Mechanizacja zbioru roślin okopowych

Transkrypt

1 Mechanizacja zbioru roślin okopowych Zbiór roślin okopowych - ziemniaków - wykonać należy przy pełnej dojrzałości bulw, gdy skórka jest skorkowaciała i nie przesuwa się pod naciskiem palca. Do zbioru mechanicznego plantację należy odpowiednio przygotować - usunąć chemicznie lub mechanicznie łęciny. Zbiór ziemniaków jest energochłonny ze względu na konieczność oddzielenia gleby od zbieranych bulw. Do oddzielenia 2 kg bulw trzeba przesiać około kg gleby. Zbiór buraków wymaga zastosowania różnych technologii w zależności od przeznaczenia plonu i wielkości gospodarstwa. W gospodarstwie uprawiane mogą być buraki pastewne przeznaczone na paszę - korzenie i liście. Uprawiane mogą być też buraki cukrowe - korzenie przeznaczone dla przemysłu, a liście traktowane jako plon uboczny z przeznaczeniem na paszę dla zwierząt. Produkcja towarowa buraków na większych plantacjach przewiduje rozdrabnianie liści na polu i zbiór korzeni. Różny jest sposób umocowania korzenia buraka w ziemi. Burak cukrowy prawie cały jest w glebie, tylko główka i rozeta liści wystają nad glebą, a u buraków pastewnych 2/3 korzenia z rozetą liści znajduje się nad glebą. Wymaga to zastosowania różnych technologii zbioru. Liście buraków pastewnych nie nadają się do zbioru mechanicznego i mogą być zbierane ręcznie. Zbiór korzeni natomiast można zmechanizować. Taką technologię stosuje się w małych gospodarstwach rolnych. Również zbiór buraka cukrowego z wykorzystaniem liści na paszę i ręcznym ogławianiem stosują plantatorzy na małych areałach buraka cukrowego. Zbiór buraków występuje zwykle późną jesienią (po zbiorze ziemniaków), kiedy ważną rolę odgrywają warunki pogodowe. Zbiór buraków wykonuje się w dojrzałości technicznej i jest uzależniony od terminów dostaw do cukrowni.

2 Maszyny do zbioru ziemniaków Przygotowanie plantacji do zbioru ziemniaków polega na mechanicznym rozdrobnieniu łęcin rozdrabniaczem 5-10 dni przed zbiorem bulw. Niszczenie łęcin i chwastów można wykonywać także ścinaczami zielonek, ale rozdrabniają one około 60% zielonej masy roślin nad redlinami. Do zbioru ziemniaków z ręcznym zbieraniem służą kopaczki gwiazdowe przeznaczone dla małych gospodarstw.

3 Ziemniaki wyorane przez lemiesz są oddzielane od ziemi i łęcin przez wirujące pręty rozrzutnika gwiazdowego. Przystawka w kształcie kosza powoduje układanie wykopanych ziemniaków w pas o szer. do 1 m. Jest to zbiór pracochłonny i mało wydajny. Bywa przydatny na glebach ciężkich, gdzie zbiór w pełni zmechanizowany jest niemożliwy. Kopaczki przenośnikowe półzawieszane i zawieszane, jedno- lub dwurzędowe posiadają dodatkową zaletę - można nimi wykopywać ziemniaki na zapas. Praca maszyny nie jest uzależniona od pracy zbieraczy. Lemiesz podkopuje redliny, ziemniaki oddzielane są od gleby na dwóch przenośnikach prętowych, które wstrząsane są eliptycznymi kołami zębatymi. Na przenośnikach kruszona i odsiewana jest gleba. Za przenośnikiem umocowany jest ruszt zsypowy umożliwiający układanie ziemniaków po jednej stronie kopaczki. Pozostający pas ziemi bez ziemniaków wykorzystany jest do kolejnych przejazdów kopaczki z ciągnikiem. Kopaczki otrzymują napęd od WOM

4 współpracującego ciągnika. Stalowe pręty przenośników osłonięte są elastycznymi otulinami zapobiegającymi nadmiernemu obijaniu bulw ziemniaków. Głębokość pracy regulowana jest kołami podporowymi. Zbyt płytkie ustawienie uszkadza ziemniaki, a zbyt głębokie nadmiernie obciąża maszynę i utrudnia odsiewanie gleby. Kopaczki te po modyfikacjach, wymianie lemieszy, można stosować do wykopywania buraków, marchwi, selerów i cebuli. Obecnie produkowane są kopaczki wibracyjne jednorzędowe, zawieszane o zwartej budowie i prostej konstrukcji. Wyposażone w dwa wibracyjne odsiewacze poruszane wałem wykorbionym otrzymującym napęd od WOM ciągnika. Gleba podkopywana przez lemiesze przesiewana jest przez drgające odsiewacze prętowe, a ziemniaki spadają w rzędzie wzdłuż ruchu maszyny. Zbieranie z rzędów po kopaczkach z ziemi odbywa się ręcznie. Zbiór ziemniaków po kopaczce może odbywać się na kilka sposobów. Najczęściej wykorzystywane są: 1. Zbiór na przyczepy - zbieracze zbierają ziemniaki do koszy i wysypują na rozstawione co 30 m przyczepy (przy dostatecznej ich ilości) lub na przyczepę poruszającą się ze zbieraczami.

5 2. Zbiór do skrzyniopalet rozstawionych na polu, do których zbieracze opróżniają kosze. Skrzyniopalety zwozi się przyczepami, a ładuje ładowarkami hydraulicznymi lub wysypuje ziemniaki na przyczepy, którymi zwozi się plony z pola do przechowalni. Kombajny ziemniaczane zapewniają pełną mechanizację zbioru. Przyczepiane do ciągników rolniczych występują w wersji jednorzędowej lub dwurzędowej. Kombajny podkopują redliny, odsiewają glebę od bulw, oddzielają łęciny, kamienie oraz ładują ziemniaki do zbiornika lub przenośnikiem na przyczepę. Podkopywanie odbywa się lemieszem, jego głębokość pracy utrzymywana jest przez rolki kopiujące, które toczą się po redlinach w czasie pracy zespołu wyorującego. Po obu stronach rolek znajdują się kroje tarczowe rozcinające glebę, łęciny i chwasty, ułatwiając przez to podkopywanie redlin i zapobiegając przesypywaniu się ziemi na boki poza zespół wyorujący. Następnie wyorana masa dostaje się na zespół odsiewający składający się z przenośnika prętowego, który wstrząsany jest eliptycznym kołem zębatym - wstrząsaczem. Nad przenośnikiem zawieszony jest przecieracz, kilka poprzecznych prętów na łańcuchach, utrudniający" swobodny ruch zbrylonej ziemi na przenośniku. Bryły uderzając w przecieracz rozbijają się i przesiewają przez przenośnik prętowy. Za przenośnikiem prętowym znajduje się oddzielacz porostu, to zespół oddzielający łęciny i chwasty od ziemniaków. Intensywność pracy oddzielacza porostu reguluje się nachyleniem przenośnika

6 względem powierzchni pola. Przy zbyt małym kącie tego nachylenia bulwy wynoszone są poza kombajn, zastosowanie zbyt dużego kąta powoduje, że łęciny i chwasty są słabo oddzielane. Oddzielone ziemniaki z przenośników prętowych staczają się na poprzecznie ustawiony przenośnik bębnowy, gdzie odsiewane są drobne zanieczyszczenia. Wewnątrz bębna rozmieszczone są przegrody, które tworzą zasobniki na ziemniaki i przez obrót tego przenośnika transportowane są na górny poziom kombajnu. Ziemniaki wraz z kamieniami i nierozdrobnionymi bryłami ziemi spadają na przenośnik taśmowo palcowy (górka palcowa). Drobne zanieczyszczenia i kawałki łęcin wynoszone są na oddzielacz porostu, natomiast bulwy, kamienie i bryły ziemi wpadają na stół przebierczy. Stół podzielony jest na trzy części, środkowa część służy do transportu ziemniaków, a boczne części przeznaczone są na kamienie i bryły. Na pomoście kombajnu jest miejsce na obsługę, która w czasie pracy kombajnu wybiera ręcznie zanieczyszczenia, umieszczając je przy zewnętrznych częściach stołu. Zanieczyszczenia te usuwane są przenośnikiem na pole lub zbierane do zasobnika opróżnianego na uwrociu. Oczyszczone bulwy transportowane są przenośnikiem ładującym na przyczepę obok kombajnu lub do zbiornika opróżnianego okresowo. Kombajny ziemniaczane wyposażane są w instalację hydrauliczną wykorzystywaną do podnoszenia i opuszczania zespołu wyorującego. Instalacja pneumatyczna stosowana jest do uruchamiania hamulców. Instalacja elektryczna zapewnia oświetlenie niezbędne do transportu na drogach publicznych i umożliwia oświetlenie stanowisk podczas pracy w nocy. Konstrukcje nowoczesnych kombajnów do zbioru ziemniaków po zmianie zespołu wyorującego umożliwiają dwurzędowy zbiór ogłowionych buraków.

7 Zespół wyorujący posiada rolki wciągające, które powodują łatwe przejście gleby z bulwami, łęcinami i chwastami z lemiesza na przenośnik prętowy, zapobiegając zapychaniu się tego zespołu. Inną konstrukcję stanowi oddzielacz porostu. Łęciny i chwasty transportowane przenośnikiem odsiewającym są zatrzymywane i kierowane przez pręty podające do szczeliny między wałkiem wciągającym a tym

8 przenośnikiem. Wałek wciągający zamontowany jest na sprężynach płaskich, umożliwia to zmianę wielkości szczeliny w czasie pracy i dociśnięcie łęcin do przenośnika ułatwiając ich wciąganie i wyrzucanie na pole. Ziemniaki i inne zanieczyszczenia (kamienie, bryły ziemi) spadają na poprzeczny przenośnik taśmowo palcowy. Nad przenośnikiem umieszczony jest grzebień i zastawka zgarniająca, które zgarniają transportowany materiał na stół przebierczy, natomiast drobne zanieczyszczenia i resztki łodyg i chwastów wynoszone są przenośnikiem poza kombajn na pole. Przebrane ziemniaki transportowane są do zbiornika o pojemności 750 kg. Kamienie i nierozkruszone bryły transportowane są do zbiornika na kamienie.

9 Maszyny do zbioru buraków Zbiór buraków pastewnych wymaga dużo pracy ręcznej, jest stosowany głównie w małych i średnich gospodarstwach uprawiających buraki na małych areałach. Zbiór buraka cukrowego może być w pełni zmechanizowany i przeprowadzany jednoetapowego, dwuetapowego, lub trzyetapowo. Zbiór trzyetapowy polega na wydzieleniu czynności na etapy pracy: ogławianie buraków, wyorywanie korzeni i ułożenie w wały oraz podbieranie korzeni i załadunek. Maszyny do zbioru wieloetapowego mają większe szerokości robocze. Ogławiacz buraków zawieszany jest na przednim układzie zawieszenia ciągnika (wyposażonym w przedni napęd wałka odbioru mocy) o wydajności 0,8-1,0 ha/h.

10 Ogławiacz wyposażony jest w bijakowy zespół ścinający, który ścina i rozdrabnia liście i wrzuca do poprzecznego przenośnika ślimakowego. Liście z całej szerokości roboczej wygarniane są na przenośnik taśmowy ładujący je na przyczepę lub na rozrzutnik (w miejscu przenośnika taśmowego). Przyczepę musi ciągnąć obok dodatkowy ciągnik. Za zespołem ścinającym umieszczone są bijaki gumowo-parciane oczyszczające główkę buraka. Płozowy zespół ogławiający obcina główki buraków na wysokość 1-4 cm od wierzchołka. Wysokość ścinania liści regulowana jest na kołach podporowych ogławiacza, natomiast dokładna wysokość ogławiania regulowana jest naciskiem sprężyny czujnika na korzeń buraka. Zmiany nacisku reguluje się napięciem sprężyny. Wyorywanie korzeni buraka z ziemi wykonuje się sześciorzędowymi wyorywaczami zawieszanymi na układzie zawieszenia ciągnika. W przypadku rozdrabniania i pozostawieniu na polu liści wyorywanie musi być wykonywane natychmiast po usunięciu liści. Korzenie po ogłowieniu powinny być zbierane najpóźniej za dwa dni. Przy zbiorze buraków z małych plantacji wyorywanie korzeni można wykonać wyorywaczami korzeni

11 lub przystosowanymi do tego celu kopaczkami do ziemniaków. Na większych plantacjach stosuje się duże maszyny wyorująco-rzędujące. Wyposażone są one w płozy prowadzące wyorywacz wzdłuż rzędów i talerzowe zespoły wyorujące.

12 Wyorane buraki zabierane są przez gwiazdowe otrząsacze prętowe, które oczyszczają korzenie z gleby i przenoszą do tyłu maszyny formując je przez ruszt kierujący

13 w podłużny wał. Głębokość pracy talerzy wyorujących reguluje się położeniem płóz prowadzących. Podbieranie korzeni i załadunek na przyczepę wykonuje się ładowaczem buraków. Położenie podbieracza korzeni w postaci obrotowej tarczy podbierającej reguluje się płozami kopiującymi. Korzenie transportowane są przenośnikiem prętowym na gwiazdę czyszczącą, z której przenośnikiem prętowym ładowane są na przyczepę jadącą obok maszyny. W celu dokładnego zbierania i nieuszkadzania korzeni reguluje się wysokość pracy tarczy podbierającej, która powinna w przedniej części zagłębiać się w glebę do 4 cm. Intensywność oczyszczania reguluje się liczbą obrotów tarczy czyszczącej. Trzyczęściowe zestawy maszyn dopasowane są do szerokości roboczych i wydajności roboczych. Praca takim zespołem wymaga jednak zapewnienia odpowiedniej liczby ciągników i środków transportowych. Zbiór dwuetapowy polega na ogławianiu buraków ogławiaczami wielorzędowymi (jak przy zbiorze trzyetapowym). Drugi etap zbioru to wyorywanie i załadunek na środki transportowe jedną maszyną. Ma ona zwykle mniejszą szerokość roboczą - jest trzyrzędowa. Kopaczka wyposażona jest w lemieszowy zespół wyciągający korzenie, które spadają na gwiazdę czyszczącą. Gwiazda oczyszcza korzenie z gleby, resztek roślinnych i podaje na przenośnik ładujący na przyczepę. Głębokość pracy lemieszy reguluje się ustawieniem kół podporowych, intensywność oczyszczania regulowana jest kątem nachylenia gwiazdy w stosunku do ramy maszyny.

14 Jednoetapowy zbiór buraków wykonuje się przy pomocy kombajnów buraczanych jednolub dwurzędowych przyczepianych do ciągnika rolniczego. Kombajny samojezdne do zbioru buraków budowane są jako maszyny 3, 6, 9-rzędowe (Holmer 6 rz. Ropa 9 rz.). W gospodarstwach występują małe kombajny ciągnikowe, które zbierają i układają liście w poprzecznie ułożone rzędy. Wyorane korzenie zbierane są do zbiornika lub transportowane na przyczepę. Jednorzędowy kombajn do zbioru buraków wyposażony jest w nożowy zespół ogławiający sterowany elektrycznym czujnikiem tarczowo-prętowym naprowadzającym na rząd i regulującym wysokość ogławiania. Liście transportowane są do zbiornika (pojemność 1 m3), który automatycznie jest opróżniany, układając je w poprzeczne rzędy na polu. Głębokość pracy zespołu doczyszczającego główki korzeni i lemieszowego wyciągacza korzeni regulowana jest automatycznie. Wyorane korzenie podbierane i oczyszczane są gwiazdowym nagarniaczem, następnie podawane są do pionowego przenośnika korzeni, który transportuje je do zbiornika (o pojemności 1-2,51). Wydajność takiego kombajnu wynosi 0,1-0,2 ha/h. Kombajny wielorzędowe są w pełni zautomatyzowane. Napędzane są silnikami o mocy około 400 KM, posiadają 2 lub 3 osie, osiągające masę 25 ton. Mają możliwość pracy psim krokiem" - ślady kół przednich i tylnych nie pokrywają się, co znacznie zmniejsza ugniatanie gleby. Napędy realizowane są bezstopniowo hydraulicznie, co pozwala na dostosowanie

15 chwilowej prędkości kombajnu do warunków zbioru. Koszt budowy takich maszyn jest jednak bardzo wysoki. W ostatnich latach zaczyna dominować zbiór buraków maszynami 6-rzędowymi. Wynika to z faktu, iż mimo wysokich cen tych maszyn jednostkowe koszty zbioru są najniższe. Jakość ich pracy jest wysoka i mogą poprawnie pracować nawet w najtrudniejszych warunkach zbioru. (Holmer, Grimme-Maxtron 520, Klanie, Ropa-EuroTiger) Kombajny dostosowują zużycie paliwa do obciążenia, umożliwia to zebranie 1 ha buraków przy zużyciu paliwa w granicach litrów (Holmer Terra Dos T3 przy zastosowanym silniku o mocy 480 KM), przy prędkości roboczej do 12 km/h pozwalają uzyskać wydajność do 2 ha/h.

16 Zasady bezpiecznej obsługi maszyn do zbioru okopowych Podczas obsługi maszyn do zbioru okopowych należy bezwzględnie stosować się do zaleceń producenta określonych w instrukcji obsługi sprzętu. Należy zadbać o odpowiedni stan i mocowanie osłon zespołów roboczych. Regulacje i ustawienia robocze zespołów mogą być dokonywane tylko przy wyłączonym silniku. Osoby pracujące na pomostach powinny być poinstruowane o sposobie pracy maszyny i zagrożeniach występujących podczas pracy. Wchodzić na pomost maszyny i schodzić można tylko w czasie postoju maszyny. Operator, rozpoczynając pracę kombajnem, powinien ostrzec obsługujących sygnałem dźwiękowym. Przy zbiorze okopowych przeładowywane są duże masy ładunku, należy zwrócić uwagę na przenośniki, przejeżdżające obok środki transportowe, spadające bulwy lub korzenie, wyładowywane liście, kamienie czy zanieczyszczenia. Transport maszyn po drogach publicznych powinien odbywać się zgodnie z przepisami o ruchu drogowym. Maszyny powinny być złożone do pozycji transportowej i wyposażone w instalacje oświetleniowe. Maszyny do zbioru okopowych pracujące w bardzo ciężkich warunkach, powinny na bieżąco przechodzić przeglądy codzienne, szczególnie czyszczenie i smarowanie punktów smarowania. Na bieżąco należy utrzymywać w sprawności instalacje elektryczne i hydrauliczne, likwidować powstające nieszczelności i przecieki oleju. Po zakończonym sezonie maszyny należy dokładnie umyć, nasmarować, przygotować do przechowywania (poluźnić lub zdjąć pasy, łańcuchy z przekładni) sprawdzić stan przenośników i ewentualnie przygotować do naprawy w sezonie zimowym.

17 Maszyny przechowywać pod dachem i zabezpieczyć przed działaniem niekorzystnych warunków atmosferycznych, szczególnie te wyposażone w elektryczne układy sterujące.