spis treści Prawo karne. Testy, podpowiedzi, rozwiązania Stan prawny na 15 kwietnia 2016 r. Redaktor naukowy i prowadzący Mikołaj Małecki Wprowadzenie

Transkrypt

1 Prawo karne. Testy, podpowiedzi, rozwiązania Stan prawny na 15 kwietnia 2016 r. Redaktor naukowy i prowadzący Mikołaj Małecki Autorzy Grzegorz Jan Artymiak, Agnieszka Barczak-Oplustil, Marek Bielski, Jacek Duda, Maciej Górczak, Wojciech Górowski, Kamil Mamak, Mikołaj Małecki, Małgorzata Pyrcak-Górowska, Marek Sławiński, Tomasz Sroka, Adam Wojtaszczyk, Dominik Zając, Witold Zontek Redakcja językowa i korekta Mikołaj Małecki Projekt okładki Bartosz Mamak Projekt typograficzny i skład Przygotowalnia Pracownia DTP i Grafiki Druk Legra sp. z o.o. drukarnia dziełowa w Krakowie ISBN: Copyright 2016 by Krakowski Instytut Prawa Karnego Fundacja Wydawca Krakowski Instytut Prawa Karnego Fundacja Kraków, ul. Orląt Lwowskich 14/3 spis treści Wprowadzenie Zagadnienia podstawowe Czas i miejsce popełnienia czynu zabronionego Typizacja czynu zabronionego Sprawstwo skutku Umyślność i nieumyślność Usiłowanie i przygotowanie Współdziałanie Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną Tożsamość czynu i zbieg przepisów Zbieg przestępstw i kara łączna Rodzaje kar Wymiar kary Środki karne, przepadek, środki kompensacyjne Środki probacyjne Środki zabezpieczające Przedawnienie i zatarcie skazania Zagadnienia wszystkie 7 testy rozwiązania fundacja@kipk.pl facebook.com/kipkfundacja

2 STRONY 8 9 WPROWADZENIE Mimo iż pytania testowe są powszechnie wykorzystywane do weryfikowania wiedzy studentów prawa i kandydatów na aplikacje prawnicze, w procesie uczenia się prawa karnego doskonalenie umiejętności rozwiązywania zadań testowych często ustępuje mechanicznemu przerabianiu jak największej liczby pytań. Wielość dostępnych na rynku testów prowokuje do uczenia się na pamięć klucza odpowiedzi oraz czysto pamięciowego kojarzenia treści nowych pytań z testami rozwiązanymi w czasie nauki. Nie bez znaczenia jest jakość testów prawniczych adresowanych do studenta, na którą składa się właściwy dobór kwestii poruszonych w pytaniu (nie o wszystko da się zapytać w formie pytania zamkniętego) oraz jednoznaczność treści polecenia (nie na każde pytanie da się udzielić jednoznacznej odpowiedzi). Przygotowując niniejszą książkę mieliśmy na względzie, iż ważniejsza od ilości przerobionych testów jest jakość procesu przyswajania wiedzy, którego rezultaty zależą w równej mierze od zaangażowania studenta i organizacji procesu dydaktycznego. Opracowując testy, podpowiedzi i rozwiązania staraliśmy się spożytkować doświadczenia dydaktyczne nagromadzone w toku pracy z tysiącami studentów prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Tym, czego sami nauczyliśmy się rozstrzygając wątpliwości uczestników ćwiczeń i opracowując testy na potrzeby corocznych egzaminów z prawa karnego materialnego, pragniemy podzielić się na kartach niniejszej książki. Umiejętność udzielenia poprawnej odpowiedzi na pytanie jest równie ważna jak umiejętność sformułowania dobrego pytania (gdyż, jak wiadomo, jakie pytanie taka odpowiedź ), warto więc zdradzić czytelnikowi kilka sekretów dobrego pytania testowego. Przede wszystkim zadbaliśmy o jednoznaczność pytań i ich możliwie najprostsze sformułowanie, choć, o czym czytelnik będzie miał okazję przekonać się podczas lektury książki, często w rozwiązaniach wyjaśniamy powody skonstruowania pytania i odpowiedzi w taki a nie inny sposób. Książka nie zawiera pytań nie sprawdzających żadnej istotnej wiedzy, np. pytań wymagających odtworzenia z pamięci sankcji grożącej za popełnienie jakiegoś przestępstwa czy określenia daty wejścia w życie Kodeksu karnego (czytelnik znajdzie takie pytania w innych, dostępnych na rynku, zbiorkach testów). Nie oznacza to, że testy składają się wyłącznie z pytań skomplikowanych. W każdym rozdziale znajdują się pytania prostsze, dotyczące podstawowych wiadomości i kluczowych przepisów, oraz pytania trudniejsze, wymagające dokładnego opanowania materiału i dostrzegania związków zachodzących między poszczególnymi instytucjami Kodeksu karnego, a także interpretacji przepisów z wykorzystaniem osiągnięć współczesnej nauki prawa karnego. Prezentowane w książce testy są pytaniami wielokrotnego wyboru (prawidłowa może być jedna lub więcej niż jedna odpowiedź). Tylko w nielicznych wypadkach poszczególne odpowiedzi wykluczają się, natomiast w przypadku większości pytań odpowiedzi są od siebie niezależne. Rozwiązanie testu wielokrotnego wyboru nie sprowadza się więc do wychwycenia jednej poprawnej odpowiedzi, lecz wymaga osobnego przeanalizowania wszystkich możliwości. Zadanie utrudnia odpowiedź dopełniająca: żadna z powyższych odpowiedzi nie jest prawidłowa, która sprawia, że nominalna liczba 241 pytań multiplikuje się niemal czterokrotnie (każde pytanie zawiera cztery możliwe odpowiedzi). Celem testów z prawa karnego nie jest sprawdzanie kompetencji z zakresu logiki formalnej. Nie żonglujemy poleceniami typu: Wskaż odpowiedź poprawną lub Wskaż odpowiedź błędną ; nie zadajemy pytań w formie potrójnych negacji w stylu: Kodeksowo rozumiana nieumyślność nie może polegać na: a. braku zamiaru; b. braku nieświadomości; c. nieprzewidywaniu nawet możliwości zrealizowania znamion czynu zabronionego; d. żadna z powyższych odpowiedzi nie jest prawidłowa. Punktem odniesienia wszystkich testów są instytucje przewidziane w obowiązującym Kodeksie karnym. Unikaliśmy pytań z historii prawa oraz pytań teoretycznych (o historyczne szkoły prawa karnego, teorie czynu itp.), które nie przekładają się wprost na kształt bądź interpretację obowiązujących regulacji prawnych. Uwzględniliśmy najaktualniejszy stan prawny, związany z wejściem w życie dwóch ustaw z dn. 11 marca 2016 r. (Dz.U. 2016, poz. 428 i 437) zmieniających brzmienie niektórych przepisów znowelizowanych poprzednio z dniem 1 lipca 2015 r. Według naszej najlepszej wiedzy książka ta jest pierwszym zbiorem testów z prawa karnego opartych w całości na aktualnym stanie prawnym na dzień 15 kwietnia 2016 r. Pytania testowe sprawdzają zatem wiedzę, która przyda się czytelnikowi w praktyce stosowania prawa, a niniejszy zbiór testów może zostać zaadresowany do wszystkich studentów prawa i administracji, niezależnie od trybu studiów, uczelni czy ośrodka akademickiego, w którym nauczane jest prawo karne. Rozwiązywanie testów zamieszczonych w niniejszej książce wymaga poczynienia przez czytelnika pewnych przygotowań i opanowania przynajmniej części materiału. Próba rozwiązywania testów po zaledwie jednokrotnym przejrzeniu Kodeksu karnego czy pobieżnej lekturze podręcznika nie ma większego sensu. Sugerujemy zatem, aby najpierw zapoznać się z treścią ustawy oraz przyswoić określoną partię materiału na podstawie podręcznika, utrwalić posiadaną wiedzę, a dopiero następnie przystąpić do rozwiązywania testów. Pytania zostały pogrupowane tematycznie, co pozwala na systematyczną pracę z testami, zaś ostatnia część książ-

3 TESTY Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna od tej obowiązującej w czasie popełnienia przestępstwa: a. zawsze stosuje się ustawę nową; b. zawsze stosuje się ustawę obowiązującą w czasie popełnienia przestępstwa; c. zawsze stosuje się obie ustawy, biorąc pod uwagę wszystkie zbiegające się przepisy; Pytanie dotyczy tzw. reguł intertemporalnych. Przypomnij sobie zasady stosowania ustawy nowej z art. 4 1 k.k. czas i miejsce popełnienia czynu zabronionego 14. W dniu 1 września 2015 r. Adam napisał i nadał na poczcie list, w którym zagroził Janowi pozbawieniem go życia. W dniu 6 września listonosz udał się do domu Jana, ale go nie zastał i pozostawił w skrzynce pocztowej informację o możliwości odbioru listu na poczcie (awizo). Jan odebrał list dopiero 10 września, przeczytał go, przestraszył się i zawiadomił Policję. W którym dniu / dniach został popełniony przez Adama czyn zabroniony, polegający na groźbie karalnej opisanej w art k.k.? Art Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. a. 1 września 2015 r.; b. 6 września 2015 r.; c. 10 września 2015 r.; Rozróżnij czas popełnienia czynu zabronionego od czasu jego dokonania. Czy rozróżnienie to znajduje zastosowanie na gruncie opisanego przypadku? 15. Czasem popełnienia zabójstwa przez zaniechanie jest / są: a. zawsze początkowy moment, w którym rozpoczęła się aktualizacja obowiązku gwaranta; b. chwila, w której gwarant uświadomił sobie istnienie zagrożenia dla dobra prawnego; c. moment wystąpienia skutku śmiertelnego, będącego wynikiem danego zaniechania; Zwróć uwagę na specyfikę popełniania czynu przez zaniechanie. 17. Na gruncie przepisów o regułach intertemporalnych (art. 4 k.k.) przez czas orzekania rozumie się chwilę / chwile: a. wydawania nieprawomocnego wyroku; b. wydawania wyroku przez sąd drugiej instancji; c. wydawania postanowienia w postępowaniu wykonawczym; Zwróć uwagę, że orzekanie polega na podejmowaniu merytorycznej decyzji o sytuacji prawnej danej osoby. Czy z perspektywy reguł intertemporalnych może mieć znaczenie czas podejmowania tej decyzji przez sąd odwoławczy bądź sąd penitencjarny? 18. Jeżeli według nowej ustawy za czyn przypisany sprawcy nie można już wymierzyć kary pozbawienia wolności, karę taką, która podlega wykonaniu: a. można obniżyć, nie więcej jednak niż o połowę; b. zawsze zamienia się na karę ograniczenia wolności; c. zamienia się na karę ograniczenia wolności albo grzywnę; W jaki sposób ustawa karna opisuje fakultatywność, a w jaki obligatoryjność danej instytucji prawnej? 19. Adam wyruszył swoim samochodem z domu w Częstochowie i na przejściu dla pieszych w Olkuszu potrącił, w wyniku wyprzedzania w niedozwolonym miejscu, Ewę. Pokrzywdzona została przewieziona do szpitala w Krakowie, gdzie w wyniku obrażeń zmarła. Przestępstwo popełnione przez Adama, polegające na spowodowaniu wypadku ze skutkiem śmiertelnym, zostało popełnione: a. w Częstochowie; b. w Olkuszu; c. w Krakowie; Zwróć uwagę, że miejsce popełnienia przestępstwa zostało uregulowane w Kodeksie karnym zgodnie z zasadą wielomiejscowości.

4 STRONY TESTY Jaka jest strona podmiotowa czynu zabronionego z art k.k.? Art Kto, naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art , podlega karze pozbawienia wolności do lat Jeżeli następstwem wypadku jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. a. umyślna; b. nieumyślna; c. umyślno-nieumyślna; d. nieumyślno-nieumyślna. To bardzo podchwytliwe pytanie, gdyż opis czynu zabronionego z art k.k. jest specyficzny. Zastanów się, czy art k.k. jest typem kwalifikowanym przez następstwo w stosunku do art k.k. Jakie są skutki zachowania sprawczego opisanego w obu przepisach? Czy art k.k. zawiera klauzulę nieumyślności? 42. Przestępstwo indywidualne niewłaściwe: a. to przestępstwo typu zasadniczego lub zmodyfikowanego, które w każdym wypadku może popełnić wyłącznie osoba posiadająca określone przez ustawę cechy indywidualizujące; b. może zostać popełnione wyłącznie przez zaniechanie i tylko przez gwaranta nienastąpienia skutku; c. może mieć postać wyłącznie typu uprzywilejowanego; Przestępstwa indywidualne dzielimy na takie, w przypadku których szczególna cecha podmiotu jest okolicznością zaostrzającą lub łagodzącą odpowiedzialność karną oraz takie, które wymagają odpowiednich cech sprawcy już na gruncie znamion typu zasadniczego. 43. Przestępstwo z art. 149 k.k.: Art Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. a. jest przestępstwem z naruszenia dobra prawnego w postaci życia człowieka; b. jest kwalifikowanym typem zabójstwa opisanego w art k.k. ( Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności ); c. jest typem indywidualnym niewłaściwym; Zastanów się, jakie dobro prawne jest chronione w art. 149 k.k. oraz dlaczego charakterystyka czynu zabronionego z art. 149 k.k. zawiera więcej znamion niż opis zabójstwa z art k.k. 44. Typ czynu zabronionego z art. 178a 1 k.k. jest: Art. 178a. 1. Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. a. przestępstwem indywidualnym właściwym; b. przestępstwem formalnym; c. przestępstwem z abstrakcyjnego zagrożenia dla dobra prawnego; Zastanów się, czy dla dokonania przestępstwa z art. 178a 1 k.k. jest konieczne wywołanie bezpośredniego niebezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym. Jakiego rodzaju znamieniem jest znajdowanie się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego? 45. Znamieniem / znamionami, które występuje / występują w każdym typie czynu zabronionego jest / są: a. podmiot czynu zabronionego; b. opis czasu popełnienia czynu; c. opis następstwa czynu; Bez którego ze wskazanych znamion opis danego czynu zabronionego straciłby sens? Czy każde przestępstwo ma charakter skutkowy? 46. W którym / których z poniższych typów czynu zabronionego znajduje się przynajmniej jedno znamię modalne? a. art. 200b k.k.: Kto publicznie propaguje lub pochwala zachowania o charakterze pedofilskim, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 ; b. art. 200a 1 k.k.: Kto w celu popełnienia przestępstwa określonego w art pkt 2 lub art. 200, jak również produkowania lub utrwalania treści pornograficznych, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej nawiązuje kontakt z małoletnim poniżej lat 15, zmierzając, za pomocą wprowadzenia go w błąd, wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania sytuacji albo przy użyciu groźby bezprawnej, do spotkania z nim, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 ;

5 ROZWIĄZANIA ustanawia domniemanie stosowania ustawy nowej, tj. obowiązującej w czasie orzekania (art. 4 1 k.k.). Ma to powodować, że odpowiedzialność karna sprawcy niezależnie, kiedy popełnił przestępstwo, oceniana będzie według najbardziej aktualnego stanu prawnego. Wyjątkiem jest przypadek, gdy ustawa poprzednio obowiązująca jest względniejsza dla sprawcy wtedy należy zastosować tę właśnie ustawę. Może jednak się okazać, że ustawa nowa i ustawa z czasu czynu są ekwiwalentne pod kątem względności dla sprawcy wówczas należy stosować ustawę nową, zgodnie z ogólnym domniemaniem. Zatem stosujemy ją nie tylko wtedy, gdy jest względniejsza dla sprawcy. czas i miejsce popełnienia czynu zabronionego 14. a. Prawidłowa jest wyłącznie odpowiedź a. Czasem popełnienia czynu zabronionego jest czas, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był zobowiązany (art. 6 1 k.k.). Czasem popełnienia czynu zabronionego była więc chwila, w której Adam wysłał list do Jana. Dzień umieszczenia informacji o możliwości odbioru listu w skrzynce pocztowej przez listonosza nie ma dla kwestii odpowiedzialności karnej znaczenia, natomiast moment, w którym zrodziła się u Jana obawa spełnienia groźby, wyznacza chwilę dokonania (a nie popełnienia) czynu zabronionego z art k.k. (przestępstwo skutkowe). 15. d. Żadna z odpowiedzi a, b czy c nie jest prawidłowa. Czasem popełnienia czynu zabronionego w formie zaniechania jest pierwsza chwila, w której obiektywnie rzecz biorąc nie ma już możliwości wykonania nałożonego na sprawcę obowiązku działania. Przestępstwo z zaniechania co do zasady nie jest popełnione dopóty, dopóki np. gwarant bezpieczeństwa dla dobra prawnego ma jeszcze możliwość skutecznego podjęcia działania ochraniającego dobro prawne. Z pewnością nie jest to zawsze moment zaktualizowania się obowiązku gwaranta. Oczywiście czas popełnienia czynu zabronionego nie jest zależny od strony podmiotowej czynu ani od momentu wystąpienia skutku (zob. art. 6 1 k.k.). 16. d. Kluczem do poprawnej odpowiedzi na to pytanie jest uwzględnienie zaimka zawsze. Pojawia się on we wszystkich trzech odpowiedziach a, b i c sprawiając, że są one błędne. Kodeks karny 17. a, b, c. Wszystkie opisane w odpowiedziach a, b i c momenty są czasem orzekania w rozumieniu art. 4 1 k.k. W każdym ze wskazanych wypadków mamy do czynienia z podejmowaniem merytorycznej decyzji o odpowiedzialności sprawcy, rozumianej jako określanie konsekwencji popełnionego czynu; w każdym z nich sąd musi brać pod uwagę aktualny stan prawny. Ma to szczególne znaczenie w sprawach toczących się latami bądź gdy sprawa kilkukrotnie zostaje przekazana do ponownego rozpoznania w sądzie pierwszej instancji, albo jest ponownie rozpoznawana na skutek uwzględnienia nadzwyczajnego środka odwoławczego. 18. c. Jeżeli za dany typ zachowania ustawa nowa nie przewiduje kary pozbawienia wolności, Kodeks karny przyjmuje regułę, iż kary takiej nie można już wykonać. Regulacja ta ma na celu uadekwatnienie sytuacji prawnej sprawcy, który jest sądzony za identyczny czyn obecnie, względem osoby, wobec której wyrok zapadł przed zmianą stanu prawnego (dlatego odpowiedź a jest błędna). Kodeks karny wprowadza mechanizm względnie obligatoryjnej konwersji. Sąd musi obligatoryjnie zamienić karę na ograniczenie wolności albo grzywnę (art. 4 3 k.k.). Nie jest prawidłowa odpowiedź b wybór rodzaju kary należy do sądu, nie jest więc prawdą, że zawsze będzie nią ograniczenie wolności. Odpowiedź c jest prawidłowa, gdyż nawiązuje wprost do przesłanki kodeksowej. 19. b, c. Zgodnie z art. 6 2 k.k. miejscem popełnienia przestępstwa jest miejsce działania lub zaniechania sprawcy, a także miejsce wystąpienia skutku oraz miejsce, w którym skutek, według zamiaru sprawcy, miał nastąpić. Poprawne są więc odpowiedzi b i c. Przestępstwo zostało popełnione zarówno w miejscu, w którym

6 ROZWIĄZANIA ona jakiś skutek, czy nie. Przejrzyj Kodeks karny i wyszukaj kilka innych przykładów przestępstw znamiennych skutkiem (zwracając uwagę na to, w jaki sposób został wprowadzony do przepisu wymóg skutkowości zachowania sprawczego). Wyszukaj również kilka przykładów przestępstw formalnych. sprawstwo skutku 47. a, c. W opisach przestępstw skutkowych występują najczęściej charakterystyczne czasowniki, których znaczenie wprowadza do opisu danego przestępstwa informację o związku przyczynowo-skutkowym między podjętym zachowaniem sprawczym a następstwem tego zachowania. Są to np. czasowniki: powoduje, sprowadza, doprowadza, wyrządza (lub synonimiczne). Z tego powodu odpowiedź a jest prawidłowa warunkiem dokonania czynu zabronionego z art k.k. jest spowodowanie istotnej szkody. Szkoda powstaje w wyniku zachowania opisanego w art k.k. i trwa mimo zakończenia czynności sprawczej, a zatem mamy tu do czynienia z przestępstwem skutkowym. O skutkowości przestępstwa z art k.k. świadczą również opisy właściwych czynności sprawczych, tj. niszczy, uszkadza, zmniejsza wartość. Zniszczenie określonego obiektu, zgodnie ze znaczeniem pojęcia zniszczył, oznacza, że efektem zachowania sprawcy jest zmiana w świecie zewnętrznym, która istnieje niezależnie od tego, że podjęte przez sprawcę zachowanie już się zakończyło. Również odpowiedź c jest prawdziwa skutkiem przemocy, groźby bezprawnej lub podstępu ma być doprowadzenie innej osoby do obcowania płciowego, a zatem wywołanie sytuacji, w której osoba ta rozpocznie obcować płciowo. Zaistnienie obcowania płciowego jest warunkiem dokonania czynu zabronionego z art k.k. Nie jest prawidłowa odpowiedź b, ponieważ czasownik znieważa wskazuje wyłącznie na zachowanie sprawcy bez względu na to, jakie będą jego skutki. W ramach art. 133 k.k. nie jest zatem penalizowane zachowanie polegające na spowodowaniu skutku, lecz jest penalizowany sam fakt podjęcia czynności o charakterze znieważającym, niezależnie od tego, czy wywoła 48. a, c. Warunkiem zrealizowania znamion przedmiotowych typu skutkowego czynu zabronionego pod groźbą kary jest ustalenie powiązania normatywnego między działaniem lub zaniechaniem sprawcy a skutkiem, dlatego odpowiedź a jest prawidłowa. Posiadanie przez sprawcę świadomości możliwości wystąpienia skutku jest elementem strony podmiotowej, a nie strony przedmiotowej czynu zabronionego, dlatego odpowiedź b jest błędna. W każdym wypadku warunkiem koniecznym zrealizowania znamion przedmiotowych przestępstwa materialnego jest naruszenie przez sprawcę reguł postępowania z dobrem prawnym (reguł ostrożności), co wynika z ogólnosystemowego wymogu bezprawności czynu karalnego. Dlatego odpowiedź c jest prawidłowa. 49. b, c. Odpowiedź a jest błędna. Zaniechanie charakteryzuje się brakiem aktywności w kierunku nakazanym przez normę, jest więc kategorią normatywną i w związku z czym nie może stanowić fizykalnej przyczyny wystąpienia przebiegu przyczynowego prowadzącego do zaistnienia skutku (nie jest możliwe ustalenie powiązania przyczynowego między zaniechaniem czyli brakiem nakazanego działania a skutkiem). Odpowiedź b jest prawidłowa. Podstawą odpowiedzialności karnej jest czyn bezprawny, który w wypadku gwaranta nienastąpienia skutku sprowadza się do niewykonania ciążącego na nim obowiązku. Ponadto przypisanie skutku jest uwarunkowane obiektywną możliwością przewidzenia jego wystąpienia w danych okolicznościach. Nie można przypisać danej osobie skutku, który nie był przewidywalny obiektywnie, to znaczy nie był przewidywalny dla modelowego obywatela, dlatego odpowiedź c jest prawidłowa. 50. a, c. Obowiązek gwaranta musi mieć swoje źródło w obowiązującym prawie, ponieważ art. 2 k.k. posługuje się określeniem obowiązek prawny. Źródłem mogą być zarówno normy o charakterze abstrakcyjnym, np. przepisy ustawy (dlatego odpowiedź a jest prawidłowa), jak i normy o charakterze indywidualnym i konkretnym, chociażby nienazwana umowa zawarta ustnie, na podstawie