WYMAGANIA EDUKACYJNE NA STOPNIE SZKOLNE II KLASA

Transkrypt

1 WYMAGANIA EDUKACYJNE NA STOPNIE SZKOLNE II KLASA Euopa kontynent, na któym mieszkasz dopuszczający dostateczny doby badzo doby celujący 20 wskazuje na mapie Euopę, wskazuje na mapie wybane ele- menty linii bzegowej Euopy oaz wybane zeki, wskazuje na mapie wybane pań- stwa Euopy i ich stolice podaje wielkość powiezchni Pol- ski, wskazuje na mapie ganice Polski z jej poszczególnymi sąsiadami oaz ganicę moską, wymienia nazwy państw sąsiadu- jących z Polską i ich stolice wskazuje na mapie wybane elementy linii bzegowej Euopy oaz wybane zeki i jezioa, wskazuje na mapie wybane góy Euopy, wskazuje na mapie wybane państwa Euopy i ich stolice pojęcia: fiod okeśla współzędne geogaficz- ne skajnych oaz wskazanych punktów Polski, poównuje, na podstawie dia- gamów, powiezchnię teytoium Polski z powiezchnią innych państw Euopy pojęcia: ganice wewnętzne UE opisuje położenie geogaficzne Euopy, wymienia typy klimatu Euopy i podaje ich główne cechy, wykazuje wpływ Oceanu Atlan- tyckiego i pądów moskich na klimat Euopy, okeśla, na podstawie map, główne cechy śodowiska pzyodniczego Euopy, wymienia główne gupy języko- we Euopy Położenie i śodowisko pzyodnicze Polski Położenie Polski oblicza óżnice czasu słoneczne- go wskazanych miejsc w Polsce pojęcia: moskie wody wewnętzne, moskie wody teytoialne wykazuje wpływ czynników kształtujących klimat na cechy klimatu wskazanych obszaów Euopy, poównuje śodowisko pzyod- nicze wskazanych egonów, okeśla wpływ zóżnicowania naodowościowego i kultuowego na zmiany polityczne współczesnej Euopy wykazuje wpływ położenia na śodowisko pzyodnicze i gospodakę Polski okeśla współzależności, kozy- stając z map, między poszczególnymi składnikami śodowiska pzyodniczego Euopy, wykazuje integację kajów eu- opejskich w amach UE poównuje ganice i teytoium współczesnej Polski z ganicą i teytoium Polski pzed II wojną światową, okeśla kozyści wynikające z położenia Polski w Euopie Wydazenia z pzeszłości geologicznej Polski. Działalność lądolodu i jego wpływ na zeźbę teenu. Baza suowcowa ozpoznaje wybane odzaje skał, wyóżnione ze względu na genezę, występujące w Polsce i we własnym egionie, wymienia pzykładowe fomy te- enu powstałe w wyniku działalności lodowca, ozpoznaje wybane odzaje skał występujące w Polsce i własnym egionie, opisuje waunki twozenia się pokładów węgla kamiennego i wapieni, wskazuje na mapie maksymalne zasięgi zlodowaceń na obszaze Polski, ozpoznaje wskazane odzaje skał oaz, kozystając z mapy, okeśla główne obszay ich występowania w Polsce i we własnym egionie, zna podział dziejów Ziemi na ey, wskazuje na mapie Polski góo- twoy hecyńskie i alpejskie, ozpoznaje i opisuje na pod- stawie ysunków lub fotogafii wskazane fomy teenu powstałe w wyniku działalności lądolodu lub wód wypływających z topniejącego lodowca (w tym typy jezio polodowcowych) oaz pzedstawia ich genezę, zna podział dziejów Ziemi na ey i okesy, czyta mapę statygaficzną Pol- ski (występowanie skał z óżnych okesów geologicznych),

2 wskazuje na mapie miejsca wydo- bycia w Polsce wybanych suowców enegetycznych, podaje pzykłady gospodaczego wykozystania skał, wymienia suowce minealne (w tym skalne) wydobywane we własnym egionie i podaje pzykłady ich gospodaczego wykozystania wskazuje, kozystając z mapy geologicznej Polski, ejony występowania óżnych odzajów skał (wyóżnionych ze względu na genezę), wskazuje na mapie pzykłady fom polodowcowych występujących na obszaze Polski, wskazuje na mapie miejsca wy- dobycia w Polsce wybanych suowców enegetycznych, metalicznych i skalnych pojęcia: lądolód, jezioa polodowcowe, głazy nazutowe, sandy, padoliny wymienia pzykładowe fomy teenu powstałe w wyniku eozyjnej i akumulacyjnej działalności lądolodu oaz wód wypływających z topniejącego lodowca i pzedstawia ich genezę, wymienia suowce, któe Polska ekspotuje i impotuje pojęcia: ozy, zeźba młodoglacjalna Podział Polski na kainy geogaficzne wykazuje zależności pomiędzy współczesną zeźbą Polski a wybanymi wydazeniami geologicznymi (uchy góotwócze, zalewy móz, zlodowacenia), wykazuje zależność między dzia- łalnością lądolodu a cechami zeźby teenu północnej i śodkowej Polski, wykazuje zależność, kozysta- jąc z map, między skałami występującymi na danym teenie (w tym we własnym egionie) a działalnością lądolodu wykazuje na pzykładach zwią- zek występowania okeślonych typów genetycznych skał na danym obszaze Polski z pzeszłością geologiczną, wykazuje zależność występowa- nia suowców minealnych od budowy geologicznej 21 wymienia nazwy i wskazuje na mapie położenie kain geogaficznych, umiejscawia własny egion (miej- scowość) w odpowiednim pasie ukształtowania powiezchni i kainie geogaficznej, odczytuje, na podstawie mapy hipsometycznej, skajne wysokości bezwzględne w poszczególnych pasach ukształtowania powiezchni Polski pzypoządkowuje kainy geo- gaficzne odpowiednim pasom ukształtowania powiezchni Polski, uzasadnia, dlaczego Polskę na- zywamy kajem nizinnym pzedstawia, kozystając z mapy hipsometycznej, zóżnicowanie wysokości bezwzględnych na teytoium Polski, wyóżnia główne cechy ukształ- towania powiezchni Polski poównuje, kozystając z mapy, wysokości bezwzględne i zeźbę teenu poszczególnych kain geogaficznych podaje kyteia wyóżniania kain geogaficznych podaje nazwę miesiąca o najwięk- szej i najmniejszej śedniej tempeatuze powietza, wymienia temiczne poy oku, opisuje typy pogody i ich zmien- ność w ciągu oku podaje watość śedniej tem- peatuy powietza w lipcu i w styczniu, śednią sumę opadów oaz pzeważający kieunek wiatów w Polsce, wymienia cechy klimatu umia- kowanego pzejściowego Klimat Polski wymienia czynniki kształtujące klimat Polski, podaje główne cechy ozkładu tempeatuy powietza i opadów na obszaze Polski, wyóżnia odzaje mas powietza napływające nad Polskę i wskazuje na mapie kieunek ich uchu, wymienia cechy klimatu świad- czące o jego pzejściowości, opisuje wpływ napływających mas powietza na kształtowanie się pogody w Polsce w óżnych poach oku, wyjaśnia pzejściowość jako do- minującą cechę klimatu Polski, wyjaśnia, kozystając z ysunku, olę wzniesień pojeziezy w powstaniu cienia opadowego

3 wymienia cechy klimatu gó- skiego, opisuje, na podstawie diaga- mów oaz map klimatycznych, cechy klimatu wskazanych egionów Polski ( w tym egionu zamieszkania) pojęcia: klimat umiakowany pzejściowy, temiczne poy oku pzedstawia związek ocznego pzebiegu tempeatuy powietza z położeniem Polski w stefie umiakowanych szeokości geogaficznych N Wody powiezchniowe Polski wykazuje zależność wysokości tempeatuy powietza i wielkości opadów na poszczególnych obszaach Polski od czynników kształtujących klimat 22 wskazuje na mapie zeki: Wisłę, Odę, ich wybane dopływy oaz największe jezioa w Polsce, podaje nazwy cieków i zbioni- ków wodnych w pobliżu miejsca swojego zamieszkania oaz ocenia stan ich czystości wymienia nazwy i wskazuje na mapie zeki główne (w tym wybane zeki pzymoza), wskazuje na mapie obsza Pol- ski należący do zlewiska Moza Bałtyckiego, wskazuje na mapie położe- nie wybanych jezio w Polsce (w tym sztucznych zapoowych) pojęcia: jezioa polodowcowe, jezioa kasowe, jezioa sztuczne, zasilanie zeki podaje pzykłady jezio o óżnej genezie, wskazuje na mapie obszay Pol- ski zagożone powodziami i wyjaśnia pzyczyny tych zagożeń, wskazuje na mapie położenie obszaów Polski należące do poszczególnych zlewisk, zaznacza na mapie kontuowej wskazane dozecza oaz działy wodne wyjaśnia pzyczyny asymetii dozecza Wisły i Ody, wyjaśnia pzyczyny zmienności pzepływów wybanych zek Polski w ciągu oku ocenia możliwość gospodacze- go wykozystania zek i jezio w Polsce oaz we własnym egionie, ukazuje związki pomiędzy sto- sunkami wodnymi na danym teenie a budową geologiczną, zeźbą teenu i klimatem Moze Bałtyckie opisuje, na podstawie mapy, po- łożenie Bałtyku, okeśla, kozystając z mapy, poło- żenie wybanych elementów linii bzegowej wymienia wybane cechy Mo- za Bałtyckiego (wielkość, głębokość, zasolenie i tempeatua wody), wymienia typy wybzeży Moza Bałtyckiego pojęcia: moze szelfowe, zalew, wybzeże miezejowo -zalewowe wyjaśnia genezę wybanych ty- pów wybzeży pojęcia: stefa wyłączności ekonomicznej poównuje wybane waunki pzyodnicze Bałtyku (tempeatuę wody i zasolenie) z innymi mozami śódziemnymi Euopy, wyjaśnia pzyczyny małego za- solenia wód Bałtyku, wyjaśnia pzyczyny degadacji wód Bałtyku wykazuje związek cech fizycz- nych i chemicznych wód Bałtyku z położeniem geogaficznym i śódziemnym typem moza, podaje pzykłady działań zmie- zających do ochony wód Bałtyku w amach międzynaodowej współpacy państw nadbałtyckich, poponuje działania zmiezają- ce do ochony wód Bałtyku

4 Zóżnicowanie gleb w Polsce wymienia nazwy żyznych gleb występujących w Polsce wskazuje na mapie obszay wy- stępowania głównych typów gleb Polski chaakteyzuje gleby własnego egionu ozpoznaje i chaakteyzuje po- file glebowe wybanych typów gleb wskazuje związek pomiędzy ty- pem genetycznym gleby a waunkami jej powstawania Podział administacyjny i ludność Polski 23 okeśla pzynależność własnej miejscowości do poszczególnych jednostek administacyjnych: gminy, powiatu, województwa, okeśla, kozystając z mapy, po- łożenie własnego województwa i województw sąsiednich oaz ich stolic, podaje liczbę ludności Polski, wymienia nazwy państw, do któ- ych w ostatnich latach wyjechało najwięcej Polaków, opisuje ynek pacy w swojej miejscowości i gminie, wskazuje na mapie Polski obszay o dużej i małej gęstości zaludnienia, wskazuje na mapie położenie wy- banych miast Polski okeśla, kozystając z mapy, po- łożenie poszczególnych województw i ich stolic, opisuje, kozystając z wyke- sów lub danych statystycznych, zmiany liczby ludności Polski po 1945 oku, oblicza, na podstawie danych, pzyost natualny i pzyost zeczywisty, pzedstawia, na podstawie wy- kesów, zmiany stuktuy zatudnienia w Polsce w wybanych latach, wykazuje związek między wy- kształceniem a możliwością znalezienia pacy, pzedstawia, kozystając z mapy, ozmieszczenie mniejszości naodowych w Polsce, podaje watość śedniej gęstości zaludnienia w Polsce, oblicza gęstość zaludnienia wska- zanego obszau, poównuje, na podstawie da- nych statystycznych, gęstość zaludnienia swojego województwa z gęstością zaludnienia w innych województwach, wymienia pzykładowe funkcje miast, opisuje funkcje pełnione pzez własną miejscowość, poównuje, kozystając z danych statystycznych, województwa pod względem np. powiezchni i liczby mieszkańców, podaje aktualną watość współ- czynnika pzyostu natualnego w Polsce, podaje chaakteystyczne cechy ludności Polski dotyczące stuktuy wieku i płci, podaje pzyczyny występowa- nia wyżu i niżu demogaficznego, poównuje, na podstawie da- nych statystycznych, stuktuę zatudnienia w Polsce i wybanych kajach Euopy, pzedstawia stuktuę naodo- wościową ludności Polski, chaakteyzuje, na podstawie mapy gęstości zaludnienia, ozmieszczenie ludności w Polsce (w tym we własnym egionie), zna typy zespołów miejskich, poównuje wybane miasta Pol- ski pod względem pełnionych funkcji, ze szczególnym uwzględnieniem własnego egionu, wyjaśnia, na czym polega po- ces ubanizacji opisuje podział administacyjny Polski, podaje pzykłady konsekwencji pocesu stazenia się społeczeństwa, wyjaśnia pzyczyny zmian liczby ludności w Polsce, pzedstawia zależności między pzyostem zeczywistym a saldem migacji zaganicznych, ocenia społeczne skutki emiga- cji (negatywne i pozytywne), analizuje, kozystając z piami- dy wieku i płci ludności, stuktuę ludności Polski w podanym oku, wskazuje związek pomiędzy stuktuą zatudnienia a poziomem ozwoju gospodaczego kaju, wskazuje óżnice w stuktuze zatudnienia w Polsce i we własnym egionie, dostzega społeczne poblemy wynikające z bezobocia i podaje pzykładowe sposoby ich ozwiązywania, poównuje stuktuę naodo- wościową Polski pzed II wojną światową i obecnie, wskazuje óżnice pomiędzy za- daniami władz samoządowych: gminnych, powiatowych, wojewódzkich, wskazuje związek pomiędzy spadkiem współczynnika pzyostu natualnego i ujemnego salda migacji a pocesem stazenia się społeczeństwa, poównuje, na podstawie da- nych statystycznych, stopę bezobocia w Polsce i innych kajów Euopy, opisuje zóżnicowanie stopy bezobocia w óżnych częściach Polski (w tym we własnym egionie) i wyjaśnia pzyczyny tego zjawiska, wyjaśnia pzyczyny zmiany stuktuy naodowościowej ludności Polski po II wojnie światowej w stosunku do okesu popzedniego, opisuje wpływ migacji we- wnętznych na gęstość zaludnienia w wybanych egionach Polski, poównuje współczynnik uba- nizacji w Polsce i wybanych kajach, wyjaśnia pzyczyny dynamicz- nego ozwoju stef podmiejskich,

5 opisuje zmiany cech współcze- snego osadnictwa wiejskiego, ze szczególnym uwzględnieniem własnego egionu pojęcia: pzyost natualny, saldo migacji pzyost zeczywisty, emigacja, imigacja, naód, mniejszość naodowa, gęstość zaludnienia pojęcia: współczynnik pzyostu natualnego, współczynnik pzyostu zeczywistego, stuktua zatudnienia, stopa bezobocia, aglomeacja, konubacja, ubanizacja, współczynnik ubanizacji, piamida wieku i płci ludności, wyż demogaficzny, niż demogaficzny, echo wyżu i niżu demogaficznego, poces stazenia się społeczeństwa Gospodaka Polski Rolnictwo wskazuje na pzykładach óż- nych egionów Polski (w tym egionu zamieszkania) związek pomiędzy zóżnicowaniem gęstości zaludnienia i waunkami pzyodniczymi, ekonomicznymi i histoycznymi (w tym z migacjami wewnętznymi), ozpoznaje na mapie aglomea- cję i konubację, poównuje współczynnik uba- nizacji w óżnych egionach (województwach) Polski ocenia skutki ubanizacji (za- uważa pozytywne i negatywne) 24 podaje pzyodnicze czynniki oz- woju olnictwa, wymienia upawy w najbliższej okolicy: wsi, gminie (w pzypadku uczniów mieszkających na wsi), w stefie podmiejskiej (w pzypadku uczniów mieszkających w mieście) pojęcia: olnictwo, okes wegetacyjny, zbioy, plony wymienia i wskazuje na mapie obszay o najlepszych pzyodniczych waunkach dla ozwoju olnictwa, podaje pozapzyodnicze czyn- niki ozwoju olnictwa, podaje główne obszay upawy: pszenicy, żyta, pszenżyta, ziemniaków buaków cukowych oaz owoców i wazyw, wymienia główne ejony chowu bydła i tzody chlewnej pojęcia: ozdobnienie gospodastw, ozdobnienie guntów, olnictwo (gospodastwa) samozaopatzeniowe, olnictwo (gospodastwa) towaowe, olnictwo ekologiczne opisuje olę poszczególnych czynników, pzyodniczych i pozapzyodniczych, dla ozwoju olnictwa, wskazuje na mapie obszay o najbadziej i najmniej kozystnych waunkach dla ozwoju olnictwa w Polsce, pzedstawia, kozystając z wy- kesu lub danych statystycznych, zmiany w stuktuze wielkości gospodastw olnych w Polsce w ostatnich latach, poównuje, kozystając z wyke- sów lub danych statystycznych, stuktuę użytkowania guntów w Polsce i innych kajach euopejskich, podaje najważniejsze cechy pol- skiego olnictwa pojęcia: kultua olna, obsada wnioskuje, na podstawie map o óżnej teści, o pzydatności obszau (w tym własnego egionu) dla gospodaki olnej, uwzględniając: wysokość n.p.m., zeźbę teenu, długość okesu wegetacji, oczną sumę opadów, gleby i waunki wodne, poównuje, kozystając z map o óżnej teści, pozapzyodnicze czynniki ozwoju olnictwa w óżnych egionach kaju (w tym we własnym egionie), uzasadnia ozmieszczenie głów- nych ejonów upaw wybanych oślin, uwzględniając waunki pzyodnicze oaz czynniki pozapzyodnicze, ocenia, kozystając z map, ob- sadę bydła i tzody chlewnej we własnym egionie poównuje, na podstawie map, waunki pzyodnicze dla ozwoju olnictwa na wskazanych obszaach Polski, ocenia wpływ ozdobnienia go- spodastw i ozposzenia guntów na poziom podukcji olnej, poównuje, na podstawie da- nych statystycznych, poziom polskiego olnictwa z olnictwem wybanych państw euopejskich, uzasadnia ozmieszczenie głów- nych ejonów chowu bydła i tzody chlewnej, uwzględniając waunki pzyodnicze oaz czynniki pozapzyodnicze, wnioskuje, na podstawie da- nych statystycznych, o zmianach zachodzących w polskim olnictwie w ostatnich latach

6 Pzemysł. Usługi łączność, tanspot, handel zaganiczny 25 wymienia źódła enegii, wymienia zakłady pzemysłowe w okolicy swojego miejsca zamieszkania i pzedstawia ich pofil podukcji, podaje pzykłady placówek i in- stytucji usługowych w Polsce, we własnym egionie (gminie, województwie) oaz miejscowości, wymienia nazwy i wskazuje na mapie największe polskie poty moskie, podaje pzykłady towaów i usług, któe są pzedmiotem handlu zaganicznego Polski (ekspotu i impotu) podaje pzykłady zagożeń dla śodowiska pzyodniczego oaz dób kultuy wynikające z działalności gospodaczej podaje tadycyjne i altenatyw- ne źódła enegii, wskazuje na mapie główne ejony wydobycia suowców enegetycznych w Polsce, podaje pzykłady zmian w pze- myśle własnego egionu i ich pzyczyny, wskazuje na pzykładach, że polski pzemysł staje się coaz badziej nowoczesny, opisuje, na podstawie map te- matycznych, pzebieg głównych szlaków tanspotowych, podaje najważniejszych patne- ów handlowych Polski pojęcia: altenatywne źódła enegii, usługi, łączność, ekspot, impot kozystając z mapy, nazywa i okeśla położenie paków naodowych Polski, zna ozmieszczenie najwięk- szych elektowni w kaju, opisuje główne poblemy pol- skiej enegetyki, opisuje zmiany zachodzące w polskim pzemyśle po 1989 oku i podaje ich pzyczyny, wymienia główne cechy pze- mysłu wysokich technologii, podaje gałęzie pzemysłu obec- nie najszybciej ozwijające się, wskazuje na mapie wybane okęgi pzemysłowe, ozóżnia odzaje usług i opisuje ich znaczenie w gospodace kaju, poównuje, na podstawie da- nych statystycznych, zatudnienie w usługach w wybanych województwach oaz w Polsce i innych kajach, ocenia poziom usług w miejscu swojego zamieszkania (wieś, miasto), podaje główne cechy tanspo- tu w Polsce, oblicza saldo handlu zaganicz- nego pojęcia: pzemysł, pzemysł wysokich technologii, ośodek pzemysłowy, okęg pzemysłowy, dodatni bilans handlowy, ujemny bilans handlowy Kształtowanie i ochona śodowiska pzyodniczego okeśla, kozystając z mapy Pol- ski, położenie obszaów o najbadziej zdegadowanym śodowisku pzyodniczym i podaje pzyczyny degadacji, fomułuje wnioski, na pod- stawie wykesów lub danych statystycznych, dotyczące tendencji zmian wykozystania óżnych źódeł enegii na świecie i w Polsce, ocenia, na podstawie wyke- su lub danych statystycznych, stuktuę wykozystania poszczególnych źódeł enegii w podukcji enegii elektycznej w Polsce i poównuje z innymi kajami Euopy, wyjaśnia, uwzględniając główne czynniki, lokalizację wybanych zakładów pzemysłowych lub gałęzi pzemysłu (w tym w egionie zamieszkania), wyjaśnia pzyczyny szybkiego ozwoju wybanych usług w Polsce i we własnym egionie, ocenia możliwość ozwoju usług w miejscu swojego zamieszkania, wykazuje wpływ tanspotu na ozwój gospodaczy kaju, analizuje, na podstawie danych statystycznych, bilans handlu zaganicznego Polski w ostatnich latach, ocenia, na podstawie danych statystycznych, udział Polski w handlu światowym ocenia, na podstawie map i da wyjaśnia założenia zównowa- nych statystycznych, stan śodowiska pzyodniczego w Polsce żonego ozwoju oaz własnym egionie w ostatnich pojęcia: ozwój zównoważony latach, wyjaśnia lokalizację najwięk- szych elektowni, wykazuje konieczność zmian w stuktuze zużycia enegii elektycznej w Polsce, ocenia wpływ polskiej enegety- ki na śodowisko pzyodnicze, uzasadnia, że pzemysł elekto- maszynowy, chemiczny i spożywczy mają obecnie największe znaczenie w gospodace kaju, ocenia zmiany zachodzące w oz- mieszczeniu pzemysłu w Polsce, ocenia olę łączności w gospo- dace kaju i życiu człowieka oaz poziom jej ozwoju w Polsce, wyjaśnia zóżnicowanie gęsto- ści sieci kolejowej i dogowej w Polsce, ocenia, na podstawie danych statystycznych, poziom ozwoju wybanych odzajów tanspotu w Polsce, wyjaśnia, na podstawie danych statystycznych, stuktuę ekspotu i impotu Polski, wykazuje, że dodatni bilans han- dlowy jest kozystny dla gospodaki

7 podaje nazwy polskich pa- ków naodowych wpisanych na Światową Listę Rezewatów Biosfey oaz na Listę Światowego Dziedzictwa Kultuowego i Pzyodniczego Ludzkości UNESCO, wykazuje konieczność ocho- ny śodowiska pzyodniczego i dób kultuy w Polsce wymienia i chaakteyzuje fo- my ochony pzyody, podaje pzykłady ekultywacji obszaów zdegadowanych poponuje działania na zecz ochony śodowiska geogaficznego we własnym egionie pojęcia: ekultywacja, ecykling Waloy tuystyczne Polski 26 wskazuje na mapie i omawia po- łożenie egionu, wskazuje na mapie położenie wybanych miast (potów, uzdowisk) podaje pzykłady miejscowości oaz obszaów w Polsce o dużych waloach tuystycznych planuje, kozystając z pzewod- ników tuystycznych oaz mapy samochodowej, wycieczkę po wybanym egionie Polski wymienia i wskazuje na mapie główne kainy geogaficzne egionu, wskazuje na mapie wybane elementy linii bzegowej, wymienia kainy egionu o naj- badziej żyznych glebach, wymienia pzykłady waloów tuystycznych egionu pojęcia: byza wymienia i opisuje obiekty wpi- sane na Listę Światowego Dziedzictwa Kultuowego i Pzyodniczego Ludzkości UNESCO Kainy geogaficzne Polski Pobzeża Południowobałtyckie wymienia i opisuje cechy pol- skich kajobazów nadmoskich, wykazuje, kozystając z map oaz diagamów klimatycznych, wpływ Bałtyku na klimat egionu, wyjaśnia, kozystając z ysunku, mechanizm powstawania byzy, pzedstawia olę moza w mo- delowaniu wybzeża, opisuje, na podstawie map te- matycznych, najważniejsze cechy gospodaki egionu ocenia atakcyjność tuystyczną własnego egionu planuje wycieczkę kajoznawczą po wybanej kainie Pobzeża, uwzględniając waloy pzyodnicze i kultuowe ocenia zagospodaowanie tuy- styczne kaju i własnego egionu ocenia, na podstawie map te- matycznych, możliwości ozwoju olnictwa, pzemysłu i tuystyki w pasie pobzeży Pojezieza opisuje położenie oaz wskazuje na mapie główne kainy geogaficzne pasa pojeziezy, wymienia oaz podaje pzykła- dowe elementy zeźby młodoglacjalnej, nazywa oaz wskazuje na mapie pzebieg głównych padolin, wykazuje związek klimatu z zeź- bą teenu, poównuje, kozystając z map, śodowisko pzyodnicze poszczególnych pojeziezy, planuje wycieczkę kajoznawczą po wybanej kainie pojeziezy, uwzględniając waloy pzyodnicze i kultuowe

8 nazywa i wskazuje na mapie naj- większe jezioa oaz wzgóza moenowe o największej wysokości bezwzględnej wskazuje na mapie obszay wy- dobycia węgla bunatnego oaz soli kamiennej i potasowej, chaakteyzuje, kozystając z map, klimat pojeziezy, wymienia pzykłady waloów tuystycznych egionu pojęcia: zeźba młodoglacjalna ozpoznaje na mapie (na pod- stawie kształtu) odzaje jezio polodowcowych, opisuje, na podstawie map te- matycznych, najważniejsze cechy gospodaki egionu Niziny Śodkowopolskie podaje pzykłady wpływu śodo- wiska pzyodniczego na główne cechy gospodaki pojeziezy pojęcia: agotuystyka 27 opisuje położenie oaz wskazuje na mapie główne kainy geogaficzne pasa Nizin Śodkowopolskich, odczytuje wysokości bezwzględne wskazanych miejsc opisuje, kozystając z map kli- matycznych, zóżnicowanie klimatyczne w pasie nizin, wskazuje na mapie i omawia pzebieg głównych padolin, wskazuje na mapie wybane ośodki pzemysłowe egionu, wymienia i wskazuje na mapie obszay o kozystnych waunkach dla ozwoju olnictwa, wymienia pzykłady waloów tuystycznych egionu pzedstawia wiodące cechy śo- dowiska pzyodniczego egionu, pzedstawia dominujące cechy gospodaki poszczególnych kain wchodzących w skład Nizin Śodkowopolskich pojęcia: zeźba staoglacjalna wykazuje współzależności, na podstawie map tematycznych, między składnikami śodowiska pzyodniczego, podaje pzykłady wpływu śo- dowiska pzyodniczego poszczególnych kain na główne cechy gospodaki (w tym suowców minealnych) poównuje, kozystając z map, kainy geogaficzne pasa Nizin Śodkowopolskich pod względem pzyodniczym i gospodaczym opisuje położenie oaz wskazuje na mapie główne kainy geogaficzne pasa wyżyn, odczytuje na mapie wysokości bezwzględne najwyższych wzniesień na Wyżynach Polskich (w tym w Góach Świętokzyskich), wskazuje obszay wydobycia wę- gla kamiennego podaje pzykłady fom kaso- wych w Dolinie Pądnika i w okolicy Chęcin, wskazuje na mapie wybane ośodki pzemysłowe egionu, podaje pzykłady waloów tu- ystycznych na wyżynach, wymienia suowce minealne wy- dobywane na Wyżynie Śląskiej, wyjaśnia pzyczyny koncentacji pzemysłu i dużej gęstości zaludnienia na Wyżynie Śląskiej, podaje pzykłady wpływu dzia- łalności gospodaczej na śodowisko pzyodnicze pzedstawia chaakteystyczne cechy zeźby teenu poszczególnych kain pasa wyżyn, wyjaśnia powstanie wąwozów, wyjaśnia powstanie zeźby ka- sowej, pzedstawia dominujące cechy gospodaki poszczególnych kain wchodzących w skład pasa wyżyn, wymienia główne gałęzie pze- mysłu GOP-u, wymienia główne ośodki pze- mysłowe GOP-u, Wyżyny wykazuje związek zeźby teenu poszczególnych wyżyn z występującymi tam skałami, wyjaśnia pochodzenie lessu na wyżynach oaz gołobozy w Góach Świętokzyskich, ocenia, na podstawie map i da- nych statystycznych, stan śodowiska pzyodniczego na Wyżynie Śląskiej poównuje waunki ozwoju ol- nictwa na wyżynach, pzedstawia pzemiany gospo- dacze, któe nastąpiły w GOP -ie po 1998 oku

9 pojęcia: wąwóz, zeźba kasowa, stalaktyt, stalagmit, stalagnat podaje pzykłady działań na zecz popawy stanu śodowiska pzyodniczego Wyżyny Śląskiej Kotliny Podkapackie. Pogóze Kapackie. Beskidy opisuje położenie oaz wskazuje na mapie kotliny, Pogóze Kapackie oaz Beskidy, odczytuje, kozystając z mapy, wysokości bezwzględne wybanych szczytów w Beskidach wymienia odzaje skał występu- jące na Pogózu i w Beskidach, pzedstawia olę kotlin śódgó- skich w gospodace egionu, podaje pzykłady funkcji, jakie pełni Kaków w Polsce i w egionie, wymienia i lokalizuje na mapie wybane uzdowiska, wymienia pzykłady waloów tuystycznych egionu opisuje i poównuje cechy zeź- by teenu kotlin, Pogóza Kapackiego oaz Beskidów, pzedstawia dominujące cechy gospodaki kotlin, Pogóza Kapackiego i Beskidów pojęcia: flisz kapacki wykazuje związek zóżnicowa- nia podukcji olnej na Pogózu i w Beskidach z piętowością klimatu (pięta gospodaki olnej) wykazuje związek zeźby teenu z budową geologiczną na Pogózu Kapackim i w Beskidach (z uwzględnieniem alpejskich uchów góotwóczych) pojęcia: płaszczowina pojęcia: połonina Taty. Pieniny. Podhale 28 opisuje położenie oaz wskazuje na mapie Taty, Podhale i Pieniny, wymienia elementy góskiej zeź- by teenu, uzasadnia konieczność ochony pzyody Tat wymienia odzaje skał występu- jących w Tatach i Pieninach, opisuje elementy zeźby wyso- kogóskiej, opisuje piętowy układ oślin- ności w Tatach, ocenia wpływ tuystyki na śo- dowisko pzyodnicze egionu, podaje pzykłady waloów tuy- stycznych Tat, Podhala i Pienin opisuje elementy zeźby wyso- kogóskiej Tat i pzedstawia ich genezę pojęcia: alpejska zeźba teenu poównuje zeźbę teenu Tat Wysokich i Zachodnich wykazuje związek zeźby teenu z budową geologiczną Tat, Podhala i Pienin pojęcia: ganie, tunie, piag, stożek piagowy, wywiezysko, hale Sudety opisuje położenie oaz wskazuje na mapie Sudety i Pzedgóze Sudeckie, wymienia główne suowce mi- nealne (w tym skalne) Sudetów, wymienia i lokalizuje na mapie wybane uzdowiska, ukazuje wpływ lodowców gó- skich na zeźbę teenu Sudetów, wymienia pzykłady zeźby zę- bowej, poównuje pzyodnicze czynni- ki dla ozwoju olnictwa w Sudetach i na Pzedgózu Sudeckim wyjaśnia związek współczesnej zeźby teenu Sudetów z alpejskimi uchami góotwóczymi

10 wskazuje na mapie pasma góskie Sudetów oaz kotliny: Kłodzką i Jeleniogóską poównuje, na podstawie map i fotogafii, zeźbę teenu Sudetów i Pzedgóza Sudeckiego, podaje pzykłady waloów tu- ystycznych egionu pzedstawia dominujące cechy gospodaki Sudetów pojęcia: zęby, stoliwa, uskok bzeżny Region, w któym mieszkam 29 okeśla położenie, kozystając z mapy, własnej miejscowości (kaina geogaficzna, gmina, powiat województwo), wymienia nazwy sąsiednich miej- scowości, wymienia odzaje skał oaz suow- ców minealnych występujących w egionie i podaje pzykłady ich wykozystania, podaje nazwę najbliższej zeki, jezioa, pzedstawia występowanie lasów w egionie, opisuje inne, poza lasami, natu- alne fomacje oślinne egionu (głównie najbliższej okolicy), wymienia główne upawy i kie- unki hodowli, nazywa i wskazuje na mapie naj- większe miasta egionu, wymienia i opisuje waloy śodo- wiska pzyodniczego najbliższej okolicy i egionu, planuje wycieczkę po własnej miejscowości, podaje pzykłady wpływu dzia- łalności człowieka na śodowisko pzyodnicze (negatywne i pozytywne), wymienia pomniki pzyody wy- stępujące w najbliższej okolicy, na podstawie mapy pzedstawia położenie własnej miejscowości na tle szlaków tanspotowych, nazywa i ozpoznaje skały wy- stępujące w najbliższej okolicy, wymienia suowce minealne występujące w egionie oaz miejsca ich eksploatacji, ocenia zagożenie powodziami w egionie, na podstawie dostępnych źódeł infomacji ocenia stan czystości wód powiezchniowych w najbliższej okolicy i w egionie, wymienia największe zakłady podukcyjne w egionie oaz pofil ich podukcji, opisuje funkcje, któe pełnią największe miasta egionu, ocenia możliwość obsługi tuy- stów w egionie, podaje pzykłady zakładu pze- mysłowego w egionie o wyjątkowej uciążliwości dla człowieka i śodowiska pzyodniczego, ocenia sposób składowania odpadów, śmieci i ścieków we własnej miejscowości, podaje nazwy i wskazuje na mapie paki naodowe i kajobazowe, któe znajdują się w egionie, okeśla kyteia wydzielania e- gionu, wymienia nazwy sąsiednich gmin, pzedstawia fomy gospodacze- go wykozystania wód w egionie, podaje gatunki oślin i zwieząt żyjących w egionie, któe są objęte ochoną, wymienia i opisuje zabytki kultu- y mateialnej najbliższej okolicy i egionu, na podstawie óżnych źódeł in- fomacji ocenia waunki pzyodnicze dla ozwoju olnictwa w egionie, opisuje fomy użytkowania ziemi, planuje wycieczkę po egionie, ocenia stan śodowiska pzyod- niczego we własnej miejscowości, podaje pzykłady działań zmie- zających do ochony pzyody w najbliższej okolicy, podaje pzykłady działań ekulty- wacji teenów zdegadowanych, na podstawie danych statystycz- nych poównuje wybane cechy demogaficzne ludności województwa, w któym mieszka, z cechami ludności Polski (pzyost natualny, gęstość zaludnienia, stuktuę zatudnienia i bezobocie), wymienia nazwy sąsiednich po- wiatów, ocenia wykozystywanie w go- spodace bazy suowców skalnych i minealnych, opacowuje pzewodnik tuy- styczny po okolicy miejsca zamieszkania pzedstawia związek odzaju i ułożenia skał z pzeszłością geologiczną egionu, na podstawie danych statystycz- nych ocenia poziom olnictwa w egionie (województwie) na tle innych ejonów kaju, na podstawie danych staty- stycznych opacowuje chaakteystykę ludności województwa, w któym mieszka, uwzględniającą wybane cechy demogaficzne: liczbę ludności, uch natualny ludności, stuktuę zatudnienia, migacje zewnętzne (kieunki i pzyczyny), opacowuje i opisuje, na pod- stawie map o óżnej teści i własnych obsewacji teenowych, tasy wycieczek po własnym egionie, uwzględniając waloy pzyodnicze i kultuowe, pzygotowuje pezentacje mul- timedialne pomujące miejsce swojego zamieszkania i własny egion

11 pzedstawia cechy wyóżniające ludność egionu na tle ludności kaju (np. gwaa, stoje egionalne, budownictwo, zdobnictwo), pzedstawia pzykłady zwyczajów egionalnych podtzymywanych pzez własną odzinę opacowuje chaakteystykę lud- ności swojej miejscowości, uwzględniając: liczbę ludności, pochodzenie ludności, zajęcia ludności, poblemy młodzieży, opisuje wybane budowle zwią- zane z histoią miejscowości wymienia wybitne postaci, któ- e zasłużyły się dla miejscowości, egionu (kaju) w pzeszłości oaz współcześnie pojęcia: folklo, skansen pojęcia: egion, gupa etnogaficzna, dialekt (gwaa) 30