ZAWIADOMIENIE O PODEJRZENIU POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA

Transkrypt

1 ( ) Kraków, dnia 04 października 2010 r. ( ) Prokuratura Rejonowa Kraków Śródmieście Zachód ul. Mosiężnicza Kraków ZAWIADOMIENIE O PODEJRZENIU POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA Niniejszym składam zawiadomienie o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia, w Kuratorium Oświaty w Krakowie przy ul. Basztowej 22 w Krakowie, na moją szkodę w dniach 07 i 10 września 2010 r., przestępstwa z art. 23 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198, z późn. zm.) oraz w dniu 10 września 2010 r. przestępstwa z art. 268 i art Kodeksu karnego przez Aleksandra Palczewskiego, Małopolskiego Kuratora Oświaty w Krakowie przy ul. Basztowej 22. Mając na uwadze powyższe wnoszę o: 1. wszczęcie w przedmiotowej sprawie dochodzenia: z art. 23 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198, z późn. zm.), oraz z art. 268 i art Kodeksu karnego, wobec uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa przez ww.; 2. poinformowanie mnie o wszczęciu dochodzenia w terminach oznaczonych przepisami Kodeksu postępowania karnego; 3. uznanie mnie za stronę pokrzywdzoną w niniejszej sprawie; 4. uwzględnienie następujących wniosków dowodowych: 1) zażądanie od Małopolskiego Kuratora Oświaty w Krakowie przy ul. Basztowej 22 następujących dokumentów: - akt sprawy, znak: PZA.II.AZ /4/10, w przedmiocie wniosku pokrzywdzonego z dnia 23 sierpnia 2010 r., - akt sprawy, znak: NKOS.I.AP.521/44/09, w przedmiocie wniosku Tomasza Regulskiego z dnia 24 czerwca 2009 r., - akt sprawy, znak: NKOS.I.AZ.072/54/09, w przedmiocie wniosku Magdaleny Walas z dnia 28 października 2009 r., - akt sprawy, znak: NKOS.I.AZ.521/44/09, w przedmiocie wniosku pokrzywdzonego z dnia 02 lutego 2010 r., - notatki służbowej Małopolskiego Kuratora Oświaty z dnia 02 czerwca 2009 r., znak: NKOS.I.AZ.521/44/09, - notatki służbowej Małopolskiego Kuratora Oświaty z dnia 05 listopada 2009 r., o której mowa w piśmie Małopolskiego Kuratora Oświaty z dnia 10 września 2010 r., znak: PZA.II.AZ /4/10, - pisma Dyrektora Szkoły Podstawowej nr 51 w Krakowie z dnia 29 września 2009 r., l.dz. 477/2009, o którym mowa w piśmie Małopolskiego Kuratora Oświaty z dnia 10 września 2010 r., znak: PZA.II.AZ /4/10. UZASADNIENIE

2 2 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku w art. 61 ust. 1 stanowi, że obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej. W związku z tym, a szczególnie z faktem umieszczenia prawa do informacji publicznej w rozdziale Wolności i prawa polityczne, jest oczywiste, że dostęp do informacji stanowi warunek realizacji wielu praw obywatelskich (red. T. Gardocka, Obywatelskie prawo do informacji, Oficyna, Warszawa 2008). Dostęp do informacji publicznej określony jest również - jako prawo człowieka - w dokumentach międzynarodowych ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską: Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz. U. z 1993 r. nr 61, poz. 264 z późn. zm.) oraz Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych (Dz. U. z 1997 r. nr 38, poz. 167). Zatem naruszenie prawa dostępu do informacji publicznej polegającego na nieudostępnieniu żądanych informacji publicznych, stanowi jednocześnie naruszenie praw człowieka, co jednocześnie wiąże się z określonym w art Kodeksu karnego działaniem na szkodę interesu publicznego. Zagwarantowane w Konstytucji RP prawo dostępu do informacji publicznej bezsprzecznie realizowane może być przez każdego i wyraźnie konstytuuje uprawnienie do uzyskiwania informacji publicznej. Nie bez znaczenia jest również, iż uprawnienie to jest prawem sensu stricte, tj. w sytuacji kiedy jednostka będzie chciała zrealizować swoje uprawnienie wynikające z tego przepisu to po stronie określonej instytucji ciąży obowiązek określonego działania, który ma charakter pozytywny, gdyż wymaga podjęcia określonych działań przez ten podmiot zmierzających do udzielenia informacji publicznej. Przepis art. 23 powołanej ustawy wprowadza sankcję za naruszenie wyraźnie chronionego dobra jakim jest prawo każdego dostępu do informacji publicznej. Ochrona prawa dostępu do informacji publicznej poprzez wprowadzenie sankcji jest istotna z punktu widzenia wagi tego prawa. Jak podnoszone jest w doktrynie: Dostęp do informacji publicznej jest uznawany za konsekwencję przyjęcia zasady zwierzchności narodu wyrażonej w art. 4 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. Nr 78, poz. 483 (Konstytucja RP) [P. Winczorek, Prawo obywatela do informacji, "Rzeczpospolita" z dnia 24 lutego 2000 r., nr 46]. Z koncepcji podporządkowania organów państwa jego obywatelom wynika w szczególności postulat zapewnienia tym ostatnim pełnej informacji na temat działań administracji publicznej, dzięki czemu realna staje się odpowiedzialność osób sprawujących funkcje publiczne przed społeczeństwem. W innym przypadku "obywatele nie dysponujący informacjami o biegu spraw publicznych, także w skali lokalnej, nie mogą realizować swoich praw jako członkowie zbiorowości, do której należy władza zwierzchnia" [P. Winczorek, Prawo obywatela do informacji, "Rzeczpospolita" z dnia 24 lutego 2000 r., nr 46].. Przepis art. 23 ustawy gwarantuje, iż w przypadku kiedy zgodnie z przepisem art. 2 tej ustawy każdy, a w przypadku niniejszej sprawy ja, będzie chciał zrealizować swoje uprawnienie, a podmiot zobowiązany nie wypełni swojego obowiązku to mogą zostać zastosowane sankcje określone w tym przepisie. Bezsprzecznym jest, iż podmioty zobowiązane do udzielania informacji publicznej wykonują swój obowiązek w formach przewidzianych w przepisach tej ustawy (art. 4, art. 14 ustawy). W związku z czym regulacje przepisu art. 23 powołanej ustawy w zakresie sankcji należy odnieść do poszczególnych form dostępu/udostępnienia informacji publicznej. Przede wszystkim ustawodawca przewidział sankcjonowanie ograniczenia prawa dostępu do informacji publicznej poprzez nie udostępnienie informacji (art. 23), tym samym naruszenie prawa dostępu do informacji publicznej, przysługującego każdemu, kto chce zrealizować to prawo przez uzyskanie informacji publicznej (art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji

3 3 publicznej). Dopiero tak skonstruowana norma prawa z przepisów art. 61 Konstytucji RP, art. 2 i 23 ustawy o dostępie do informacji publicznej pozwala prawidłowo zakwalifikować czyn będący podstawą niniejszego postępowania. Zgodnie z przepisami ustawy o dostępie do informacji publicznej jedną z podstaw odpowiedzialności z art. 23 tej ustawy jest nieudostępnienie informacji na wniosek. W niniejszym postępowaniu zaistniała taka sytuacja. Moje prawo ustanowione przepisem art. 61 Konstytucji RP, którego realizacja zagwarantowana jest w ustawie o dostępie do informacji publicznej zostało naruszone. Nadmienić należy, iż Sąd Rejonowy w Nowym Targu w uzasadnieniu postanowienia z dnia 22 lutego 2010 r. w sprawie o sygn. akt II Kp 10/10 wskazał, iż postępowanie związane z rozpoznaniem skargi na bezczynność organu administracji publicznej jest niezależne od postępowania wynikającego z przepisów karnych ustawy o dostępie do informacji publicznej. Podkreślić należy przy tym fakt, iż postępowanie to jest fakultatywne i zależne tylko i wyłącznie od tego, czy osoba uprawniona, zdecyduje się na złożenia do Sądu skargi na bezczynność. Uznanie, że Prokurator przed podjęciem decyzji o prowadzeniu postępowania przygotowawczego winien oczekiwać prawomocnego rozstrzygnięcia postępowania w sprawie skargi na bezczynność, powodowałoby niemożność prowadzenia jakiegokolwiek postępowania karnego o popełnienie występku z art. 23 ustawy o dostępie do informacji publicznej w sprawie, w której strona skargi takiej w ogóle by nie złożyła.. Z treści przepisu art. 23 ustawy jednoznacznie wynika, że jeżeli osoba nie udostępnia informacji publicznej, wbrew ciążącemu na niej obowiązkowi, to popełnia przestępstwo. Ustawodawca zapisał jednoznacznie kto nie udostępnia. Sprawca popełnia zatem przestępstwo, jeśli dokonuje czynu wypełniającego znamiona czasownikowe nie udostępnia. Tomasz Romuald Aleksandrowicz, w Komentarzu do ustawy o dostępie do informacji publicznej (Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006 wyd. 3, art. 23), stwierdził: Dla bytu przestępstwa określonego w art. 23 wystarczy zatem fakt, że informacja publiczna podlegająca zgodnie z ustawą obowiązkowi udostępnienia nie została udostępniona. Nie jest zatem istotne, czy ktokolwiek był zainteresowany taką informacją i np. poszukiwał jej w internecie, a nie znalazłszy nie złożył stosownego wniosku. Jeśli informacja, którą ustawodawca nakazał udostępnić w internecie nie znalazła się na stronach Biuletynu należy uznać, iż przestępstwo zostało popełnione.. Sprawcą czynu zabronionego opisanego w art. 23 ustawy o dostępie do informacji publicznej, w odniesieniu do informacji publicznych udostępnionych na wniosek będzie osoba, która spełnia jednocześnie trzy warunki po pierwsze, na której ciąży obowiązek ustawowy udostępnienia informacji, po drugie, do której wniosek taki został skierowany, oraz po trzecie, która jest w posiadaniu żądanej informacji (E. Czarny-Drożdżejko Cz.PKiNP 2005/2/147). W przedmiotowej sprawie uznać należy, że Aleksander Palczewski, Małopolski Kurator Oświaty spełnił wszystkie te warunki. Jako osoba właściwie umocowana, do której skierowano wniosek, Aleksander Palczewski nie udostępnił w terminie żądanej informacji publicznej, tj. nie przesłał kopii pism i odpowiedzi na pytania dotyczące przedstawianego we wniosku stanu faktycznego.

4 4 W przedmiotowej sprawie, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi, Aleksander Palczewski, Małopolski Kurator Oświaty pokrzywdzonemu nie udostępnił informacji publicznej w ustawowym terminie 14 dni. Zdaniem dra Tomasza Romualda Aleksandrowicza, autora Komentarza do ustawy o dostępie do informacji publicznej (Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006 wyd. 3, art. 23): Art. 268 k.k. (zamieszczony w rozdziale XXXIII zawierającym przestępstwa przeciwko ochronie informacji) stanowi, że kto, nie będąc do tego uprawnionym, niszczy, uszkadza, usuwa lub zmienia zapis istotnej informacji, albo w inny sposób udaremnia lub znacznie utrudnia osobie uprawnionej zapoznanie się z nią, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch. Karze pozbawienia wolności do lat trzech podlega sprawca takiego czynu, jeżeli dotyczył on zapisu na komputerowym nośniku informacji. Jeżeli popełnienie jednego z tych czynów spowodowało wyrządzenie znacznej szkody majątkowej, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od trzech miesięcy do pięciu lat. Warto dodać, iż we wszystkich tych przypadkach ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego. W kontekście ustawy o dostępie do informacji publicznej za osobę uprawnioną należy uznać każdego. Sprawca popełnia zatem przestępstwo, jeśli dokonuje czynu wypełniającego znamiona czasownikowe niszczy, uszkadza, usuwa, zmienia, utrudnia dostęp, utrudnia zapoznanie się osobie uprawnionej a więc każdemu z informacją publiczną.. W przedmiotowej sprawie miało miejsce przez Aleksandra Palczewskiego, Małopolskiego Kuratora Oświaty udaremnienie pokrzywdzonemu (osobie uprawnionej) zapoznania się z informacją publiczną. Pojęcie dokumentu ma swoją prawnokarną definicję; zgodnie z art k.k. dokumentem jest każdy przedmiot lub inny zapisany nośnik informacji, z którym jest związane określone prawo, albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne. Art Kodeksu karnego wyraźnie stwierdza: Funkcjonariusz publiczny lub inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu, która poświadcza w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 kwietnia 2005 r., sygn. akt III KK 206/04 (Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych 2005/1/802), stwierdził: Definicja dokumentu przedstawiona w art KK ma szerokie znaczenie, wyrażające się stwierdzeniem, że dokumentem jest każdy przedmiot, z którym jest związane określone prawo, albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności o potencjalnym znaczeniu prawnym. Status dokumentu zależy więc niejednokrotnie od indywidualnej oceny i dlatego też o tym, czy określony przedmiot stanowi dokument, decyduje jego faktyczna i subiektywna ocena w konkretnej sprawie. Strona przedmiotowa czynu zabronionego z art KK polega na poświadczeniu w dokumencie nieprawdy co do okoliczności mającej znaczenie prawne, bez względu na to, czy ma on znaczenie na zewnątrz, czy tylko jest wykorzystywany na wewnętrzne potrzeby. Chodzi tu więc o faktyczną doniosłość prawną poświadczenia nieprawdy, rozpatrywaną obiektywnie w oparciu o indywidualne okoliczności sprawy. Dokument, o którym mowa w art KK, musi nie tylko odpowiadać cechom wymienionym w art KK, lecz ponadto musi być wystawiony przez funkcjonariusza

5 5 publicznego lub inną osobę do tego uprawnioną i zawierać w swojej treści poświadczenie, któremu przysługuje cecha zaufania publicznego, a w związku z tym domniemanie prawdziwości. Do takich dokumentów należą przede wszystkim dokumenty urzędowe w znaczeniu nadanym temu pojęciu przez art. 244 KPC i art. 76 KPA, a ponadto inne dokumenty, którym moc dowodową nadają inne przepisy (por. wyrok SN z dnia r., V KKN 63/96, OSP 1998, nr 7-8, poz. 147).. W wyroku z dnia 25 listopada 2004 r., sygn. akt WA 24/04 (Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych 2004/1/2206), Sąd Najwyższy stwierdził: Przestępstwo z art KK polega na poświadczeniu nieprawdy, co do okoliczności mającej znaczenie prawne w autentycznym dokumencie wystawionym przez osobę składającą takie poświadczenie przez potwierdzenie okoliczności, które w ogóle nie miały miejsca lub też ich przeinaczenie albo zatajenie.. W przedmiotowej sprawie zostały spełnione przesłanki popełnienia przestępstwa z art Kodeksu karnego. Aleksander Palczewski, Małopolski Kurator Oświaty, na piśmie odpowiadając na wniosek o udostępnienie informacji publicznej, poświadczył nieprawdę, udzielając nieprawdziwej informacji publicznej. W dniu 23 sierpnia 2010 r. za pomocą poczty elektronicznej złożyłem wniosek o udostępnienie informacji publicznej przez Małopolskiego Kuratora Oświaty. Zażądałem udostępnienia informacji w opisanym we wniosku zakresie poprzez udostępnienie kopii pism i odpowiedź na pytania dotyczące przedstawianego stanu faktycznego. W terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku, określonym w art. 13 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, Małopolski Kurator Oświaty nie udostępnił żądanej informacji publicznej. Ustawowy termin udostępnienia żądanej informacji publicznej upłynął w dniu 07 września 2010 r. Małopolski Kurator Oświaty udostępnił żądaną informację publiczną (w niepełnym zakresie) w dniu 10 września 2010 r. Ponieważ objętą wnioskiem informację publiczną udostępniono po ustawowym terminie, została spełniona przesłanka wskazująca na popełnienie przestępstwa z art. 23 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej. Małopolski Kurator Oświaty działając w oparciu i na podstawie przepisów prawa miał obowiązek zastosować przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej i fakt niezastosowania się do nakazu udostępnienia informacji publicznej nasuwa podejrzenie o umyślne działanie, gdyż nie do przyjęcia w demokratycznym państwie prawnym jest założenie, że nie miał świadomości istnienia przepisów powszechnie obowiązującego prawa w tym zakresie. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2003 r. stwierdzono, że dla ustalenia czy zrealizowane zostały znamiona czynu zabronionego określonego w art KK konieczne jest ustalenie, że funkcjonariusz publiczny w sposób umyślny (tzn. obejmując swoim zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym) w kontakcie z interesem publicznym lub prywatnym przekroczył swoje uprawnienia lub nie dopełnił obowiązków (WA 48/03 Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych 2003/1/2168).

6 6 W odpowiedzi z dnia 10 września 2010 r., znak: PZA.II.AZ /4/10, na złożony wniosek o udostępnienie informacji publicznej, Aleksander Palczewski, Małopolski Kurator Oświaty nie udostępnił informacji publicznej w zakresie określonym we wniosku, a także udzielił nieprawdziwej informacji publicznej. Aleksander Palczewski odpowiadając na wniosek o udostępnienie informacji publicznej także w następujący sposób naruszył przepisy prawa: 1. Nie udzielił pełnej odpowiedzi na zawarte we wniosku pytanie nr I. 1, gdyż nie podał informacji Kiedy Małopolski Kurator Oświaty zobowiązał Dyrektora Szkoły Podstawowej nr 51 w Krakowie do wzięcia pod uwagę opinii Rady Rodziców w sprawie oceniania zachowania uczniów, a także do innych działań, o których mowa w zacytowanym fragmencie notatki służbowej z dnia 02 czerwca 2009 r., znak: NKOS.I.AZ.521/44/ Udzielił nieprawdziwej informacji publicznej odpowiadając na pytanie nr I. 1., że Zobowiązanie miało charakter doraźnego wniosku, sformułowanego na mocy art. 33 ust. 4 Ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Małopolski Kurator Oświaty nie wydał takiego zobowiązania. Zobowiązanie na mocy art. 33 ust. 4 Ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty organ nadzoru pedagogicznego wydaje wyłącznie w formie pisemnej. Małopolski Kurator Oświaty stwierdził w piśmie z dnia 10 lipca 2009 r., znak: NKOS.I.AP.521/44/09, w sprawie wniosku Tomasza Regulskiego z dnia 24 czerwca 2009 r., że: akta sprawy zawierają trzy dokumenty. Przesyłam w załączeniu notatkę służbową z postępowania wyjaśniającego przeprowadzonego przez Panią Annę Zdebską, starszego wizytatora Kuratorium Oświaty w Krakowie. Pozostałe dokumenty tj. Pana pismo oraz nasza odpowiedź są w Pana posiadaniu.. W piśmie z dnia 19 lutego 2010 r., znak: NKOS.I.AZ.521/44/09, w sprawie wniosku pokrzywdzonego z dnia 02 lutego 2010 r., Małopolski Kurator Oświaty stwierdził w pkt. 3: Notatka służbowa wizytatora badającego sposób dokonywania zmian w statucie Szkoły Podstawowej nr 51 jest Panu znana. Kuratorium Oświaty w Krakowie nie dysponuje żadnymi innymi dokumentami w zakresie wyjaśniania tej sprawy w czerwcu 2009 roku.. Zatem dwukrotnie Małopolski Kurator Oświaty udzielił informacji, że nie posiada ww. zobowiązania wydanego na podstawie art. 33 ust. 4 Ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty, czyli przyznał i to prawdziwie, że nigdy go nie wydał. 3. Nie udostępnił pism, o których mowa w pytaniach nr II. 1 i 2, czyli nie udostępnił kserokopii pisma Dyrektora Szkoły Podstawowej nr 51 w Krakowie z dnia 29 września 2009 r., l.dz. 477/2009, oraz kserokopii notatki służbowej Małopolskiego Kuratora Oświaty z dnia 05 listopada 2009 r. Małopolski Kurator Oświaty w piśmie z dnia 10 września 2010 r., znak: PZA.II.AZ /4/10, poinformował pokrzywdzonego o posiadaniu tych pism.

7 7 4. Nie udostępnił informacji Kiedy i w jaki sposób Dyrektor Szkoły Podstawowej nr 51 w Krakowie przesłał Małopolskiemu Kuratorowi Oświaty uchwałę Rady Pedagogicznej dotyczącą przyjęcia tekstu ujednoliconego Statutu. Ponadto wymaga analizy sytuacja, w której w dniu 15 września 2010 r. pokrzywdzony telefonicznie poinformował pracownicę sekretariatu Małopolskiego Kuratora Oświaty o wadliwości odpowiedzi z dnia 10 września 2010 r. na wniosek o udostępnienie informacji publicznej, i jaki to miało wpływ na to, że Aleksander Palczewski nie zmienił zdania i nie udzielił nowej, prawidłowej odpowiedzi na otrzymany w dniu 23 sierpnia 2010 r. wniosek. Pracownica sekretariatu zapewniła pokrzywdzonego, że przekaże Aleksandrowi Palczewskiemu uzyskane od niego informacje. Faktem niepodważalnym jest, że Aleksander Palczewski, Małopolski Kurator Oświaty udaremnił dostęp pokrzywdzonemu do posiadanej informacji publicznej określonej we wniosku z dnia 23 sierpnia 2010 r. Biorąc pod uwagę powyższe, należy stwierdzić, że sposób rozpatrzenia przez Aleksandra Palczewskiego, Małopolskiego Kuratora Oświaty wniosku o udostępnienie informacji publicznej, wskazuje na popełnienie przestępstwa z art. 268 i art Kodeksu karnego. Pamiętać także należy, że w opisanej sprawie naruszono Dyrektywę 2003/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 listopada 2003 r. w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego. Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z dnia 14 kwietnia 2009 r. zapadłym w sprawie dotyczącej dostępu do informacji publicznej na gruncie art. 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (TASZ przeciwko Węgrom, nr 37374/05), wyraźnie stwierdził: interes publiczny jest nadrzędną wartością nad ochroną prawa do prywatności, a prawo dostępu do informacji publicznej jest kluczowe w demokratycznym państwie prawnym. Niewątpliwie wszystkie niezbędne znamiona przestępstwa z art. 23 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej oraz z art. 268 i art Kodeksu karnego zostały w niniejszej sprawie zrealizowane. Z powyższych względów wnoszę jak na wstępie.... ( )