Turcy w Niemczech raport specjalny

Transkrypt

1 Turcy w Niemczech raport specjalny Felix Strüning Instytut badań opinii publicznej Info GmbH opublikował po raz trzeci raport dotyczący modelu życia i wartości wyznawanych przez mieszkającą w Niemczech, liczącą 2.7 miliona społeczność Turków. Pierwsza część raportu zawiera dane społeczno-ekonomiczne, jednak nie podano w niej dla porównania danych dotyczących reszty społeczeństwa niemieckiego. Bez takiego porównania liczby te niewiele mówią. Dlatego w niniejszym artykule dane z raportu Info GmbH zostały szczegółowo omówione i zestawione o ile było to możliwe z danymi zaczerpniętymi ze strony Federalnego Urzędu Statystycznego (Statistisches Bundesamt). Część pierwsza: dane społeczno-ekonomiczne Prawie trzy czwarte niemieckich Turków urodziło się w Turcji. Ponad połowa mieszka w Niemczech od ponad 20 lat. Mimo to 77% nie posiada niemieckiego obywatelstwa. Co ciekawe, o wiele więcej jest posiadaczy niemieckiego paszportu wśród Turków mających ponad 50 lat (30%) niż w obydwu młodszych kategoriach wiekowych. Podobnie przedstawia się stosunek liczby mężczyzn posiadających obywatelstwo (27%) do liczby kobiet (20%). Trudno jest przeprowadzić ogólne porównanie z przeciętnymi danymi dotyczącymi ludności Niemiec, ponieważ omawiany raport operuje innymi przedziałami wiekowymi niż statystyki niemieckie. Jednak już samo zestawienie różnych grup wiekowych pokazuje nieproporcjonalnie duży udział osób poniżej 30 roku życia wśród ludności pochodzenia tureckiego mieszkającej w Niemczech. Wykształcenie ogólne i zawodowe Jeśli chodzi o edukację, sytuacja Turków nie wygląda najlepiej. Pod względem wykształcenia ogólnego wypadają o wiele gorzej od Niemców. Można wyrazić ostrożne nadzieje na przyszłość, ponieważ udział Turków wśród osób, które ukończyły jedynie szkołę podstawową albo nie ukończyły żadnej szkoły maleje wraz z obniżaniem się wieku. Wśród Turków mających ponad pięćdziesiąt lat udział ten wynosi 71%, w przedziale wiekowym lat 54%, a w przedziale lat tylko 45%. Duże różnice występują również w wykształceniu zawodowym. Dla społeczeństwa szczególne konsekwencje ma istnienie grupy osób nieposiadających żadnego wykształcenia zawodowego, gdyż w ich przypadku najwyższe jest ryzyko zależności od świadczeń socjalnych. Poza tym badania pokazują, że wykształcenie zawodowe jest o wiele istotniejsze dla statusu zawodowego niż wykształcenie ogólne. Przeciętna krajowa osób bez wykształcenia zawodowego wynosi 27%, natomiast dla społeczności tureckiej wynosi 40%. Poza tym występuje tutaj wyraźna różnica między płciami, o czym jeszcze wspomnimy w części drugiej, poświęconej wartościom wyznawanym przez Turków. To, że w tureckiej grupie wiekowej lat liczba osób niemających (jeszcze) żadnego wykształcenia zawodowego jest stosunkowo wysoka (54%) jest z jednej strony typowe dla tej grupy wiekowej. Przeciętna krajowa wynosi tu odpowiednio 41%. Z drugiej strony należy uwzględnić, że mieszkający w Niemczech Turcy reprezentujący tę grupę wiekową stanowią procentowo o wiele większy udział w stosunku do ogólnej liczby Turków. Innymi słowy ten dość powszechny brak kwalifikacji zawodowych ma większe skutki dla społeczeństwa. Praca zawodowa i dochody

2 Obraz aktualnej aktywności zawodowej respondentów jest zgodny z już podanymi liczbami dotyczącymi wykształcenia ogólnego i zawodowego. Tylko 47% niemieckich Turków pracuje w pełnym lub częściowym wymiarze czasu pracy. Dla porównania: 58% całej zamieszkującej Niemcy ludności w wieku powyżej 15 lat jest czynne zawodowo. Bardzo wyraźne są różnice między mieszkającymi w Niemczech Turkami i Turczynkami: tylko 38% kobiet pochodzenia tureckiego pracuje zawodowo, natomiast średnia krajowa dla wszystkich kobiet w Niemczech wynosi 50%. Jak można się domyślić na podstawie podanych już liczb dotyczących kwalifikacji zawodowych i pracy zarobkowej, przeciętny dochód gospodarstwa domowego niemieckich Turków jest o wiele niższy niż średnia krajowa. Również tutaj, z powodu niejednakowego podziału na grupy wiekowe w omawianym raporcie i w danych niemieckiego urzędu statystycznego, można dokonywać tylko przybliżonych porównań. Interesujące, że udział gospodarstw domowych o bardzo niskich dochodach jest nieco niższy wśród niemieckich Turków niż wynosi średnia krajowa. Ponad 70% tureckich gospodarstw domowych ma dochód pomiędzy 1000 a 3000 euro miesięcznie, jednak mniej niż jedna dziesiąta z nich ma dochód przekraczający 3000 euro miesięcznie. Może to być spowodowane faktem, że, jak już wspomniano, w rodzinach tureckich kobiety rzadziej przyczyniają się do zwiększenia domowego budżetu dzięki pracy zawodowej. Również wcześniejsze raporty wskazywały na ten problem. Do różnic w dochodach przyczynia się również fakt, że tureckie gospodarstwa domowe o przeciętnej liczbie 3,6 osób, są większe niż wynosi średnia krajowa (2.0). Niestety omawiany raport nie pokazuje, czy, podobnie jak w przeciętnym gospodarstwie domowym w Niemczech, dochód gospodarstwa domowego zwiększa się wraz ze wzrostem liczby jego członków. Ogólnie należy jednak założyć, że i tak już mniejszy dochód gospodarstwa domowego należy podzielić na większą liczbę osób. Ponad trzy czwarte całej ludności Niemiec mieszka samotnie lub we dwójkę, natomiast w przypadku niemieckich Turków dotyczy to mniej niż jednej trzeciej z nich. Jedna czwarta Turków mieszka w gospodarstwie domowym liczącym pięć lub więcej osób. W całych Niemczech w tak licznych rodzinach mieszka tylko 12% ludności. Na koniec przyjrzymy się znajomości języka niemieckiego u Turków, mającej zasadnicze znaczenie dla udziału w życiu społecznym ogólnie, a w życiu zawodowym w szczególności. Podobnie jak w roku 2010, również w tym roku dwie trzecie wywiadów ankieterzy musieli przeprowadzić w przeważającej części po turecku. Ponad dwie trzecie Turków uważa, że mówi lepiej po turecku niż po niemiecku, co pokrywa się z oceną ankieterów. Dotyczy to w nieco większym stopniu kobiet (74% według oceny własnej, 70% według oceny ankieterów) niż mężczyzn; zgodnie z przewidywaniami młodsi Turcy mówią o wiele lepiej po niemiecku niż starsi. Szczególnie wielu Turków ma problemy językowe przy wypełnianiu formularzy urzędowych oraz przy załatwianiu spraw w urzędach. Najmniej problemów z porozumieniem się występuje w kontaktach z niemieckimi sąsiadami (31%) i przy robieniu zakupów w niemieckich sklepach (22%). W porównaniu

3 do raportu sprzed dwóch lat nie widać tu istotnych zmian. Z wyjątkiem zakupów więcej kobiet niż mężczyzn zgłasza problemy występujące w trakcie różnych form kontaktu ze społeczeństwem niemieckim; wydaje się, że obywatelstwo niemieckie i chęć pozostania w Niemczech wpływają korzystnie na opanowanie języka. To, że osoby korzystające ze świadczeń społecznych mają problemy z porozumieniem się we wszystkich dziedzinach życia można wyjaśnić ich domniemanym gorszym wykształceniem ogólnym. Część druga: Wartości i postawy Nastawienie do Niemiec Jeśli chodzi o nastawienie do Niemców i państwa niemieckiego, przynajmniej pod względem deklarowanej chęci do integracji można zanotować tendencję pozytywną: 75% (w roku 2010: 59%) chce bezwzględnie i bez ograniczeń należeć do społeczeństwa niemieckiego. W tym celu 78% (w 2010: 70%) ankietowanych wyraża gotowość do bezwzględnego zintegrowania się ze społeczeństwem niemieckim. Jednocześnie 95% niemieckich Turków jest zdania, że istotną sprawą jest zachowanie własnej kultury tureckiej w Niemczech. 87% (w 2010: 83%) uważa, że Niemcy powinni uwzględniać odrębność Turków. Islamizacja, izolacja i deprecjacja Z drugiej strony dostrzegamy wyraźne tendencje separatystyczne i islamistyczne: 62% (półtora razy więcej niż w 2010 roku) niemieckich Turków najchętniej chce przebywać tylko w otoczeniu innych Turków. O niskiej motywacji do integracji może również świadczyć liczba osób, które wyjechałyby z Niemiec gdyby w przypadku bezrobocia nie otrzymywały żadnej pomocy socjalnej. Udział ten wzrósł z 31% ankietowanych w 2010 roku do 46% w 2012 roku. Wyraźnie wzrosła też liczba osób pragnących budowy kolejnych meczetów. Prawie połowa Turków ma nadzieję, że w przyszłości muzułmanie będą stanowić w Niemczech większość; przed dwoma laty nadzieje takie wyrażała tylko jedna trzecia respondentów. Zwiększyła się też liczba osób, która uważa, że islam jest jedyna prawdziwą religią. 45% uważa rozdawanie Koranu przez salafitów latem 2012 roku za fakt bardzo pozytywny lub raczej pozytywny. Wyróżnia się tu zwłaszcza grupa wiekowa lat, w której aż 63% wyraża swe poparcie dla tej akcji. Lekko zwiększyła się też dezaprobata dla innych modeli życiowych: ateiści w większym stopniu są postrzegani jako ludzie mniej wartościowi, nastąpił również wzrost antysemityzmu. Obecnie tylko chrześcijanie cieszą się minimalnie większym szacunkiem. Równie wysokie jak poprzednio jest potępienie dla gejów i lesbijek: ponad połowa ankietowanych uważa homoseksualizm za chorobę, a 73% uważa, że homoseksualizm jest złem (2009: 69%). W odniesieniu do przyszłości niepokój budzi fakt, że w grupie wiekowej lat aż 30% potępia ateistów i prawie 70% pragnie budowy kolejnych meczetów. 88% niemieckich Turków to muzułmanie (sunnici: 74%, szyici 2%, alewici 11%, sufiści: 1%), 3% wyznaje inne religie, a 7% nie wyznaje żadnej. Większość uważa się za osoby bardzo religijne. Ta tendencja wzmocniła się od roku 2009 i dotyczy w większym stopniu kobiet niż mężczyzn. Bardziej religijna jest grupa osób w wieku wyższym niż 50 lat, między dwiema młodszymi grupami wiekowymi nie ma znaczących różnic. Jedna trzecia ankietowanych (mężczyźni 30%, kobiety 38%) odmawia obowiązkowe 5 modlitw dziennie. Tylko 14% nigdy się nie modli. Imigracja i uczucia żywione wobec kraju ojczystego

4 Na pytanie, jaki był powód przyjazdu do Niemiec, tylko 3% ankietowanych podało studia, a 22% poszukiwanie pracy. Jedna trzecia przyjechała do Niemiec z rodzicami jako dziecko albo nastolatek, aż 38% przyjechało, ponieważ poślubiło osobę mieszkającą w Niemczech. Ten ostatni powód dotyczy ponad 50% ankietowanych kobiet. Bardziej w domu w Turcji niż w Niemczech czuje się 39% niemieckich Turków, udział procentowy takich osób pozostał relatywnie stabilny w porównaniu z poprzednimi raportami. Zmniejszył się natomiast udział osób, które bardziej w domu czują się w Niemczech (21% w 2009, 15% w 2012). Wzrosła liczba osób czujących się tak samo w domu w Turcji jak i w Niemczech. Najwyraźniejsze różnice związane są z posiadaniem obywatelstwa: wśród posiadaczy niemieckiego paszportu 22% czuje się bardziej w domu w Niemczech, natomiast 28% w Turcji. Wśród Turków nieposiadających niemieckiego obywatelstwa 12% uważa za swą ojczyznę Niemcy, a 42% Turcję. Konkretne doświadczenia związane z dyskryminacją w formie obelg i wyzwisk zgłasza 29% ankietowanych (2010: 42%), przemocy fizycznej z powodu tureckiego wyglądu doświadczyło 16% (2010: 8%). Szczególnie dyskryminowana czuje się grupa wiekowa lat. Około połowa Turków chce pozostać w Niemczech. Pewna, w ciągu ostatnich kilku lat nieco zwiększona liczba osób rozważa powrót do Turcji, jednak konkretne i aktualne plany ma tylko niewielu. Głównym powodem pragnienia powrotu jest poczucie związku z ojczyzną. Dlatego pod względem turystycznym i emocjonalnym Turcja wypada w ocenach o wiele lepiej niż Niemcy. Niemieccy Turcy darzą też o wiele większym szacunkiem rząd turecki niż rząd niemiecki. Jako znaczące zalety Niemiec postrzegają jedynie system opieki społecznej, prawodawstwo, bezpieczeństwo i wolność osobistą. Polityka Zapytani, na jaką partię zagłosowaliby w najbliższych wyborach do Bundestagu gdyby posiadali prawo wyborcze, respondenci nie zaskoczyli ankieterów. Największym poparciem cieszą się SPD (39%) i Zieloni (20%), przypuszczalnie z powodu pozytywnego nastawienia do imigracji. Chrześcijańskie partie jedności znajdują poparcie tylko 10% ankietowanych, chociaż wyznają one podobne co muzułmanie konserwatywne wartości. Około jednej czwartej ankietowanych nie wzięłoby w ogóle udziału w wyborach. Gdyby niemieccy Turcy mieli prawo udziału w wyborach w Turcji, wyniki ich głosowania byłyby zbliżone do rzeczywistych wyników wyborów z roku Rządząca obecnie islamistyczna partia AKP premiera Erdogana otrzymałby połowę głosów niemieckich Turków, najwięcej wśród osób nieposiadających obywatelstwa niemieckiego i najsłabiej wykształconych. Jedna czwarta również w Turcji nie poszłaby na wybory albo nie podała swych preferencji w ankiecie. Znajomość języka niemieckiego, przedszkole i szkoła podstawowa Mimo relatywnie słabej znajomości języka niemieckiego około dwóch trzecich respondentów, ponad 90% z nich uważa, że tureckie dzieci powinny dobrze mówić po niemiecku w szkole i popiera obowiązek chodzenia do przedszkola. Jednak tylko dwie trzecie respondentów posiadających dziecko poniżej szóstego roku życia posyła je regularnie do przedszkola. Poza tym w innym miejscu ankiety na pytanie, czy dziecko powinno być wychowywane w domu, prawie połowa respondentów odpowiedziała twierdząco. 56% ankietowanych odniosło się krytycznie do planowanego przez rząd zasiłku opiekuńczego, przewidując wynikające stąd dalsze problemy z integracją. Tylko 20% podało, że skorzystałoby z zasiłku opiekuńczego dla dzieci poniżej trzeciego roku życia. Prawie 90% niemieckich Turków chce, żeby ich dzieci mówiły zarówno po niemiecku jak i po turecku. Prawie dwie trzecie uważa, że naukę języka niemieckiego powinno wpierać zarówno państwo niemieckie jak i dom rodzinny. Nieco ponad trzy czwarte popiera osobne lekcje języka niemieckiego w szkole

5 podstawowej, jednak około połowy jest też zdania, że nauczyciel powinien znać język turecki i że na początku lepsza byłaby nauka wyłącznie w języku tureckim. Ten ostatni pogląd wyraźnie się wzmocnił od czasu poprzedniego badania. Wzrosło również poparcie dla osobnych klas lub szkół tureckich i wynosi teraz 17%. Postawy rodzinne W większości badań dotyczących muzułmanów stwierdza się przywiązanie do bardzo tradycyjnych wartości, a w niektórych również istnienie w społecznościach muzułmańskich norm męskości legitymujących przemoc. Omawiany raport w pełni potwierdza owe tendencje. W porównaniu z rokiem 2010 pewną liberalizację odnotować można w kwestii aktywności zawodowej kobiet. Nadal jednak połowa ankietowanych uważa, że aktywne zawodowo matki zaniedbują swoje potomstwo i że powinny raczej troszczyć się o dzieci i dom. Jeśli chodzi o (przedmałżeńską) segregację płci i kwestię dziewictwa, zanotowano nawet nieznaczne zaostrzenie postaw. Do 28% wzrosła też liczba osób uważających, że kobiety zawsze powinny nosić chustę w miejscach publicznych. Postawy te znajdują potwierdzenie w fakcie, że liczba niemieckich Turków będących w związku małżeńskim i mieszkających z partnerem w gospodarstwie domowym jest bardzo wysoka i stanowi 68%. Jedna czwarta niemieckich Turków to osoby samotne mieszkające w pojedynkę, 6% jest rozwiedzionych i też mieszka samotnie. Tylko 2% mieszka z partnerem nie będąc z nim w związku małżeńskim, a zaledwie 1% rozwiedzionych mieszka z nowym partnerem. Nie dysponujemy porównywalnymi danymi dotyczącymi całej ludności Niemiec. Można jedynie przeprowadzić przybliżone obliczenia. W roku 2011 około 40% z 40 milionów prywatnych gospodarstw domowych stanowiły tzw. jednoosobowe gospodarstwa domowe, przeciętna ilość osób w gospodarstwie domowym wynosiła 2.02 osoby. Tłum. Rol