Nowelizacja przepisów krajowych o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych z uwzględnieniem przepisów dotyczących opakowań

Transkrypt

1 Małgorzata Wieleba-Walicka Krzysztof Grzegorczyk Nowelizacja przepisów krajowych o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych z uwzględnieniem przepisów dotyczących opakowań Małgorzata Wieleba-Walicka, Krzysztof Grzegorczyk: Nowelizacja przepisów krajowych o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych z uwzględnieniem przepisów dotyczących opakowań. System regulacji prawnych dotyczących przewozu drogowego towarów niebezpiecznych podlega nowelizacji. Opisane w artykule zmiany stanowią kolejny krok w opracowaniu jednolitych wymagań dotyczących tego przewozu, zarówno w skali międzynarodowej, jak również w prawie krajowym. Szczególne znaczenie ma w tym systemie prawidłowe zapakowanie towarów, ponieważ decyduje ono o bezpieczeństwie w transporcie drogowym towarów niebezpiecznych. Małgorzata Wieleba-Walicka, Krzysztof Grzegorczyk: Revision of Polish regulations on road transport of dangerous materials taking account of regulations on packaging. System of legal regulations on road transport of dangerous materials is subject to revision. The described changes make a successive step for the development of uniform requirements concerning this transport both in the international scale and in the inland law. Correct packing of these materials particularly matters in this system because it is decisive for the safety in the road transport of dangerous materials. W lipcu 2005 r. weszły w życie nowe przepisy Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych. Zmiany te spowodowały konieczność dokonania nowelizacji prawa krajowego, w tym ustawy o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych i wydanych na jej podstawie sześciu rozporządzeń wykonawczych oraz ustawy o transporcie drogowym. Zakres merytoryczny nowelizacji obejmuje zagadnienia szczegółowe dotyczące: egzaminowania kierowców pojazdów przewożących towary niebezpieczne; szkolenia i egzaminowania doradców ds. bezpieczeństwa; karania za niewyznaczenie doradcy; sporządzania rocznych sprawozdań przez doradców ds. bezpieczeństwa; ponownej oceny zgodności ciśnieniowych urządzeń transportowych; umów specjalnych zawieranych na podstawie umowy ADR; zgłaszania towarów niebezpiecznych do przewozu; wydawania świadectwa dopuszczenia pojazdów oraz przeprowadzania kontroli przewozu drogowego towarów niebezpiecznych. Znowelizowane przepisy w podanym zakresie posługują się definicją opakowania w rozumieniu przepisów działu 1.2 ADR, którą należy rozpatrywać w powiązaniu z definicją sztuki przesyłki, zawartą w tym samym dziale ADR. Opakowanie oznacza pojemnik oraz inne elementy konstrukcyjne lub materiały potrzebne do utrzymania funkcji ochronnej tego pojemnika wobec jego zawartości. Sztuka przesyłki oznacza końcowy produkt operacji pakowania, składający się z opakowania, dużego opakowania lub DPPL wraz z jego zawartością, które przygotowane są do wysyłki. Określenie to obejmuje naczynia do gazów zdefiniowane w rozdziale ADR, jak również przedmioty, które ze względu na swój rozmiar, masę lub kształt mogą być przewożone bez opakowania, albo w pakietach, klatkach lub w urządzeniach do przenoszenia. Określenie to nie obejmuje towarów nieopakowanych przewożonych luzem w kontenerach lub pojazdach oraz towarów przewożonych w cysternach. Zmiana w systemie szkolenia i egzaminowania kierowców polega na wprowadzeniu nowych, szczegółowych warunków, zakresu oraz formy egzaminu, które są określone w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw transportu, wydanym na podstawie zmienionej delegacji ustawowej. Wprowadzona zostaje nowa forma szkolenia kurs zintegrowany, która umożliwia połączenie w ramach jednych zajęć dydaktycznych kursu dokształcającego początkowego lub kursu dokształcającego doskonalącego z jednym lub więcej kursów specjalistycznych. Wybór tej formy szkolenia jest fakultatywny. Rozszerzony zostaje również program szkolenia, zwany Ramowym programem kursów dokształcających. Zmiany w tym zakresie polegają na włączeniu do tematyki kursu zagadnień dotyczących ochrony towarów niebezpiecznych przed działaniami osób trzecich oraz zasad postępowania podczas przejazdu przez tunele. Znowelizowane przepisy wprowadzają także obowiązek stosowania pytań pochodzących z jednolitego w całym kraju katalogu pytań egzaminacyjnych, przygotowywanego i aktualizowanego przez Dyrektora Transportowego Dozoru Technicznego. Właściwe zarządzenie w tej sprawie zostało wydane przez Ministra Infrastruktury i opublikowane w Dzienniku Urzędowym Ministra Infrastruktury z 19 maja 2005 r., Nr 6, pod poz. 31. Na podstawie tego zarządzenia Dyrektor TDT jest również organem wykonującym kontrolę w zakresie prawidłowego wykorzystywania tego katalogu. Zawiera on pytania jednokrotnego wyboru, które zostały utworzone na podstawie zagadnień objętych ramowym programem kursów dokształcających. Liczba pytań egzaminacyjnych oraz czas trwania egzaminu jest uzależniony od rodzaju ukończonego przez kierowcę kursu dokształcającego. 30 pytań w przypadku egzaminu kończącego kurs podstawowy; 18 pytań w przypadku egzaminu kończącego kurs specjalistyczny niebezpiecznych w cysternach; 15 pytań w przypadku egzaminu kończącego kurs specjalistyczny niebezpiecznych klasy 1; 6 OPAKOWANIE 10/2006

2 15 pytań w przypadku egzaminu kończącego kurs specjalistyczny niebezpiecznych klasy minut w przypadku egzaminu kończącego kurs podstawowy; 60 minut w przypadku egzaminu kończącego kurs specjalistyczny niebezpiecznych w cysternach; 45 minut w przypadku egzaminu kończącego kurs specjalistyczny niebezpiecznych klasy 1; 45 minut w przypadku egzaminu kończącego kurs specjalistyczny niebezpiecznych klasy 7. Przykładowe pytania egzaminacyjne dla każdego rodzaju kursu dokształcającego Dyrektor TDT podaje do publicznej wiadomości. Zgodnie z nowymi przepisami, egzamin uznaje się za zdany w przypadku udzielenia przez egzaminowanego co najmniej 2/3 poprawnych odpowiedzi. Wprowadzona zostaje również możliwość przystąpienia do jednej poprawki, ale wyłącznie w terminie 3 miesięcy od dnia rozpoczęcia kursu dokształcającego. W przypadku otrzymywania po raz pierwszy zaświadczenia ADR przyjęto, że początkiem 5-letniego okresu jego ważności jest dzień złożenia z wynikiem pozytywnym egzaminu przed trzyosobową komisją egzaminacyjną, powołaną przez jednostkę prowadzącą kurs. Zmiana w systemie szkolenia i egzaminowania doradców ds. bezpieczeństwa (DGSA) polega przede wszystkim na wprowadzeniu odmiennych wymagań szkoleniowych oraz egzaminacyjnych dla doradców oraz kandydatów na doradców. Osoby posiadające ważne świadectwo przeszkolenia doradcy nie są zobowiązane do ponownego uczestniczenia w szkoleniu kursowym, a egzamin dla nich obejmuje zmiany w przepisach o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych, wprowadzonych od dnia wydania świadectwa do dnia przystąpienia do egzaminu. Egzamin ten nie zawiera ćwiczenia praktycznego z zakresu obowiązków doradcy Świadectwo ważne jest przez pięć lat. Okres ważności świadectwa powinien być przedłużony o pięć kolejnych lat licząc od daty upływu jego ważności, jeżeli w ciągu roku poprzedzającego tę datę posiadacz ważnego świadectwa zdał wymagany egzamin. Egzamin powinien być zatwierdzony przez właściwą władzę. Osoby nie posiadające ważnego świadectwa, w celu uzyskania uprawnień DGSA są zobowiązane do uczestniczenia w kursie początkowym oraz przystępowania do egzaminu na dotychczasowych zasadach. W tym przypadku rozszerza się zakres tego kursu poprzez wprowadzenie do modułu podstawowego nowych zagadnień z działu 1.10 umowy ADR, dla których przewidziano dodatkowe 4 godziny lekcyjne zajęć. Oznacza to wydłużenie minimalnego czasu trwania kursu początkowego z 32 do 36 godzin lekcyjnych. 8. Ochrona towarów niebezpiecznych przed działaniami osób trzecich: zagrożenie terroryzmem w transporcie; obowiązki uczestników przewozu w zakresie ochrony; towary dużego ryzyka; plany ochrony; zasady sporządzania planów ochrony ćwiczenia. Uporządkowane zostały tematy z zakresu kursu początkowego. W odniesieniu do zagadnień związanych z opakowaniem towarów niebezpiecznych, w module podstawowym i w module klas zmodyfikowano listę tematów dotyczących pakowania towarów niebezpiecznych oraz doboru opakowań do tych towarów. Moduł podstawowy 3 Pakowanie towarów niebezpiecznych: Funkcja opakowania, Charakterystyka podstawowych rodzajów opakowań (pojedynczego, kombinowanego, złożonego, zbiorczego, awaryjnego, dużego pojemnika do przewozu luzem (DPPL), dużego opakowania, Oznakowanie opakowań. Moduł klas 3 Dobór opakowań do towarów niebezpiecznych: Kryteria doboru opakowań, Instrukcje pakowania, Wybrane metody badań opakowań, Dobór opakowań do wybranych towarów ćwiczenia. Ponadto, ujednolica się czas trwania egzaminów. Wynosi on odpowiednio 3,5 godziny w przypadku części testowej i 2 godziny w przypadku ćwiczenia praktycznego. Pytania i ćwiczenia egzaminacyjne tworzone są na dotychczasowych zasadach, co oznacza, że nadal zawierają zagadnienia dotyczące opakowań. Przyjęto natomiast, że Główny Inspektor Transportu Drogowego przekazuje przygotowany katalog pytań do Komisji Europejskiej oraz podaje do publicznej wiadomości przykładowe pytania egzaminacyjne dla każdego z modułów oraz przykładowe ćwiczenie praktyczne pochodzące z tego katalogu. Ustalono również jednolite warunki przystąpienia do egzaminu oraz kryteria jego zaliczenia, zarówno dla kandydatów na doradców, jak i dla doradców. Egzamin uważa się za zdany w przypadku udzielenia co najmniej 80% prawidłowych odpowiedzi na pytania zawarte w każdym z trzech zestawów pytań oraz rozwiązania w co najmniej 80% ćwiczenia praktycznego. Ponadto, z dniem 1 stycznia 2006 r. utworzono centralną ewidencję doradców prowadzoną przez Głównego Inspektora Transportu Drogowego, zawierającą dane o doradcach, przekazywane na podstawie informacji uzyskanych od wojewódzkich inspektorów transportu drogowego. Podstawowe dane o doradcy zawarte w tej ewidencji, tj. imię i nazwisko, data i miejsce wydania oraz numer świadectwa będą ogólnodostępne. Zmiana dotycząca karania za niewyznaczenie doradcy ds. bezpieczeństwa Dotychczasowa kara za niewyznaczenie DGSA, nakładana na podstawie art. 32 ust. 2 ustawy o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych, w trybie przepisów o wykroczeniach zostaje zastąpiona nową karą administracyjną (karą pieniężną w wysokości 5 tys. złotych), którą włączono do wykazu naruszeń przepisów, zawartego w załączniku do ustawy o transporcie drogowym. Oznacza to, że od 13 stycznia br. stwierdzenie przez uprawnione służby kontrolne nieprawidłowości polegającej na niewyznaczeniu doradcy skutkuje wydaniem decyzji administracyjnej nakładającej na przedsiębiorcę jednorazową karę pieniężną w wysokości 5000 zł. Do postępowania, o którym mowa stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Zmiana dotycząca rocznego sprawozdania z działalności niebezpiecznych polega przede wszystkim na zastąpieniu dotychczas stosowanego wzoru formularza rocznego sprawozdania, uproszczonym i zmodyfikowanym jego wzorem, odpowiadającym wymaganiom umowy ADR, dotyczącym ochrony towarów niebezpiecznych w transporcie. Nowe sprawozdanie uzupełniono o dodatkowe dane statystyczne dotyczące ilości załadowanych, przewiezionych i rozładowanych towarów niebezpiecznych dużego ryzyka, których wykaz 1 1 OPAKOWANIE 10/2006 7

3 znajduje się w rozdziale umowy ADR. Od 1 stycznia 2006 r. informacje te podawane będą oddzielnie w ramach każdej klasy objętej sprawozdaniem, według numerów rozpoznawczych zagrożenia (numerów UN), w specjalnie wyodrębnionej rubryce. Oznacza to, że zakresem przedmiotowym sprawozdania rocznego zostały objęte również towary niebezpieczne dużego ryzyka pakowane w sztukach przesyłki przez podmiot wykonujący wskazane powyżej operacje transportowe. Sprawozdanie nadal jednak nie obejmuje towarów zawartych w próżnych, nie oczyszczonych opakowaniach, cysternach, kontenerach i pojazdach; towarów ładowanych, przewożonych i rozładowywanych w ilościach, dla których nie jest wymagane oznakowanie pojazdów tablicami barwy pomarańczowej oraz towarów, których przewóz odbywał się w całości poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W celu ułatwienia pracy doradcy ds. bezpieczeństwa wprowadzono także nowe, szczegółowe objaśnienia dotyczące sposobu wypełniania sprawozdania. jest minister właściwy do spraw transportu. Polska przystąpiła już do trzech umów wielostronnych M 163, M 165 i M 174 (numeracja Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ), które są wynikiem prac międzynarodowych grup ekspertów prowadzonych przy udziale naszych przedstawicieli na forum ONZ. Obwieszczenia w tej sprawie zostały opublikowane w Dziennikach Urzędowych Ministra Infrastruktury. Przystąpienie do wymienionych umów umożliwia polskim podmiotom wcześniejsze skorzystanie z następujących przepisów umowy ADR, które wprowadzone zostaną do niej 1 stycznia 2007 r.: na podstawie umowy M 163 ze znowelizowanego przepisu ADR dopuszczającego stosowanie uproszczonego zapisu w dokumencie przewozowym w przypadku przewozu próżnych, nieczyszczonych opakowań po gazach; na podstawie umowy M 165 ze znowelizowanego przepisu ADR dopuszczającego stosowanie większych opakowań wewnętrznych dla podchlorynu w roztworze w przypadku przewozu ograniczonych ilości tego towaru oraz Zmiana w zakresie ponownej oceny ciśnieniowych urządzeń transportowych polega na zwolnieniu z wymagania uzyskania ponownej oceny zgodności ciśnieniowych urządzeń transportowych w przypadku, gdy spełniają one wymagania techniczne określone w przepisach międzynarodowych, regulujących przewóz drogowy towarów niebezpiecznych (tj. w umowie ADR, a w odniesieniu do transportu kolejowego w Regulaminie RID) oraz gdy są one napełniane i badane na terytorium RP. Zwolnienie, o którym mowa postulowane było przez środowiska dystrybutorów gazu i umożliwia uproszczenie procedur dopuszczania wymienionych urządzeń do obrotu, przy zachowaniu dotychczasowego poziomu bezpieczeństwa. Zmiana w zakresie stosowania umów specjalnych polega na uchyleniu art. 5 ustawy o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych, co umożliwiło rozszerzenie stosowania odstępstw wynikających z umów specjalnych zawieranych na podstawie rozdziału umowy ADR również w odniesieniu do przewozów krajowych. Zgodnie z przepisem art. 6 pkt 8 tej ustawy, właściwą władzą w zakresie podpisywania tych umów na podstawie umowy M 174 w przypadku wykonywania przewozu na warunkach umowy specjalnej niestosowanie obowiązującego obecnie przepisu (c) ADR, co oznacza zwolnienie z obowiązku przewożenia w jednostce transportowej kopii głównego tekstu umowy specjalnej. Aktualne wykazy państw, które podpisały ww. umowy, opublikowane są na stronach internetowych EKG ONZ Zmiana dotycząca zgłaszania towarów niebezpiecznych do przewozu polega na dostosowaniu zakresu przedmiotowego wykazu towarów niebezpiecznych, których transport drogowy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej podlega obowiązkowi zgłoszenia, do wykazu towarów niebezpiecznych dużego ryzyka, wskazanych w tabeli umowy ADR (dodanie azotanu amonowego oraz nawozów z udziałem azotanu amonowego, przewożonych w cysternie (cysternach) lub luzem w ilości większej niż 3000 litrów lub 3000 kg, a także na zmianie jednostek aktywności towarów klasy 7 oraz wskazanie ilości towarów w miejsce pojemności cystern). Ponadto, na podstawie przepisów działu 5.1 umowy 8 OPAKOWANIE 10/2006

4 ADR, dotyczących zatwierdzania przewozu i procedur powiadamiania (patrz (c) oraz (b) umowy ADR), ujednolica się również listę materiałów promieniotwórczych podlegających zgłoszeniu. Nowy wykaz zawiera wyodrębnione klasy towarów niebezpiecznych (w tym również klasę 5.1, 5.2, 6.2, i 8), które uporządkowano według kolejności wynikającej z ich numeracji. Zmiana dotycząca świadectwa dopuszczenia pojazdów do przewozu niektórych towarów niebezpiecznych obejmuje wzór świadectwa dopuszczenia pojazdów do przewozu niektórych towarów niebezpiecznych. Polega ona na zastąpieniu powołanych przepisów umowy ADR, których numeracja na skutek nowelizacji tej umowy uległa zmianie oraz na wprowadzeniu w nowym wzorze ujednoliconego tłuma- OPAKOWANIE 10/2006 9

5 czenia angielskich określeń goods i substances poprzez zastosowanie określenia towary. Ponadto wskazano, że w przypadku wypełniania rubryki dotyczącej oznaczania pojazdu zgodnie z przepisem umowy ADR należy skreślić te oznaczenia typów, którym pojazd nie odpowiada. Nowe świadectwo dopuszczenia pojazdów jest zgodne ze wzorem określonym w rozdziale umowy ADR, a jego wydawanie odbywa się na dotychczasowych zasadach. Zmiana dotycząca kontroli przewozu drogowego towarów niebezpiecznych wprowadza nowy wzór listy kontrolnej, dostosowany do wytycznych zawartych w załączniku nr 1 i nr 2 do Dyrektywy 2004/112/EC dostosowującej do postępu technicznego Dyrektywę 95/50/WE w sprawie ujednoliconych procedur kontroli drogowego transportu towarów niebezpiecznych. Nowa lista kontrolna zawiera enumeratywne wyliczenie naruszeń (nieprawidłowości), które są uporządkowane merytorycznie w formie rozbudowanej tabeli, podzielonej na trzy części (naruszenia przepisów dotyczących ochrony towarów niebezpiecznych, dokumentacji związanej z przewozem i operacji transportowych). W części dotyczącej operacji transportowych wyodrębniono nieprawidłowości odnoszące się do używania opakowań w transporcie towarów niebezpiecznych. Zgodnie z wytycznymi ww. dyrektywy, nieprawidłowości w tym zakresie stanowią kategorię I lub II. Kategoria I oznacza, że naruszenia stwarzają duże zagrożenie dla ludzi lub środowiska oraz wymagają natychmiastowego podjęcia środków zaradczych, np. unieruchomienia pojazdu. Kategoria II oznacza natomiast, że naruszenia stwarzają umiarkowane zagrożenie dla ludzi lub środowiska oraz wymagają podjęcia środków zaradczych w czasie kontroli lub po jej zakończeniu, nie później jednak niż do momentu zakończenia przewozu. Podział w liście kontrolnej nie obejmuje wszystkich możliwych naruszeń, stąd też wprowadzono dodatkową rubrykę Inne stwierdzone nieprawidłowości lub uwagi, gdzie wpisuje się te nieprawidłowości, które nie są wymienione w liście kontrolnej (np. niewyznaczenie doradcy ds. bezpieczeństwa). Na zakończenie warto podkreślić, że system regulacji prawnych o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych jest systemem spójnym i dynamicznym, podlegającym stałej nowelizacji. Dokonywane zmiany, w tym zmiany opisane powyżej, stanowią kolejny krok w opracowywaniu jednolitych wymagań dotyczących tego przewozu, zarówno w skali międzynarodowej i wspólnotowej, jak również na gruncie prawa krajowego. W systemie tym szczególne miejsce zajmuje prawidłowe opakowanie towaru, tj. opakowanie zgodne z przepisami umowy ADR, ponieważ to ono jest jedną z podstawowych gwarancji bezpieczeństwa w transporcie drogowym towarów niebezpiecznych. Z prac Polskiego Komitetu Normalizacyjnego Polskie Normy opublikowane Opracowanie: Monika Mularska (Na podstawie czasopisma NORMALIZACJA nr 7/2006) Sprostowanie W numerze 8/2006 część II na str. 14 ukazał się artykuł pt. Bezpieczeństwo produkcji opakowań produktów spożywczych wybrane aspekty prawne, którego autorem jest Mateusz Mrzygłód. Pod nazwiskiem autora artykułu pojawiła się błędna informacja o miejscu jego zatrudnienia. Autor jest prawnikiem w kancelarii prawnej Rödl, Bramorski Kancelaria Prawna sp. k. Za powstały błąd przepraszamy Autora oraz Kancelarię. Redakcja 10 OPAKOWANIE 10/2006