Wędrówka po Kaliskich Kościołach

Transkrypt

1 Wędrówka po Kaliskich Kościołach Opis WĘDRÓWKA PO KALISKICH KOŚCIOŁACH Ul. Kanonicka - ul. Grodzka - pl. Kilińskiego - ul. Stawiszyńska - pl. Kilińskiego - pl. Św. Józefa - ul. Kolegialna - ul. Sukiennicza - ul. Kazimierzowska - ul. Śródmiejska Czas zwiedzania ok. 3 godz. Naszą wędrówkę rozpoczynamy od Katedry pw. Św. Mikołaja. Kościół został wzniesiony w XIII wieku z fundacji księcia Bolesława Pobożnego. W latach kościołem zarządzali kanonicy regularni laterańscy sprowadzeni do Kalisza przez Kazimierza Wielkiego. W 1441 roku Sobór w Bazylei wyniósł kościół do godności kolegiaty zakonnej. W 1448 roku obok gotyckiej świątyni wzniesiono ceglany budynek klasztorny, w którym siedzibę znalazła szkoła parafialna. Dzieje świątyni były bardzo burzliwe. Pożary w latach 1560, 1609, 1706 spowodowały, że kościół stracił swoje średniowieczne piękno. W 1973 roku pożar ołtarza przyniósł stratę jednego z najpiękniejszych zabytków świątyni - obrazu Zdjęcie z krzyża" z pracowni Piotra Rubensa. Do dziś okoliczności tego zdarzenia budzą wielkie kontrowersje gdyż przypuszcza się, że obraz został skradziony. W kościele na uwagę zasługuje Kaplica Matki Boskiej Pocieszenia zwanej Polską. Znajdująca się tam polichromia i witraże zaprojektowane przez Włodzimierza Tetmajera w 1909 roku, przedstawiają wielu świętych oraz postacie z historii Polski. Na ścianach kościoła znajdują się liczne tablice epitafijne poświęcone m.in. Adamowi Asnykowi, Adamowi Chodyńskiemu (historyk Kalisza) i Józefowi Ignacemu Kraszewskiemu. W 1992 roku po utworzeniu diecezji kaliskiej kościół podniesiono do godności katedry.

2

3 Idąc ul. Grodzką, po lewej stronie mijamy budynek I Liceum Ogólnokształcącego, dawną Szkołę Wojewódzką i Rezerwat Archeologiczny Zamku Kazimierzowskiego, dalej, również po lewej widzimy pomnik Adama Asnyka. Dochodzimy do ul. Stawiszyńskiej. Tu znajduję się Kościół i Klasztor Pobernardyński - obecnie OO. Jezuitów. Początki kościoła sięgają XV wieku, kiedy to w 1489 roku pobudowano murowany kościół, a przy nim drewniany klasztor. Wznieśli go bernardyni sprowadzeni z Krakowa. W 1564 r. wybudowano nowy kościół i klasztor według projektu (prawdopodobnie) Wojciecha Samborinusa. Budowę świątyni pw. NNMP zakończono w 1611 roku, a klasztoru w Tak powstały zespół w stylu późnego renesansu w XVIII wieku otoczono murem i postawiono dzwonnicę. Kościół jest jednonawowy, zdobi go piękna polichromia wykonana przez artystę zakonnika - Walentego Żebrowskiego ( w latach ). Ołtarz główny, sześć ołtarzy bocznych, prospekt organowy, konfesjonały i ławki wykonane są w jednolitym późnobarokowym stylu. W ołtarzu po lewej stronie znajduje się obraz Św. Antoniego stojącego na tle rynku poznańskiego z 1658 roku. Do ciekawych zabytków zalicza się również znajdująca się we wnęce ołtarza bocznego Pieta" z XV wieku. Przed kościołem znajduje się tzw. ogrójec z kolumną zwieńczoną krzyżem, postawioną przez Francuzów w 1813 roku na zbiorowej mogile żołnierzy kampanii napoleońskiej, poległych w czasie bitwy z Rosjanami pod Kaliszem (tzw. cmentarz napoleoński). Znajduje się tu również pomnik ku czci Polaków zamordowanych w Katyniu.

4 Budynki klasztorne barokowe, wnętrze wzniesione na planie nieregularnego czworoboku. W 1864 roku nastąpiła kasata Zakonu Bernardynów. Od 1920 roku zespół pobernardyński pozostaje w posiadaniu OO. Jezuitów. Wracamy tą samą trasą i dochodzimy do Bazyliki pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (Sanktuarium św. Józefa). Kościół przypuszczalnie powstał w końcu XIII wieku. Początkowo był to drewniany kościółek, na którego miejscu wzniesiono w 1353 roku późnogotycką świątynię z fundacji arcybiskupa gnieźnieńskiego Jarosława Bogorii Skotnickiego. W 1359 roku kościół podniesiono do rangi kolegiaty. Świątynia w swym pierwotnym kształcie istniała do 1783 roku, wówczas, bowiem nastąpiła katastrofa budowlana podczas prac rozbiórkowych przylegającego do świątyni pałacu biskupów. Kościół odbudowano w roku W 1798 roku dawna kolegiata została wyniesiona przez papieża Pawła VI do godności Bazyliki Mniejszej. Jest to świątynia późnobarokowa z gotyckim prezbiterium i zakrystią, trzynawowa z czworoboczną wieżą umieszczoną w fasadzie. Ołtarz główny klasycystyczny z gotyckim obrazem Matki Boskiej (AB IGNE - od ognia) z 1424 roku. Na przedłużeniu prawej nawy znajduje się kaplica Świętej Rodziny. Obraz Świętej Rodziny w 1770 roku został uznany przez Prymasa Polski za cudowny. Znajdujące się w kościele obraz Św. Józefa w 1976 roku jako pierwszy na świecie otrzymał korony papieskie. Bazylika jest jednym z pięciu na świecie ośrodków kultu Św. Józefa. Do najcenniejszych zabytków świątyni należą: kielich gotycki podarowany przez Kazimierza Wielkiego, patena romańska ofiarowana przez Mieszka III Opactwu w Lądzie, obraz Matki Boskiej od ognia" z 1424 roku, który uważany jest za jeden z ciekawszych zabytków malarstwa gotyckiego w Polsce. Do najbardziej okazałych dzieł zaliczany jest późnogotycki poliptyk gotycki z warsztatu mistrza z Gościeszowic" z około 1505 roku.

5 Idziemy ul. Kolegialną, wzdłuż dawnego Collegium Jezuickiego, gdzie znajduje się Kościół pw. Św. Stanisława i Wojciecha (kościół Garnizonowy). Jest to wczesnobarokowa świątynia wybudowana w latach według projektu Jana Marii Bernardoniego. Początkowo miała to być tylko kaplica, jednak plany zmieniono i w jej miejsce wybudowano kościół. Konsekracja świątyni nastąpiła w 1596 roku. Wcześniej, ukończony już kościół osobiście oglądał król Zygmunt III Waza. Do kościoła wchodzi się bezpośrednio od ul. Kolegialnej. Nawa główna jest wysoka, nawy boczne niskie, a nad nimi znajdują się empory sklepione, półkoliście zamknięte w górnej części rokokową dekoracją. Barokowy ołtarz wypełniają rzeźby Św. Stanisława i Wojciecha oraz obraz Wniebowstąpienia namalowany przez A. Bertelmanna. Najcenniejszym zabytkiem kościoła jest epitafium jego fundatora - prymasa Stanisława Karnkowskiego. Ciekawa historia wiążę się z wieżą kościelną, która prawdopodobnie była obserwatorium astronomicznym. Uważa się, iż właśnie stamtąd w latach swe obserwacje prowadził belgijski astronom o europejskiej sławie - Karol Malapert. Warto również wspomnieć o pięknie brzmiących organach, które można usłyszeć podczas licznych odbywających się w kościele koncertów. Idąc dalej ul. Sukienniczą po prawej stronie napotykamy na Kościół i Klasztor OO. Franciszkanów. Świątynia pw. Św. Stanisława wzniesiona została w latach z fundacji księcia Bolesława Pobożnego i jego żony Jolanty. Kościół został wzniesiony w stylu gotyckim. Świątynia na przestrzeni lat została kilka razy przebudowana, co było związane z pożarami, które kilkakrotnie wybuchały w mieście. Szczególnie dotkliwe były te z roku 1537 i 1559, które strawiły świątynię do tego stopnia, że przez ponad sześćdziesiąt lat nawa główna stała bez dachu. Kościół odbudowano w roku 1632, a

6 pracami kierował Albin Fontana obywatel Kalisza pochodzący ze znanego włoskiego rodu architektów. W trójnawowej świątyni uwagę zwracają piękne sztukaterie podkreślające linię żeber gotyckich w prezbiterium. Sklepienia, głowice kolumn i łuki ozdobione są główkami anielskimi, orłami, tarczami herbowymi oraz bogatymi motywami roślinnymi. Całość utrzymana jest w tradycji renesansu, którą historycy sztuki określili mianem stylu kalisko-lubelskiego. Na szczególną uwagę zasługują również piękna ambona w kształcie łodzi Piotrowej z 1862 roku oraz przebudowana w 1632 gotycka Kaplica Męki Pańskiej. Przed środkowym ołtarzem w prawej nawie spoczywają w srebrnej trumience relikwie Jolanty ogłoszonej w 1827 roku błogosławioną, a od 1880 roku uznawanej za patronkę Wielkopolski. Z początkami kościoła związany jest również przylegający do niego jednym bokiem klasztor. Do roku 1598 był on drewniany. W latach wzniesiono jednopiętrowy klasztor murowany, potem dobudowano drugie piętro. W klasztorze przez kilkanaście lat mieściło się więzienie oraz urzędowało pruskie wojsko i zarząd policji. Zakonnicy powrócili do swej siedziby dopiero po okresie zaborów w 1918 roku. W 2007 roku przypadła 750. rocznica obecności Ojców Franciszkanów w Kaliszu. Idąc wzdłuż rzeki Prosny docieramy do Mostu Kamiennego, skręcamy w lewo i idziemy ul. Śródmiejską. Dwieście metrów dalej po prawej stronie widzimy Kościół i Klasztor Poreformacki obecnie Sióstr Nazaretanek. Kościół wniesiony został w 1632 roku przez Zakon Reformatów (początkowo drewniany a od 1673 roku murowany). Cała świątynia utrzymana jest w stylu barokowym, jednonawowe wnętrze kościoła ma jednolity rokokowy wystrój. Wyposażenie świątyni (sześć ołtarzy drewnianych, prospekt organowy, ambona, konfesjonały, ławki i balustradę oddzielająca ołtarz od nawy głównej) wykonał snycerz Józef Eglauer. W jednym z bocznych ołtarzy znajduje się kopia obrazu przedstawiającego Adorację Matki Boskiej z Dzieciątkiem przez Świętego Paschalisa de Baylon, na tle panoramy miasta. Po lewej stronie nawy w 1731 roku przybudowano tzw. Kaplicę Żołnierską, której fundatorem był chorąży poznański Piotr Sokolnicki. Kaplicę od nawy oddziela kunsztownie wykonana żelazna krata. Na uwagę zasługuje też kaplica przedpogrzebowa Św. Jana Nepomucena z lata znajdująca się w centralnym punkcie dziedzińca kościelnego tuż po przekroczeniu klasycystycznej XVIII-wiecznej bramy świątyni. Klasztor poreformacki jest barokowy, założony wokół prostokątnego wirydarza. Po powstaniu styczniowym nastąpiła kasata zakonu. W 1914 roku

7 kościół został zniszczony podczas pogromu miasta. Zespół klasztorny, odbudowany w latach objęły ss. Nazaretanki. Warto wiedzieć: Pamiątki kupisz w: Centrum Informacji Turystycznej przy ul. Zamkowej, w Cepelii na Głównym Rynku i w Księgarni przy Bazylice WNMP na pl. Św. Józefa. Opracowanie: Centrum Informacji Turystycznej it@um.kalisz.pl