Badanie potencjałów i specjalizacji polskich regionów

Transkrypt

1 Badanie potencjałów i specjalizacji polskich regionów Województwo Łódzkie Warszawa, kwiecień 2014 r. Projekt POKL : Wdrożenie systemu monitorowania polityk publicznych w województwie łódzkim

2 Badanie potencjałów i specjalizacji polskich regionów zarys metodologiczny Badanie realizowane w całej Polsce według metodologii przygotowanej przez prof. M. Proniewskiego na zlecenie Krajowego Obserwatorium Terytorialnego. Cel główny badania: Analiza potencjałów i trendów rozwojowych w zakresie zmian gospodarczych i społecznych w regionach oraz mapowanie specjalizacyjne regionów (smart specialisation). Wymiar terytorialny: Badanie 16 województw (poziom NTS 2 w skali kraju, w skali województw NTS 3, NTS 4). Wymiar czasowy:

3 Badanie potencjałów i specjalizacji polskich regionów zarys metodologiczny cd. Główne metody i techniki badawcze: analiza źródeł wtórnych, metody statystyczne, analiza SWOT, scenariusze rozwoju, grupa ekspertów, badanie ankietowe w trzech wymiarach, w tym badania z zastosowaniem pięciu sił Portera, seminarium z udziałem ekspertów zewnętrznych. Badanie zrealizowane przez ROT WŁ we współpracy z ekspertami z Uniwersytetu Łódzkiego oraz Urzędem Statystycznym w Łodzi. W ramach badania zlecono wykonanie ekspertyzy dotyczącej oceny specjalizacji regionalnych metodą pięciu sił Portera.

4 Zakres raportu: 1. Metodologia badania 1.1. Metody i techniki badawcze 1.2. Struktura i zakres badania 2. Potencjały regionalne województwa łódzkiego 2.1. Sfera społeczna 2.2. Sfera gospodarcza 2.3. Sfera instytucjonalna 2.4. Sfera przestrzenna 2.5. Sfera przyrodniczo-kulturowa 3. Analiza strategicznych uwarunkowań rozwoju 3.1. Analiza SWOT regionu łódzkiego w kontekście potencjałów 3.2. Uśpione i utracone potencjały województwa łódzkiego 3.3. Scenariusze rozwoju potencjałów regionalnych 4. Komplementarność wsparcia potencjałów regionalnych w dokumentach i programach strategicznych 5. Identyfikacja i klasyfikacja specjalizacji regionalnych 5.1. Determinanty specjalizacji regionalnej 5.2. Analiza specjalizacji sektorowych 5.3. Klasyfikacja sektorów obecne sektory kluczowe, startery, inteligentne specjalizacje 6. Komplementarność wsparcia specjalizacji regionalnych w dokumentach i programach strategicznych 7. Wnioski i rekomendacje 7.1. Wyzwania nowej polityki spójności na lata Potencjały i specjalizacje regionalne 7.3. Wyzwania dla istniejących i przyszłych potencjałów i specjalizacji regionalnych 7.4. Rekomendacje dla polityki regionalnej w zakresie wzmacniania potencjałów i specjalizacji regionalnych

5 Porównanie struktury dokumentów: Badanie potencjałów i specjalizacji województwa łódzkiego Zarys metodologiczny 1. Metodologia badań 1. Metodologia badań 2. Potencjały regionalne województwa łódzkiego: Sfera społeczna Sfera gospodarcza Sfera instytucjonalna Sfera przestrzenna Sfera przyrodniczo-kulturowa 3. Analiza strategicznych uwarunkowań rozwoju: Analiza SWOT Uśpione i utracone potencjały woj. łódzkiego Scenariusze rozwoju potencjałów regionalnych 4. Komplementarność wsparcia potencjałów regionalnych w dokumentach i programach strategicznych 2. Uwarunkowania potencjałów regionalnych: Uwarunkowania demograficzne Uwarunkowania przyrodniczo-kulturowe Uwarunkowania gospodarcze Uwarunkowania przestrzenne 3. Analizy stanu zastanego i studia prospektywne potencjałów regionalnych: Analiza SWOT Określenie przyszłych potencjałów regionalnych Określenie potencjałów zmarnowanych 4. Komplementarność wsparcia z potencjałami regionalnymi 5. Identyfikacja i klasyfikacja specjalizacji regionalnych 5. Determinanty specjalizacji regionalnej (gospodarcze, społeczne, przestrzenne, przyrodniczo-kulturowe, instytucjonalne) 6. Komplementarność wsparcia specjalizacji regionalnych w dokumentach i programach strategicznych 6. Rodzaje specjalizacji 7. Wnioski i rekomendacje 8. Wnioski i rekomendacje 7. Komplementarność wsparcia ze specjalizacjami regionalnymi

6 Badanie potencjałów i specjalizacji polskich regionów potencjały regionalne Sfera społeczna Sfera gospodarcza Sfera instytucjonalna Sfera przestrzenna Sfera przyrodniczokulturowa znaczące zasoby pracy biały sektor potencjał kultury wyższego rzędu potencjał rozwoju rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego potencjał rozwoju sektora TSL (transport, spedycja, logistyka) potencjał rozwoju sektora usług rynkowych wysoko wyspecjalizowanych (BPO, ICT) potencjał rozwoju sektora farmaceutyczno-kosmetyczno-medycznego potencjał przemysłów tradycyjnych (przemysł włókienniczy, odzieżowy i meblarski) potencjał rozwoju sektora energetycznego potencjał rozwoju sektora przemysłu materiałów budowlanych potencjał rozwoju sektora maszynowego i elektromaszynowego potencjał rozwoju biogospodarki potencjał uzdrowiskowy potencjał przemysłów kreatywnych potencjał B+R potencjał akademicki centralne położenie województwa Łódź z obszarem metropolitalnym wyspecjalizowane obszary funkcjonalne walory przyrodniczo-krajobrazowe dolin rzecznych złoża surowców mineralnych dziedzictwo kulturowe kultura ludowa

7 Sfera społeczna (przykładowe wskaźniki) % 8.0 Odsetek dzieci w wieku 3-5 lat objętych edukacja przedszkolną w Polsce i w woj. łódzkim ŁÓDZKIE POLSKA os Liczba ludności w Polsce i w województwie łódzkim na 1 placówkę biblioteczną ŁÓDZKIE POLSKA

8 Sfera gospodarcza (przykładowe wskaźniki) zł PKB na 1 mieszkańca w złotych w podregionach województwa łódzkiego Podregion 15 - łódzki Podregion 16 - m. Łódź Podregion 17 - piotrkowski Podregion 18 - sieradzki Podregion 19 - skierniewicki zł Wartość brutto środków trwałych w przedsiębiorstwach w przeliczeniu na 1 mieszkańca w złotych ŁÓDZKIE POLSKA

9 ogółem w wieku lata Sfera instytucjonalna (przykładowe wskaźniki) Struktura wydatkowania środków B+R według rodzajów badań w województwie łódzkim w latach w % ,8 46,4 39,2 41,5 41,2 43, badania podstawowe badania stosowane prace rozwojowe Studenci szkół wyższych na 10 tys. ludności (ogółem i w wieku lata) POLSKA ogółem Łódzkie ogółem POLSKA w wieku Łódzkie w wieku 19-24

10 Sfera przestrzenna

11 Sfera przestrzenna

12 Sfera przestrzenna

13 Sfera przyrodniczo-kulturowa

14 Sfera przyrodniczo-kulturowa (przykładowe wskaźniki) Udział obszarów prawnie chronionych w ogólnej powierzchni województwa łódzkiego i powiatów w 2012 r Domy kultury na mieszkańców na lata ŁÓDZKIE POLSKA

15 Badanie potencjałów i specjalizacji polskich regionów analiza strategicznych uwarunkowań rozwoju Analiza SWOT regionu łódzkiego w kontekście potencjałów Uśpione i utracone potencjały województwa łódzkiego Potencjały uśpione to potencjały niewykorzystane lub wykorzystywane w sposób nieefektywny. Przyczyny niewykorzystania potencjału mogą być różne (m.in. finansowe, technologiczne, prawno-administracyjne, społeczne), ale muszą być one jasno określone oraz odwracalne bądź usuwalne, tj. w krótkoterminowej perspektywie istnieje teoretyczna możliwość wyeliminowania tej bariery. Potencjały utracone - to takie potencjały, których konwersja do pełnowartościowych potencjałów jest niemożliwa lub skrajnie utrudniona. Można je podzielić na: potencjały utracone trwale charakteryzują się niemożnością lub nieopłacalnością przywrócenia im wartości czynnika rozwojowego, są to potencjały historyczne, tj. potencjały, które w przeszłości generowały czynniki rozwojowe, a obecnie ich rola jest neutralna bądź negatywna, potencjały utracone nietrwale to takie potencjały, dla których można przywrócić związane z nimi czynniki rozwojowe, jednak jest to możliwe tylko w perspektywie średnio lub długookresowej.

16 Badanie potencjałów i specjalizacji polskich regionów analiza strategicznych uwarunkowań rozwoju Analiza SWOT regionu łódzkiego w kontekście potencjałów Uśpione i utracone potencjały województwa łódzkiego Potencjały uśpione: potencjał naukowo-badawczy łódzkich uczelni słabo wykorzystany w procesach gospodarczych i społecznych położenie komunikacyjne regionu słabo wykorzystane gospodarczo niska tożsamość mieszkańców z regionem zaniedbane dziedzictwo architektoniczno-budowlane potencjał rekreacyjno-turystyczny słabo zagospodarowany degradacja branży mody i wzornictwa niewykorzystany potencjał srebrnej gospodarki zanik wielokulturowości Łodzi Potencjały utracone nietrwale: utrata potencjału ludnościowego degradacja znaczenia Międzynarodowych Targów Łódzkich obniżenie rangi Łódzkiej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej oraz przemysłu filmowego Łodzi spadek znaczenia prywatnego szkolnictwa wyższego Potencjały utracone trwale: upadek wielkoskalowego przemysłu utrata funkcji decyzyjnej w elektroenergetyce

17 Badanie potencjałów i specjalizacji polskich regionów analiza strategicznych uwarunkowań rozwoju Scenariusze rozwoju potencjałów regionalnych do 2020 r. Wskaźniki PKB na 1 mieszkańca (Polska =100) Średnioroczne tempo wzrostu PKB (%) Wskaźnik zatrudnienia ludności w wieku lata (%) Scenariusz optymistyczny 2020 Scenariusz realistyczny 2020 Scenariusz pesymistyczny ,7 2,5 1, Stopa bezrobocia (%) 5,0 8,0 16,0 Udział nakładów na B+R w relacji do PKB Liczba lekarzy na 10 tys. mieszkańców 1,7 1,0 0,

18 Znaczące zasoby pracy Biały sektor Potencjał kultury wyższego rzędu Potencjał rozwoju rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego Potencjał rozwoju sektora TSL (transport, spedycja, logistyka) Potencjał rozwoju sektora usług rynkowych wysoko wyspecjalizowanych (BPO, ICT) Potencjał rozwoju sektora farmaceutyczno - kosmetyczno -medycznego Potencjał przemysłów tradycyjnych (przemysł włókienniczy, odzieżowy i meblarski) Potencjał rozwoju sektora energetycznego Potencjał rozwoju sektora przemysłu materiałów budowlanych Potencjał rozwoju sektora maszynowego i elektromaszynowego Potencjał rozwoju biogospodarki Potencjał uzdrowiskowy Potencjał przemysłów kreatywnych Potencjał akademicki Potencjał sfery B+R Centralne położenie województwa w kraju Wyspecjalizowane obszary funkcjonalne Łódź z obszarem metropolitalnym Walory przyrodniczo-krajobrazowe dolin rzecznych Złoża surowców naturalnych Dziedzictwo kulturowe Kultura ludowa Analiza strategicznych dokumentów szczebla regionalnego Spójność i komplementarność polityki regionalnej w budowaniu potencjałów (fragmenty): SFERA SPOŁECZNA SFERA GOSPODARCZA SFERA SFERA INSTYTUCJ PRZESTRZENNA ONALNA SFERA PRZYRODNICZO- KULTUROWA PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Cel 1. Równoważenie systemu osadniczego i poprawa spójności terytorialnej regionu Cel 2. Zwiększenie dostępności województwa poprzez rozwój ponadlokalnych systemów infrastruktury STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO 2020 REGIONALNA STRATEGIA INNOWACJI WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO RSI LORIS REGIONALNA STRATEGIA INNOWACJI DLA WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO LORIS 2030 REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNNY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO

19 Identyfikacja i klasyfikacja specjalizacji regionalnych Istotną wartością dodaną badania są wyniki trójelementowych badań ankietowych zrealizowanych wśród trzech różnych grup respondentów: przedsiębiorców, pracowników ROT, ekspertów zewnętrznych uczestniczących w Letniej Szkole Innowacji. Najważniejsze z badań to identyfikacja i klasyfikacja cech oraz determinant sektorowych, a także regionalnych specjalizacji gospodarczych z zastosowaniem metody pięciu sił Portera. Badaniem objęto 14 (z 16) branż uznawanych w polityce rozwoju województwa, jako specjalizacje regionalne. Dla każdej z nich przeprowadzono dwukierunkowe analizy w zakresie: Determinant sektorowych (metodą 5 Sił Portera) Determinant regionalnych

20 Identyfikacja i klasyfikacja specjalizacji regionalnych Determinanty sektorowe Kontekst strategii i rywalizacji w sektorze (zasięg i struktura rynku, strategie w sektorze, poziom specjalizacji sektora) Siła przetargowa dostawców Siła przetargowa nabywców Zagrożenie nowymi wejściami Zagrożenie substytutami Determinanty regionalne Zasoby materialne regionu Regionalny rynek pracy Gęstość relacji sieciowych w regionie Oferta instytucji regionalnych dla sektora Zakorzenienie sektora w regionie Badaniem objęto 180 wybranych celowo firm w branżach: włókienniczej, medycznej, farmaceutycznej, kosmetycznej, przemysłów kreatywnych, rolno spożywczej, materiałów budowlanych, maszynowej i elektromaszynowej, IT, logistyki.

21 Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020 Przemysły kreatywne Przemysł meblowy Przemysły maszynowy i elektromaszynowy Eko-przemysły Eko-usługi Usługi dla ochrony zdrowia Logistyka BPO Przemysł włókienniczy Przemysł energetyczny Przemysł medyczny Przemysł farmaceutyczny Przemysł kosmetyczny Przemysł rolno-spożywczy Przemysł materiałów budowlanych Informatyka i telekomunikacja Regionalna Strategia Innowacji dla Województwa Łódzkiego LORIS 2030

22 Siła przetargowa dostawców Metoda pięciu sił Portera Groźba nowych wejść Kontekst strategii i rywalizacji wewnątrz sektora Groźba substytutów Siła przetargowa odbiorców

23 Identyfikacja i klasyfikacja specjalizacji regionalnych Celem badania była pogłębiona analiza specjalizacji regionalnych województwa łódzkiego mająca na celu weryfikację trafności wyboru poszczególnych specjalizacji regionalnych, jako strategicznych z punktu widzenia polityki rozwoju województwa oraz ich klasyfikację ze względu na poziom rozwoju specjalizacji regionalnych. Przeprowadzona analiza miała na celu wyodrębnienie trzech grup branż: obecnych branż kluczowych starterów gospodarczych (przyszłych branż kluczowych) sektorów uznanych w regionie za innowacyjne i konkurencyjne

24 Identyfikacja i klasyfikacja specjalizacji regionalnych Obecne branże kluczowe rozumiane jako sektory ważne na obecnym etapie rozwoju regionu, bez względu na ich potencjał innowacyjny i rozwojowy w perspektywie najbliższych 10 lat Startery gospodarcze (przyszłe branże kluczowe) rozumiane jako sektory, które w perspektywie najbliższych 10 lat mogą stać się ważnymi obszarami specjalizacji gospodarczej regionu Branże uznawane w regionie za innowacyjne i konkurencyjne rozumiane jako sektory, które już na obecnym etapie rozwoju regionu, ze względu na ich wysoką innowacyjność, potencjał technologiczny i dalsze perspektywy wzrostu, decydują jednocześnie o jego konkurencyjności i stanowią o jego specyfice gospodarczej

25 Możliwości oddziaływania polityki regionalnej na sektory regionalne wg ich rodzajów: Sektory Obecne sektory kluczowe Specjalizacje inteligentne Startery gospodarcze Przemysł włókienniczy 3 Przemysł materiałów budowlanych 3 Przemysł rolno-spożywczy 3 BPO 2 TSL (transport-spedycja-logistyka) 2 Usługi dla ochrony zdrowia 3 Przemysł maszynowy i elektromaszynowy 1 Przemysł energetyczny 2 Przemysł farmaceutyczny 2 2 Przemysł medyczny 1 1 Przemysł kosmetyczny 2 2 Informatyka i telekomunikacja 1 1 Przemysły kreatywne 3 Przemysł meblarski 3 Eko-przemysły 2 Eko-usługi 2 3 duże możliwości oddziaływania polityki regionalnej 2 umiarkowane możliwości oddziaływania polityki regionalnej 1 niewielkie możliwości oddziaływania polityki regionalnej

26 Wyzwania i rekomendacje w zakresie potencjałów regionalnych stymulowanie rozwoju silnych potencjałów regionalnych, już dziś decydujących o pozycji konkurencyjnej województwa dokapitalizowanie, wydobycie i ożywienie uśpionych i nietrwale utraconych potencjałów, mogących w przyszłości istotnie dynamizować rozwój regionu; wzmacnianie potencjału badawczo-rozwojowego regionu, głównie związanego ze specjalizacjami regionalnymi; Wspieranie potencjału akademickiego, zwłaszcza unikatowych aktywności o znaczeniu krajowym i międzynarodowym; Promowanie dobrego klimatu dla rozwoju przedsiębiorczości i lokowania inwestycji; Wspieranie rozwoju nowoczesnych zasobów ludzkich; Upowszechnienie zintegrowanego planowania strategicznego oraz prowadzenie zintegrowanej i terytorialnie ukierunkowanej polityki rozwoju..

27 Wyzwania i rekomendacje w zakresie specjalizacji regionalnych dokonanie przekształceń w strukturze istniejących specjalizacji regionalnych ocenionych jako kluczowe, w kierunku ich proinnowacyjnego rozwoju; wzmocnienie sektorów ocenionych jako inteligentne specjalizacje; przekształcenie specjalizacji wskazanych jako startery gospodarcze w specjalizacje kluczowe w regionie; wsparcie rozwoju priorytetowych obszarów technologii (biotechnologia, mechatronika, nanotechnologie); wzmocnienie regionalnych powiązań przedsiębiorstw (rozwój sieci powiązań z otoczeniem gospodarczym i instytucjami, w tym B+R); wsparcie inicjatyw klastrowych w obszarach specjalizacji regionalnych.

28 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ w w w. b p p w l. l o d z k i e. p l