Alimenty i ustalenie ojcostwa

Transkrypt

1 Alimenty i ustalenie ojcostwa Alimenty są to środki utrzymania (w stosunku do dzieci również wychowania) potrzebne do zapewnienia podstawowych środków do życia, a nawet zaspokojenia potrzeb kulturalnych. W przypadku, gdy środki te nie są dostarczane w naturze sąd ustala ich równowartość w pieniądzu. W przepisach prawnych ustalono tylko, że zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Źródłem obowiązku alimentacyjnego jest stan niedostatku, który oznacza sytuację, w której dana osoba nie może się utrzymać własnymi siłami, ponieważ nie posiada własnych środków majątkowych wystarczających do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb, a nie ma możliwości zarobkowych. (S. Serafin, B. Szmulik (red.), Leksykon obywatela, praca zbiorowa, Warszawa 2008, s. 425). Obowiązek alimentacyjny może wynikać z: pokrewieństwa, powinowactwa, małżeństwa. Krewni z linii prostej, czyli rodzice, dziadkowie oraz dzieci, zobowiązani są do wzajemnej alimentacji w przypadku, jeżeli osoba uprawniona do takich świadczeń znajduje się w potrzebie. Najczęściej alimenty są płacone na utrzymanie dzieci przez jednego z rodziców. Jednak alimenty mogą też występować pomiędzy osobami należącymi do dalszej rodziny. Obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem, jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych obciąża bliższych stopniem przed dalszymi. Alimenty mogą być płacone: 1 / 11

2 1. w trakcie małżeństwa na dzieci, na małżonka (art. 27 KRO) 2. po rozwodzie na byłego małżonka (art. 60 KRO) 3. bez względu na małżeństwo: na dzieci (art. 135 KRO) 1. OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY RODZICÓW WOBEC DZIECI Zgodnie z art KRO rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego to postanowienie nie może zostać dokonywana w oderwaniu od art. 94 KRO, na mocy którego na rodzicach spoczywa obowiązek troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i należytego przygotowania go do pracy dla dobra społeczeństwa, odpowiednio do jego uzdolnień. Dlatego rodzice powinni alimentować dziecko, które kontynuuje naukę, uczy się zawodu lub uczęszcza na kurs doskonalenia zawodowego (Zatorska J., Komentarz do ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U ), Poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku. Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się (133 2 i 3 KRO). Definicję nadmiernego uszczerbku" należy łączyć z zaspokajaniem potrzeb uprawnionego oraz najbliższej rodziny. Oceny, czy w danej sytuacji mamy do czynienia z nadmiernym uszczerbkiem, należy dokonywać w każdym konkretnym przypadku, przy uwzględnieniu aktualnego stanu majątkowego zobowiązanego i jego możliwości płatniczych, a także prognozy na przyszłość (wysokość zarobków, stan rodzinny, zamierzone wydatki). Nadmierny uszczerbek stanowi zmiana dotychczasowego poziomu życia, który nie ma znamion zbytku, rozrzutności (J. Ignaczewski (red.), Alimenty,2011, s. 87). Rodzice mogą wystąpić o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego na podstawie art. 138 KRO, zgodnie z którym w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Wysokość alimentów rodziców wobec dziecka jest uzależniona od czynników leżących po stronie dziecka, jak i rodzica. Po stronie dziecka będą to usprawiedliwione potrzeby. Natomiast po stronie rodzica możliwości zarobkowe i majątkowe. 2 / 11

3 Do ukończenia 18 roku życia alimenty płacone są do ręki drugiemu z rodziców, lub sąd w wyroku określa inny sposób realizacji świadczenia (np. część kwoty jest płacona bezpośrednio na szkołę czy zajęcia dodatkowe). Po ukończeniu 18 roku życia alimenty płacone są dziecku, a nie drugiemu z rodziców. Zakres obowiązku alimentacyjnego rodziców wobec dzieci precyzuje art. 135 KRO, który wskazuje, iż zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Potrzeby usprawiedliwione to takie, których zaspokojenie pozwala uprawnionemu żyć w warunkach odpowiadających jego wiekowi, stanowi zdrowia, wykształceniu itp. Katalog tych potrzeb jest sprawą indywidualną. Zaś niezaspokojone potrzeby wierzyciela można uznać za usprawiedliwione (a jego sytuację prawną za uzasadniającą wystąpienie do sądu o alimenty), jeżeli nie potrafi on ich zaspokoić samodzielnie pomimo podejmowania w tym zakresie starań (H. Dolecki (red.), T. Sokołowski (red.), M. Andrzejewski, A. Lutkiewicz-Rucińska, A. Olejniczak, A. Sylwestrzak, A. Zielonacki, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, 2010). Wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie albo wobec osoby niepełnosprawnej może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego; w takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego. Zasadniczo rodzice partycypują w kosztach utrzymania dziecka po równo i solidarnie. Podczas ustalania wysokości świadczenia brane są pod uwagę realne potrzeby dziecka (sąd zazwyczaj prosi o przedstawienie rzeczywistych miesięcznych wydatków na dziecko) z odniesieniem do średniego poziomu życia w kraju. Świadczenie alimentacyjne może być zaspokojone poprzez osobiste starania na rzecz uprawnionego. Oznacza to, iż możliwa jest sytuacja, w której w wyroku określone będą czynności, które ma obowiązek wykonać któraś ze stron, co skutkuje obniżeniem kwoty alimentów, np. dowóz dziecka do szkoły, albo opłacenie zajęć. W pierwszej kolejności do alimentowania dzieci zobowiązani są ich rodzice. Jeżeli rodzice z jakiś przyczyn nie są w stanie zaspokoić w całości lub w części potrzeb dzieci, wówczas obowiązek alimentacyjny w całości lub w części przechodzi na dalszych krewnych, tj. dziadków, a 3 / 11

4 następnie, gdyby nie byli oni w stanie go wykonać, na rodzeństwo. Zarówno dziadkowie, jak i rodzeństwo zobowiązani są do alimentacji proporcjonalnie do swoich możliwości zarobkowych i majątkowych. Należy zaznaczyć, że niskie dochody rodzica nie zwalniają go z obowiązku alimentacyjnego wobec dziecka, rodzic jest zobowiązany podzielić się z dzieckiem każdym, nawet skromnym dochodem. Alimenty mogą być dostarczane w drodze zapłaty określonej kwoty pieniędzy (cyklicznie, z reguły raz w miesiącu, sąd określa kwotę) lub w naturze, w szczególności w formie osobistych starań o osobę uprawnionego czy też poprzez przyjęcie go do mieszkania itp. Alimentacja dziecka nie może doprowadzić do takiego stanu, w których to rodzice zostaną pozbawieni podstawowych środków do zaspokajania swych potrzeb. Musi być pewien umiar tak aby rodzice sami nie znaleźli się w niedostatku. Zajście tychże okoliczności powodowałoby konieczność świadczenia alimentów na rzecz rodziców, ze strony innych krewnych. Zgodnie z art KRO roszczenia o świadczenia alimentacyjne przedawniają się z upływem lat trzech. W świetle 2 niezaspokojone potrzeby uprawnionego z czasu przed wniesieniem powództwa o alimenty sąd uwzględnia zasądzając odpowiednią sumę pieniężną. W uzasadnionych wypadkach sąd może rozłożyć zasądzone świadczenie na raty. Zatem alimenty przeznaczone są na zaspokojenie potrzeb bieżących. Dochodzenie ich za okres miniony dopuszczalne jest jedynie w przypadkach wyjątkowych. Uzyskanie alimentów za okres sprzed wniesienia pozwu uzależnione jest od wykazania przez wierzyciela, że jego usprawiedliwione potrzeby związane z utrzymaniem lub utrzymaniem i wychowaniem nie zostały za ten okres zaspokojone albo zostały zaspokojone dzięki np. zaciągniętym pożyczkom. Nie przedawnia się prawo do alimentacji, lecz jedynie roszczenie do uzyskania poszczególnych rat alimentacyjnych za dany miesiąc. Powód może ich żądać za okres sprzed wniesienia powództwa, nie dłuższy niż trzy lata. 2. OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY DZIECI WOBEC RODZICÓW 4 / 11

5 Rodzice mają prawo domagania się alimentów od dziecka. Odpowiada to poczuciu sprawiedliwości społecznej. Obowiązek taki powstaje, gdy rodzice znajdują się w niedostatku, tzn. gdy nie są oni w stanie własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb, w szczególności gdy nie mają niezbędnych środków i nie mogą ich uzyskać ze względu na wiek, stan zdrowia itp. Także w tym przypadku zakres obowiązku alimentacyjnego zależy od możliwości zarobkowych i majątkowych dzieci. Jeżeli jedno z dzieci nie jest w ogóle w stanie spełnić ciążącego na nim obowiązku, cały ciężar alimentów rozkłada się na pozostałe. Zdarza się, że jedno z dzieci wypełnia swój obowiązek zapewniając rodzicom np. mieszkanie i opiekę, w tej sytuacji pozostałe dzieci winny zaspokoić resztę usprawiedliwionych potrzeb. W przypadku braku dobrowolnego świadczenia alimentów przez dziecko rodzicowi przysługuje droga sądowa, w celu realizacji przysługujących mu uprawnień: wystąpienie z powództwem o alimenty. Rodzic powinien udowodnić w sądzie swój stan niedostatku. 3. OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY KREWNYCH W LINII BOCZNEJ W stosunku do rodzeństwa zobowiązany może uchylić się od świadczeń alimentacyjnych, jeżeli są one połączone z nadmiernym uszczerbkiem dla niego lub dla jego najbliższej rodziny - co musi wykazać (art. 134 KRO). Rodzeństwo to krewni w linii bocznej w stopniu drugim. Chodzi też o rodzeństwo przyrodnie. Rodzeństwo jest zobowiązane do alimentacji w ostatniej kolejności, czyli po małżonku, krewnych w linii prostej i z reguły również po powinowatych, to dodatkowo od wypełniania tego obowiązku łatwo może się uchylić. Wystarczy bowiem, jeżeli wykaże, iż łożenie alimentów połączone jest z nadmiernym uszczerbkiem dla niego i jego rodziny i podlega to każdorazowo ocenie sądu. ((H. Dolecki (red.), T. Sokołowski (red.), M. Andrzejewski, A. Lutkiewicz-Rucińska, A. Olejniczak, A. Sylwestrzak, A. Zielonacki, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, 2010). Obowiązek alimentacji może powstać także pomiędzy powinowatymi, wówczas, gdy żądanie alimentów odpowiada zasadom współżycia społecznego. Jednak obowiązek alimentacyjny ojczyma lub macochy wobec pasierba albo pasierba wobec ojczyma lub macochy powstaje dopiero wówczas, gdy nie ma w ogóle krewnych zobowiązanych do alimentacji albo gdy zobowiązane osoby nie są w stanie uczynić zadość swojemu obowiązkowi. Również dziecko może żądać świadczeń alimentacyjnych od ojczyma lub macochy, jeżeli odpowiada to zasadom współżycia społecznego, którą przez swój związek założyli (art. 144 KRO). 5 / 11

6 Przesłanki obowiązku alimentacyjnego miedzy ojczymem (macochą) a pasierbem: pozostawanie w niedostatku uprawnionego (art KRO), możliwości wykonywania obowiązku alimentacyjnego przez zobowiązanego (art KRO), zaistnienie małżeństwa między rodzicem pasierba a zobowiązanym, zgodność żądania świadczeń alimentacyjnych z zasadami współżycia społecznego (art KRO). Przesłanki obowiązku alimentacyjnego pasierba względem ojczyma (macochy): pozostawanie w niedostatku uprawnionego (art KRO), możliwości wykonywania obowiązku alimentacyjnego przez zobowiązanego (art KRO), zaistnienie małżeństwa między rodzicem pasierba a zobowiązanym, zgodność żądania świadczeń alimentacyjnych z zasadami współżycia społecznego (art KRO), przyczynienie się w przeszłości do wychowania i utrzymania pasierba (art KRO). 4. OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY MAŁŻONKÓW W czasie trwania małżeństwa oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym (art. 27 KRO). Oznacza to, że każdy z małżonków może dochodzić przed sądem alimentów zarówno, gdy z małżeństwa urodziły się dzieci, jak i wtedy, gdy dzieci nie ma. Zakres obowiązku alimentacyjnego uzależniony jest od możliwości zarobkowych i majątkowych każdego z małżonków. Wysokość alimentów określona jest potrzebami małżonka uprawnionego, które są różne w zależności od wieku, stanu zdrowia, zainteresowań itp. Przy ustalaniu obowiązku alimentacyjnego między małżonkami obowiązuje zasada równej stopy życiowej, tzn. obowiązek alimentowania jednego z małżonków wobec drugiego ma na celu zapewnienie małżonkowi domagającemu się alimentów takiego samego poziomu życia. Obowiązek z art. 27 KRO wygasa na skutek ustania małżeństwa, wygasa również w przypadku orzeczenia separacji małżonków. Do wygaśnięcia obowiązku z art. 27 KRO nie prowadzi natomiast separacja faktyczna. W określonych okolicznościach rozwiedzeni małżonkowie mogą żądać od siebie alimentów. Małżonek 6 / 11

7 rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego (Art KRO). Zgodnie z 2 art. 60 KRO jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Obowiązek ten ma na celu wyrównanie stopy życiowej małżonka niewinnego, nawet jeśli rozwód nie pociągnął za sobą istotnego pogorszenia jego sytuacji materialnej i nie jest ograniczony w czasie. Trwa aż do śmierci małżonka niewinnego lub zawarcia nowego małżeństwa. Uporczywe uchylanie się od ciążącego obowiązku alimentacji i narażenie przez to osoby uprawnionej na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych jest przestępstwem (art. 209 Kodeksu karnego). Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni ( 3 art. 60 KRO). Zatem obowiązek alimentacyjny wygasa ostatecznie względem tylko tego małżonka, który został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia. Trwa nadal, jeżeli żadne z nich nie ponosi winy za rozkład pożycia bądź też jeżeli rozwód został orzeczony bez orzekania o winie, oraz gdy orzeczono rozwód z winy obojga małżonków. Prawo do alimentów zachowuje małżonek nie ponoszący winy za rozkład pożycia. Alimenty zasądzone wyrokiem sądu nie muszą pozostać takie same przez cały czas trwania obowiązku alimentacyjnego, czasem ta kwota jest nieadekwatna do uzasadnionych potrzeb osoby uprawnionej. Jeżeli strona wykaże, że zmianie uległy uzasadnione potrzeby uprawnionego bądź możliwości zarobkowe zobowiązanego, to można żądać w drodze powództwa przed sądem zmiany wysokości zasądzonych alimentów (np. dziecko poszło do przedszkola, co wiąże się z koniecznością uiszczania opłat dodatkowych, a zobowiązany zaczął lepiej zarabiać). Uaktualniono: Jak napisać pozew o ustalenie ojcostwa? Wyróżniamy trzy sposoby ustalania ojcostwa: 1. domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki - dotyczy to dzieci urodzonych w małżeństwie, 2. uznanie dziecka przez ojca - jest to oświadczenie ojca, że dziecko od niego pochodzi. Jak stanowi art. 73 KRiO uznanie ojcostwa następuje, gdy mężczyzna, od którego dziecko pochodzi, oświadczy przed 7 / 11

8 kierownikiem urzędu stanu cywilnego, że jest ojcem dziecka, a matka dziecka potwierdzi jednocześnie albo w ciągu trzech miesięcy od dnia oświadczenia mężczyzny, że ojcem dziecka jest ten mężczyzna. Kierownik urzędu stanu cywilnego wyjaśnia osobom zamierzającym złożyć oświadczenia konieczne do uznania ojcostwa przepisy regulujące obowiązki i prawa wynikające z uznania, przepisy o nazwisku dziecka oraz różnicę pomiędzy uznaniem ojcostwa a przysposobieniem dziecka. Kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia przyjęcia oświadczeń koniecznych do uznania ojcostwa, jeżeli uznanie jest niedopuszczalne albo gdy powziął wątpliwość co do pochodzenia dziecka. Przesłankami niedopuszczalności uznania ojcostwa przed kierownikiem USC jest osiągnięcie przez dziecko pełnoletności, przyjęcie oświadczeń koniecznych do uznania bądź odmowa ich przyjęcia przez innego kierownika USC lub konsula, wątpliwość co do pochodzenia dziecka, wszczęcie postępowania sądowego o ustalenie ojcostwa, nieposiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych przez osoby składające oświadczenia. Ojcostwo można uznać w stosunku do dziecka: poczętego, urodzonego, do 18 roku życia, zmarłego przed osiągnięciem pełnoletniości - w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym mężczyzna składający oświadczenie o uznaniu dowiedział się o śmierci dziecka, nie później jednak niż do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletniość. Dziecko, którego ojcostwo zostało ustalone przez uznanie nosi nazwisko: jednego z rodziców albo nazwisko utworzone przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca dziecka - w sytuacji zgodnych oświadczeń rodziców dziecka w sprawie nazwiska dziecka; składające się z nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca dziecka w sytuacji braku zgodnych oświadczeń rodziców dziecka w sprawie nazwiska dziecka. Zgodnie z art KRiO uznanie ojcostwa może nastąpić także przed sądem opiekuńczym, a za granicą również przed polskim konsulem lub osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula, jeżeli uznanie dotyczy dziecka, którego oboje rodzice albo jedno z nich są obywatelami polskimi. W sytuacjach wyjątkowych (np. niebezpieczeństwo grożące życiu ojca) zgodnie z art. 74 KRiO uznanie dziecka przez ojca może nastąpić przed notariuszem lub może być złożone do protokołu wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy, za granicą - przed polskim konsulem. Jak stanowi art oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa może złożyć osoba, która ukończyła szesnaście lat i nie istnieją podstawy do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia. 3. ustalenie ojcostwa przez sąd - gdy ojciec nie uznał dziecka dobrowolnie. Sądowe ustalenie ojcostwa jest sposobem ustalenia pochodzenia dziecka. Jest to stwierdzenie w wyroku sądowym pochodzenia od określonego mężczyzny dziecka, co do którego nie zachodziło domniemanie pochodzenia od męża matki, albo zostało ono obalone, a także w sytuacji gdy nie zostało ono uznane. Zatem sądowe ustalenie ojcostwa ma zastosowanie, gdy nie nastąpiło ustalenie ojcostwa w drodze domniemania ojcostwa męża matki dziecka bądź uznanie dziecka przez ojca. Sądowe ustalenie ojcostwa może nastąpić jedynie w odrębnym procesie, na mocy orzeczenia sądu. Z żądaniem ustalenia ojcostwa można wystąpić w każdym czasie, po urodzeniu się dziecka, pod warunkiem, ze dziecko urodzi się żywe. Zgodnie z art. 84 KRiO sądowego ustalenia ojcostwa może żądać, tj. legitymację czynną ma dziecko, jego matka a także domniemany ojciec dziecka. Powództwo nie może być wytoczone po śmierci dziecka ani po osiągnięciu przez dziecko pełnoletniości. Dziecko, matka wytaczają powództwo przeciwko domniemanemu ojcu, a domniemany ojciec dziecka wytacza powództwo przeciwko dziecku i matce, a gdy matka nie żyje przeciwko dziecku. Nieograniczoną legitymację czynną ma również prokurator. Podstawą ustalenia ojcostwa przez sąd jest domniemanie prawne określone w art. 85 KRiO. Zgodnie z tym artykułem domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka. Okoliczność, że matka w tym okresie obcowała także z innym mężczyzną, może być podstawą do obalenia domniemania tylko wtedy, gdy z okoliczności wynika, że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne. Oprócz tego domniemanie to może zostać obalone poprzez badanie DNA dziecka i domniemanego ojca, które umożliwia dokonanie w sposób pewny pozytywne ustalenie ojcostwa. Podczas postępowania sądowego mogą być badane i oceniane inne dowody takie jak np. dowód z niezdolności płciowej mężczyzny, dowód z 8 / 11

9 zestawienia czasu obcowania domniemanego ojca z matką dziecka w porównaniu do jego rozwoju, dowód z porównania cech antropologicznych dziecka i domniemanego ojca (Z. Jancewicz (w: ) Leksykon obywatela, red. S. Serafin, B. Szmulik, Warszawa 2008, s. 431). W przypadku, gdy nie nastąpiło uznanie ojcostwa lub sądowe ustalenie ojcostwa i nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż matki do aktu urodzenia dziecka wpisuje się jako imię ojca imię wskazane przez matkę (przedstawiciela ustawowego) dziecka, a w braku takiego wskazania jedno z imion zwykle w kraju używanych oraz jako nazwiska ojca i jego nazwisko rodowe nazwisko matki. Warto podkreślić, że w sprawach o ustalenie ojcostwa można dochodzić świadczeń alimentacyjnych. Mogą to być świadczenia dla dziecka o przysługujące mu bieżące alimenty, jak również dla matki o pokrycie wydatków związanych z ciążą i porodem oraz kosztami utrzymania przez 3 miesiące w okresie porodu. Wynika to z art. 141 KRiO. Z ważnych powodów matka może żądać od ojca dziecka udziału w kosztach przez czas dłuższy niż 3 miesiące. Jeśli w czasie ciąży i porodu matka poniosła inne konieczne wydatki, może żądać, aby ich część poniósł ojciec dziecka. Dochodzenie tych świadczeń jako roszczeń o charakterze alimentacyjnym przedawnia się z upływem 3 lat od dnia porodu. Postępowanie dotyczące sądowego ustalenia ojcostwa przebiega w formie procesu. Sądem właściwym jest Sąd Rejonowy właściwy dla miejsca zamieszkania osoby wnoszącej pozew, czyli powoda. Do sądu należy wnieść pozew. Pozew może wnieść prokurator, matka dziecka, samo dziecko oraz ojciec biologiczny dziecka (żądając ustalenia własnego ojcostwa). Jeżeli wymaga tego dobro dziecka lub gdy należy chronić interes społeczny w postępowaniu sądowym weźmie udział prokurator. Pozew musi spełniać warunki pisma procesowego określone w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. W piśmie należy wskazać: 1. Określenie sądu i stron oraz oznaczenie rodzaju pisma (pozew o ustalenie ojcostwa). W pozwie należy oznaczyć sąd, imię i nazwisko lub nazwę stron, miejsce zamieszkania lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników. Pozew o ustalenie ojcostwa można wnieść do Sądu rejonowego: w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania, według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej (powoda). Jeżeli pozwany nie ma miejsca zamieszkania ani pobytu w kraju, powództwo należy wytoczyć wyłącznie według miejsca zamieszkania powoda. 2. Określenie żądania - w pozwie należy sformułować wniosek, że pozwany jest ojcem dziecka, w przeciwnym razie sąd nie rozpatrzy wniosku. 9 / 11

10 3. Dodatkowe wnioski w pozwie o ustalenie ojcostwa mogą znaleźć się również inne wnioski, np. o zasądzenie alimentów na rzecz dziecka, o zabezpieczenie powództwa, o nadanie wyrokowi w części zasądzającej alimenty rygoru natychmiastowej wykonalności, o nadanie dziecku nazwiska ojca (jednak gdy dziecko ukończyło lat 13, do nadania nazwiska ojca potrzebne jest też wyrażenie zgody przez dziecko osobiście), o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu i inne. 4. Uzasadnienie - należy wskazać okoliczności uzasadniające oraz dowody na ich poparcie. Mogą to być dowody z dokumentów, jak i zeznania świadków oraz wyniku badań lekarskich. W tym punkcie należy również wskazać, że od ojca dziecka żądamy zasądzenia alimentów na rzecz dziecka. 5. Podpis powoda - pozew należy własnoręcznie podpisać. Podpis musi zawierać, co najmniej nazwisko. 6. Załączniki - w pozwie należy wymienić wszystkie załączniki, które składamy do sądu. W spisie załączników koniecznie też musimy wskazać (i zarazem złożyć je wraz z wnioskiem) dodatkowe odpisy wniosku i odpisy załączników dla doręczenia ich uczestniczącym w sprawie osobom. Dołączone do wniosku pisma powinny zostać złożone w oryginałach. 7. Koszty - matka dochodząca sądowego ustalenia ojcostwa swojego dziecka jest zwolniona od kosztów sądowych i może zgłosić wniosek o ustanowienie dla niej adwokata. Uprawnienie to przysługuje nawet wówczas, gdy równocześnie z ustaleniem ojcostwa dochodzi ona roszczeń z tym związanych, np. alimentów. Uaktualniono: Zaprzeczenie ojcostwa Jest to obalenie na drodze sadowej pochodzenia dziecka od określonych osób lub osoby, wskazanych w akcie urodzenia jako jego rodzice.. Zaprzeczenie ojcostwa polega na obaleniu domniemania pochodzenia dziecka od męża matki. Jest to możliwe jedynie w procesie o zaprzeczenie ojcostwa. Sprawa o zaprzeczenie ojcostwa służy likwidacji stanu prawnego, który uznaje danego mężczyznę za ojca. Chodzi zatem o uzgodnienie stanu prawnego z rzeczywistym stanem biologicznym. Legitymację czynną do wytyczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa posiadają mąż matki, matka oraz dziecko po dojściu do pełnoletniości. Legitymację czynną posiada również prokurator i nie jest ona ograniczona czasowo. Prokurator może wszcząć postępowanie na wniosek osoby zainteresowanej, na podstawie skierowanego przez ta osobę zainteresowaną pisma. Udział prokuratora w postępowaniu ma na celu głównie ochroną dobra dziecka. Zgodnie z art. 63 KRiO mąż matki może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę, nie później jednak niż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości. Również samo dziecko po skończeniu rzez nie 18 lat ma możliwość zaprzeczenia ojcostwa nie później niż do ukończenia 21 roku życia (art. 70 KRiO). Terminy określone KRiO są nieprzekraczalne i nie ma możliwości odwołania się od nich. Zaprzeczenie ojcostwa, w przeciwieństwie do zaprzeczenia macierzyństwa, jest niedopuszczalne po śmierci dziecka (art. 71 KRiO). Dopuszczalne jest zaprzeczenie ojcostwa po śmierci matki dziecka. Wynika to z art. 66 KRiO. Jak stanowi art. 68 KRiO zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne, jeżeli dziecko zostało poczęte w następstwie zabiegu medycznego, na który mąż matki wyraził zgodę. Dotyczy to tylko dziecka urodzonego w małżeństwie i stanowi podstawę podniesienia zarzutu niedopuszczalności zaprzeczenia ojcostwa. Zarzut podnieść może strona pozwana przeciwko powodowi w procesie o zaprzeczenie ojcostwa. Przesłankami do zastosowanie art. 68 KRiO są: 1. przeprowadzenie określonego zabiegu medycznego, 2. poczęcie dziecka, 3. związek przyczynowy pomiędzy zabiegiem a poczęciem dziecka, 4. zgoda męża matki dziecka na przeprowadzenie zabiegu (formie pisemnej), 5. istnienie związku małżeńskiego matki dziecka w chwili zabiegu, 6. związek czasowy pomiędzy chwilą urodzenia dziecka a czasem trwania małżeństwa. (Andrzejewski M. (w: ) Dolecki H. (red.), Sokołowski T. (red.), Lutkiewicz-Rucińska A., Olejniczak A., Sylwestrzak A., Zielonacki A., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, LEX, 2010). 10 / 11

11 W sprawie o zaprzeczenie ojcostwa ojciec pozywa matkę i dziecko, matka ojca i dziecko, a dziecko ojca i matkę. Powództwo wnosi się do Sądu Rejonowego, do Wydziału Rodzinnego i Nieletnich, miejsca zamieszkania strony pozwanej, a w przypadku, gdy strona pozwana nie ma miejsca zamieszkania w Polsce - do sądu rejonowego, Wydziału Rodzinnego i Nieletnich miejsca zamieszkania strony powodowej. Należy złożyć następujące dokumenty: 1. pozew wraz z jego odpisem (opłata sądowa od pozwu- 200 zł oraz opłata za wydanie odpisu wyroku wynosi 12,00 zł za każdą stronę. Pozew składa się w 4 egzemplarzach: 1 oryginał plus 3 odpisy: dla pozwanego ojca, dla małoletniego dziecka, które zawsze w takich sytuacjach reprezentuje kurator, oraz dla prokuratura rejonowego, któremu sąd ma obowiązek doręczyć odpis pozwu i zawiadamiać go o terminach rozprawy), 2. odpis zupełny aktu urodzenia dziecka, wydany przez USC, który sporządził akt, 3. odpis skrócony aktu małżeństwa rodziców, wydany przez USC, który sporządził akt. Podczas rozprawy należy udowodnić, ze osoba będąca prawnym ojcem dziecka nie jest ojcem biologicznym, np. poprzez zeznania świadków, opinie biegłych, badanie DNA i in. Należy podkreślić, ze strona wnosząca o przeprowadzenie dowodu ponosi jego koszty. Na osobie wnoszącej o zaprzeczenie ojcostwa spoczywa obowiązek udowodnienia swoich twierdzeń. Następnie na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu rodzinnego o zaprzeczeniu ojcostwa, w USC właściwym do sporządzenia aktu urodzenia dziecka - wpisuje się do aktu dane kryjące ojca. Zaprzeczenie ojcostwa ma zatem swoje konsekwencje prawne i wiąże się bezpośrednio ze zniesieniem obowiązku alimentacyjnego. Dodano: / 11