bo odpowiednio o 19 i 17 punktów wzrost odsetka sklepów do 5 zatrudnionych, w pozostałych branżach wzrost odsetka był w granicach 10 punktów. Udział sklepów powyżej 5 zatrudnionych generalnie obniżył się i w najwyższym stopniu (o 18 i 17 pkt) w branżach owocowo-warzywnej i rybnej. Uzupełnieniem sieci sklepów są dynamicznie powstające drobnodetaliczne kioski, budki oraz obwoźne punkty sprzedaży. Szacuje się, że liczba punktów sprzedaży detalicznej (łącznie ze sklepami) w końcu r. wyniosła około 76 tys. co oznacza, że powiększyła się o 21% w stosunku do 1991 r.i stanowiła 11% sieci krajowej. Rozwój różnorodnych form handlu detalicznego spowodował zwiększenie dostępności towarów. Na 1 punkt sprzedaży detalicznej przypadało w r. około 52 mieszkańców województwa, podczas gdy w 1991 r. około 63 mieszkańców. Obok stosunkowo dobrze rozwiniętej ale drobnej i rozproszonej '0 sieci placówek sprzedaży detalicznej obserwuje się rozwój pośrednictwa handlowego oraz sprzedaży hurtowej co warunkuje sieć magazynowa. W stosunku do 1991 r. liczba magazynów wzrosła o 36% przy czym prawie o połowę powiększyła się sieć magazynów w sektorze prywatnym. Liczbę magazynów według form własności (stan w dniu 31 XII) przedstawia poniższa tabela WYSZCZEGÓLNIENIE Ogółem Sektor publiczny prywatny Magazyny ogółem Pomieszczenia zamknięte liczba powierzchnia w m

20 18 Charakterystyka sieci handlowej dok.tabl. WYSZCZEGÓLNIENIE Ogółem publiczny Sektor prywatny Pomieszczenia zadaszone liczba powierzchnia w m Place składowe liczba powierzchnia w m Silosy i zbiorniki liczba W zależności od sposobu gromadzenia i przechowywania towarów, strukturę sieci magazynów ilustruje wykres: % pomieszczenia zadaszone pomieszczenia zamknięte place składowe silosy 1991

21 Charakterystyka sieci handlowej 19 Podstawową sieć magazynów stanowią pomieszczenia zamknięte i w r. było ich około 80%, w 1991 r.~ 70%. W najszybszym tempie przyrasta ilość pomieszczeń zamkniętych (wzrost w stosunku do 1991 r. o 62%), natomiast ubywa placów składowych oraz silosów i zbiorników (odpowiednio o:13% i 46%). O ile w sektorze publicznym ubyło w stosunku do 1991 r. zarówno pomieszczeń jak też placów składowych a nastąpił przyrost silosów i zbiorników, o tyle w sektorze prywatnym znacznie powiększyła się sieć pomieszczeń natomiast znacznie ubyło silosów i zbiorników.

22