Prof. Jan Pachowski urodził się 21 maja 1926 r. w Rokitnie na Wołyniu, w rodzinie

Transkrypt

1 24 października 2011 Z głębokim żalem i smutkiem przyjąłem wiadomość o śmierci profesora Jana Pachowskiego w dniu 22 października 2011 r. Prof. Jan Pachowski był wieloletnim pracownikiem Instytutu Badawczego Dróg i Mostów i przewodniczącym Rady Naukowej IBDiM w latach Prof. Leszek Rafalski, Dyrektor IBDiM Wspomnienie o Profesorze dr inż. Janie Pachowskim Prof. Jan Pachowski urodził się 21 maja 1926 r. w Rokitnie na Wołyniu, w rodzinie 1 / 5

2 inteligenckiej. Ojciec, który był ochotnikiem wojny 1920 r., w wolnej Polsce pracował jako nauczyciel i działacz społeczny. W 1939 r. Profesor ukończył szkołę podstawową. W tym roku stracił ojca. W czasie okupacji sowieckiej zatrudniał się przy wydobyciu torfu i kontynuował naukę w polskiej szkole średniej. W 1943 r. uczestniczył w Samoobronie Polaków przed atakami band ukraińskich. Tego samego roku przeniósł się wraz z matką i młodszymi braćmi do Rembertowa pod Warszawą, a rok później po przysiędze został przyjęty do AK, przybrał pseudonim Żbik i uczestniczył w akcji Burza. Udało mu się uniknąć aresztowania najpierw przez Niemców, a później przez Sowietów. W 1946 r. po ukończeniu Liceum Matematyczno-Fizycznego podjął studia na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej. W 1952 r. uzyskał tytuł magistra inżyniera w specjalności Drogi i Lotniska na podstawie pracy Projekt szybu wentylacyjnego stacji metra przy Ogrodzie Saskim. Jeszcze jako student w 1951 r. rozpoczął pracę w Zakładzie Mechaniki Gruntów i Fundamentowania Instytutu Techniki Budowlanej, jednocześnie dodatkowo był zatrudniony na stanowiska asystenta w Katedrze Geotechniki na Wydziale Budownictwa Przemysłowego Politechniki Warszawskiej. W ITB pracował kolejno jako asystent, starszy asystent i kierownik Pracowni Fundamentowania do chwili przejścia w 1957 r. do Instytutu Budownictwa Drogowego, obecnie IBDiM. W latach z upoważnienia prof. Zenona Wiłuna i we współpracy z Państwowym Instytutem Geologicznym prowadził badania obciążeń podłoża w szybach górniczych i otworach wiertniczych dla takich obiektów jak PKiN w Warszawie, Elektrociepłownia Żerań, Huta Warszawa i innych większych budów na terenie Polski. Profesor był prekursorem wykorzystania popiołów i zastosowania ich w drogownictwie oraz budownictwie inżynieryjnym. Już pół wieku temu młody inżynier, Jan Pachowski, we współpracy z młodymi i przedwojennymi inżynierami, obmyślił i opracował nową technologię budowy dróg lokalnych, metodą stabilizacji gruntu. Innowacyjne rozwiązanie polegało na wdrożeniu podbudów ze stabilizowanych gruntów miejscowych. Wystarczał do tego cement niskiej marki lub popiół po węglu brunatnym, mający te same możliwości wiążące. Dzięki otwartości i zaangażowaniu drogowców Rzeszowszczyzny powstało bardzo szybko kilkaset kilometrów ulepszonych dróg na Podkarpaciu, które pod względem gęstości sieci drogowej wyprzedziło wiele województw Polski środkowej i zachodniej. Jego pasja związana z odpadami energetycznymi została najpierw udokumentowana pracą doktorską pt.: "Stabilizacja gruntów do celów drogowych popiołami lotnymi z węgla brunatnego Okręgu Konińskiego" (1969 r.), a później wieloma publikacjami i wdrożeniami. Najważniejsza dla branży UPS (ubocznych produktów spalania) jest książka Jego autorstwa pt.: "Popioły lotne i ich zastosowanie w budownictwie drogowym" (WKŁ, Warszawa 1976 r.), która do dzisiaj jest "elementarzem" technologów zajmujących się tą tematyką. Również w książce prof. Zenona Wiłuna pt. Zarys geotechniki (WKŁ, Warszawa 1976) zostały uwzględnione niektóre wcześniejsze osiągnięcia prof. Jana Pachowskiego w zakresie stabilizacji gruntów cementem, wapnem i popiołami lotnymi oraz projektowania podatnych konstrukcji nawierzchni drogowych i kontroli ich nośności. 2 / 5

3 Profesor Pachowski współpracował z wieloma instytucjami naukowymi i projektowymi, będąc m. in. konsultantem i rzeczoznawcą w Geoprojekcie i Warszawskim Biurze Projektów Dróg i Mostów, prowadził wykłady dla studentów z mechaniki gruntów i fundamentowania na Politechnice Warszawskiej, Politechnice Krakowskiej, Akademii Rolniczej SGGW w Warszawie. W 1977 r. uzyskał tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego nauk technicznych. Cechowała Go niezwykła aktywność zawodowa. Brał czynny udział w pracach Rady Naukowej Instytutu Gospodarki Komunalnej, Komitetu Inżynierii Lądowej PAN, Rady Naukowej Instytutu Technicznego Wojsk Lotniczych, Rady Wydziału Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej, Rady Naukowej Centralnego Ośrodka Badań i Rozwoju, Techniki Kolejnictwa, Sekcji Drogowej Rady Techniczno-Ekonomicznej przy Ministrze Komunikacji, Krajowego i Międzynarodowego Stowarzyszenia Mechaniki Gruntów i Fundamentowania, Sekcji Inżynierii Komunikacyjnej PAN, Normalizacyjnej Komisji Problemowej ds. Geosyntetyków, Komisji IBDiM ds. oceny przygotowania firm do robót drogowych. Był członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Światowych Kongresów Drogowych AIPCR/PIARC i brał udział w pracach czterech Komitetów Technicznych: Tanich Dróg, Charakterystyk Nawierzchni, Nawierzchni Podatnych i Ochrony Środowiska. Uczestniczył w dziesięciu Światowych Kongresach Drogowych: w Pradze, Meksyku, Wiedniu, Sydney, Brukseli, Madrycie, Marakeszu, Tokio, Montrealu i Manchesterze. Na podkreślenie zasługuje to, że był współautorem lub autorem koordynatorem przygotowywanych na każdy kongres referatów, ponadto za każdym razem zabierał głos w dyskusji. W czasie pracy w Instytucie Badawczym Dróg i Mostów piastował ważne stanowiska, będąc kolejno kierownikiem Zakładu Geotechniki, dyrektorem ds. naukowo-badawczych, sekretarzem naukowym Instytutu i przewodniczącym Rady Naukowej. Profesor, który był członkiem wielu inżynierskich stowarzyszeń krajowych i zagranicznych, opublikował ponad 200 artykułów i 5 książek, opracował 8 norm i przeszło 1000 opinii zawodowych z dziedziny technologii robót drogowych, geotechniki, ochrony środowiska i inżynierii lądowej. Był współautorem trzech opatentowanych wynalazków, promotorem dwóch doktoratów, opiniował kilkanaście prac doktorskich i habilitacyjnych oraz wniosków o nadanie tytułu naukowego profesora. Chcąc poprawnie uchwycić, a więc scharakteryzować i ocenić osiągnięcia inżynierskie oraz naukowe profesora Pachowskiego, trzeba bodaj w skrócie przedstawić Jego dokonania: opracował metody badań laboratoryjnych i polowych, które zapewniały stabilizację gruntów cementem, wapnem i popiołami lotnymi, ustalił metody badań nośności nawierzchni, podbudów i podłoży gruntowych oraz odkształceń nawierzchni drogowych, określił wymagania dotyczące nośności dróg i ich ugięć w zależności od natężenia ruchu, opracował metodę wymiarowania nawierzchni drogowych z uwzględnieniem cech podłoża gruntowego, natężenia ruchu, rodzajów poszczególnych warstw konstrukcji drogi, gruntów stabilizowanych, stworzył podstawy naukowe stabilizacji gruntów lokalnych do budowy dróg cementem, wapnem oraz popiołami lotnymi z węgla kamiennego i brunatnego, 3 / 5

4 przyczynił się do wdrożenia innowacyjnej metody wykonywania podbudów z gruntów miejscowych modyfikowanych za pomocą stabilizacji, kierował badaniami i zastosowaniem popiołów lotnych z węgla kamiennego do produkcji betonów popiołowych i budowy nasypów drogowych. Duże znaczenie dla gospodarki drogowej Polski miały prace Profesora nad wymiarowaniem konstrukcji nawierzchni podatnych i nad stabilizacją gruntów miejscowych w budownictwie komunikacyjnym oraz badania dotyczące stosowania do budowy dróg odpadów przemysłowych, zwłaszcza popiołów lotnych. Prace w dziedzinie projektowania konstrukcji nawierzchni podatnych pozwoliły uporządkować związane z tym zagadnienia w skali kraju, stanowiły inspirację do opracowania katalogu typowych rozwiązań i badań trwałości nawierzchni przy różnych obciążeniach i konstrukcjach nawierzchni. Cytowano je w publikacjach zagranicznych. Wdrożenie do budownictwa drogowego podbudów ze stabilizowanych gruntów miejscowych usunęło uciążliwość transportowania materiałów na duże odległości, co przyspieszyło roboty i przyniosło oszczędności. Stabilizacja gruntów wapnem palonym i popiołami lotnymi umożliwiła wykonywanie podbudów drogowych, które wymagały głębokiej wymiany gruntów. Warto dodać, że prace z zakresu wymiarowania badań konstrukcji, stabilizacji gruntów cementem i utylizacji popiołów lotnych były opublikowane w języku angielskim, niemieckim, węgierskim i chorwackim. Osiągnięcia naukowe i inżynierskie Profesora w zakresie unowocześnienia technologii dróg, łączenia nauki z praktyką, wspierania systemowych i indywidualnych rozwiązań, nauczania i szkolenia zyskały uznanie. Otrzymał Zespołową Nagrodę Państwową II stopnia za opracowanie i wdrożenie stabilizacji gruntów cementem i wapnem, nagrodę Życia Warszawy Mistrz Techniki 1970 za opracowanie metod obliczenia wzmocnień konstrukcji nawierzchni podatnych, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Medal Pamiątkowy za udział w realizacji Trasy Łazienkowskiej, Złotą Oznakę Honorową SITK-NOT, Złotą Odznakę Honorową Za zasługi dla Warszawy, Medal Jubileuszowy 25-lecia Komitetu Inżynierii Lądowej PAN, nagrodę Feniks 2001 za wdrażanie do budownictwa drogowego technologii stabilizacji gruntów na bazie popiołów lotnych. Został wyróżniony przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego odznaką Zasłużony Działacz Kultury, uzyskał nominację i wpis do Złotej Księgi Nauki Polskiej 2000 Naukowcy Przełomu Wieku, a także wpis do Złotej Księgi Nauki Polskiej Naukowcy Zjednoczonej Europy. We wrześniu 2007 r. w siedzibie NOT-u odbyło się jubileuszowe seminarium naukowe pt. Geotechnika w budownictwie drogowym poświęcone 50-leciu pracy prof. Jana Pachowskiego w Instytucie Badawczym Dróg i Mostów. Prof. Pachowski uważał, że odpady energetyczne od lat stanowią poważne zasoby materiałów dla budownictwa drogowego, nie są jednak wystarczająco wykorzystane. Odpowiednio stosowane mogą stanowić zamienniki surowców naturalnych, co pozwoliłoby znacznie obniżyć koszty budowy dróg. Dotychczasowe wyniki badań produktów spalania pozwoliły stwierdzić, że nie stanowią one zagrożeń promieniotwórczych dla otoczenia, a przy odpowiednich zabiegach 4 / 5

5 mogą spełniać również wymagania w zakresie ograniczonego wymywania szkodliwych dla środowiska związków chemicznych i metali ciężkich. Osobna dziedzina działalności Profesora wiązała się z Jego zainteresowaniami społecznymi i patriotycznymi. Pełnił On funkcję zastępcy przewodniczącego koła kombatanckiego w Rembertowie, był członkiem Stowarzyszenia Rodzin Katyńskich i Kręgu Pamięci Narodowej. Brał udział w sesjach historycznych Muzeum Niepodległości, należał do komitetów obchodów rocznic Powstania Listopadowego, Powstania Styczniowego i Powstania Węgierskiego 1956 r., partycypował w budowie Alei Chwały w Olszynce Grochowskiej. Za działalność kombatancką i patriotyczną został odznaczony Medalem Zło dobrem zwyciężaj, nadanym przez Komitet ks. Jerzego Popiełuszki, Krzyżem Za Zasługi dla Związku Kombatantów Rzeczypospolitej i Medalem Pro Memoria nadanym przez Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. Prof. Jan Pachowski w Instytucie Badawczym Dróg i Mostów był członkiem Rady naukowej od 1971 r. oraz jej przewodniczącym od 1990 do 2010 roku. Prof. dr hab. inż. Leszek Rafalski 5 / 5