STRATEGIA ROZWOJU GMINY LEŻAJSK NA LATA

Transkrypt

1 Załącznik do uchwały Nr XX/132/2016 Rady Gminy Leżajsk z dnia 22 stycznia 2016 r. STRATEGIA ROZWOJU GMINY LEŻAJSK NA LATA Instytut Doradztwa Innowacyjnego Lublin, ul. Wyspiańskiego 34 NIP: REGON: Organ rejestrujący: Sąd Rejonowy Lublin Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku, VI Wydział Gospodarczy Krajowy Rejestr Sądowy Fundacja Inicjatyw Menedżerskich, Lublin, ul. I Armii Wojska Polskiego 5/7 tel./fax: (+48) ; tel.: (+48) ; biuro@fim.org.pl; NIP: ; KRS: ; Organ rejestrujący: Sąd Rejonowy Lublin Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku, VI Wydział Gospodarczy Krajowy Rejestr Sądowy

2 Spis treści Wprowadzenie... 2 I. Część opisowo - diagnostyczna Położenie Demografia Sfera społeczno-kulturalna i edukacyjna Gminny Ośrodek Kultury Gminy Leżajsk Gminna Biblioteka Publiczna Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Opieka zdrowotna Edukacja Aktywność społeczna mieszkańców Gospodarka i rynek pracy Gospodarka Rolnictwo Bezrobocie i rynek pracy Infrastruktura komunalna Infrastruktura transportowa Usługi komunalne Bezpieczeństwo Zasoby środowiskowe i kulturowe Środowisko przyrodnicze Dziedzictwo kulturowe Finanse gminy II. Część programująco - strategiczna Analiza problemów Analiza SWOT Misja i wizja Cele strategiczne Powiązanie z innymi dokumentami III. Wdrażanie, monitoring i ewaluacja strategii Wdrażanie strategii Ewaluacja i monitoring Użyte skróty Spis rysunków Spis tabel Strona1

3 WPROWADZENIE Strategia Rozwoju Gminy Leżajsk na lata jest podstawowym dokumentem planistycznym, określającym długookresowo kierunki rozwoju gminy w kolejnych latach. Obejmuje strategiczne obszary rozwojowe oraz cele podstawowe i szczegółowe wyznaczone w oparciu o przyjęte założenia. Horyzont czasowy, jakim objęta jest Strategia, wiąże się z perspektywą finansową Unii Europejskiej na lata Aby w pełni wykorzystać szanse, jakie dają środki unijne, należy podjąć odpowiednie działania związane z możliwością ich skutecznego pozyskiwania. Jest to ważny, choć nie jedyny, cel opracowania niniejszej Strategii. Jest to bowiem przede wszystkim podstawowy dokument zawierający priorytetowe kierunki rozwoju Gminy Leżajsk na najbliższe lata w kluczowych obszarach, uprzednio zdiagnozowanych i opisanych. Horyzont czasowy wyznaczony latami obejmuje nowy okres programowania unijnego ( ), a zarazem, zgodnie z zasadą N+2 przyjętą w dokumentach unijnych, jest wydłużony o 2 lata w stosunku do obecnego okresu programowania. Za sprawą przedstawionego tu dokumentu strategicznego gmina może w lepszy sposób wykorzystywać posiadane zasoby, w tym zasoby kulturowe, finansowe, rzeczowe czy społeczne oraz określić sposoby przeciwdziałania pojawiającym się zagrożeniom. Przygotowana strategia pozwala na określenie najbardziej efektywnych działań mogących zapewnić optymalizację rozwoju całego obszaru gminy we wszystkich kluczowych sferach społeczno-gospodarczej, infrastrukturalnej oraz kulturowo-środowiskowej. Dokument składa się z dwóch zasadniczych części odpowiadających logice procesu strategicznego, a stanowią go: część opisowo-diagnostyczna część programująco-strategiczna Celem części opisowo-diagnostycznej jest ocena stanu obecnego oraz występujących tendencji w obszarach zdefiniowanych jako kluczowe z punktu widzenia programowania strategicznego, tj.: Położenie Demografia Sfera społeczna i edukacja Gospodarka i rynek pracy Infrastruktura Zasoby środowiskowe i kulturowe Finanse gminy Część pierwsza daje zatem aktualny obraz gminy, pozwalający na sformułowanie problemów występujących w kluczowych obszarach wymagających interwencji. W oparciu o nie, w części programująco-strategicznej, przeprowadzona została analiza silnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń. Na jej potrzeby wykorzystana została ankieta publiczna skierowana do mieszkańców oraz lokalnych przedsiębiorców. Programowanie działań strategicznych jest zatem wynikiem stwierdzonych potrzeb, poprzedzonych oceną jakości życia dokonaną przez mieszkańców gminy w ramach ankiety, a także w toku spotkań roboczych poświęconych przygotowaniu założeń strategii. Postulaty te zostały poddane ocenie pod kątem szans oraz Strona2

4 zagrożeń, a także możliwości oddziaływania poprzez narzędzia, jakimi dysponuje gmina. Część druga dokumentu wyznacza zatem cele strategiczne w najważniejszych obszarach z punktu widzenia możliwości działania samorządu. Przedstawione zostały cele główne oraz szczegółowe odpowiadające przyjętej misji rozwoju. Kolejny podrozdział wskazuje na powiązania z innymi dokumentami o charakterze strategicznym, wypracowanymi na różnych szczeblach: od dokumentów unijnych, poprzez ogólnokrajowe, wojewódzkie aż do innych opracowań powstałych lub powstających równolegle na szczeblu gminy. Istotnym elementem dokumentu jest także podrozdział, w którym zostało ujęte zasady wdrażania, monitorowania i ewaluacji niniejszej strategii służące do oceny stopnia jej realizacji. Ważnym adresatem Strategii Rozwoju Gminy Leżajsk na lata oprócz jej mieszkańców, jako głównych interesariuszy, jest również otoczenie jednostki, a szczególnie: Sąsiednie gminy Powiat Leżajski, Zarząd Województwa Podkarpackiego, Wojewoda Podkarpacki, Organizacje samorządu gospodarczego o ponadlokalnym zasięgu, Organizacje rządowe, samorządowe i pozarządowe o ponadlokalnym zasięgu (regionalnym i krajowym); Potencjalni inwestorzy zainteresowani inwestycjami w gminie, Zagraniczni partnerzy samorządowi Gminy Leżajsk. Współpraca i komunikacja z wymienionymi partnerami będzie jednym z czynników decydujących o powodzeniu realizacji Strategii, podobnie jak kluczowe będzie zaangażowanie mieszkańców gminy oraz podmiotów działających na jego terenie (przedsiębiorców, czy organizacji pozarządowych) w proces współtworzenia rozwiązań konkretyzujących zapisy niniejszego dokumentu. Strona3

5 I. CZĘŚĆ OPISOWO - DIAGNOSTYCZNA 1. POŁOŻENIE Gmina Leżajsk jest położona w północnej części województwa podkarpackiego, w odległości około 40 km od Rzeszowa. Część miejscowości jest usytuowana wokół miasta Leżajska, w którym znajduje się siedziba władz gminy. Teren gminy dzieli się na dwie części: północną i południową oddzielone od siebie przez inną jednostkę administracyjną jaką jest miasto Leżajsk. Administracyjnie gmina podzielona jest na 12 sołectw: Brzóza Królewska, Gwizdów Biedaczów, Chałupki Dębniańskie, Dębno, Giedlarowa, Hucisko, Maleniska, Piskorowice, Przychojec, Rzuchów, Stare Miasto, Wierzawice. Gmina Leżajsk sąsiaduje z następującymi gminami: od północy z gminami: miejsko wiejską Nowa Sarzyna, miastem Leżajsk, wiejską Kuryłówka (powiat leżajski), wiejską Krzeszów (powiat niżański), od wschodu z gminami: wiejską Adamówka i miejsko-wiejską Sieniawa (powiat przeworski), od południa z gminami wiejskimi: Grodzisko Dolne (powiat leżajski) i Tryńcza (powiat przeworski), od zachodu z gminami: miejsko - wiejską Sokołów Małopolski (powiat rzeszowski), gminami wiejskimi: Rakszawa i Żołynia (powiat łańcucki). Rysunek 1: Położenie gminy Leżajsk na tle powiatu leżajskiego (źródło: Zasoby sieci Internet) Strona4

6 Gmina Leżajsk w obecnym kształcie powstała w 1972 roku z połączenia gromadzkich rad: w Starym Mieście (obejmującej tereny wsi Stare Miasto i wsi Przychojec), w Wierzawicach (obejmującej tereny wsi Wierzawice), w Giedlarowej (obejmującej tereny wsi Giedlarowa, Biedaczów i Gwizdów), w Dębnie (obejmującej tereny wsi Dębno i Chałupki Dębniańskie), w Brzózie Królewskiej (obejmującej tereny wsi Brzóza Królewska, Hucisko, Maleniska). Powierzchnia gminy wynosi 198,89 km 2, co stanowi około 1,11% powierzchni województwa (jego obszar to km 2 ). Na tle 159 gmin województwa podkarpackiego, pod względem obszaru, gmina Leżajsk jest gminą średnią. Przez obszar gminy przebiegają szlaki komunikacyjne o znaczeniu ogólnokrajowym oraz regionalnym, droga krajowa nr 77 oraz drogi 877 i 875, a w niedalekim sąsiedztwie znajduje się autostrada A4, dzięki czemu dojazd do innych ważniejszych miast regionu, w tym jego stolicy Rzeszowa, zajmuje kilkadziesiąt minut. Odległości od najbliższych znaczących ośrodków miejskich wynoszą odpowiednio: Rzeszów 47 km, Łańcut 28 km, Przeworsk 29 km, Jarosław 35 km, Przemyśl 68 km, Nisko 37 km, Stalowa Wola 42 km. Dodatkowo duże znaczenie dla rozwoju gminy może mieć łatwa dostępność do przejść granicznych z Ukrainą: Korczowa 70 km, Medyka 83 km, Hrebenne 106 km, Stosunkowo niedaleko jest też granica ze Słowacją w Barwinku w odległości około 137 km. Lokalna sieć dróg powiatowych i gminnych, opisana jest bardziej szczegółowo w części poświęconej infrastrukturze. Pod względem geograficznym poszczególne miejscowości gminy Leżajsk są położone na terenie trzech mezoregionów Kotliny Sandomierskiej: Płaskowyżu Kolbuszowskim, Płaskowyżu Tarnogrodzkim oraz w Dolinie Dolnego Sanu. Przez gminę przepływa rzeka San dzieląc ją na dwie części. Głównym atutem gminy jest jej położenie przy ważniejszych szlakach komunikacyjnych województwa podkarpackiego. Walorem są także piękne krajobrazy Doliny Dolnego Sanu oraz Płaskowyżu Kolbuszowskiego i Tarnogrodzkiego. Bogactwem są lasy, zajmujące ponad 5 tys. hektarów, a których znaczna ich część znajduje się w strefie chronionej. Lokalne zasoby i uwarunkowania geograficzne sprzyjać mogą rozwojowi funkcji turystyczno-rekreacyjnej, przedsięwzięciom z zakresu magazynowania i logistyki wykorzystującym tranzytowy charakter gminy, a także oraz rozwijaniu działalności rolniczej i leśnej. Jak wskazywała dotychczasowa Strategia Rozwoju Gminy Leżajsk na lata duże znaczenie dla rozwoju gminy stanowią uwarunkowania wynikające z jej zewnętrznego otoczenia. Niosą one za sobą zarówno korzyści dla gminy, ale także mogą stwarzać zagrożenia w rozwoju wynikające z rywalizacji pomiędzy poszczególnymi ośrodkami w regionie. Analiza uwarunkowań przestrzennych gminy Leżajsk pokazuje, ze leży ona w tzw. podwójnym trójkącie ośrodków, mających najważniejszy wpływ na jej rozwój. Ośrodki te wywierają wpływ gospodarczy na gminę Leżajsk. Ich wpływ jest zróżnicowany z uwagi na oddziaływanie różnych czynników, wśród których są zarówno czynniki ekonomiczne, społeczne, jak i historyczne. Jednym z takich czynników jest odległość analizowanej gminy od pobliskich ośrodków, jednakże nie ma ona znaczenia decydującego. Strona5

7 Mieszkańcy gminy, jak też lokalni przedsiębiorcy mogą korzystać z potencjału tamtejszych rynków pracy, zbytu, czy edukacji. Młodzież ma z kolei szansę dalszego kształcenia się na poziomie wyższym, korzystając z bogatej oferty naukowej pobliskich ośrodków dydaktycznych. Mały trójkąt wyznaczają pobliskie miasta, takie jak Łańcut, Jarosław oraz Nowa Sarzyna, natomiast duży trójkąt tworzą większe ośrodki takie jak: Rzeszów, Przemyśl i Stalowa Wola. Co więcej niektóre z tych ośrodków weszły w skład Regionalnych Obszarów Funkcjonalnych. Rysunek 2: Mapa Wiejskiego Obszaru Funkcjonalnego w województwie podkarpackim (źródło: Obszary Funkcjonalne w Województwie Podkarpackim. Załącznik do uchwały 86/1977/15 Zarządu Województwa Podkarpackiego ) Strona6

8 Zgodnie z zapisami strategii Rozwoju Województwa - Podkarpackie 2020 oraz Koncepcją Zagospodarowania Przestrzennego Kraju 2030, na terenie województwa powstał szereg Obszarów Funkcjonalnych: Miejskich Obszarów Funkcjonalnych (Rzeszów, Krosno, Mielec, Przemyśl-Sanok, Stalowa Wola, Tarnobrzeg), Wiejski Obszar Funkcjonalny uczestniczący w procesach rozwojowych, Wiejski Obszar Funkcjonalny uczestniczący w procesach rozwojowych; a także Górski Obszar Funkcjonalny i Przygraniczny Obszar Funkcjonalny. Gmina Leżajsk weszła w skład Wiejskiego Obszaru Funkcjonalnego uczestniczącego w procesach rozwojowych. Gmina nie weszła w skład ZIT, czyli obszarów Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w województwie. Zgodnie z zapisami Umowy Partnerstwa, realizowany będzie tzw. wojewódzki ZIT, skierowany do Rzeszowa oraz jego obszaru funkcjonalnego (ROF). Jest to zwarty obszar funkcjonalny miasta obejmujący 13 gmin.: Rzeszów, Głogów Małopolski, Trzebownisko, Czarna, miasto Łańcut, gmina Łańcut, Krasne, Chmielnik, Tyczyn, Boguchwała, Świlcza, Czudec oraz Lubenia. Sytuacja ta rodzi konieczność szukania porozumienia gminy Leżajsk z innymi pobliskimi jednostkami samorządu terytorialnego w zakresie podejmowania wspólnych działań prorozwojowych. 2. DEMOGRAFIA Gminę Leżajsk zamieszkuje obecnie mieszkańców (według danych na dzień ). Liczba ta stanowi 20,3% ogółu liczby mieszkańców powiatu (z łącznej liczby ), podczas gdy udział powierzchni gminy w ogólnej powierzchni powiatu leżajskiego wynosi 28,78%. Liczba ludności na przestrzeni lat uległa zwiększeniu o 198 osób z do osób, według danych Głównego Urzędu Statystycznego. Tabela 1: Liczba ludności gminy Leżajsk w latach (oprac. wł. na podst. danych GUS) Lata Liczba mieszkańców ogółem Liczba urodzeń Liczba zgonów ogółem K M ogółem K M Przyrost naturalny Niewielka zmiana w liczbie mieszkańców w omawianych okresie nieznacznie wpłynęła na zmianę gęstości zaludnienia, która wynosi obecnie 101,1 osób na km 2. Dla porównania gęstość zaludnienia w całym powiecie leżajskim (o powierzchni 583 km 2 ) w roku 2014 wyniosła 119,82 osoby na 1 km 2, a dla województwa podkarpackiego wskaźnik ten był na poziomie 119,32 Strona7

9 osób/km 2 ( mieszkańców). Gmina Leżajsk jest zatem obszarem o nieco niższej od przeciętnej gęstości zaludnienia, co jest typowe dla gmin wiejskich. Gdy chodzi o liczbę mieszkańców, to na tle innych gmin powiatu leżajskiego gmina Leżajsk jest drugą najliczniejszą jednostką po gminie miejsko-wiejskiej Nowa Sarzyna. Rysunek 3: Ludność gmin powiatu leżajskiego na (oprac. wł. na podstawie danych GUS) Gmina Leżajsk Nowa Sarzyna (Miasto i Gmina) Miasto Leżajsk Kuryłówka Grodzisko Dolne Ludność gminy zamieszkuje na terenie dwunastu sołectw, różniących się wielkością i liczbą ludności. Największą powierzchniowo miejscowością Gminy Leżajsk jest Brzóza Królewska zajmująca obszar 49,26 km 2, co stanowi blisko 1/4 ogólnej powierzchni gminy, najmniejszą zaś miejscowością są Maleniska zajmujące obszar 1,05 km 2, co stanowi jedynie 0,53% ogólnej powierzchni gminy. Tabela 2: Wielkość sołectw gminy Leżajsk oraz liczba ich mieszkańców (oprac. wł. na podstawie danych UG) Miejscowość / Powierzchnia Ludność sołectwo km 2 w % liczba w % Brzóza 49,26 24, ,48 Królewska Giedlarowa 29,96 15, ,47 Piskorowice 25,00 12, ,60 Wierzawice 21,01 10, ,08 Dębno 17,45 8, ,90 Przychojec 12,83 6, ,75 Gwizdów 12,42 6, ,87 Biedaczów Stare Miasto 11,74 5, ,51 Rzuchów 6,75 3, ,40 Chałupki 6,19 3, ,47 Dębniańskie Hucisko 5,81 2, ,82 Maleniska 1,05 0, ,64 RAZEM 199, Strona8

10 Najwięcej mieszkańców zamieszkuje w miejscowościach: Giedlarowa, Brzóza Królewska i Wierzawice. Ludność tych miejscowości stanowi ponad połowę mieszkańców gminy. Kolejny wykres obrazuje wciąż utrzymujący się pozytywny trend polegający na nadwyżce urodzin nad zgonami (z wyjątkiem roku 2010). Świadczy to z jednej strony o tym, że ostatnie pokolenie wyżu demograficznego znajduje się w okresie rozrodczym, z drugiej zaś strony wydłużeniu ulega średnia długość życia. Warto jednak zauważyć, że wskaźniki dzietności są na bardzo niskim poziomie, co w przyszłości będzie oznaczać pogłębienie niekorzystnych zjawisk w strukturze ludności (patrz rys. 7 i 8). Rysunek 4: Liczba urodzeń i zgonów oraz przyrost naturalny w gminie Leżajsk na 1000 osób ludności w latach (oprac. wł. na podst. danych GUS) 14,0 12,0 10,0 11,6 11,6 10,2 10,7 10,6 10,3 11,0 9,8 8,0 6,0 8,3 7,8 9,2 9,2 9,6 9,1 4,0 3,3 3,8 2,0 0,0-2,0 1,5 1,4 1,0 0,6-0, zgony urodzenia żywe przyrost naturalny Z kolei liczba zawieranych małżeństw była najwyższa w latach 2008 i 2014, a w całym omawianym okresie oscylowała w przedziale 5,2-6,2 na każde mieszkańców, co obrazuje poniższy wykres. Strona9

11 Rysunek 5: Liczba zawartych małżeństw w gminie Leżajsk na 1000 osób ludności w latach (oprac. wł. na podst. danych GUS) 6,4 6,2 6 5,8 6,2 6 5,6 5,4 5,2 5,4 5,3 5,5 5,4 5,2 5 4,8 4, liczba małzeństw na każdy 1000 mieszkańców Wskaźniki przyrostu naturalnego w gminie Leżajsk wyrażone w różnicy urodzin i zgonów na 1000 ludności były najkorzystniejsze w latach (wartość 3,3-3,8), po czym spadły poniżej zera w roku 2010 (-0,5), by w latach 2011 wykazywać tendencję malejącą poniżej 2 (przedział 1,0 1,5). Zjawiska te znajdują do pewnego stopnia swoje odbicie we wskaźnikach obciążenia demograficznego. Jak pokazuje kolejny wykres (rys. 5) ulegają one zwiększeniu: przede wszystkim rośnie odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym (z 64,19 osób w roku 2008 do 77,0 w roku 2014). Bardziej korzystna jest z kolei relacja liczby ludności w wieku nieprodukcyjnym na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym odsetek zmalał z 63,0 w roku 2008 do 57,1 w roku Na mniej więcej stałym poziomie utrzymuje się odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym przypadających na 100 osób w wieku produkcyjnym (na przestrzeni lat wahał się w zakresie 24,0 24,9). Strona10

12 Rysunek 6: Wskaźniki obciążenia demograficznego w gminie Leżajsk w latach (oprac. wł. na podst. danych GUS) 90,0 80,0 70,0 64,1 66,5 66,8 68,8 71,8 74,8 77,0 60,0 50,0 40,0 63,0 61,1 60,1 58,9 57,8 57,5 57,1 30,0 24,6 24,4 24,1 24,0 24,2 24,6 24,9 20,0 10,0 0, ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Z przedstawionego poniżej zestawienia widać, że w skali województwa oraz innych gmin, a także powiatu leżajskiego następuje stały odpływ ludności. Stałe dodatnie saldo migracji wewnętrznej w latach jest udziałem jedynie gminy Leżajsk, a w roku 2013 było udziałem wiejskiego obszaru gminy Nowa Sarzyna. Z kolei w odniesieniu do migracji zagranicznych w gminie Leżajsk generowała ona w wymienionym okresie saldo ujemne. Przyczynami migracji są na ogół poszukiwanie pracy oraz wyjazdy w celu kontynuowania edukacji. W obecnych uwarunkowaniach można przypuszczać, że tendencje te będą się utrzymywać. W perspektywie kolejnych lat możliwa jest sytuacja, w której ubytki w ludności będą zastępowane imigrantami z innych krajów. Wśród nich najbardziej prawdopodobnym kierunkiem, z którego nastąpi przypływ jest Ukraina. Nie można jednak wykluczyć, że polityka imigracyjna Unii Europejskiej sprawi, że ma terytorium Polski pojawiać się będą w większej liczbie uchodźcy z innych obszarów kulturowych, co może stać się kolejnym wyzwaniem w dziedzinie polityki demograficznej. Strona11

13 Tabela 3: Saldo migracji wewnętrznych ludności w gminie Leżajsk i innych JST województwa w latach (źródło: GUS) saldo migracji wewnętrznych Jednostka terytorialna ogółem PODKARPACKIE PODKARPACKIE - GMINY WIEJSKIE Powiat leżajski Powiat leżajski - GMINY WIEJSKIE Leżajsk - miasto Grodzisko Dolne - gmina Kuryłówka - gmina Leżajsk - gmina Nowa Sarzyna miasto i gmina Nowa Sarzyna - miasto Nowa Sarzyna - obszar wiejski Tabela 4: Saldo migracji zagranicznych ludności w gminie Leżajsk i innych JST województwa w latach (źródło: GUS) saldo migracji zagranicznych Jednostka terytorialna ogółem PODKARPACKIE PODKARPACKIE - GMINY WIEJSKIE Powiat leżajski Powiat leżajski - GMINY WIEJSKIE Leżajsk - miasto Grodzisko Dolne - gmina Kuryłówka - gmina Leżajsk - gmina Nowa Sarzyna miasto i gmina Nowa Sarzyna - miasto Nowa Sarzyna - obszar wiejski

14 Kolejnym elementem analizy ludnościowej jest piramida demograficzna obrazująca rozkład liczby ludności w poszczególnych grupach wiekowych (w przedziałach 5-letnich), w podziale na mężczyzn i kobiety. W oparciu o nią można sformułować prognozę demograficzną dla gminy na kolejne dekady. Rysunek 7: Piramida wiekowa ludności gminy Leżajsk (źródło: GUS) W przypadku gminy Leżajsk rysunek ten pokazuje ogólnopolski trend polegający na zwężaniu się podstawy piramidy, co oznacza coraz mniejszą liczbę dzieci w porównaniu do liczby młodzieży, czy osób w sile wieku. Pozytywnym elementem jest wciąż duży udział ludności w grupie lat. Zwraca jednak uwagę malejąca liczba najmłodszych mieszkańców, co w perspektywie dwóch kolejnych dekad dać może efekt odwróconej piramidy. Prognozy dla całego województwa są w tej kwestii podobne, a brak jest przesłanek aby sądzić, że sytuacja w gminie Leżajsk będzie inna. Poniżej znajduje się aktualna piramida demograficzna dla całego województwa podkarpackiego wraz z prognozą na rok 2050.

15 Rysunek 8: Piramida wiekowa ludności województwa podkarpackiego wraz z prognozą na rok 2050 [na niebiesko] (źródło: GUS) Na podstawie przedstawionych analiz demograficznych można założyć, że w perspektywie czasowej niniejszej strategii liczba ludności gminy będzie się utrzymywała na w miarę stałym poziomie. Jednakże w prognozie długookresowej +30 lat niekorzystne czynniki demograficzne dadzą o sobie znać, przede wszystkim w postaci zmiany struktury wiekowej lokalnej społeczności, a co za tym idzie zmian jej potrzeb i oczekiwań, w tym potrzeb w zakresie usług publicznych świadczonych przez samorząd i jego jednostki. Niekorzystne trendy omówione w niniejszym dziale mogą być do pewnego stopnia ograniczone poprzez zwiększenie migracji osadniczej na teren miejscowości gminy (na przykład z większych ośrodków miejskich lub innych gmin), do której zachętą może stać się odpowiednia infrastruktura techniczna, ale i społeczna np. w zakresie jakości edukacji, opieki społecznej i jakości życia. 3. SFERA SPOŁECZNO-KULTURALNA I EDUKACYJNA Jednym z niewątpliwych atutów gminy Leżajsk jest rozwinięta sfera życia społecznokulturalnego, angażująca wielu mieszkańców. Świadczą o tym m.in. liczne cykliczne imprezy kulturalne: Ogólnopolskie Prezentacje Tradycyjnych Włościańskich Potraw Włościańskie Jadło. Jest to impreza folklorystyczna, podczas której koła gospodyń oraz indywidualni wystawcy z terenu całej Polski prezentują przygotowane według staropolskich receptur potrawy wywodzące się z wiejskich gospodarstw domowych. Ich degustacji towarzyszą koncerty zespołów folklorystycznych oraz występy kapel Strona14

16 ludowych. Gospodynie, które przygotowały najlepsze potrawy otrzymują ufundowane przez sponsorów nagrody. Impreza promuje polską zdrową żywność, podtrzymuje bogate tradycje kulinarne regionu oraz kultywuje rodzimy folklor. Giedlarowski Jarmark Kulturalny Na Michała. Jest to impreza folklorystyczna odbywająca się we wrześniu i organizowana przy okazji odpustu parafialnego. Jej celem jest podtrzymywanie i kultywowanie ludowych tradycji i obyczajów, które nieuchronnie odchodzą w zapomnienie. Corocznie przedstawia inną tematykę z zakresu ochrony kultury ludowej i ginących zawodów. Jarmarkowi towarzyszą wystawy oraz prezentacje zespołów obrzędowych, kiermasze rękodzieła oraz degustacja potraw. Kapuściany Jarmark w Wierzawicach - odbywający się corocznie w październiku. W trakcie kolejnych edycji jego uczestnicy mogą degustować tradycyjne potrawy, których podstawowym składnikiem jest kapusta, przygotowane przez lokalne koła gospodyń wiejskich. Wiejskie i Gminne Dożynki. To największe w roku święto gospodarskie rolników, obchodzone po zakończeniu wszystkich najważniejszych prac polowych i zebraniu plonów, a głównie plonu zbóż. Święto Kwitnącej Lipy w Przychojcu. Jest to impreza folklorystyczna, która odbywa się w Przychojcu na początku lipca. Święto Pieczonego Ziemniaka w Brzózie Królewskiej. Podczas imprezy, która odbywa się na początku września można podziwiać występy zespołów ludowych, degustować potrawy z ziemniaków oraz biesiadować przy ognisku. Jarmark Ekologiczny w Biedaczowie to odbywająca się regularnie impreza promująca zrównoważony styl życia wśród mieszkańców gminy. Łączy tradycję jarmarczną z promocją regionalnych rzemieślników, wytwórców produkujących metodami przyjaznymi dla środowiska, ekologicznych rolników i artystów ludowych. Przegląd Amatorskich Teatrów Wiejskich. Przegląd Dziecięcych Zespołów Tanecznych Fatamorgana. Do najważniejszych ośrodków animujących lokalne życie kulturalne należy Gminny Ośrodek Kultury, a także zlokalizowana na terenie ośrodka sieć bibliotek gminnych. Dużą rolę odgrywa także aktywność społeczna mieszkańców oraz tworzonych przez nich organizacji pozarządowych GMINNY OŚRODEK KULTURY GMINY LEŻAJSK Gminny Ośrodek Kultury Gminy Leżajsku z siedzibą w Giedlarowej powołany została po utworzeniu gminy w 1976 roku. Na przestrzeni lat zakres działania GOK-u zwiększył się o teren 12 miejscowości całej Gminy Leżajsk. Od lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych trwał rozwój sieci filialnej GOK. Dokonywano też adaptacji istniejących budynków (głównie remiz OSP) na potrzeby działalności kulturalno-oświatowej. I tak kolejno na przestrzeni lat powstały filie: w Chałupkach Dębniańskich w 1987 r. w Piskorowicach w 1989 r. Strona15

17 w Wierzawicach w 1991 r. (nowy obiekt), w Biedaczowie w 1993 r., w Dębnie w 2008 r. w Brzózie Królewskiej w 2012 r. Gminne placówki kulturalne zlokalizowane są w siedmiu miejscowościach: Giedlarowa Wierzawice, Piskorowice, Biedaczów, Brzoza Królewska, Dębno i Chałupki Dębniańskie. GOK w Giedlarowej Imprezy organizowane obecnie przez Ośrodek Kultury w Giedlarowej to: Lasowiackie kolędowanie spotkanie kolędniczych zespołów obrzędowych Dzień Seniora w Giedlarowej, w Przychojcu, Hucisku, Maleniskach Powiatowy Przegląd Zespołów Tanecznych Fatamorgana Wojewódzki Konkurs Ludowe obrzędy i zwyczaje" (przy współpracy Wojewódzkiego Domu Kultury w Rzeszowie) Kwietniowe Harce Teatralne Powiatowy Przegląd Teatrzyków Dziecięcych, Ogólnopolskie Prezentacje Tradycyjnych Potraw Wiejskich Włościańskie Jadło", Święto kwitnącej lipy- miodobranie " w Przychojcu, Spotkanie Zespołów Ludowych w Starym Mieście Festyn Folklorystyczny w Maleniskach, Spotkanie Zespołów Ludowych w Hucisku, Dożynki Wiejskie- poświęcenie wieńca w Giedlarowej Dożynki Gminne /co rok w innej miejscowości/ Giedlarowski Jarmark Kulturalny Na Michała" Jesienne Spotkania Teatralne Eliminacje Powiatowe Konkursu Poezji Religijnej w Giedlarowej Wieczór Andrzejkowy Gminny Konkurs na Szopki, Gwiazdy i Rekwizyty Kolędnicze Wieczerza wigilijna dla osób samotnych Opłatek dla członków amatorskich zespołów ludowych W ramach Ośrodka Kultury działają: Zespół Folklorystyczny Folusz grupa obrzędowa i taneczna Młodzieżowa Kapela Ludowa Dziecięca Grupa Rytmiczna Dziecięca Grupa Taneczna Grupa Taneczna Maraton Boogie Dziecięca Grupa Teatralna Huncwoty Szkoła Rysunku i Malarstwa Szkoła Muzyczna DO-RE-MI Grupa wokalna Strona16

18 Pozostałe zespoły działające przy GOK: Zespół Instrumentalno-wokalny Sami swoi z Huciska, Dziecięcy Zespół Taneczny Tramelka ze Starego Miasta Zespół Śpiewaczy Jagoda ze Starego Miasta Zespół Śpiewaczy Kalina z Przychojca Zespół instrumentalno-wokalny Volare band z Malenisk Zespół Instrumentalno-wokalny Sami Swoi z Huciska Filia GOK w Biedaczowie Imprezy cykliczne organizowane przez ośrodek w Biedaczowie: spotkania opłatkowe Dzień Seniora koncert kolęd i pastorałek dyskoteki dla dzieci i młodzieży turniej tenisa stołowego dla dzieci Ferie w Kuchcikowie warsztaty wielkanocne Dzień Kultury Ludowej Koncert Pieśni Maryjnych Bezalkoholowy Festyn Rodzinny Jarmark Folklorystyczny "Na Jagody" warsztaty bożonarodzeniowe Jarmark Rzeczy Różnych Filia GOK w Brzózie Królewskiej Filia w Brzózie Królewskiej została oddana do użytku 12 sierpnia 2012 roku, kiedy to na Gali Orkiestr Dętych" odbyło się uroczyste otwarcie Domu Kultury. W jego budynku znajduje się również filia Gminnej Biblioteki Publicznej. Ośrodek organizuje imprezy cykliczne: Dzień Seniora Dzień Kobiet dyskoteki dla dzieci i młodzieży Dzień Matki Święto Pieczonego Ziemniaka" W ramach działalności Ośrodka Kultury prowadzone są: Zespół śpiewaczo-obrzędowy Brzozoki" Orkiestra Dęta Mażoretki Zespół Tańca Ludowego Zagrodzianie" (dziecięcy i młodzieżowy) Aerobik Kółko teatralne Strona17

19 Zajęcia wokalne Akademia Artystyczna Do Re Mi" Koło Gospodyń Wiejskich Filia GOK w Dębnie Placówka Ośrodka Kultury w Dębnie działa od roku 2003 i jest jedną z najmłodszych w gminie Leżajsk. Mieści się w dawnym budynku Ochotniczej Straży Pożarnej. W kolejnych latach budynek ten częściowo został odremontowany, a w latach 2011 do 2012 została wykonana nowa elewacja budynku oraz ułożona kostka brukowa. W ramach ośrodka działają następujące zespoły: Zespół Śpiewaczy Dębnianie" Dziecięcy zespół wokalno- muzyczny Wisanki" Grupa rękodzieła artystycznego W Ośrodku organizowane są imprezy: Babska Kolęda Dzień Seniora Dzień Matki Dożynki wiejskie Spotkanie Zespołów Ludowych Dzień Papieski Andrzejki Dyskoteki dla dzieci i zabawy dla dorosłych Zajęcia w czasie ferii zimowych i wakacje dla dzieci Warsztaty wielkanocne, bożonarodzeniowe i zajęcia z rękodzieła artystycznego. Ponadto raz w tygodniu odbywają się zajęcia z gry na gitarze, próby Zespołu śpiewaczego oraz spotkania Koła Gospodyń Wiejskich. Filia GOK w Chałupkach Dębniańskich W ramach tego Ośrodka działają: zespół gitarowy "Canta Rhei" Zespół Teatralny "Złota Zorza" Zespół śpiewaczy "Chałupczanie" Koło Gospodyń Wiejskich Kółko plastyczne Grupa Rękodzieła Ludowego. Pod auspicjami ośrodka organizowane są różnego rodzaju warsztaty, pokazy kulinarne, widowiska oraz wieczornice i wieczorki taneczne, a sala widowiskowa wynajmowana jest również na różne okoliczności rodzinne. Ośrodek posiada wiatę taneczną oraz zaplecze Strona18

20 kuchenne z naczyniami i sprzętem gospodarstwa domowego. Ważniejsze imprezy cykliczne w OK w Chałupkach Dębniańskich to: Babska Kolęda Dzień Seniora Dzień Kobiet Ferie dla dzieci Warsztaty wielkanocne Dzień Matki Dzień Dziecka Piknik rodzinny Co tam za miedzą Zielone przedszkole dla dzieci wakacje z Ośrodkiem Kultury Dożynki wiejskie Warsztaty Jesienna kuchnia małej gosposi Wieczornica z okazji Dnia Niepodległości Katarzynki - Wieczór wróżb i kabały Spotkanie z Mikołajem Warsztaty Bożonarodzeniowe Filia GOK w Piskorowicach W lipcu 2013 roku rozpoczęta została przebudowa budynku GOK w Piskorowicach wraz z zagospodarowaniem terenu. Zakres robót obejmował wykonanie robót budowlanych m.in. wymianę stolarki okiennej i drzwiowej, wykonanie izolacji przeciwwilgociowych, stropów i sufitów podwieszanych oraz posadzek, remont instalacji; elektrycznej gazowej, wentylacji mechanicznej i wodno-kanalizacyjnej oraz zagospodarowanie terenu wokół budynku, w tym wykonanie dojazdu, dojść i miejsc parkingowych, placu zabaw oraz ogrodzenia. Prace remontowe zakończono w listopadzie, natomiast uroczyste przekazanie do użytkowania zmodernizowanego Ośrodka Kultury odbyło się 6 lutego W ramach Ośrodka działają: Dziecięca Grupa Teatralna Niezapominajka zespół śpiewaczy Lubinka Szkoła Muzyczna Do-Re-Mi, kółko plastyczne, Grupa Rękodzieła Artystycznego. W Ośrodku odbywają się: wystawy - malarstwa, rysunku oraz rękodzieła; warsztaty, szkolenia i pokazy z różnej dziedziny; zajęcia gimnastyczne. W bibliotece mieszczącej się w ośrodku jest możliwość korzystania z kafejki internetowej. Ośrodek Kultury współpracuje z KGW w Piskorowicach i w Rzuchowie, Ochotniczą Strażą Pożarną, Biblioteką Publiczną, Zespołem Szkół w Piskorowicach oraz Domem Pomocy Społecznej w Mołyniach. Ważniejsze imprezy organizowane obecnie przez Ośrodek Kultury w Piskorowicach to: Dzień Seniora Ferie dla dzieci Strona19

21 Dzień Kobiet warsztaty wielkanocne Dzień Dziecka Wakacje na wesoło dla dzieci i młodzieży Dożynki Wiejskie Jesienna impreza pod nazwą Plony Jesieni Zabawa andrzejkowa Spotkanie z Mikołajem Warsztaty bożonarodzeniowe Spotkanie opłatkowe. Filia GOK w Wierzawicach Otwarcie Ośrodka Kultury w Wierzawicach odbyło się 18 sierpnia 1991 roku, a swoją działalność rozpoczął 15 września 1991 roku. Obecnie Ośrodek Kultury dysponuje salą widowiskową, kuchnią, zapleczem kuchni, zapleczem sceny, pracownią plastyczną, pomieszczeniami instruktorów, pomieszczeniem Koła Gospodyń Wiejskich. W budynku Ośrodka Kultury swoją siedzibę mają organizacje społeczne: Ochotnicza Straż Pożarna, Klub Modelarski, Klub Sportowy LKS San", Koło Gospodyń Wiejskich. Znajduje się tu także Filia Biblioteki Publicznej w Wierzawicach. W latach miał tu siedzibę również Ośrodek Zdrowia. W roku 2009 została wyłożona kostka brukowa i zagospodarowany plac wokół budynku, gdzie posadzone drzewka i krzewy ozdobne. W kolejnych latach odbywała się systematyczne remonty i doposażanie: W 2009 roku wymiana kurtyny na scenie, wykonanie nowych schodów w sali widowiskowej W 2010 roku. założenie klimatyzacji na sali widowiskowej. W 2012 roku zakup mebli do pomieszczeń biurowych szaf, biurek, mebli kuchennych i wyposażenia oraz podłączenie kanalizacji W Ośrodku Kultury działają następujące zespoły artystyczne i koła zainteresowań: Amatorska Grupa Teatralna Zespół śpiewaczy Wierzawianie" Dziecięca grupa teatralna Fantazyjki" Grupa teatralna Kalejdoskop" Dziecięcy zespół Śpiewające jagódki" Kółko plastyczne Koło Gospodyń Wiejskich - przewodnicząca Grupa rzeźby i wypalania na sklejce zajęcia fitness W Ośrodku Kultury odbywają się także imprezy o zasięgu wojewódzkim, powiatowym i lokalnym: Wojewódzki Konkurs Obrzędy i Zwyczaje Strona20

22 Spotkania Teatrów Wiejskich Powiatowy Festiwal Kolęd i Pastorałek Gminny konkurs Palmy i Pisanki Wielkanocne Impreza folklorystyczna "Kapuściany jarmark" Turnieje wsi o zasięgu powiatowym, gminnym Dożynki gminne, dożynki wiejskie Występy teatrzyku "Kalejdoskop" i "Fantazyjki". Organizowane są także imprezy okolicznościowe: Dzień Matki, Dzień Dziecka, Dzień Seniora, wieczór wróżb andrzejkowych, spotkanie ze Świętym Mikołajem; a w okresie wakacyjnym dyskoteki, gry, zabawy dla dzieci, wycieczki rowerowe. Dużym zainteresowaniem cieszą się także zajęcia kulinarne dla dzieci oraz warsztaty artystyczne GMINNA BIBLIOTEKA PUBLICZNA Gminne placówki kulturalne zlokalizowane są w siedmiu miejscowościach: Giedlarowa Wierzawice, Piskorowice, Biedaczów, Brzóza Królewska, Dębno i Chałupki Dębniańskie. Tabela 5: Placówki biblioteczne w Gminie Leżajsk w latach (oprac. wł. na podstawie danych UG) Dane: j.m. Lata Biblioteki i filie obiekt Pracownicy bibliotek osoba księgozbiór wolumin czytelnicy w ciągu roku wypożyczenia księgozbioru na zewnątrz osoba wolumin Statystyki czytelnictwa w gminie Leżajsk pokazują, że stosunkowo niewielki odsetek osób wykazuje zainteresowanie czytelnicze, gdyż wskaźnik zarejestrowanych czytelników wynosi około 13% ogółu liczby mieszkańców. Co więcej, w omawianym okresie lat liczba czytelników biblioteki systematycznie zmniejszała się łącznie aż o 462 osoby, czyli o 15,1%. Strona21

23 Rysunek 9: Liczba czytelników w placówkach bibliotecznych w Gminie Leżajsk w latach (oprac. wł. na podstawie danych UG) W odniesieniu do liczby woluminów wchodzących w skład księgozbioru oraz liczby wypożyczeń również zaobserwowane zostały tendencje spadkowe, co ilustruje kolejna grafika. Pokazuje ona, że pomimo dużej liczby woluminów (nieznaczny spadek z do w latach ) liczba wypożyczeń była daleko mniejsza i spadała w większym tempie (z do , czyli o 19,91%. Rysunek 10: Liczba woluminów oraz wypożyczeń w placówkach bibliotecznych w Gminie Leżajsk w latach (oprac. wł. na podstawie danych UG) księgozbiór wypożyczenia księgozbioru na zewnątrz Strona22

24 Wskaźniki odnoszące się do czytelnictwa są istotnym miernikiem zaangażowania mieszkańców w korzystanie z dóbr kultury, świadczą również o jakości życia w obszarze aktywności społeczno-kulturalnej. Niewątpliwie spadek czytelnictwa świadczy o istnieniu niepokojących tendencji w zakresie sposobu korzystanie z oferty kulturalnej gminy GMINNY OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ Zadania w zakresie pomocy społecznej realizowane są przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. GOPS został utworzony 12 marca 1990 roku na mocy Uchwały Nr XI/40/90 Gminnej Rady Narodowej w Leżajsku z dnia 28 lutego 1990 roku i zarządzenia Naczelnika Gminy Leżajsk z dnia 9 marca 1990 roku. Powołany Ośrodek przejął zadania realizowane do tego czasu przez Działy Służb Społecznych Zespołu Opieki Zdrowotnej i zadania Urzędu Gminy realizowane przez stanowisko pracy d/s zdrowia i opieki społecznej. Siedzibą ośrodka jest Urząd Gminy Leżajsk zlokalizowany przy ul. Łukasza Opalińskiego 2 w Leżajsku. Ośrodek jest jednostką organizacyjną gminy powołaną do realizacji zadań własnych, własnych obowiązkowych i zleconych z zakresu pomocy społecznej, dodatków mieszkaniowych, z zakresu ustawy o świadczeniach rodzinnych i ustawy o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej. Terenem działania GOPS jest gmina Leżajsk. Ośrodek realizuje zadania zlecone i zadania własne Gminy w zakresie pomocy społecznej. Celem Ośrodka jest wspieranie osób i rodzin w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwienie im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka. Pomoc społeczna powinna w miarę możliwości doprowadzić do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem. Zadania statutowe Ośrodka w szczególności obejmują: przyznawanie i wypłacanie przewidzianych ustawą świadczeń pracę socjalną prowadzenie i rozwój niezbędnej infrastruktury socjalnej analizę i ocenę zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej obejmuje swym zasięgiem 12 sołectw, podzielonych na siedem rejonów opiekuńczych : rejon opiekuńczy Giedlarowa rejon opiekuńczy Wierzawice rejon opiekuńczy Brzóza Królewska rejon opiekuńczy Stare Miasto, Przychojec rejon opiekuńczy Gwizdów Biedaczów, Maleniska rejon opiekuńczy Hucisko, Chałupki Dębniańskie, Rzuchów rejon opiekuńczy Dębno, Piskorowice Ośrodek koordynuje realizację miejskiej strategii integracji i rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grupy szczególnego ryzyka. Ośrodek współdziała z Strona23

25 organizacjami pozarządowymi, osobami prawnymi i jednostkami prowadzącymi działalność na terenie gminy. Obecnie GOPS w Leżajsku zatrudnia 16 osób: Kierownik, Główny księgowy, Pracownicy Działu Pomocy Środowiskowej w liczbie 11 osób, Pracownicy Referatu ds. świadczeń rodzinnych i funduszu alimentacyjnego 3 osoby. Do ważniejszych zadań ośrodka w zakresie pomocy społecznej należy wspieranie osób i rodzin w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwienie im życia w godziwych warunkach. Odbywa się ono poprzez podejmowanie szeregu działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem, w jakim funkcjonują. Rodzaj, forma i rozmiar świadczonej przez GOPS pomocy zależy od zgłaszanych potrzeb, okoliczności uzasadniających udzielenia pomocy i możliwości ośrodka. Pomoc jaką ośrodek otacza podopiecznych to przede wszystkim: pomoc finansowa (w zależności od sytuacji: zasiłek celowy, okresowy, stały, celowy specjalny), pomoc rzeczowa - obiady dla dzieci i młodzieży szkolnej, pomoc w dotarciu do różnego rodzaju usług specjalistycznych, jak np. prawnik, lekarz, psychoterapeuta itp. poradnictwo socjalne, które obejmuje m.in. poinformowanie podopiecznego o konsekwencjach podejmowanych przez niego działań lub ich braku; motywowanie do podjęcia i kontunuowania stosownych działań oraz wspierać w sytuacjach kryzysu i załamań, działanie interwencyjne w sytuacji kiedy podopieczny stanowi sam dla siebie zagrożenie lub gdy to zagrożenie istnieje ze strony innych ludzi (mowa tu w szczególności o zagrożeniu: materialnym, prawnym, zależności fizycznej i psychicznej), od początku roku 2014 są to także wypłaty dodatków energetycznych oraz obsługa karty dużej rodziny. Pracownicy ośrodka w szczególności zajmują się pomocą osobom lub rodzinom, w odniesieniu do których stwierdzono poniższe problemy: ubóstwo, bezdomność, bezrobocie (dotyczące osób długotrwale chorych lub po 50 roku życia pozostających bez pracy), niepełnosprawność orzeczona przez ZUS lub Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności, długotrwała lub ciężka choroba, potrzeba ochrony macierzyństwa lub wielodzietność, bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych, Strona24

26 brak umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo wychowawcze, trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy, trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, alkoholizm lub narkomania, zdarzenie losowe (np. pożar mieszkania) lub sytuacja kryzysowa. Głównymi powodami udzielania wsparcia mieszkańcom Gminy Leżajsk wg danych GOPS za rok 2013 były: ubóstwo w 453 rodzinach liczących osób, bezrobocie 401 rodzinach liczących osób, długotrwała lub ciężka choroba w 319 rodzinach liczących 1192 osoby, niepełnosprawność w 173 rodzinach liczących 610 osób, bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego w 124 rodzinach liczących 589 osób, alkoholizm w 59 rodzinach liczących 209 osób, potrzeba ochrony macierzyństwa w 155 rodzinach, Jak pokazują dane GUS, odsetek osób korzystających w gminie Leżajsk ze środowiskowej pomocy społecznej na przestrzeni lat nieznacznie się podnosi, a w latach był wyższy niż dla powiatu oraz województwa. Oznacza to, że pomoc osobom potrzebującym staje się coraz większym wyzwaniem dla władz gminy. Rysunek 11: Udział osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w Gminie Leżajsk, Powiecie Leżajskim i województwie podkarpackim w ogólnej liczbie ludności (źródło: Portrety gmin 2014, GUS) Jednak w liczbach bezwzględnych wydatki na różnego rodzaju świadczenia społeczne w gminie Leżajsk spadały w następujących kategoriach: Wydatki na zasiłki rodzinne spadły o 6,32 % z 2.765,5 tys. zł w roku 2008 do 2.590,6 tys. zł w roku 2014, a liczba świadczeń spadła z do (spadek o 42,6%) Strona25

27 Wydatki na dodatki do zasiłków rodzinnych spadły o 46,6 % z 2.634,5 tys. zł w roku 2008 do 1.405,5 tys. zł w roku 2014, a liczba świadczeń spadła z do (spadek o 45%) Nie jest to jednak zjawisko związane ze wzrostem zamożności mieszkańców, a wynika głównie ze zmiany zasad naliczania określonych świadczeń. Mniejsza kwota wypłat i mniejsza liczba świadczeń świadczyć mogą, że w efekcie większy niż w latach minionych odsetek mieszkańców nie korzysta już z dobrodziejstwa pomocy społecznej w tym zakresie. Tendencje w tym zakresie ilustrują poniższe wykresy (rys. 12 i rys. 13). Rysunek 12: Kwoty zasiłków rodzinnych i dodatków do zasiłków rodzinnych w Gminie Leżajsk w latach (oprac. wł. na podstawie danych GOPS) zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 złzł , Zasiłki rodzinne Dodatki do zasiłków rodzinnych Rysunek 13: Liczba świadczeń z tytułu zasiłków rodzinnych i dodatków do zasiłków rodzinnych w Gminie Leżajsk w latach (oprac. wł. na podstawie danych GOPS) Zasiłki rodzinne Dodatki do zasiłków rodzinnych Strona26

28 Wzrosły natomiast wydatki w innych kategoriach, np.: wydatki poniesione na realizację zasiłków pielęgnacyjnych (o 12%) z 812,5 tys. zł w roku 2008 do 910,0 tys. zł w roku 2014, a liczba świadczeń wzrosła też o 12% z do Wydatki na świadczenia pielęgnacyjne wzrosły aż o 271,6%, z kwoty 172,1 tys. zł w roku 2008 do 639,2 tys. zł w roku 2014, a liczba ich beneficjentów powiększyła się z 412 do 865 osób, czyli o 110%. Rysunek 14: Kwoty zasiłków i świadczeń pielęgnacyjnych w Gminie Leżajsk latach (oprac. wł. na podstawie danych GOPS) zł ,00 zł ,00 zł zł zł zł zł zł zł zł ,00 zł ,00 zł , zł zł zł zł ,00 zł , zł zł ,00 zł , zł zł , zł zł zł Zasiłki pielęgnacyjne Świadczenia pielęgnacyjne Wysokość nakładów na opiekę społeczną jest zjawiskiem niepokojącym, szczególnie w kontekście danych z rynku pracy omówionych w części 4.3. Bezrobocie i rynek pracy. Według danych GOPS około 7% ogółu mieszkańców gminy korzysta z pomocy społecznej świadczonej przez ośrodek. Finansowanie pomocy społecznej odbywa się ze środków: budżetu gminy z przeznaczeniem na finansowanie zadań własnych, dotacji celowych budżetu centralnego z przeznaczeniem na realizację zadań zleconych gminie Leżajsk z zakresu pomocy społecznej. Dodać należy, że oprócz świadczeń pieniężnych pomoc ma postać świadczeń niepieniężnych, a także bezpłatnego poradnictwa. Należy domniemywać, że w kolejnych latach wydatki na różne formy pomocy społecznej będą w dalszym ciągu istotnym obciążeniem budżetu samorządu. Po stronie beneficjentów opieki społecznej znajduje się stale liczna grupa osób, dla których świadczenia społeczne są głównym lub jedynym źródłem dochodu. Przeciwdziałanie trwałemu wykluczeniu społecznemu i zawodowemu takich osób będzie jednym z zadań gminy w nadchodzącym okresie. W perspektywie kolejnych lat warto objąć szczególnie zagrożone grupy pomocą w postaci szkoleń, mających na celu ułatwienie w zdobyciu kwalifikacji do podjęcia pracy lub przekwalifikowania, samozatrudnienia, bądź uczestnictwa w ośrodkach wsparcia, świetlicach środowiskowych i domach samopomocy. Stosowne rozwiązania przewidziane są w dokumencie strategicznym gminy, jakim jest Strategia Integracji i Rozwiązywania Strona27

29 Problemów Społecznych Gminy Leżajsk na lata Poniższe zestawienia pokazują w sposób szczegółowy rodzaj świadczeń z zakresu pomocy społecznej wypłacanych przez GOPS, ich liczbę oraz wartość w perspektywie lat Strona28

30 Tabela 6: Wydatki na świadczenia opiekuńcze oraz liczbę świadczeń wypłaconych w latach (oprac. wł. na podstawie danych GOPS) Lp Lata: Wyszczególnienie Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń 1. Zasiłki pielęgnacyjne Świadczenia pielęgnacyjne Razem Tabela 7: Łączne wydatki poniesione na realizację świadczeń rodzinnych w latach (oprac. wł. na podstawie danych GOPS) Lp Lata: Wyszczególnienie Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świad czeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń 1. Zasiłki pielęgnacyjne 2. Świadczenia pielęgnacyjne 3. Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka Razem

31 Tabela 8: Wydatki na zasiłki rodzinne wraz z dodatkami oraz liczbę świadczeń wypłaconych w latach (oprac. wł. na podstawie danych GOPS) Lata: LP. Wyszczególnienie Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń 1. Zasiłki rodzinne Dodatki do zasiłków rodzinnych, w tym z tytułu: Urodzenia dziecka Opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego Samotnego wychowywania dziecka Kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego Kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego do 5 r. ż Kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego powyżej 5 r. ż Rozpoczęcia roku szkolnego Podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania Na pokrycie wydatków związanych z zamieszkaniem w miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły Na pokrycie wydatków związanych z dojazdem do miejscowości, w której znajduje się szkoła Wychowywanie dziecka w rodzinie wielodzietnej Razem Strona30

32 Tabela 9: Wydatki na zasiłki rodzinne wraz z dodatkami oraz liczbę świadczeń wypłaconych w latach (oprac. wł. na podstawie danych GOPS) LP. Lata: Wyszczególnienie Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń 1. Zasiłki rodzinne Dodatki do zasiłków rodzinnych, w tym z tytułu: Urodzenia dziecka Opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego Samotnego wychowywania dziecka 2.4. Kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego Kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego do 5 r. ż Kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego powyżej 5 r. ż Rozpoczęcia roku szkolnego Podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania Na pokrycie wydatków związanych z zamieszkaniem w miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły Na pokrycie wydatków związanych z dojazdem do miejscowości, w której znajduje się szkoła Wychowywanie dziecka w rodzinie wielodzietnej Razem Strona31

33 Na terenie gminy działają dwa Domy Pomocy Społecznej w Piskorowicach Mołyniach i Brzózie Królewskiej. Dostęp do usług w zakresie opieki społecznej świadczonej przez placówki stacjonarnej pomocy społecznej w latach ilustruje poniższa tabela. Tabela 10: Dostęp do usług placówek stacjonarnej pomocy społecznej w Gminie Leżajsk w latach (oprac. wł. na podst. GUS) Gmina Leżajsk placówki (z filiami) j.m. Obiekt Lata domy pomocy społecznej Obiekt miejsca (łącznie z filiami) Miejsce mieszkańcy (łącznie z filiami) Osoba W obecnej sytuacji liczba placówek i miejsc w stacjonarnych placówkach opieki społecznej jest adekwatna do potrzeb. Jednakże w świetle spodziewanych zmian demograficznych liczba osób wymagających pomocy może się w kolejnych latach zwiększać OPIEKA ZDROWOTNA Na terenie gminy Leżajsk brak jest publicznych placówek opieki zdrowotnej, działają przychodnie niepubliczne ośrodki zdrowia, zapewniające mieszkańcom dostęp do podstawowej opieki medycznej. Łączna liczba udzielonych porad wyniosła w roku Ośrodki zdrowia zlokalizowane są w następujących miejscowościach gminy: Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Medycyna Rodzinna - Giedlarowa, z Punktem Lekarskim w Biedaczowie, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Ośrodek Zdrowia Brzóza Królewska, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Medyk w Wierzawicach, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Medyk w Piskorowicach. Z kolei na terenie pobliskiego miasta Leżajsk działa Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej przy ul. Leśnej 22, którego organem założycielskim dla SP ZOZ jest Powiat Leżajski. W strukturach placówki funkcjonują: Szpital pw. Matki Bożej Pocieszenia, Przychodnia Specjalistyczna, Zakład Opiekuńczo-Leczniczy, Centrum Rehabilitacji Leczniczej, Centralne Laboratorium, Zakład Diagnostyki Obrazowej,

34 Poradnia Medycyny Pracy, Pracownia Cytologiczna, Gabinet Lekarza POZ. Szpital dysponuje bazą 415 łóżek na 14 oddziałach szpitalnych oraz 23 miejscami dla noworodków w Oddziale Neonatologicznym. W swojej strukturze posiada również 64-łóżkowy Zakład Opiekuńczo-Leczniczy. Pacjenci mogą korzystać z następujących pracowni diagnostycznych: RTG, tomografii komputerowej, mammografii, USG, EKG, endoskopii, badań serca, echokardiografii, elektroencefalografii. Oprócz leczenia szpitalnego do dyspozycji pacjentów pozostają poradnie specjalistyczne, gdzie udzielane są porady przez lekarzy specjalistów oraz Centrum Rehabilitacji Leczniczej. W Centralnym Laboratorium wykonywane są całodobowe badania laboratoryjne i bakteriologiczne. W Poradni Medycyny Pracy prowadzone są badania profilaktyczne pracowników w oparciu o podpisane umowy oraz badania indywidualne. W Pracowni Cytologicznej realizowany jest program profilaktyki raka szyjki macicy. Według danych GUS liczba mieszkańców przypadająca na przychodnię wynosi 3.355, co jest dosyć duża liczbą. W ankietach publicznych mieszkańcy wyrażali większe oczekiwania w dziedzinie dostępności do usług z zakresu ochrony zdrowia zarówno podstawowej, jak i opieki specjalistycznej, której zapewnienie wprawdzie nie leży w gestii samorządu gminy, ale istnieje na nią większe zapotrzebowanie (patrz wyniki ankiety publicznej w części II rozdziale 1 Analiza problemów ). Stan dostępu do usług zdrowotnych w latach ilustruje poniższa tabela. Tabela 11: Dostęp do usług medycznych w gminie Leżajsk w latach (oprac. wł. na podst. GUS) Gmina Leżajsk j.m. Przychodnie ogółem Obiekt publiczne Obiekt niepubliczne Obiekt Praktyki lekarskie Na terenie wsi -- Lata Podstawowa opieka zdrowotna - porady Apteki ogólnodostępne Obiekt Na terenie gminy są ponadto prowadzone działania w zakresie promowania zdrowego stylu życia oraz profilaktycznych szczepień (np. w ramach prowadzonego w latach 2014 i 2015 Gminnego Programu Profilaktyki Zakażenia Wirusem Brodawczaka Ludzkiego HPV ). Wskazane jest jednak wzbogacenie oferty w zakresie dostępu do usług medycznych, Strona33

35 w szczególności w zakresie usług rehabilitacyjnych, czy rozszerzonej formuły badań profilaktycznych (np. w ramach białej niedzieli, czy programów współorganizowanych przez gminę i inne podmioty) EDUKACJA Na terenie gminy funkcjonuje dziesięć placówek edukacyjnych, dla których organem prowadzącym jest gmina, do których łącznie w roku szkolnym 2014/15 uczęszczało uczniów. Wśród nich znajdują się: Zespoły szkół mieszczące przedszkole, szkołę podstawową i gimnazjum: o Zespół Szkół w Brzózie Królewskiej o Zespół Szkół w Giedlarowej o Zespół Szkół w Wierzawicach Zespoły szkół mieszczące oddziały przedszkolne, szkołę podstawową i gimnazjum: o Zespół Szkół w Piskorowicach o Zespół Szkół w Starym Mieście, Zespół szkół mieszczący przedszkole i szkołę podstawową, o Zespół Szkół w Dębnie Szkoły podstawowe wraz z oddziałami przedszkolnymi: o Szkoła podstawowa w Hucisku o Szkoła podstawowa w Przychojcu o Szkoła podstawowa w Biedaczowie o Szkoła podstawowa w Chałupkach Dębniańskich Ponadto działa jedna placówka niepubliczna tj. niepubliczne gimnazjum w Dębnie, prowadzone przez Stowarzyszenie rozwoju wsi Dębno. W roku 2014/15 kształciło się w nim 89 uczniów. Sumarycznie liczba uczniów uczęszczających do szkół i placówek przedszkolnych w gminie potwierdza niekorzystne tendencje demograficzne zachodzące w ostatnich latach i również się zmniejsza, co pokazuje poniżej zamieszczona tabela. Nie jest to jednak rozkład równomierny, gdyż w przypadku niektórych placówek liczba uczniów wykazuje tendencje rosnące (np. Zespół Szkół w Brzózie Królewskiej) lub też utrzymuje się na zbliżonym poziomie na przestrzeni lat. Najbardziej niekorzystne zjawiska zaobserwować można na przykładzie Szkoły Podstawowej w Przychojcu. Problem w szkole podstawowej w Przychojcu, gdzie stale maleje liczba uczniów (w roku szkolnym 2015/2016 zapisanych jest 42 uczniów wraz z oddziałem przedszkolnym; przy 9,67 etatach nauczycielskich), co rodzi problem z utrzymaniem placówki. Oprócz mniejszej liczby urodzeń wpływ na to zjawisko ma także posyłanie dzieci do szkół poza rejonem (zarówno w przypadku szkół podstawowych, jak i gimnazjalnych). Wyzwaniem w tym zakresie będzie z pewnością podnoszenie jakości oferty edukacyjnej placówek gminnych i w efekcie zatrzymywanie uczniów z rejonu. Strona34

36 Tabela 12: Liczba uczniów w publicznych szkołach i przedszkolach Gminy Leżajsk w latach (oprac. wł. na podstawie danych UG) L.p. Nazwa szkoły Liczba dzieci Rok szkolny 2008/ / / / / / /2015 Przedszkole Zespół Szkół w Brzózie Królewskiej Szkoła Podstawowa Gimnazjum Przedszkole Zespół Szkół w Giedlarowej Szkoła Podstawowa Gimnazjum Zespół Szkół w Wierzawicach Przedszkole Szkoła Podstawowa Gimnazjum Zespół Szkół w Piskorowicach Oddział przedszkolny Szkoła Podstawowa Gimnazjum Zespół Szkół w Dębnie Przedszkole Szkoła Podstawowa Zespół Szkół w Starym Mieście Oddział przedszkolny

37 Szkoła Podstawowa Gimnazjum Szkoła Podstawowa w Hucisku 8. Szkoła Podstawowa w Przychojcu 9. Szkoła Podstawowa w Biedaczowie Oddział przedszkolny Szkoła Podstawowa Oddział przedszkolny Szkoła Podstawowa Oddział przedszkolny Szkoła Podstawowa Szkoła Podstawowa w Chałupkach Dębniańskich Razem RAZEM Oddział przedszkolny Szkoła Podstawowa Przedszkole i oddział przedszkolny Szkoła Podstawowa Gimnazjum Strona36

38 Rysunek 15: Zmiany w liczbie uczniów w publicznych placówkach szkolnych Gminy Leżajsk w latach (oprac. wł. na podstawie danych UG) / / / / / / /2015 Zespół Szkół w Brzózie Krolewskiej razem Zespół Szkół w Wierzawicach razem Zespół Szkół w Dębnie razem Szkoła Podstawowa w Hucisku razem Szkoła Podstawowa w Biedaczowie razem Zespół Szkół w Giedlarowej razem Zespół Szkół w Piskorowicach razem Zespół Szkół w Starym Mieście razem Szkoła Podstawowa w Przychojcu razem Szkoła Podstawowa w Chałupkach Dębniańskich razem Strona37

39 W okresie ostatnich pięciu lat łączna liczba dzieci i młodzieży korzystająca z placówek szkolnych i przedszkolnych gminy zmniejszyła się o 174, co oznacza spadek o 6,5%. Rysunek 16: Zmiana liczby uczniów w publicznych placówkach edukacyjnych w podziale na szczeble edukacji w gminie Leżajsk w latach (oprac. wł. na podst. danych UG) / / / / / / /2015 Przedszkola Szkoły Podstawowe Gimnazja Razem Ilustracją niekorzystnych trendów jest powyższy wykres, obrazujący spadek liczby uczniów łącznie i w rozbiciu na poszczególne placówki. Pomimo tego nakłady na edukację generują największe wydatki w corocznych budżetach gminy. Poniżej znajduje się szczegółowe zestawienie wydatków oświatowych w gminie w podziale na ich przeznaczenie, a także wskazanie źródeł finansowania w postaci subwencji oświatowej, czy środków unijnych. Zestawienie to potwierdza opisane wyżej nakłady ponoszone na różne formy wsparcia oświaty w ostatnich latach. Zwraca jednak uwagę fakt (dotyczący zresztą niemal wszystkich gmin w Polsce) tak dużego uzależnienia finansowania oświaty od subwencji z budżetu państwa. W tym kontekście czynnikiem zewnętrznym na jaki gmina nie ma wpływu może być pogorszenie się stanu finansów kraju i w konsekwencji zmniejszenie subwencji oświatowej i obcięcie części wydatków oświatowych. Element ten został ujęty w dalszej części opracowania, w analizie SWOT.

40 Tabela 13: Wydatki na szkolnictwo w Gminie Leżajsk w latach w złotych (oprac. wł. na podstawie danych UG) L.p. Rozdział Szkoły Podstawowe 2. Oddziały przedszkolne 3. Przedszkola 4. Gimnazja 5. Dowożenie uczniów do szkół 6. Zespoły ekonomiczno-administracyjne 7. Dokształcanie i doskonalenie nauczycieli 8. Stołówki szkolne 9. Pozostała działalność 10. Świetlice szkolne 11. Pomoc materialna , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,52 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0, , , , , , , , , , , , , , , ,31 420, ,00 700, , , , ,13 0,00 0, , , , , , , , , , , ,74 Razem , , , , , , ,73 Subwencja , , , , , , ,00 Dofinansowanie , , , , , , ,73

41 Nakłady na oświatę, w szczegółowy sposób przedstawione w powyższej tabeli nr 13, w sposób wizualny ilustruje wykres zamieszczony poniżej. Rysunek 17: Wielkość nakładów oświatowych w gminie Leżajsk w latach w podziale na szczeble edukacji (oprac. wł. na podst. danych z UG) , , , , , , ,00 0, Szkoły Podstawowe Oddziały przedszkolne Przedszkola Gimnazja Wydatki na inne cele, nie związane bezpośrednio z utrzymaniem szkół obrazuje poniższy wykres. Wynika z niego, że największy udział mają wydatki na pomoc materialną dla uczniów, co wskazuje na rosnący obszar ubóstwa; a także na stołówki i świetlice szkolne , , , , , , ,00 Rysunek 18: Inne wydatki oświatowe nieinwestycyjne w gminie Leżajsk w latach (oprac. wł. na podst. danych z UG) 0, Dowożenie uczniów do szkół Dokształcanie i doskonalenie nauczycieli Pozsotała działalność Pomoc materialna Zespoły ekonomiczno administracyjne Stołówki szkolne Świetlice szkolne

42 Rysunek 19: Wydatki oświatowe gminy Leżajsk oraz subwencja oświatowa i dofinansowanie w latach (oprac. wł. na podst. danych z UG) , , , , , ,00 0, Razem Subwencja Dofinansowanie Z przedstawionych zestawień wynika, że nakłady na oświatę stanowią najbardziej znaczący udział w wydatkach budżetu gminy, przy czym sama wysokość wydatków bieżących wynosi ponad 24 miliony złotych w skali roku. Efektywne wykorzystanie tych środków, tj. sprawienie, by gminny system edukacyjny dawał jak najlepsze wyniki w postaci wysokiego poziomu kształcenia i zapewnienia uczniom dobrego startu na rynku edukacyjnym i w przyszłości zawodowym jest kluczowym wyzwaniem na kolejne lata AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA MIESZKAŃCÓW Gmina Leżajsk na przestrzeni ostatnich lat realizowała liczne projekty aktywizujące i animujące lokalną aktywność społeczną. Wśród nich były m.in. Program Aktywności Samorządowej PAS realizowany w latach oraz Nowoczesne standardy współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi realizowany w latach Ich efektem było wypracowanie nowych modeli współpracy gminy z mieszkańcami i organizacjami pozarządowymi, powstanie nowych procedur ułatwiających podejmowanie współpracy oraz ocenę jakości działań samorządu, a wreszcie szereg wspólnych inicjatyw zrealizowanych na niwie aktywności społecznej. Rozwijanie współpracy z sektorem NGO może przynieść mieszkańcom gminy korzyści w postaci lepszej diagnozy lokalnych potrzeb, podniesienia jakości świadczonych usług publicznych poprzez realizację części z nich w różnych formułach partnerstwa, czy też wzmocnienie poczucia odpowiedzialności za dobro wspólne u mieszkańców i zwiększenie ich aktywności na niwie społecznej. Organizacje pozarządowe Na terenie gminy Leżajsk działa szereg organizacji pozarządowych oraz związków, realizujących swoje zadania w wielu obszarach tematycznych. Do najaktywniejszych należą: Strona41

43 Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Dębno Stowarzyszenie Rozwoju Giedlarowej Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Brzóza Królewska Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Wierzawice Stowarzyszenie Rozwoju i Pomocy Wsi Stare Miasto Stowarzyszenie Miłośników Folkloru Wsi Leżajskiej Stowarzyszenie Nie Dzieli Nas Nic Gminny Szkolny Związek Sportowy Klub Sportowy Victoria Ludowy Klub Sportowy Orzeł Uczniowski Ludowy Klub Sportowy Maraton Klub Sportowy Sokół Modelarski Klub Sportowy Wierzawice Ludowy Klub Sportowy San Wierzawice Ludowy Klub Sportowy Staromieszczanka Klub Jeździecki Equistro Wierzawice Ludowy Klub Sportowy Jutrzenka Dębno Klub Kolarski Azalia Brzóza Królewska Ludowy Klub Sportowy Atlantic Chałupki Dębniańskie Ludowy Klub Sportowy Jodła Przychojec Ludowy Klub Sportowy Azalia Brzóza Królewska Ludowy Klub Sportowy Barka Maleniska Uczniowski Klub Sportowy Lotnik w Wierzawicach Międzyszkolny Ludowy Klub Sportowy Gminy Leżajsk w Dębnie Parafia w Chałupkach Dębniańskich Parafia w Giedlarowej Współpraca gminy z organizacjami pozarządowymi opiera się na rocznych programach współpracy, a także na dokumencie wieloletnim w postaci Wieloletniego programu Współpracy Gminy Leżajsk z Organizacjami Pozarządowymi na lata Celem głównym programu współpracy z organizacjami pozarządowymi na 2014 rok było efektywne wykorzystanie społecznej aktywności w zaspokajaniu zbiorowych potrzeb mieszkańców Gminy Leżajsk oraz kształtowanie demokratycznego ładu społecznego. Cel ten był realizowany w szczególności poprzez cele szczegółowe: określenie kierunków realizacji zadań publicznych, zapewnienie udziału organizacji pozarządowych w realizacji zadań publicznych, wykorzystanie potencjału i możliwości organizacji pozarządowych, zwiększenie ilości świadczonych usług publicznych oraz podniesienie ich standardu, obniżenie kosztów realizacji zadań publicznych poprzez wykorzystanie bezpłatnej pracy wolontariuszy. Gmina organizuje także coroczne konkursy dla sektora NGO. W zakresie opieki społecznej w roku 2014 organizacjom pozarządowym powierzone zostało prowadzenie świetlicy Strona42

44 środowiskowej w miejscowości Giedlarowa dla dzieci i młodzieży z terenu Gminy Leżajsk w Ośrodku Fundacji Nazaret Giedlarowa 926. Z kolei w ramach otwartego konkursu ofert na realizację zadania publicznego w zakresie przeciwdziałania uzależnieniom i patologiom społecznym w roku 2015 organizacje pozarządowe otrzymały łączne dofinansowanie w kwocie złotych z przeznaczeniem na poniższe projekty: Tabela 14: Zestawienie projektów zgłoszonych przez organizacje pozarządowe, które otrzymały dofinansowanie na realizację zadania publicznego w zakresie przeciwdziałania uzależnieniom i patologiom społecznym w roku 2015 (oprac. wł. na podstawie BIP UG Leżajsk) Lp. Zagadnienie Podmiot Kwota 1. Organizowanie cyklicznych imprez i wspieranie inicjatyw promujących zdrowy styl życia, wolny od uzależnień, w tym imprez kulturalnych i sportowych na terenie sołectwa Stare Miasto 2. Organizowanie i wspieranie inicjatyw promujących zdrowy styl życia, wolny od uzależnień, w tym imprez sportowych na terenie sołectwa Stare Miasto 3. Zagospodarowanie wolnego czasu dla dzieci i młodzieży z elementami profilaktyki oraz integracja rodzin z Chałupek Dębniańskich w roku Organizacja czasu wolnego dzieci i młodzieży poprzez udział w zajęciach z: profilaktyki, bezpieczeństwa, grafiki komputerowej, tanecznych, szachowych, treningach i rozgrywkach piłki nożnej, tenisa stołowego 5. Organizacja czasu wolnego dzieci i młodzieży poprzez udział w treningach i rozgrywkach piłki nożnej 6. Znajdź rozwiązanie Nie pij. Trzeźwa Młodość = Jasna Przyszłość 7. Sport i rekreacja dla dzieci i młodzieży z Parafii Gwizdów w okresie letnim Organizacja czasu wolnego dzieci i młodzieży poprzez udział w rozgrywkach piłki nożnej 9. Rozwijanie zainteresowań sztukami walki i aktywnym stylem życia poprzez uprawianie karate, boksu i innych dyscyplin 10. Rozwijanie zainteresowań sztukami walki i aktywnym stylem życia poprzez uprawianie karate, boksu i innych dyscyplin Stowarzyszenie Rozwoju i Pomocy Wsi Stare Miasto Ochotnicza Straż Pożarna w Starym Mieście Parafia Rzymsko-Katolicka w Chałupkach Dębniańskich pw. Św. Andrzeja Apostoła Uczniowski Klub Sportowy Tempo przy Zespole Szkół w Starym Mieście Klub Sportowy Victoria Giedlarowa Parafia pw. Dobrego Pasterza w Przychojcu- Łukowej Parafia Matki Bożej Pocieszenia Wiernych w Gwizdowie Ludowy Klub Sportowy Azalia w Brzózie Królewskiej Centrum Sztuk Walki i Sportu w Leżajsku Uczniowski Ludowy Klub Sportowy Maraton Giedlarowa 11. Pierwsze kroki od marzenia do mistrzostwa Międzyszkolny Ludowy c.d. Klub Sportowy Gminy Leżajsk 12. Maluj, gotuj, podróżuj, baw się Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Wierzawice dofinansowania Strona43

45 13. Organizacja zajęć oraz zakup sprzętu muzycznego dla dzieci i młodzieży z Giedlarowej w roku 2015 Parafia pw. Św. Michała Archanioła w Giedlarowej 14. Jak można zdrowo żyć bez używek i nałogu Parafia Rzymsko-Katolicka pw. Narodzenia Świętego Jana Chrzciciela Brzóza Królewska 15. Niezbędnik młodego człowieka Parafia pod wezwaniem Zwiastowania NMP w Leżajsku 16. Akademia dzieci II Spółdzielnia Socjalna Bajkolandia 17. Przyłącz się do nas razem damy radę c.d.n Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Dębno 18. Zagospodarowanie wolnego czasu dla dzieci i młodzieży 19. Zagospodarowanie czasu wolnego dzieci i młodzieży szkolnej w formie zajęć technicznych Parafia Rzymskokatolicka pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Wierzawicach Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Brzóza Królewska 20. Zdrowo i Sportowo Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Chałupki Dębniańskie Grodzisko Nowe Ponadto szereg zadań zlecanych jest organizacjom pozarządowym w trybie pozakonkursowym. W efekcie można mówić o wypracowaniu modelu trwałej współpracy międzysektorowej i dobrych standardach oraz praktykach samorządu w tym zakresie. Niewątpliwie jednak wzmocnienie potencjału strony pozarządowej byłoby kolejnym krokiem w budowaniu wyższej jakości usług, gdyż pomimo stosunkowo licznych organizacji, problemem większości z nich jest niski potencjał organizacyjny i finansowy. W efekcie ograniczone są ich możliwości w zakresie realizacji własnych celów statutowych. Wzmocnienie sektora NGO przyczyniłoby się do podniesienia poziomu partycypacji społecznej na terenie gminy, przez co uległaby poprawie sfera zarządzania, np. dzięki diagnozie lokalnych wyzwań w formule partycypacji. Lokalna Grupa Działania Gmina Leżajsk jest także członkiem Lokalnej Grupy Działania Stowarzyszenia Region Sanu i Trzebośnicy, która powstała pod koniec 2008 roku z inicjatywy władz samorządowych Gminy Leżajsk oraz Miasta i Gminy Nowa Sarzyna. Od czerwca 2015 roku członkiem LGD jest również Miasto Leżajsk. W procesie tworzenia Lokalnej Grupy Działania udział brali przedstawiciele trzech sektorów: publicznego, społecznego i gospodarczego z terenu tworzących ją gmin. W efekcie spotkań konsultacyjnych z mieszkańcami omówiono założenia programu Leader realizowanego w ramach PROW oraz stworzono procedurę zakładania lokalnej grupy działania. Rada Gminy Leżajsk podjęła uchwałę nr XXXI/200/2008 z dnia 19 grudnia 2008 roku w sprawie przystąpienia do Lokalnej Grupy Działania Stowarzyszenie Region Sanu i Trzebośnicy". W skład LGD weszli reprezentanci trzech sektorów: społecznego (Koła Gospodyń Wiejskich, OSP, Kluby Sportowe, osoby fizyczne), publicznego (urzędy Strona44

46 gmin, domy kultury, szkoły, biblioteki, sołtysi) i gospodarczego (drobni przedsiębiorcy, agroturystyka, gastronomia). Udział LGD w programie LEADER i realizacja Lokalnej Strategii Rozwoju (LSR) pozwoliły na pozyskanie dla gmin wchodzących w skład stowarzyszenia środków z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich i innych programów. Działania LGD w latach obejmowała przede wszystkim następujące obszary: Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej (adresowany do rolników i ich rodzin), Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw (adresowany do przedsiębiorców, rolników i innych osób prowadzących lub podejmujących działalność gospodarczą zatrudniających mniej niż 10 osób), Odnowa i rozwój wsi (adresowany do gminy, instytucji kultury, kościołów, związków wyznaniowych i organizacji pozarządowych, Małe projekty (adresowany do przedsiębiorców, rolników, gminy oraz organizacji pozarządowych). W 2015 r. w poczet członków zwyczajnych LGD została przyjęta Gmina Miasto Leżajsk. Obecnie trwają spotkania konsultacyjne poświęcone opracowaniu nowej Strategii działania LGD. Poświęcone będą w szczególności: określeniu problemów i potrzeb lokalnej społeczności, analizie mocnych i słabych stron obszaru LGD, analizie szans i zagrożeń dla obszaru LGD, określeniu celów Lokalnej Strategii Rozwoju, określeniu kierunków rozwoju Lokalnej Grupy Działania w nowym okresie programowania. Rozwój aktywności mieszkańców odbywający się dzięki działaniom Lokalnej Grupy Działania będzie istotnym komponentem mającym wpływ na podniesienie jakości współpracy międzysektorowej oraz na realizację konkretnych inicjatyw zmierzających do poprawy jakości życia i prowadzenia działalności społecznej i gospodarczej w gminie. Strona45

47 4. GOSPODARKA I RYNEK PRACY 4.1. GOSPODARKA Pomimo faktu, że Gmina Leżajsk jest gminą wiejską to na jej terenie działa szereg przedsiębiorstw przemysłowych i usługowych. Ważniejszymi podmiotami gospodarczymi są: Browar w Leżajsku wchodzący w skład Grupy Browary Żywiec S.A., Zakład Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego Hortino Sp. z o.o., Przedsiębiorstwo Produkcji Mebli Brzost, P.P.H.U. POM Salon samochodowy, stacja paliw, handel i usługi, Texpol Sp. z.o.o. Wyroby metalowe, Rolniczo-Wytwórczy Kombinat Spółdzielczy w Dębnie im. A. Paśki hodowla bydła i trzody. Według rejestru REGON, na koniec roku 2014 na terenie gminy zarejestrowanych było podmiotów gospodarki narodowej, z czego zdecydowaną większość, bo 847 stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Stanowiły one 84% ogółu przedsiębiorców w mieście. Liczba podmiotów gospodarczych plasuje gminę Leżajsk na drugim miejscu w powiecie. Gdy chodzi o nasycenie podmiotami gospodarczymi w stosunku do liczby ludności, gmina Leżajsk zajmuje trzecie miejsce w powiecie (za Miastem Leżajsk i Gminą Kuryłówka) oraz 113. miejsce w województwie podkarpackim. Tabela 15: Podmioty gospodarki narodowej (bez osób fizycznych prowadzących wyłącznie indywidualne gospodarstwa rolne) w gminach powiatu leżajskiego (oprac. wł. na podstawie rejestru REGON na dzień ) W tym spółki JST Ogółem przedsiębiorstwa państwowe razem razem w tym handlowe w tym akcyjne z o.o. cywilne spółdzielnie osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą Województwo podkarpackie Powiat leżajski Grodzisko Dolne Leżajsk gm. miejska Leżajsk gm. wiejska Kuryłówka Nowa Sarzyna Nowa Sarzyna o. miejski Nowa Sarzyna o. wiejski Strona46

48 Podmioty gospodarcze działające na terenie gminy to w przeważającej mierze mikroprzedsiębiorstwa, zatrudniające poniżej 10 pracowników jest ich łącznie 977, co stanowi 97% ogólnej ich liczby; ponadto działa 26 firm małych, nie będących firmami mikro (czyli zatrudniających od 10 do 49 pracowników), co stanowi 3% ogółu oraz 5 firm średnich (zatrudnienie od 50 do 249 osób), które stanowią około 0,5% całości. Rysunek 20: Liczba podmiotów gospodarczych w gminie Leżajsk w przedziałach wielkości zatrudnienia (oprac. wł. wg stanu na , dane z BDL) 26; 3% 5; 0% ; 97% Według stanu na w rejestrze ewidencji gospodarczej gminy Leżajsk zarejestrowanych było 847 podmiotów gospodarczych, z przewagą małych firm budowlanych (sekcja F klasyfikacji PKD 270 podmiotów), a także handlowych i usługowych w zakresie napraw pojazdów (sekcja G klasyfikacji PKD w liczbie 206,). W strukturze branżowej podmiotów zarejestrowanych na terenie gminy na kolejnych miejscach są firmy prowadzące działalność przetwórstwa przemysłowego (sekcja C 81 podmiotów); transportem i gospodarką magazynową (sekcja H 66 podmiotów), a także działalnością profesjonalną, naukową i techniczną (sekcja M 57 firm). Zwraca uwagę relatywnie niewielkie nasycenie podmiotami działającymi w obszarze opieki zdrowotnej i pomocy społecznej (sekcja Q 14 podmiotów) oraz gastronomii i usług związanych z zakwaterowaniem (sekcja I 22 podmioty). Analiza wszystkich podmiotów gospodarczych z terenu gminy potwierdza ten sam układ najpopularniejszych branż i sekcji PKD, którymi są kolejno podmioty: sekcji F w liczbie 275, sekcji G w liczbie 222, sekcji C w liczbie 102, sekcji H w liczbie 73; a na kolejnych miejscach sekcji S (pozostała działalność usługowa) 62 podmioty i sekcji M w liczbie 59 przedsiębiorstw. Poniższe wykresy pokazują odpowiednio profile zarejestrowanych w Urzędzie Gminy podmiotów prowadzących działalność gospodarczą (rys. 21) oraz wszystkich podmiotów rejestru REGON działających na terenie Gminy Leżajsk (rys. 22) w podziale na sekcje PKD. Strona47

49 Rysunek 21: Liczba podmiotów w rejestrze działalności gospodarczej w UG w podziale na sekcje PKD (oprac. wł. wg stanu na , dane z REGON) Liczba podmiotów Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo A Budownictwo F Transport i gospodarka magazynowa H Informacja i komunikacja J Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości L Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca N Opieka zdrowotna i pomoc społeczna Q Pozostała działalność usługowa S Przetwórstwo przemysłowe C Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle G Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi I Działalność finansowa i ubezpieczeniowa K Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna M Edukacja P Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją R

50 Rysunek 22: Liczba podmiotów REGON działających na terenie gminy Leżajsk w podziale na sekcje PKD (oprac. wł. wg stanu na , dane z REGON) Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo A Budownictwo F Transport i gospodarka magazynowa H Informacja i komunikacja J Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości L Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca N Opieka zdrowotna i pomoc społeczna Q Pozostała działalność usługowa S Liczba podmiotów Przetwórstwo przemysłowe C Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle G Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi I Działalność finansowa i ubezpieczeniowa K Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna M Edukacja P Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją R

51 Park Przemysłowy Stare Miasto-Park Sp. z o.o. Ważnym elementem pejzażu gospodarczego gminy Leżajsk jest Park Przemysłowy Gminy Leżajsk zarządzany przez spółkę komunalną Stare Miasto-Park Sp. z o.o. Jako wyodrębniony obszar jest on w pełni uzbrojony i stanowi podstrefę Mieleckiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Park Przemysłowy zlokalizowany jest w dwóch miejscowościach: Stare Miasto (Strefa A o powierzchni 33 ha) Wierzawice (Strefa B o powierzchni 2,5 ha). Łączna powierzchnia terenów inwestycyjnych składa się z ponad 35 hektarów w pełni uzbrojonych gruntów green-field oraz trzech hal przemysłowych brown-field o łącznej powierzchni m². Zarówno do hal jak i do gruntów podzielonych na sektory prowadzą dogodne zjazdy z drogi krajowej nr 77 jak i wojewódzkiej nr 877. Inwestycje na terenie Parku Przemysłowego połączone są z szeregiem korzyści. Gmina Leżajsk uchwaliła zakres pomocy de minimis dla przedsiębiorców podejmujących nowe inwestycje na terenie Parku Przemysłowego. Pomoc ta jest udzielana w szczególności małym i średnim przedsiębiorcom w celu wspierania nowych inwestycji i tworzenia nowych miejsc pracy. Opiera się ona na ulgach podatkowych od nieruchomości położonych na terenie Parku Przemysłowego w wysokości 100% wymiaru rocznego przez okres 10 lat od zakończenia inwestycji. Gmina i powołana przez nią Spółka zapewnia sprawny sposób obsługi inwestorów przez pracowników Parku jak i pracowników Urzędu Gminy w zakresie decyzji administracyjnych. Z kolei dzięki ulokowaniu terenu w Specjalnej Strefie Ekonomicznej Euro- Park Mielec zwiększył się zakres możliwej do zaoferowania pomocy poprzez: Zwolnienie podatkowe z tytułów kosztów nowej inwestycji nawet do 70% Zwolnienie podatkowe z tytułów tworzenia nowych miejsc pracy do 70% - dwuletnich kosztów pracy nowo zatrudnionych pracowników. Zadaniem Parku jest ułatwianie podejmowanie działalności zarówno dużym inwestorom, jak też średnim i małym przedsiębiorcom. Działalność ta ukierunkowana jest przede wszystkim na aktywne wspieranie rozwoju gospodarczego i przemysłowego, na przyspieszenie zagospodarowania terenów inwestycyjnych oraz wyzwolenie inicjatyw gospodarczych. Jednym z celów nadrzędnych jest przyspieszenie gospodarczego wzrostu regionu oraz zmniejszenie stopy bezrobocia, poprzez zapewnienie inwestorom preferencyjnych warunków do prowadzenia działalności. Sprzyjające warunki ekonomiczne i atrakcyjność lokalizacyjna mają szansę przyciągnąć inwestorów lokalnych, a także krajowych i zagranicznych. Współpraca władz gminy Leżajsk, powiatu leżajskiego oraz sąsiednich samorządów z Parkiem Przemysłowym jest niezbędnym czynnikiem mogącym przyczynić się do stymulowania lokalnego rozwoju gospodarczego. Jednym z jego elementów powinno być stworzenie Lokalnego Obszaru Inwestycyjnego, profesjonalna promocja gospodarcza regionu, a także współpraca z instytucjami otoczenia biznesu; w tym współtworzenie ich przez władze samorządowe. Kolejne rysunki pokazują umiejscowienie obydwu obszarów przeznaczonych pod inwestycje, wchodzących w skład Parku Przemysłowego.

52 Rysunek 23: Mapa terenów inwestycyjnych położonych w Starym Mieście wchodzących w skład Parku Przemysłowego (źródło: PAIiIZ) Rysunek 24: Tereny inwestycyjne w Starym Mieście (źródło: Strategia Rozwoju Gminy Leżajsk na lata ) Strona51

53 Rysunek 25: Tereny inwestycyjne w Wierzawicach (źródło: Strategia Rozwoju Gminy Leżajsk na lata ) 4.2. ROLNICTWO Gmina Leżajsk, jako gmina o charakterze wiejskim jest obszarem, na którym duże znaczenie ma produkcja rolna. W łącznej liczbie gospodarstw dominują te najmniejsze: gospodarstwa o powierzchni do 2 hektarów stanowią 59,03%, a od 2 do 5 hektarów 33,25% ogólnej liczby gospodarstw. Tak znaczące rozdrobnienie wpływa na mniejszą zdolność konkurencyjną lokalnych rolników i producentów żywności. W ostatnich latach mają miejsce dwie tendencje: z jednej strony w zakresie konsolidacji niektórych gruntów, przy równoczesnym dzieleniu innych. W efekcie poziom rozdrobnienia jest wciąż wysoki. Ilustruje to poniższa tabela nr 16. Tabela 16: Powierzchnia gospodarstw rolnych na terenie gminy. Stan na dzień (Oprac. wł. wg danych z UG) Lp. Powierzchnia gospodarstwa Liczba gospodarstw 1. od 1-2 ha od 2-5 ha od 5-7 ha od 7-10 ha od ha powyżej 15 ha 50 Strona52

54 Gdy chodzi o sposób użytkowania gruntów w gminie to z ogólnej powierzchni ha aż ha zajmują użytki rolne, co stanowi 61,84% całkowitej powierzchni gminy. Łąki i pastwiska zajmują 17,4% powierzchni, lasy i grunty leśne 26,6%, a pozostałe grunty i nieużytki to 11,6%. Zaledwie 0,18% terenu gminy to sady. Tabela 17: Użytkowanie gruntów na terenie gminy Leżajsk w hektarach. Stan na (Oprac. wł. na podst. danych UG) Powierzchnia Użytki rolne Lasy i Pozostałe ogólna (ha) Razem Grunty orne Sady Łąki Pastwiska grunty leśne grunty i nieużytki , , ,47 35, , , , ,43 Wśród użytków rolnych w gminie najwięcej, bo ponad 44% zajmują grunty orne. Tabela 18: Użytki rolne na terenie Gminy Leżajsk w ujęciu procentowym. (Oprac. wł. na podst. danych UG) Użytki rolne Udział procentowy w powierzchni gminy (w%) Grunty orne 44,26 Łąki 9,40 Pastwiska 8,00 Sady 0,18 Według ostatniego Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 roku na powierzchnię upraw w gminie składały się: Tabela 19: Uprawy rolne w gminie Leżajsk. Stan na 2010 (Oprac. wł. na podst. Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 roku) Lp. Rodzaj uprawy Powierzchnia (ha) Ilość gospodarstw (szt.) 1. Ogółem, w tym: 5.806, Zboża razem 4.276, Zboża podstawowe z mieszankami 3.678, zbożowymi 4. Ziemniaki 330, Uprawy przemysłowe 347, Buraki cukrowe 151, Rzepak i rzepik razem 184, Rośliny strączkowe jadalne na 134,98 33 ziarno razem 9. Warzywa gruntowe 40, Uwzględniając warunki glebowo-rolnicze występujące na terenie gminy można dokonać ich podziału na trzy obszary: Strona53

55 Rejon A - o przewadze gleb piaskowych Kotliny Sandomierskiej (Giedlarowa), Rejon B - o przewadze gleb gliniastych i pyłowych dolin rzecznych (Stare Miasto, Przychojec, Piskorowice, Dębno, Rzuchów), Rejon C - z przewagą gleb kompleksu żytniego dobrego (Brzóza Królewska, południowa część Giedlarowej, Wierzawice). We wschodniej części gminy, w dolinie Sanu oraz na południe od Giedlarowej, przeważają wysokie i średnie klasy gleb bonitacyjnych, w pozostałej części dominują przeważnie gleby o niskich klasach bonitacyjnych. Dobre jakościowo gleby, szczególnie położone w dolinie Sanu sprzyjają uprawie zbóż, ziemniaków i warzyw. Głównym kierunkiem rozwoju dla lokalnego rolnictwa powinien być rozwój oparty na silnych grupach producenckich potrafiących sprostać konkurencji. Ważnym elementem będzie utrzymanie i rozwinięcia współpracy z lokalnymi przedsiębiorcami skupującymi produkty pochodzenia rolnego - przede wszystkim Zakładem Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego Hortino oraz Browarem Leżajsk. Tworzenie i rozwój grup producenckich może być także zabezpieczeniem przed nadmiernym uzależnieniem gminnych producentów od wymienionych firm. Stąd konieczność działań informacyjnych, edukacyjnych i promocyjnych oraz szkoleniowo-doradczych. Powinny one stanowić część kompleksowego rozwiązania wdrożonego przez gminę Leżajsk, sąsiednie jednostki oraz powiat leżajski, a ukierunkowanego na promocję gospodarczą wspólnego Lokalnego Obszaru Inwestycyjnego BEZROBOCIE I RYNEK PRACY Gmina Leżajsk leży na terenie, gdzie stopa bezrobocia utrzymuje się na poziomie powyżej średniej krajowej. Zjawisko to utrzymuje się od lat. Na przestrzeni ostatnich lat liczba osób bezrobotnych w mieście Leżajsk utrzymuje się na wysokim poziomie, choć należy odnotować spadek, jaki miał miejsce w latach Tabela 20: Liczba bezrobotnych wg płci i wieku w latach (oprac. wł. na podst. danych z PUP) Bezrobotni w Gminie Leżajsk Liczba bezrobotnych ogółem W tym kobiet z ogółem z prawem do zasiłku wiek (w latach) Lata b.d. b.d. b.d i więcej Strona54

56 Według stanu na liczba bezrobotnych wynosiła 1.647, z czego 803 stanowiły kobiety (48,75%). Najwyższe bezrobocie w okresie zanotowane zostało w roku 2012, a jego stan na wynosił osób. Rysunek 26: Wykres pokazujący liczbę bezrobotnych, w tym kobiet, w gminie Leżajsk w latach (oprac. wł. na podst. danych z PUP) Liczba bezrobotnych ogółem W tym kobiet Poniższa tabela obrazuje podział bezrobotnych pod względem wykształcenia. Na koniec roku 2014 najliczniejszą grupę stanowiły osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (548 osób) oraz policealnym i średnim zawodowym (421 osób). Zwraca też uwagę wysoka liczba osób z wykształceniem wyższym pozostających poza rynkiem pracy (166 osób). Tabela 21: Liczba bezrobotnych w Gminie Leżajsk wg wykształcenia w latach (oprac. wł. na podst. danych z PUP) Lata: wyższe policealne i średnie zawodowe Wykształcenie średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe gimnazjalne i poniżej Strona55

57 Gdy chodzi o staż pracy bezrobotnych to najliczniejszą grupę stanowią osoby nowo trafiające na rynek pracy (w liczbie 440) oraz pracujące poniżej 5 lat (w liczbie 690). Oznacza to m.in. brak stabilności zatrudnienia, szczególnie dotyczący nowozatrudnionych pracowników. Problem ten z pewnością rzutuje także na inne kwestie m.in. emigracji zarobkowej, a także do pewnego stopnia na inne problemy społeczne: niską dzietność, czy też bierność i zniechęcenie związane z niemożnością utrzymania stałego miejsca pracy i zarobkowania. Tabela 22: Liczba bezrobotnych w Gminie Leżajsk wg stażu pracy w latach (oprac. wł. na podst. danych z PUP) Lata: Staż do 1 roku pracy 1 do 5 lat ogółem 5 do do do lat i więcej bez stażu Zgodnie z definicją kodeksu pracy długotrwale bezrobotny oznacza bezrobotnego pozostającego w rejestrze powiatowego urzędu pracy łącznie przez okres ponad 12 miesięcy w okresie ostatnich 2 lat, z wyłączeniem okresów odbywania stażu i przygotowania zawodowego dorosłych. W roku 2014 długotrwale bezrobotnych było 1014, co stanowiło 61,6% ich ogólnej liczby, z kolei w roku 2013 odsetek ten wynosił 62,6%, w roku ,7%, a w roku ,7 %. Tabela 23: Liczba bezrobotnych w Gminie Leżajsk wg czasu pozostawania bez pracy w latach (oprac. wł. na podst. danych z PUP) Lata: do Czas miesiąca pozostawania 1 do 3 bez pracy 3 do 6 6 do do 24 powyżej 24 miesięcy Długotrwale bezrobotni b.d Strona56

58 Kolejnym niekorzystnym zjawiskiem jest fakt, że bezrobotni pozostający przez dłuższy czas bez pracy stanowią coraz większy odsetek całości. Z przedstawionej tabeli wynika, że aż 56,95% osób bezrobotnych pozostawało bez pracy przez okres dłuższy niż 6 miesięcy. Wskaźnik ten pokazuje, że zjawisko bezrobocia w przypadku wielu osób ma charakter jeśli nie trwały, to przynajmniej utrzymujący się w dłuższym czasie. Procentowy rozkład liczby osób bezrobotnych według czasu pozostawania bez pracy ilustruje poniższa grafika. Rysunek 27: Procentowy udział bezrobotnych w Gminie Leżajsk wg miesięcy pozostawania bez pracy w latach (oprac. wł. na podst. danych z PUP) do 1m-ca 9% powyżej 24 25% 1 do 3 20% 12 do 24 17% 3 do 6 14% 6 do 12 15% Należy wspomnieć, że wysoka stopa bezrobocia rejestrowanego utrzymuje się w całym regionie, tj. województwie i powiecie, co ilustruje poniższy wykres: Rysunek 28: Procentowa stopa bezrobocia rejestrowanego w powiecie leżajskim i województwie podkarpackim w latach (oprac. wł. na podst. GUS) 25,0 20,0 15,0 14,2 16,3 14,9 13,0 19,0 18,3 18,9 19,4 19,7 15,9 16,4 16,3 15,4 15,5 14,8 18,8 10,0 5,0 0, Województwo podkarpackie Powiat leżajski Strona57

59 Zwraca uwagę fakt, że wskaźniki dla powiatu i województwa są znacznie powyżej średniej krajowej w roku 2014 stopa bezrobocia dla powiatu wynosiła 18,8%, dla województwa 14,8% zaś dla Polski było to 11,5%. Z kolei udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wynosił dla gminy Leżajsk 12,9%, podczas gdy dla powiatu było to 12,6%. Udział zarejestrowanych bezrobotnych kobiet w liczbie kobiet w wieku produkcyjnym był na poziomie 12,3% w gminie i 13,3% w powiecie, co świadczy o relatywnie lepszej sytuacji kobiet niż mężczyzn na rynku pracy. Procentowy udział zarejestrowanych bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w poszczególnych latach obrazują poniższe tabele: Tabela 24: Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wg płci w Gminie Leżajsk (oprac. wł. na podst. GUS) Jednostka miary ogółem % mężczyźni % kobiety % ,2 13,4 12,7 13,2 13,5 13,3 12,9 10,8 13,2 13,4 14,5 14,6 14,6 13,5 9,7 13,5 12,1 12,1 12,5 12,3 12,3 Relację pomiędzy lokalnym poziomem bezrobocia, a krajowym ilustruje poniższy wykres, pokazujący, że sytuacja w regionie na lokalnym rynku pracy uległa w latach pogorszeniu względem reszty kraju. Jest to o tyle niepokojące, że część mieszkańców gminy pracuje poza jej obszarem. Rysunek 29: Stopa bezrobocia rejestrowanego w powiecie leżajskim i województwie podkarpackim jako procent krajowej stopy bezrobocia w latach (oprac. wł. na podst. GUS) 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 145,5 126,8 156,8 157,0 136,8 131,4 147,6 151,2 144,8 145,5 124,2 124,0 122,4 122,4 163,5 128,7 krajowa stopa bezrobocia jako 100% 60,0 40,0 20,0 0, Województwo podkarpackie Powiat leżajski Strona58

60 Podsumowując, sfera gospodarki i produkcji rolniczej jest kluczowa z punktu widzenia jakości życia mieszkańców gminy. Obniżenie wskaźników bezrobocia, czy zapewnienie atrakcyjnych miejsc pracy warunkuje pozytywny odbiór gminy przez mieszkańców (patrz wyniki ankiety publicznej w rozdziale Analiza problemów.) Niezbędne jest w tym zakresie pełniejsze wykorzystanie potencjału Parku Przemysłowego oraz rozwijanie wspólnych działań zmierzających do utworzenia Lokalnego Obszaru Inwestycyjnego. Kluczowe w tym kontekście będzie podejmowanie wspólnych działań wraz z ościennymi samorządami gminnymi, jak też samorządem powiatowym zmierzające do zwiększenia atrakcyjności gospodarczej całego obszaru powiatu i zdolności kreowania przezeń miejsc pracy. W kontekście strategii rozwoju gminy ważna będzie zatem współpraca instytucjonalna gmin, Starostwa, Powiatowego Urzędu Pracy i innych jednostek organizacyjnych ze środowiskiem przedsiębiorców oraz instytucji otoczenia biznesu. Kwestie dostępności atrakcyjnych miejsc pracy w najbliższym otoczeniu gminy będą bowiem w długim okresie rzutowały na rozwój w innych sferach (społecznej, czy kulturalnej). W długookresowej perspektywie dostępność pracy będzie też silnie skorelowana z procesami demograficznymi. Zmieni się bowiem w porównaniu do obecnej struktura zapotrzebowania na usługi, w tym usługi społeczne i opiekuńcze, na które zapotrzebowanie będzie się zwiększać. Oprócz promocji gospodarczej regionu, także rozwój podmiotów ekonomii społecznej będzie czynnikiem dynamizującym pozytywne zmiany. 5. INFRASTRUKTURA KOMUNALNA Obszar rozwoju szeroko rozumianej sfery komunalnej należy do ważniejszych obszarów tematycznych z punktu widzenia strategii. Poniżej omówione są kwestie infrastrukturalne w podziale na infrastrukturę transportową, związaną z usługami komunalnymi i gospodarką odpadami, wyzwania w zakresie infrastruktury energetycznej oraz dane w dziedzinie mieszkalnictwa, a także z zakresu bezpieczeństwa INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA Gminę Leżajsk cechuje szczególne położenie, gdyż jest rozdzielona na dwie części - północną i południową, a pomiędzy nimi znajduje się odrębna jednostka samorządowa, jaką jest Gmina Miasto Leżajsk. Układ drogowy gminy jest zatem elementem większego układy, służącego także miastu. Ważnym elementem tego układu jest zatem nowo wybudowana obwodnica Leżajska. Największe znaczenie w zakresie jego rozbudowy i usprawnienia miał realizowany przez GDDKiA Oddział w Rzeszowie w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko projekt: Obwodnica Leżajska w ciągu drogi krajowej nr 77 Lipnik Przemyśl o długości 7,7 km. Jego wartość wyniosłą 110,4 mln zł, a kontrakt współfinansowany był ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego: 85% stanowiło dofinansowanie z Unii, a 15% ze Skarbu Państwa. Podstawowy układ dróg na terenie gminie tworzą: droga krajowa nr 77 (północny zachód - południowy wschód), relacji Lipnik Sandomierz Stalowa Wola Leżajsk Tryńcza Jarosław Radymno Przemyśl, która zaliczana jest do klasy GP, czyli dróg głównych ruchu przyspieszonego; dwie drogi wojewódzkie: droga nr 877 relacji Naklik - Leżajsk Szklary oraz Strona59

61 droga nr 875 relacji Mielec Kolbuszowa Leżajsk; 17 dróg powiatowych; sieć dróg gminnych. Obecny stan dróg na terenie gminy pokazuje poniższa tabela. Tabela 25: Sieć dróg gminnych w Gminie Leżajsk. Stan na (oprac. wł. na podstawie danych UG) Wyszczególnienie Rodzaj nawierzchni Lp nr drogi nazwa drogi dł. km ulepszona twarda gruntowa R GWIZDÓW 2,76 2, R GIEDLAROWA PRZY 1,2 1,2 POTOKU BŁOTNIA R GIEDLAROWA PRZY BAZIE 1,53 1,53 SKR R WIERZAWICE OD DROGI 3,27 3,27 POW. NR 1256R DO M. LEŻAJSK R PRZYCHOJEC OBWODNICA 1,5 1, R PRZYCHOJEC POD 1,04 1,04 BARANÓWKĄ R PRZYCHOJEC KĘPA 1,44 1, R CHAŁUPKI DĘBNIAŃSKIE 1,04 1, R PISKOROWICE OBWODNICA 0,57 0, R GWIZDÓW MAJKUTY 1,24 1, R STARE MIASTO 4,735 4, R DĘBNO OSIEDLE 0,61 0, R DĘBNO ZBŁOCIE 0,9 0, R DĘBNO OBWODNICA 0,65 0, R DĘBNO PORĘBY 2,06 1,14 0, R GWIZDÓW PODLAS 2,22 2, R GWIZDÓW WILKOWYJA 1,8 1, R DĘBNO WIEŚ 6,11 1,36 4, R CHAŁUPKI DĘBNIAŃSKIE 1,92 1, R DĘBNO OZER 0,64 0,51 0, R BRZÓZA KRÓLEWSKA 2,76 2, R WIERZAWICE KOŁO 2,3 2,3 SZKOŁY R BRZÓZA KRÓLEWSKA 1,33 1,33 KONIEC R BRZÓZA KRÓLWSKA SROKI 1,6 0,4 1, R BRZÓZA KRÓLEWSKA 0,289 0,289 PODLAS R BRZÓZA KRÓLEWSKA PODLAS 1,137 1, R BRZÓZA KRÓLEWSKA ZA SZOSĄ 0,471 0,471 Strona60

62 R BRZÓZA KRÓLEWSKA ZAGRODY 1,435 1, R BRZÓZA KRÓLEWSKA 1,474 1,474 KMIECIE R BRZÓZA KRÓLEWSKA 0,507 0,507 NOWY CMENTARZ R BRZÓZA KRÓLEWSKA 1,132 0,43 0,7 GÓRA R BRZÓZA KRÓLEWSKA OD 1,11 1,11 ZALEWU DO DROGI JULIŃSKIEJ R BRZÓZA KRÓLEWSKA OD 0,56 0,56 ZALEWU PRZY POTOKU R GIEDLAROWA STADION 0,77 0, R GIEDLAROWA PRZY POTOKU 0,4 0,4 36. WIERZAWICE PRZY POTOKU 1,333 1,333 BŁOTNIA razem 55,843 37,908 5,341 12,592 Infrastruktura drogowa w gminie wymaga nakładów zarówno na utrzymanie, jak i remonty dróg. Niezbędne będą kolejne inwestycje poprawiające w szczególności jakość nawierzchni i drożność komunikacji na obszarze gminy, a także rozbudowa oświetlenia dróg, budowa i remonty chodników oraz miejsc parkingowych. Położenie gminy w sąsiedztwie ważnych szlaków komunikacyjnych jest szansą na pozyskanie inwestorów. Gmina jest dosyć dobrze skomunikowana z drogami wojewódzkimi, korzysta zarazem z udogodnienia w postaci obwodnicy Leżajska. Obecność lotniska w Jasionce koło Rzeszowa jest także elementem większego układu komunikacyjnego. W tym kontekście jej komunikacyjne zalety mogą być istotne zarówno dla osób chcących się osiedlić na jej terenie, jak też dla potencjalnych przedsiębiorców mających dostęp do wydajnej infrastruktury transportowej i terenów inwestycyjnych USŁUGI KOMUNALNE Na terenie gminy działa spółka komunalna Stare Miasto-Park Sp. z o.o., zlokalizowana w Wierzawicach, której zadaniem (oprócz prowadzenia Parku Przemysłowego) jest świadczenie usług komunalnych na rzecz mieszkańców i podmiotów gospodarczych z terenu gminy. Obsługuje także szereg okolicznych gmin (Tryńcza, Sieniawa, Adamówka, Czarna) w zakresie niektórych usług komunalnych (np. zbiórki odpadów wielkogabarytowych). W ramach spółki komunalnej funkcjonują następujące działy: Wydział wodociągów i kanalizacji Dział rozliczeń i usług Komunalnych Sortownia odpadów komunalnych Składowisko odpadów komunalnych Strona61

63 Wodociągi i kanalizacja Wydział wodociągów i kanalizacji Stare Miasto-Park Sp. z o.o. realizuje zadania z zakresu zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie Gminy Leżajsk. Główne cele działalności wydziału to: pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody do odbiorców na terenie Gminy Leżajsk, odbiór, oczyszczanie i odprowadzanie ścieków komunalnych siecią kanalizacyjną na terenie gminy oraz odbiór ścieków z szamb bezodpływowych wozem asenizacyjnym. Głównym zadaniem wydziału jest zapewnienie ciągłości dostaw wody dostarczanej odbiorcom poprzez sieć wodociągową oraz niezawodny i ciągły odbiór ścieków siecią kanalizacyjną. Na terenie Gminy Leżajsk woda pobierana jest obecnie z 4 ujęć głębinowych w miejscowościach: Giedlarowa Przychojec Brzóza Królewska Dębno Woda dostarczana odbiorcom spełnia wszelkie normy przydatności do spożycia, a jej jakość jest stale monitorowana przez odpowiednie służby. Na terenie gminy funkcjonują także dwie oczyszczalnie ścieków komunalnych: w miejscowości Dębno, która oczyszcza ścieki z gospodarstw tejże miejscowości, a także oddana do użytku w roku 2005 nowoczesna oczyszczalnia w miejscowości Wierzawice, która odbiera ścieki od mieszkańców Wierzawic, Giedlarowej, Chałupek Dębniańskich i częściowo z Dębna, zaś ścieki ze Starego Miasta i Przychojca odprowadzane są do oczyszczalni ścieków w Leżajsku. Oczyszczalnia przyjmuje także ścieki dowożone z szamb bezodpływowych od mieszkańców z terenu Gminy Leżajsk. Jakość oczyszczanych ścieków jest na bieżąco monitorowana i odpowiada wymaganiom Rozporządzenia Ministra Środowiska. Tabela 26: Korzystający z instalacji w Gminie Leżajsk w % ogółu ludności w latach (oprac. wł. na podstawie danych GUS) Lata Gmina Leżajsk j.m z wodociągu % 93,8 93,9 94,0 94,1 94,2 94,2 b.d. z kanalizacji % 8,9 9,4 17,6 34,2 39,9 43,5 b.d. z gazu % 56,6 56,6 56,6 56,5 57,4 57,3 b.d. Pod względem odsetka gospodarstw domowych podłączonych do sieci wodociągowej gmina Leżajsk zajmuje drugie miejsce w powiecie i 32. w całym województwie. Długość linii wodociągowej w gminie wynosi 68,86 km, a liczba przyłączy Strona62

64 Tabela 27: Długość linii wodociągowej w Gminie Leżajsk. Stan na koniec 2014 (oprac. wł. na podstawie danych UG) Sołectwo / wieś Długość linii (km) Liczba przyłączy Brzóza Królewska 32, Wierzawice 53, Giedlarowa 30, Maleniska 5,1 83 Hucisko 7,1 195 Rzuchów-Piskorowice 10 Rzuchów 72 Piskorowice 216 Dębno 14, Chałupki Dębniańskie 8,6 230 Stare Miasto 6, Gwizdów Biedaczów 29, Przychojec 9,5 255 Zużycie wody w latach w przeliczeniu na mieszkańca wykazuje tendencję zwyżkową, co pokazuje poniższa tabela. Niewątpliwe w zakresie oszczędnej gospodarki zasobami wodnymi pozostają wciąż rezerwy, a obszar działań proekologicznych powinien dotyczyć m.in. kwestii związanych z tym zasobem. Tabela 28: Zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych Gminy Leżajsk na 1 mieszkańca w m3 w latach (oprac. wł. na podstawie danych GUS) Gmina Leżajsk Zużycie wody z wodociągów na 1 mieszkańca w m 3 Lata ,3 20,5 21,8 22,5 21,6 21,8 22,1 W kwestii dostępu gospodarstw do sieci kanalizacyjnej gmina zajmuje 5. miejsce w powiecie i 103. w całym województwie. Łączna długość sieci wynosi 182,51 km, a liczba przyłączy Tabela 29: Długość sieci kanalizacyjnej w Gminie Leżajsk. Stan na koniec 2007 i 2014 (oprac. wł. na podstawie danych UG) Sołectwo / wieś Długość linii (km) Liczba przyłączy Brzóza Królewska 0 0 Wierzawice 45, Giedlarowa 61, Maleniska 0 0 Hucisko 0 0 Piskorowice 0,4 13 Rzuchów 0 0 Dębno 5, Chałupki Dębniańskie 24, Strona63

65 Stare Miasto 24, Gwizdów Biedaczów 0 0 Przychojec 20,2 200 W zakresie poprawy infrastruktury kanalizacyjnej niezbędne są działania poprawiające istniejący stan rzeczy. Sześć miejscowości z terenu gminy nie ma dostępu do sieci kanalizacyjnej (Brzóza Królewska, Maleniska, Hucisko, Rzuchów, Gwizdów i Biedaczów), a mieszkańcy korzystają głównie z bezodpływowych szamb. Taki stan rzeczy związany jest m.in. z dużym rozproszeniem osadniczym. Odpady komunalne Usługi oferowane w ramach funkcjonowania Działy Rozliczeń i Usług Komunalnych Stare Miasto- Park Sp. z o.o. to: Wywóz odpadów stałych Selektywna zbiórka surowców wtórnych Zbiórka elektrośmieci W roku 2011 została oddana do użytkowania nowoczesna, proekologiczna sortownia odpadów komunalnych o szacowanej wydajności rocznej do Mg. Jej głównym zadaniem w procesie mechanicznego i manualnego sortowania odpadów jest rozdzielenie ich na poszczególne frakcje, a także doczyszczenie odpadów komunalnych pochodzących z selektywnej zbiórki, w celu wydzielenia surowców wtórnych tj.: papieru, szkła, tworzyw sztucznych, metali oraz komponentów do produkcji paliwa alternatywnego. W myśl aktualnie obowiązujących uregulowań prawnych sortownia stanowi niezbędny element systemu gospodarki odpadami. Na lokalizację inwestycji miało wpływ bezpośrednie sąsiedztwo składowiska odpadów, oddalenie od zabudowy mieszkalnej, oraz plan zagospodarowania przestrzennego. Jej położenie ma znaczący wpływ również na ograniczenie kosztów transportu odpadów oraz skrócenie odległości od wytwórcy odpadów, które dostarczane do instalacji są z terenu powiatów leżajskiego, łańcuckiego i przeworskiego. Stare Miasto-Park Sp. z o.o. posiada własne Składowisko Odpadów Komunalnych Innych niż Niebezpieczne i Obojętne w miejscowości Giedlarowa. W roku 2008 przeprowadzona została rekultywacja i modernizacja (przebudowa) wydzielonej wschodniej części składowiska. Obecnie spełnia ono wymogi najlepszej dostępnej techniki dla składowisk odpadów oraz stosowania zasad gospodarowania odpadami, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa. Składowisko wyposażone jest w wagę samochodową umożliwiającą precyzyjne monitorowanie ilości składowanych odpadów jak również specjalistyczny sprzęt typu spychacz oraz kompaktor do przemieszczania i zagęszczania odpadów. Jednym z głównych kierunków działalności spółki jest maksymalizacja odzysku surowców wtórnych poprzez organizowanie regularnych zbiórek w gospodarstwach domowych. Surowce odprowadzane są w oznakowanych workach bezpłatnie przekazywanych dostawcom śmieci. Zakład przekazał też swoim klientom kilkaset stojaków na worki do segregacji surowców wtórnych. Strona64

66 W gminie prowadzony jest też Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych, w ramach którego organizowane są zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz odpadów wielkogabarytowych. Organizowane są także cykliczne akcje edukacyjne pod hasłem Bądź Eko segreguj odpady. Ostatni, jak dotąd IV edycja obejmowała lata Polityka energetyczna gminy Gmina posiada dokument programowy w postaci Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Gmina do roku 2013 realizowała program termomodernizacji obiektów użyteczności publicznej. Przy realizacji kolejnych przedsięwzięć termomodernizacyjnych możliwe jest wykorzystanie pomocy finansowej Państwa i Unii Europejskiej. Szacuje się, że w wyniku termomodernizacji możliwe jest zmniejszenie kosztów ogrzewania poszczególnych budynków o %. Polityka energetyczna Gminy powinna uwzględnić następujące elementy: zapewnienie dostawy paliw i energii o określonej jakości i pewności zasilania dla obecnych i przyszłych odbiorców, racjonalizację użytkowania energii, sukcesywne eliminowanie paliw węglowych w wyniku konwersji kotłowni i zamiany wyeksploatowanych pieców węglowych (zwłaszcza kaflowych oraz po wyżej 15 lat eksploatacji) odpowiedzialnych za niska emisję, zwiększenia udziału energii odnawialnej, głównie poprzez wykorzystanie biomasy do ogrzewania i energii słonecznej do przygotowania ciepłej wody. Zgodnie z zaleceniami Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gmina Leżajsk powinna realizować program modernizacji oświetlenia dróg i placów gminnych, obejmujący wymianę opraw punktów świetlnych z rtęciowych na sodowe, metalohalogenkowe lub oparte na technologii LED. Obecnie na terenie gminy funkcjonują głównie oprawy sodowe dlatego też wskazana jest analiza ekonomiczna zastosowania technologii LED. W celu poprawienia bezpieczeństwa na drogach gminnych w miejscach oddalonych od sieci powinny być zastosowane wysokowydajne oprawy wykorzystujące odnawialne źródła energii w postaci ogniw fotowoltaicznych lub/i małych siłowni wiatrowych. Polityka energetyczna gminy nie powinna być realizowana w oderwaniu od działań podejmowanych wspólnie z innymi samorządami. W ramach takiej współpracy wskazane było prowadzenie wspólnych działań w zakresie: edukacji w zakresie rozwiązań ekologicznych i energooszczędnych, upowszechniania informacji o urządzeniach i technologiach ekologicznych i energooszczędnych oraz możliwości pozyskiwania funduszy na inwestycje ekologiczne, wykorzystania biomasy i biogazu jako paliwa wspierania rozwiązań pro-ekologicznych z zakresu niskiej emisji. Jednym z kolejnych kroków w tym obszarze powinno być opracowanie Planu gospodarki niskoemisyjnej. Strona65

67 Mieszkalnictwo Zasoby mieszkaniowe w gminie utrzymują się w ostatnich latach na zbliżonym poziomie, co obrazuje poniżej zamieszczona tabela. W roku 2014 liczba mieszkań wynosiła 5.269, o przeciętnej powierzchni użytkowej 91,9 m 2. Oznacza to wzrost liczby mieszkań o 115 w porównaniu do roku 2008 i przeciętnej powierzchni użytkowej o 1,2 m 2. Tabela 30: Zasoby mieszkaniowe w gminie Leżajsk w latach (oprac. wł. na podstawie danych GUS) Gmina Leżajsk j.m. Mieszkania - Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania m 2 na 1 osobę m 2 Mieszkania wyposażone w urządzenia techniczno-sanitarne: wodociąg ustęp spłukiwany łazienka centralne ogrzewanie gaz z sieci szt. szt. szt. szt. szt. Lata ,3 88,5 90,5 90,9 91,1 91,6 91,9 22,9 22,9 23,2 23,4 23,6 23,9 24, Liczba nowych mieszkań oddawanych do użytku nie jest duża, co ma m.in. związek z malejącą liczbą ludności, a także wysokimi cenami nieruchomości w porównaniu do siły nabywczej. Tabela 31: Budynki mieszkalne i mieszkania oddawana do użytku na terenie gminy Leżajsk w latach (oprac. wł. na podstawie danych GUS) b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Gmina Leżajsk Budynki mieszkalne oddane do użytkowania mieszkania izby powierzchnia użytkowa mieszkań j.m. Lata Szt Szt. Szt m Strona66

68 Z przedstawionych danych wynika, że na przestrzeni omawianych lat oddawanych do użytku jest rocznie średnio około 41 lokali mieszkalnych, posiadających średnio około 237 izb o łącznej powierzchni m 2, co oznacza średnio 137 m 2 przypadających na lokal BEZPIECZEŃSTWO Na terenie gminy brak posterunku policji, a za bezpieczeństwo odpowiada Komenda Powiatowej Policji w Leżajsku. Zdaniem mieszkańców wyrażonym w ankiecie publicznej bezpieczeństwo na terenie gminy należy do sfery dobrych praktyk i jego poziom jest dobrze oceniany przez ankietowanych (patrz podrozdział Analiza problemów ). Na terenie gminy działa sieć Ochotniczych Straży Pożarnych (OSP), działających w formie stowarzyszeń. Wśród nich są: OSP Brzóza Królewska, OSP Biedaczów, OSP Giedlarowa, OSP Piskorowice, OSP Rzuchów, OSP Chałupki Dębniańskie, OSP Dębno, OPS Wierzawice, OSP Przychojec, OSP Hucisko, OSP Stare Miasto (nowopowstała). W najbliższym czasie Gmina Leżajsk planuje budowę dwóch budynków wielofunkcyjnych w Starym Mieście i Hucisku. Mają się w nich mieścić m.in. remizy strażackie nowo utworzonych jednostek OSP w tych miejscowościach, gdyż do tej pory w tych miejscowościach nie było jednostek OSP. Gmina Leżajsk zamierza także doposażyć OSP w niezbędny sprzęt. W roku 2014 działające na terenie gminy OSP zdobyły unijne dofinansowanie, dzięki któremu ich formacje otrzymały nowe mundury galowe. Trzy jednostki OSP z gminy Leżajsk są częścią krajowego systemu ratowniczego. 6. ZASOBY ŚRODOWISKOWE I KULTUROWE 6.1. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE Przyroda Z geograficznego punktu widzenia teren gminy Leżajsk położony jest w Prowincji Zewnętrznych Karpat Zachodnich Północne Podkarpacie, w Makroregionie Kotliny Sandomierskiej, w obrębie czterech mezoregionów: Płaskowyżu Tarnogrodzkiego (wschodnia część wsi Piskorowice), Doliny Dolnego Sanu (Stare Miasto, Przychojec, Piskorowice, Rzuchów, Dębno, Wierzawice, Chałupki Dębniańskie), Płaskowyżu Kolbuszowskiego (Giedlarowa, Brzóza Królewska, Biedaczów, Gwizdów, Hucisko) Strona67

69 Równiny Tarnobrzeskiej (Maleniska). W krajobrazie Płaskowyżu Kolbuszowskiego występują piaszczyste wydmy i doliny dopływów Sanu. Jego północną część stanowi wysoczyzna piaszczysta, pokryta wydmami, a część południowa jest wysoczyzną pyłową z głęboko wyciętymi wąwozami. Krajobraz gminy można zaliczyć do krajobrazów nizinnych z następującymi typami krajobrazu: Krajobraz den dolinnych (Przychojec, Stare Miasto, Rzuchów, Piskorowice), Krajobraz terenów z wydmami (wschodnia część Brzózy Królewskiej, zachodnia część Wierzawic), Krajobraz równin peryglacyjnych (Giedlarowa, wschodnia część Wierzawic, zachodnia część Brzózy Królewskiej). Zróżnicowanie klimatyczne na obszarze gminy jest niewielkie i wynika ono z niezbyt dużych deniwelacji terenu. Najlepsze warunki klimatyczne panują w zachodniej części gminy na terenie Płaskowyżu Kolbuszowskiego, mniej korzystne we wschodniej części w dolinie rzeki San. Średnia roczna temperatura wynosi 7,9 C, z minimum wynoszącym w styczniu -3,5 C, maksimum w lipcu +18,7 C. Średnia roczna suma opadów wynosi 582 mm, od 30 mm w styczniu do 86 mm w lipcu. Długość okresu wegetacyjnego wynosi 212 dni, z początkiem wegetacji 6 kwietnia i końcem okresu 11 października. Ważnym elementem zasobów środowiskowych są wody. Największą rzeką gminy jest rzeka San, będąca prawym dopływem Wisły. Przepływa przez gminę z południa na północ, po jej wschodniej stronie, dzieląc gminę na dwie części. Na prawym brzegu znajdują się dwie wsie: Piskorowice i Rzuchów, pozostałe położone są na lewym brzegu. Głównymi potokami i rzekami odwadniającymi gminę są: Błotnia w południowej części gminy, Tarlaka w zachodniej części, Jagódka w północnej części gminy, Wisłok z dopływami, (ale tylko w niewielkim zakresie odwadnia lewobrzeżną cześć gminy). Na obszarze gminy znajdują się liczne jeziorka i strumyki, stawy leśne. Największe zbiorniki retencyjne zostały utworzone na terenie gminy Leżajsk na rzece Tarlace, Błotni i Jagódce. Ogółem znajduje się 9 zbiorników retencyjnych, o łącznej pojemności 140 tys. m 3 i powierzchni 12,79 ha, co stanowi 0,064% ogólnej powierzchni gminy. Duże zróżnicowanie budowy geologiczno-strukturalnej występujące na terenie gminy powoduje dużą różnorodność i zmienność zasobów wód podziemnych. Są to wody w utworach kredowych, trzeciorzędowych i czwartorzędowych. Największe znaczenie eksploatacyjne posiadają te ostatnie, będące podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę ujęć gospodarczych, komunalnych, wodociągów wiejskich i ujęć indywidualnych. Na znacznej części gminy występuje zagrożenie powodziowe. Zasięg powodzi katastrofalnych dotyczy około 25% powierzchni gminy, głównie trenów położonych w północno-wschodniej części gminy, po obu stronach rzeki San. Lasy na terenie gminy Leżajsk zajmują blisko 1/4 powierzchni gminy i tworzą trzy zwarte kompleksy. Największy leży na zachód od Brzózy Królewskiej, mniejszy pomiędzy Brzózą Strona68

70 Królewską a Giedlarową, najmniejszy zaś w Piskorowicach, po wschodniej stronie rzeki San. Lasy te dzielą się na dwie grupy: lasy o wysokich walorach przyrodniczo-krajobrazowych (bory sosnowe i mieszane sosnowo-dębowe), położone na zachód od Brzózy Królewskiej, lasy o przeciętnych walorach przyrodniczo-krajobrazowych, na pozostałym obszarze gminy. W lasach zamieszkują większe zwierzęta łowne oraz ptactwo. Można w nich napotkać takie gatunki, jak sarna, dzik, kuna, borsuk, jeleń i inne. Na uroczysku Pokudłacz, w okolicy Brzózy Królewskiej występują żeremia bobrów. Tereny otwarte, pola, łąki, nieużytki, stanowią biotop drobnej zwierzyny łownej, tj. zająca, bażanta, kuropatwy i innych. Tereny chronione Na terenie gminy Leżajsk znajdują się trzy obszary krajobrazowe prawnie chronione, zajmujące łącznie powierzchnię 8.695,2 hektarów. Utworzone zostały na mocy Rozporządzenia Wojewody Rzeszowskiego w 1992 roku. Należą do nich: Brzóźniański Obszaru Chronionego Krajobrazu (BOChK) Kuryłowski Obszar Chronionego Krajobrazu (KOChK) Zmysłowski Obszar Chronionego Krajobrazu (ZOChK) Brzóźniański Obszar Chronionego Krajobrazu (BOChK), liczy łącznie hektarów, z czego na teren gminy przypada hektarów. Około 75% jego powierzchni stanowią lasy. Dominującym tam typem siedliskowym lasu jest las świeży, występujący przede wszystkim na zachód od Brzózy Królewskiej. Do najbardziej charakterystycznych należy zespół żyznej buczyny karpackiej w formie podgórskiej. Teren BOChK stanowi ostoje wielu ciekawych gatunków zwierząt. Występują tutaj miedzy innymi: bobry, sowy uszate, bociany czarne, muchołówki żałobne, derkacze. Na terenie BOChK znajdują się także rezerwat bagienno torfowiskowy ścisły i częściowy o nazwie Suchy Łuk, grupowe pomniki przyrody w postaci alei modrzewiowej przy osadzie leśnej Pod Lasem oraz skupiska 29 buków. Rezerwat przyrody Suchy Łuk znajduje się na terenie wsi Brzóza Królewska i Giedlarowa. Rezerwat powstał w celu ochrony ekosystemu torfowiska wysokiego z bogatą i różnorodną florą i fauną. Centralną część rezerwatu zajmuje torfowisko wysokie o wyraźnej kępkowej strukturze. Roślinność tworzy zespół wełnianki pochwowatej i torfowca odgiętego, będący rzadkością w Kotlinie Sandomierskiej. Fragment torfowiska porasta zespół boru bagiennego. Występujące wokół torfowiska zespoły śródlądowego boru wilgotnego oraz suboceanicznego boru świeżego tworzą jego naturalną otulinę. Wśród roślin rzadkich i chronionych na terenie rezerwatu występują m.in.: rosiczka okrągłolistna, bagno zwyczajne, czy modrzewica zwyczajna. Okazami miejscowej fauny są: rzekotka drzewna, żmija zygzakowata, ropucha paskówka. Kuryłowski Obszar Chronionego Krajobrazu zajmuje północno-wschodnią część gminy, wokół wsi Rzuchów i Piskorowice. Jego największymi walorami są krajobrazy, na które składa się mozaika pól uprawnych, wilgotnych łąk, zadrzewień śródpolowych i zwartych kompleksów Strona69

71 leśnych. Na terenie gminy Leżajsk znajduje się południowy fragment KOChK, o powierzchni około hektarów. Zmysłowski Obszar Chronionego Krajobrazu zlokalizowany jest w południowo-zachodnim rejonie gminy i obejmuje tereny wokół wsi Gwizdów i Biedaczów. Zajmuje on powierzchnię 175 hektarów. Są to tereny w połowie porośnięte lasem, pozostałą część stanowią pola uprawne. Lasy zajmują siedlisko lasu świeżego, a w części położonej nad ciekiem - olsu. Wykształciły się tu takie zbiorowiska jak grąd kontynentalny i bór mieszany. Nad miejscowym potokiem rozwinęły się płaty łęgu. W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Leżajsk pojawiła się też propozycja utworzenia kolejnego rezerwatu Brzóza Królewska, który miałby chronić dorodny starodrzew bukowy na siedlisku lasu świeżego w zbiorowisku żyznej buczyny karpackiej w formie podgórskiej. Do turystycznych atrakcji miejscowości należy także położony w południowej części wsi, w dolinie rzeki Tarlaki sztuczny akwen wodny przystosowany do celów rekreacyjnych. Latem gromadzi amatorów kąpieli wodnych i słonecznych, sportów wodnych i wędkowania. Zbiornik retencyjny powstał w 1978 roku ze spiętrzenia wód Tarlaka i potoku Tartaczny dla powstrzymania ujemnych skutków wodnych przyległych terenów rolnych i leśnych, możliwości prowadzenia gospodarki zarybieniowej, podniesienia walorów estetycznych okolicy oraz stworzenia warunków dla zorganizowania obiektu wypoczynkowego. Pomniki przyrody Na terenie gminy Leżajsk zarejestrowanych jest sześć pomników przyrody żywej chroniących ponad sto drzew. Spośród nich dwa są klasyfikowane jako tzw. pojedyncze, czyli chroniące jednostkowe obiekty przyrodnicze (w tym wypadku drzewa), pozostałe - jako grupowe, w tym dwie aleje, wymienione w części poświęconej BOChK. Ogółem w ramach pomników ochroną objęto: W ramach pomników grupowych: 41 modrzewi, 37 lip drobnolistnych, 29 buków, W ramach pomników pojedynczych: jeden dąb szypułkowy i jedną sosnę zwyczajną Ponadto, jeden z powołanych pomników grupowych uznać można za wspólny dla gminy i miasta Leżajsk. Jest to aleja lipowa złożona, według rejestru pomników przyrody, ze 116 drzew (obecnie 82), położona na granicy miasta z miejscowością Wierzawice. W zasięgu granic gminy znajduje się 37 drzew. Bogactwa naturalne Na terenie gminy Leżajsk występują złoża gazu ziemnego, głównie w południowo-zachodniej części. Z kolei w korycie rzeki San występują żwiry rzeczne, w Giedlarowej znajdują się złoża piasków wykorzystywane głównie na potrzeby produkcji cegły silikatowej oraz, pokłady gliny zwałowej. Złoża gazu ziemnego są związane z obszarem Karpat z Zapadliska Podkarpackiego, gdzie występują w utworach trzeciorzędowych i mezozoicznych. Złoża te są eksploatowane w obrębie dwóch obszarów górniczych: Żołynia Leżajsk z największym powierzchniowo obszarem złóż występującym w rejonie Giedlarowej, Strona70

72 Kuryłówka - obejmującego w granicach gminy Leżajsk niewielki fragment terenu na północny wschód od Starego Miasta. Według danych Państwowego Inspektoratu Ochrony Środowiska na terenie gminy mogą być zlokalizowane także złoża ropy naftowej. Zagrożenia dla środowiska Dbałość o ochronę środowiska naturalnego i lokalnych zasobów przyrodniczych powinno być jednym z priorytetów gminy. Obecnie największymi emitentami zanieczyszczeń wpływających na stan powietrza w gminie są zakłady przemysłowe, zarówno z terenu gminy Leżajsk, jak i gmin ościennych (Nowa Sarzyna, czy Miasto Leżajsk): Browar Leżajsk S.A., Zakłady Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego Hortino, Zakłady Chemiczne Organika (w gminie Nowa Sarzyna), Fabryka Maszyn, Przedsiębiorstwo Ceramiki Budowlanej. Kolejnym źródłem zanieczyszczeń są lokalne kotłownie w obiektach komunalnych, blokach mieszkalnych oraz kotłownie przydomowe. Mimo funkcjonowania sieci gazowej, w większości gospodarstw nadal podstawowym paliwem jest węgiel i koks. Oprócz ochrony wymienionych zasobów naturalnych wyzwaniem dla gminy będzie także redukcja własnych zanieczyszczeń i emisji w ramach tzw. niskiej emisji, oznaczającej całość emitowanych do powietrza substancji z niewysokich źródeł emisji. Tym samym niezbędne będą działania w zakresie wdrażania rozwiązań z zakresu gospodarki niskoemisyjnej, czyli oparciu się przede wszystkim na efektywności energetycznej, wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii i zastosowaniu technologii ograniczających emisję. Termin gospodarka niskoemisyjna (low emission economy) oznacza bowiem gospodarkę charakteryzującą się przede wszystkim oddzieleniem wzrostu emisji gazów cieplarnianych od wzrostu gospodarczego, głównie poprzez ograniczenie wykorzystania paliw kopalnych. Stosowne rozwiązania w tym zakresie mogą zostać uwzględnione w Planie gospodarki niskoemisyjnej gminy Leżajsk. Innym zagrożeniem jest obecność dzikich wysypisk śmieci najczęściej w lasach, w pobliżu rzek oraz w innych niedozwolonych miejscach. Następnym źródłem zanieczyszczenia środowiska są ścieki, które przyczyniają się do pogorszenia stanu lokalnych rzek i potoków. Racjonalne gospodarowanie zasobami przyrodniczymi wymaga stosowania szczególnych działań i środków. Wśród celów strategicznych na kolejne lata powinno znaleźć się tworzenie optymalnych warunków do powstrzymywania procesów degradacji środowiska oraz do zachowania jego równowagi ekologicznej. Mając na uwadze dobro środowiska przyrodniczego gmina Leżajsk powinna prowadzić działania w zakresie zmniejszenia emisji gazów, w tym CO2, racjonalizacji gospodarki odpadami oraz prowadzenia projektów informacyjnych w dziedzinie troski o dziedzictwo naturalne DZIEDZICTWO KULTUROWE Tereny Gminy Leżajsk są obszarem o bogatej historii i dziedzictwie. Pierwsze ślady osadnictwa na terenie dzisiejszej gminy Leżajsk pochodzą z epoki kamiennej. Występują tu również znaleziska z okresu kultury łużyckiej. Najstarszą miejscowością gminy jest Stare Miasto. Strona71

73 Pierwsze wzmianki o pojawieniu się tej osady pochodzą z XIII wieku. Na drzwiach starej drewnianej cerkwi w tejże miejscowości wyryta była data 1228, świadcząca o roku jej budowy. Zabytek ten jednak nie dotrwał do naszych czasów, gdyż około 1860 roku cerkiew spłonęła. W XIV wieku istniały już wsie Wierzawice, Dębno i Giedlarowa, w której w 1439 roku powstała parafia. W latach i miejscowość ta była siedzibą gminy. Na terenie gminy odnaleźć można zabytki budownictwa ludowego: chałupy, budynki gospodarcze oraz pochodzące przeważnie z XIX wieku przydrożne kapliczki. Jako obiekty najbardziej atrakcyjne turystycznie należy wymienić przede wszystkim murowany dwór klasycystyczny z pierwszej połowy XIX wieku w Piskorowicach-Mołyniach, murowana cerkiew z 1913 roku w Starym Mieście (obecnie kościół), zespół folwarczny w Wierzawicach oficyna podworska z 1880 roku i spichlerz z 1928 roku. Pobliskie miasto Leżajsk jest także ośrodkiem wpływającym na atrakcyjność kulturową i historyczną gminy, a pielęgnowanie historii i tradycji Ziemi Leżajskiej powinno być wspólnym zadaniem Gminy Leżajsk i Gminy Miasto Leżajsk, na terenie której znajdują się zabytki w postaci m.in.: Bazylika pw. Zwiastowania NMP wraz z klasztorem OO. Bernardynów i Sanktuarium Matki Boskiej Pocieszenia Zespół Dworu Starościńskiego z Muzeum Ziemi Leżajskiej Kościół Parafialny p.w. Trójcy Świętej i Wszystkich Świętych Dawna Cerkiew Parafialna grecko-katolicka p.w. Zaśnięcia Najświętszej Panny Marii Ratusz i zespół zabytkowej zabudowy w śródmieściu Pałac Miera Cmentarz żydowski z XVIII wieku Dawny Narodnyj Dom Pomimo istnienia w bliskim sąsiedztwie gminy atrakcyjnego dziedzictwa kulturowego, w tym architektonicznego, gmina Leżajsk nie wykorzystuje w pełni swojego potencjału, o czym świadczy mała liczba odwiedzających i pozostających na noc gości. Ma to związek z brakiem infrastruktury turystycznej: noclegowo-hotelarskiej i gastronomicznej. Tabela 32: Wybrane turystyczne obiekty noclegowe w Gminie Leżajsk w latach (oprac. wł. na podst. danych GUS) Gmina Leżajsk j.m. Lata obiekty ob miejsca noclegowe msc korzystający z noclegów osoba udzielone noclegi Dla poprawy wykorzystania potencjału turystyczno-przyrodniczego gminy konieczne są działania w zakresie budowania zintegrowanej oferty turystycznej, także w porozumieniu z pobliskimi ośrodkami o dużym potencjale w tym zakresie (np. miasto Leżajsk, czy Łańcut) oraz promowania walorów gminy w partnerstwie z innymi samorządami (także powiatowym) m.in. poprzez targi branżowe, ale i media społecznościowe. Strona72

74 7. FINANSE GMINY Gmina Leżajsk należy do gmin średnio zamożnych. Gdy chodzi o udział dochodów własnych w budżecie gminy zajmuje trzecie miejsce w skali powiatu, a 94. w skali województwa. Dochody własne gminy w roku 2014 wyniosły ,08 zł, co stanowiło około 26% udziału w dochodzie ogółem. Pozostałą część stanowiły dotacje, subwencje ogólne i oświatowa z budżetu państwa. Na przestrzeni lat te proporcje nie uległy większym zmianom. W przypadku wydatków z budżetu, Gmina Leżajsk zajmuje odpowiednio miejsca 2. w powiecie i 68. w województwie. Z kolei obsługa długu publicznego w procentach wydatków ogółem budżetu gminy, lokowała ją na miejscu pierwszym w powiecie i 15. w województwie, co może stanowić sygnał do podjęcia działań mających na celu zmniejszenia wskaźników zadłużenia. Wydatki budżetu w przeliczeniu na mieszkańca w latach wzrosły z kwoty 2.261,67 zł do sumy 2.814,88 zł, czyli o 24%. W roku 2014 dochody ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca wyniosły 2.819,14 zł, co w porównaniu do kwoty 2.265,60 zł w roku 2008 oznacza także wzrost o 24%. Z kolei dochody własne budżetu w przeliczeniu na 1 mieszkańca wyniosły 981,74 zł. Stanowi to zatem 34,8 % w ogólnej kwocie wydatków gminy w przeliczenia na mieszkańca. Rysunek 30: Dochody i wydatki Gminy Leżajsk w przeliczeniu na mieszkańca w latach (oprac. wł. na podst. danych z GUS) zł3 500,00 zł3 000,00 zł2 500,00 zł2 000,00 zł2 261,67 zł2 265,60 zł2 460,26 zł2 507,31 zł2 983,24 zł2 963,26 zł2 909,46 zł2 966,49 zł3 027,13 zł2 841,78 zł2 731,26 zł2 793,81 zł2 814,88 zł2 894,14 zł1 500,00 zł1 000,00 zł678,41 zł846,41 zł960,07 zł934,95 zł863,87 zł850,96 zł981,74 zł500,00 zł dochody ogółem na 1 mieszkańca wydatki ogółem na 1 mieszkańca dochody własne na 1 mieszkańca Oznacza to, że wydatki gminy są w przeważającej mierze finansowane ze środków pochodzących z subwencji i dotacji, co potwierdzają poniższe wykresy. Subwencja ogólna stanowi aż 32% udziałów w dochodach gminy, a subwencje na cele oświatowe to 23%, przy 19% udziale dotacji ogółem. Strona73

75 Rysunek 31: Rozkład dochodów gminy Leżajsk za rok 2014 w ujęciu procentowym (oprac. wł. na podst. danych z GUS) 23% dochody własne 26% dotacje ogółem (celowe + dotacje paragrafy 200, 620) subwencje ogólne 32% 19% subwencje na zadania oświatowe W omawianym przedziale lat dochody własne wzrastały w okresie lat , po czym następował ich spadek w latach Rok 2014 był rokiem wzrostowym w tym zakresie. Zjawiska te ilustruje poniższa grafika. Rysunek 32: Dochody Gminy Leżajsk ogółem w porównaniu do dochodów własnych, dotacji i subwencji w latach (oprac. wł. na podst. danych z GUS) zł- zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł , dochody ogółem dochody własne dotacje ogółem (celowe + dotacje paragrafy 200, 620) subwencje ogólne subwencje na zadania oświatowe Strona74

76 Kwestia poziomu dochodów w najbliższych latach będzie niezwykle istotna z punktu widzenia możliwości realizacji zadań gminy Rysunek 33: Dochody i wydatki gminy Leżajsk w latach (oprac. wł. na podst. danych z GUS) dochody ogółem wydatki ogółem Różnica Powyższy wykres pokazuje relację dochodów i wydatków budżetu w kolejnych latach. Poza okresem , kiedy to zanotowany został deficyt, w pozostałych latach występowała niewielka nadwyżka dochodów nad wydatkami. Z kolei krzywa wydatków ogółem za lata jest wyraźnie skorelowana z krzywą wydatków majątkowych i inwestycyjnych w tym okresie: wahania nakładów w tej dziedzinie powodowały odpowiednią zmianę łącznych wydatków, gdyż w zakresie wydatków bieżących utrzymywała się stała i niezakłócona tendencja wzrostowa, co pokazuje zamieszczony poniżej wykres. Strona75

77 Rysunek 34: Wydatki Gminy Leżajsk w złotych ogółem w porównaniu do wydatków inwestycyjnych oraz bieżących w latach (oprac. wł. na podst. danych z GUS) wydatki ogółem wydatki majątkowe inwestycyjne wydatki bieżące ogółem W najbliższych latach ważnym zadaniem będzie redukcja obciążeń związanych z zadłużeniem gminy, jak również stałe zwiększanie dochodów własnych jednostki. Niezbędne w tym celu będzie stymulowanie rozwoju przedsiębiorczości przyczyniające się do wzrostu zamożności mieszkańców. Dla rozwoju gminy konieczne będzie również dalsze inwestowanie w infrastrukturę techniczną i społeczną, co wymaga zabezpieczenia odpowiednich środków. Oprócz środków budżetu gminy powinny w te przedsięwzięcia być zaangażowane środki zewnętrzne, w szczególności z programów operacyjnych i funduszy dostępnych w nowej perspektywie finansowej. Strona76

78 Tabela 33: Przychody i wydatki gminy Leżajsk w złotych w latach (oprac. wł. na podstawie danych z UG) WYSZCZEGÓLNIENIE dochody ogółem , , , , , , ,27 dochody własne , , , , , , ,08 dotacje ogółem (celowe + dotacje paragrafy 200, 620) 0, , , , , , ,19 subwencje ogólne , , , , , , ,00 subwencje na zadania , , , , , , ,00 oświatowe środki pozyskane z budżetu Unii Europejskiej , ,49 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 środki z Unii Europejskiej na finansowanie programów i projektów 0,00 0,00 0, ,85 0,00 0,00 0,00 unijnych wydatki ogółem , , , , , , ,99 wydatki majątkowe ogółem , , , , , , ,53 wydatki majątkowe , , , , , , ,53 inwestycyjne wydatki bieżące ogółem , , , , , , ,46 wydatki bieżące na wynagrodzenia Różnica (dochody ogółem wydatki ogółem) , , , , , , , , , , , , , ,28

79 II. CZĘŚĆ PROGRAMUJĄCO - STRATEGICZNA 1. ANALIZA PROBLEMÓW Jednym z elementów analizy problemów dokonanych na potrzeby niniejszej strategii jest analiza SWOT w odniesieniu do kluczowych obszarów. Analiza została dokonana w oparciu o szereg narzędzi wśród których znalazły się: ankietę publiczną dystrybuowaną wśród mieszkańców gminy w latach w ramach projektu Program Aktywności Samorządowej PAS, spotkania robocze z kadrą kierowniczą Urzędu Gminy Leżajsk, spotkania w formule debat z przedstawicielami Urzędu Gminy, mieszkańcami, przedsiębiorcami oraz środowiskiem organizacji pozarządowych. Diagnoza w oparciu o ankietę publiczną W badaniu Program Aktywności Samorządowej PAS zastosowano metodę badań ankietowych, w której wykorzystano dwa kwestionariusze ankiet dla dwóch grup respondentów: mieszkańców i urzędników. Każdy kwestionariusz zawierał zestaw pytań dotyczących 15 obszarów jakości życia/zarządzania, do których należą: Wolny rynek Praca Bezpieczeństwo Zdrowie Kultura Środowisko Demokracja Edukacja Transport i komunikacja Dostęp do usług i sieci handlowej Dostęp do infrastruktury sportowej Wsparcie społeczne Dobrobyt Mieszkalnictwo Jakość administracji W badaniu zastosowano celowy dobór osób do próby, uwzględniający różne kryteria w zależności od grupy respondentów. W przypadku ankiety jakość życia do badania wybrano mieszkańców, w taki sposób aby próba badawcza była zróżnicowana pod względem: wieku, płci, wykształcenia i rodzaju wykonywanego zawodu. W ankiecie jakość zarządzania wzięli udział pracownicy administracji samorządowej zajmujący różne stanowiska w hierarchii organizacyjnej Urzędu Gminy Leżajsk. Kwestionariusz ankiety składał się z kilkudziesięciu pytań w formie zdań twierdzących, które dotyczyły jakości życia mieszkańców danej miejscowości. Do każdego pytania należało

80 się odnieść czy jest ono prawdziwe czy nieprawdziwe oraz czy aspekt, którego dotyczy jest ważny czy nieważny z punktu widzenia respondenta. Takie podejście pozwoliło zidentyfikować, które obszary dotyczące jakości życia w gminie wymagają poprawy. Udało się też dokonać priorytetyzacji obszarów i ustalenia, które z nich są najważniejsze dla mieszkańców i wymagają poprawy w pierwszej kolejności. Interpretacja wyników badania dokonana na potrzeby badania została oparta o analizę średnich wyników uzyskanych dla każdego z obszarów jakości życia. Na tej podstawie wyodrębniono trzy grupy obszarów: Obszary priorytetowe obszary, w których jakość badanych zagadnień jest najniższa, a ich ważność znajduje się na najwyższym poziomie. Wymagają one interwencji w pierwszej kolejności. Obszary o zaniżonej jakości obszary, których jakość została oceniona na niskim poziomie, jednak nie są one zbyt ważne dla respondentów, w związku z tym interwencja może być odwleczona w czasie. Obszary dobrych praktyk obszary, które zostały ocenione wysoko, zarówno pod względem jakości jak i ważności. Mogą one stanowić punkt odniesienia w procesie planowania i osiągania zakładanych celów dla innych obszarów. Wykorzystanie odrębnych kolorów (takich jak oznaczono powyżej), dla każdej z wymienionych grup obszarów, ma służyć lepszemu zobrazowaniu wyników badania. Zarówno na wykresach, jak i w tabelach, zostały w ten sposób oznaczone obszary spełniające kryteria przynależności do powyższych grup. W tabelach dodatkowo podano wartości procentowe średnich wyników dla każdego z obszarów w układzie ważność/jakość. Rysunek 35: Podsumowanie wyników ankiety jakość życia w roku 2014 w Gminie Leżajsk (źródło: strona internetowa projektu PAS) Strona79

81 Na podstawie przeanalizowanych ankiet można stwierdzić, że według mieszkańców Gminy Leżajsk: Do obszarów priorytetowych należą: Praca Wsparcie społeczne Wolny rynek Zdrowie Do obszarów zaniżonej jakości należą: Dobrobyt Kultura Do obszarów dobrych praktyk należą: Bezpieczeństwo Edukacja Środowisko Transport i komunikacja Jakość administracji Rysunek 36: Podsumowanie wyników ankiety jakość zarządzania w roku 2014 w Gminie Leżajsk (źródło: strona internetowa projektu PAS) Z kolei na podstawie ankiet od pracowników Urzędu Gminy w Leżajsku można stwierdzić, że: Do obszarów priorytetowych należy: Strona80

82 Praca Do obszarów zaniżonej jakości należą: Zdrowie Bezpieczeństwo Dostęp do usług i sieci handlowych Mieszkalnictwo Dobrobyt Do obszarów dobrych praktyk należą: Środowisko Dostęp do infrastruktury sportowej Edukacja Wolny rynek Transport i komunikacja Porównanie ocen dokonanych przez obydwie grupy pozwala wskazać na obszary, jakie postrzegane są w sposób zbliżony, przez co można uznać, że ich waga i jakość jest miarodajna. Tabela 34: Zestawienie wyników ankiet jakość życia i jakość zarządzania w Gminie Leżajsk w roku 2014 (źródło: strona internetowa projektu PAS) obszary priorytetowe niska jakość dobre praktyki obszary priorytetowe niska jakość dobre praktyki WOLNY RYNEK 48/94 77/84 PRACA 26/93 61/89 BEZPIECZEŃSTWO 83/97 56/64 ZDROWIE 50/94 48/72 KULTURA 53/71 ŚRODOWISKO 69/91 81/88 DEMOKRACJA OBSZARY JAKOŚCI ZYCIA/ZARZĄDZANIA JAKOŚĆ ŻYCIA JAKOŚĆ ZARZĄDZANIA EDUKACJA 76/90 80/86 TRANSPORT I KOMUNIKACJA 66/92 70/78 DOSTĘP DO USŁUG I SIECI HANDLOWEJ 58/52 DOSTĘP DO INFRASTRUKTURY SPORTOWEJ 91/81 WSPARCIE SPOŁECZNE 41/89 DOBROBYT 30/77 61/71 MIESZKALNICTWO 58/63 JAKOŚĆ ADMINISTRACJI 64/94 Przedstawione oceny zostały następnie porównane w ujęciu czasowym za lata , co pozwoliło na uzyskanie bardziej trwałego obrazu postrzegania obszarów jakości życia. Strona81

83 Tabela 35: Porównanie wyników ankiety jakość życia w gminie Leżajsk przeprowadzonej w latach 2012, 2013, 2014 (źródło: strona internetowa projektu PAS) OBSZARY JAKOŚCI ŻYCIA/ZARZĄDZANIA obszary priorytetowe niska jakość dobre praktyki obszary priorytetowe niska jakość dobre praktyki obszary priorytetowe niska jakość WOLNY RYNEK 49/92 50/93 48/94 PRACA 30/91 30/92 26/93 BEZPIECZEŃSTWO 71/95 75/97 83/97 ZDROWIE 34/91 47/90 50/94 KULTURA 42/80 51/74 53/71 ŚRODOWISKO 69/91 DEMOKRACJA 42/84 46/76 EDUKACJA 64/91 73/86 76/90 TRANSPORT I KOMUNIKACJA 64/93 66/92 DOSTĘP DO USŁUG I SIECI HANDLOWEJ 72/87 78/86 DOSTĘP DO INFRASTRUKTURY SPORTOWEJ wyniki ankiety "jakość życia" 2012 r r r. WSPARCIE SPOŁECZNE 33/90 41/89 DOBROBYT 31/85 36/87 30/77 MIESZKALNICTWO 61/84 JAKOŚĆ ADMINISTRACJI 64/94 dobre praktyki

84 Tabela 36: Porównanie wyników ankiety jakość zarządzania w gminie Leżajsk przeprowadzonej w latach 2012, 2013, 2014 (źródło: strona internetowa projektu PAS) OBSZARY JAKOŚCI ŻYCIA/ZARZĄDZANIA obszary priorytetowe wyniki ankiety "jakość zarządzania" 2012 r r r. niska jakość dobre praktyki obszary priorytetowe niska jakość dobre praktyki obszary priorytetowe niska jakość WOLNY RYNEK 57/54 74/93 77/84 PRACA 21/55 48/90 61/89 BEZPIECZEŃSTWO 30/49 58/74 56/64 ZDROWIE 21/52 47/71 48/72 KULTURA 54/53 ŚRODOWISKO 76/83 81/88 DEMOKRACJA 80/91 EDUKACJA 54/62 84/84 80/86 TRANSPORT I KOMUNIKACJA 64/75 70/78 DOSTĘP DO USŁUG I SIECI HANDLOWEJ 32/39 53/61 58/52 DOSTĘP DO INFRASTRUKTURY SPORTOWEJ 54/54 94/96 91/81 WSPARCIE SPOŁECZNE 31/50 DOBROBYT 29/42 52/62 61/71 MIESZKALNICTWO 38/42 44/51 58/63 JAKOŚĆ ADMINISTRACJI 82/82 dobre praktyki Strona83

85 Zagadnienia zarysowane przez mieszkańców z terenu gminy Leżajsk stały się podstawą do dalszej analizy oraz podjęcia działań ukierunkowanych na poprawę jakości funkcjonowania poszczególnych obszarów. Bardziej szczegółowe kwestie zgłaszane przez interesariuszy miały miejsce w trakcie spotkań warsztatowych i roboczych, a także konsultacyjnych. Zostały one uwzględnione w poniższej analizie SWOT. 2. ANALIZA SWOT Przedstawiona poniżej analiza odnosi się do mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń w kluczowych obszarach opisanych w części pierwszej strategii oraz uwzględnionych w poprzednim podrozdziale poświęconym analizie problemów, dokonanej przez samych interesariuszy, czyli mieszkańców gminy. W powiązaniu z analizą ekspercką sformułowana została poniższa tabela stanowiąca podsumowanie kwestii uznanych za istotne w czterech kluczowych obszarach strategii, tj. sferze gospodarczej, sferze aktywności społecznej, infrastruktury i jakość życia oraz dziedzictwa kulturowego. Sfera gospodarki i rolnictwa Tabela 37: Analiza SWOT Gminy Leżajsk (Sfera gospodarki i rolnictwa) Silne strony Obecność znaczących zakładów przemysłowych na terenie gminy i w jej pobliżu Obecność Parku Przemysłowego, jako Spółki komunalnej gminy Dogodność komunikacyjna Parku Przemysłowego (nowa obwodnica, niedalekie sąsiedztwo autostrady, linia kolejowa) Zasoby naturalne w postaci dobrej jakości wody (np. na potrzeby przemysłu piwowarskiego, czy przetwórstwa rolnospożywczego) Rozwinięte tradycje rzemieślnicze w niektórych dziedzinach (np. wyroby wikliniarskie) Wysokie nasycenie przedsiębiorczością (duży odsetek podmiotów z rejestru REGON) Relatywnie niższy koszt siły roboczej w porównaniu do większości terenu Polski Obsługa Inwestora zlokalizowana w ramach Parku Przemysłowego Stare Miasto-Park Systemu zachęt podatkowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej i zatrudnianiem w Parku Przemysłowym Słabości Nie w pełni wykorzystany potencjał Parku Przemysłowego Brak rozpoznawalnej lokalnej marki gospodarczej Brak kompleksowej oferty gospodarczej Mała dynamika działań promocyjnych w sferze gospodarczej Brak systematycznej współpracy gminy ze środowiskiem lokalnego biznesu Brak analizy potencjału rozwojowego poszczególnych branż na terenie gminy Niski poziom współpracy lokalnych przedsiębiorców i producentów rolnych Niski poziom innowacyjności lokalnych firm Wysoka stopa bezrobocia (powyżej średniej wojewódzkiej) Duży odsetek długotrwale bezrobotnych Obecne postawy wyuczonej bierności Brak spółdzielni socjalnych działających na terenie gminy Duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych Niski stopień konkurencyjności gospodarstw rolnych Brak rozwiniętych grup producenckich Niewielkie zainteresowanie rozwojem ze strony części rolników

86 Szanse Współpraca z okolicznymi samorządami w zakresie tworzenia i promowania Lokalnego Obszaru Inwestycyjnego Rozwój Parku Przemysłowego w gminie Leżajsk i Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Nowej Sarzynie w kontekście współpracy w ramach Lokalnego Obszaru Inwestycyjnego Park Przemysłowy w gminie jest ważnym ośrodkiem mogącym dawać zatrudnienie okolicznym mieszkańcom Współpraca z Instytucjami Otoczenia biznesu oraz innymi samorządami w zakresie wspólnych działań Możliwość współpracy z lokalnymi ośrodkami edukacyjnymi pod kątem kreowania kompetencji niezbędnych w nowoczesnej gospodarce Rozwój lokalnego rzemiosła i gastronomii opartej na produktach lokalnych Możliwość wykorzystywania programów unijnych dla finansowania przedsięwzięć z zakresu gospodarki i wsparcia rynku pracy Zagrożenia Zbyt duży poziom uzależnienia lokalnego rynku pracy od dwóch największych zakładów Pogorszenie warunków dla działalności przemysłowej w gminie wskutek ograniczeń nałożonych przez Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie związanych z objęciem części terenów strefami ochrony ujęcia wód Emigracja dotycząca w dużym stopniu ludzi młodych i z kwalifikacjami Bliska perspektywa zakończenia możliwości finansowania przedsięwzięć ze środków unijnych Rozproszenie działań promocyjnych pomiędzy różnymi samorządami i w efekcie niepotrzebna konkurencja Ryzyko wzrostu zadłużenia gminy Tabela 38: Analiza SWOT Gminy Leżajsk (Sfera społeczna, kulturalna i edukacyjna) Sfera społeczna, kulturalna i edukacyjna Silne strony Dodatni przyrost naturalny na przestrzeni ostatnich lat Przewaga osób w pełni aktywności zawodowej w całkowitej liczbie mieszkańców Silne więzi lokalne w poszczególnych miejscowościach Duża liczba organizacji pozarządowych działających w miejscowościach z terenu gminy Wypracowane standardy współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi Zróżnicowanie tematyczne w sektorze NGO Aktywność w ramach Lokalnej Grupy Działania Stowarzyszenie Region Sanu i Trzebośnicy Obecność placówek kulturalnych (7 ośrodków kultury w miejscowościach gminy) i edukacyjnych zapewniających różnorodną ofertę w dziedzinie aktywności społecznej Słabości Ujemne saldo migracji Starzenie się społeczeństwa Dziedziczenie ubóstwa Niektóre obszary działań społecznych nie są objęte zainteresowaniem organizacji pozarządowych Słabość instytucjonalna większości organizacji pozarządowych (zaangażowanie ma często charakter doraźny, hobbistyczny) Brak stabilnych podstaw finansowana działalności wielu NGO Słaba współpraca pomiędzy organizacjami pozarządowymi, Brak ośrodka wspierającego działalność organizacji pozarządowych Niezbyt wysokie wskaźniki czytelnictwa Obecność barier architektonicznych utrudniających dostęp osobom niepełnosprawnym Zbyt skromna oferta dla rodzin dotkniętych przemocą, Strona85

87 Współpraca Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej z Powiatowym Urzędem Pracy w Leżajsku w zakresie rozwiązywania problemu bezrobocia Współpraca Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej z policją, kuratorami sądowymi i społecznymi w rozwiązywaniu problemów rodzin, Wprowadzanie nowych form pomocy dla osób potrzebujących Otwarcie pracowników GOPS na nowe metody rozwiązywania problemów społecznych Duża aktywność GOK i jego filii na niwie kultury, liczne wydarzenia kulturalne Duże zainteresowanie mieszkańców ofertą kulturalną Obecność szkół o wysokim poziomie nauczania Duża liczba młodych ludzi korzystających z pomocy społecznej Zagrożenie wykluczeniem społecznym dotyczące dużego odsetka mieszkańców Zagrożenie patologiami społecznymi Brak mieszkań chronionych Deficyt świetlic szkolnych i socjoterapeutycznych Brak rozwiązań problemu samotnych matek z dziećmi Brak placówek pobytu dziennego dla osób niepełnosprawnych Niewystarczająca współpraca z instytucjami w zakresie pomocy społecznej Niewystarczająco konkurencyjna oferta edukacyjna w zakresie zajęć dodatkowych i pozalekcyjnych w części szkół Brak indywidualizacji procesów nauczania Deficyt kompetencji kulturowych Ograniczony dostęp do zasobów kultury wysokiej Szanse Rozwój sfery usług społecznych w partnerstwie z organizacjami pozarządowymi Skorzystanie z efektów wypracowanych rozwiązań w zakresie standardów współpracy samorządu i NGO Wsparcie inicjatywy lokalnej poprzez istniejące rozwiązania Aktywizacja mieszkańców poprzez wzmocnienie sfery działalności NGO Aktywność ze strony władz lokalnych Rozwój partnerstw lokalnych i projektowych Współpraca z innymi ośrodkami w dziedzinie aktywizacji społecznej i kulturalnej Zagrożenia Pogłębiająca się bierność i marazm wśród mieszkańców Brak środków finansowych do rozwoju sektora pozarządowego Nieufność wobec nowych inicjatyw Partykularyzm zamiast współpracy pomiędzy organizacjami Ryzyko pogorszenia sytuacji finansowej gminy Odpływ uczniów ze szkół w części miejscowości (np. do miasta Leżajsk) Mniejsza liczba uczniów w szkołach i przedszkolach Zmniejszanie się zainteresowania ofertą kulturalną, w szczególności w zakresie kultury wysokiej Gorszy start życiowy dzieci i młodzieży z deficytem kompetencji kulturowych Sfera infrastruktury Tabela 39: Analiza SWOT Gminy Leżajsk (Sfera infrastruktury) Silne strony Duży odsetek gospodarstw domowych z dostępem do sieci wodociągowej Duży odsetek gospodarstw domowych z dostępem do sieci gazowniczej Słabości Sieć kanalizacyjna nie obejmująca wszystkich gospodarstw domowych Stan dróg gminnych wymagający poprawy Przestarzałe i niewydajne oświetlenie części dróg Strona86

88 Dostępność infrastruktury sportoworekreacyjnej (Orliki, place zabaw, boiska) Relatywna bliskość autostrady A4 Stosunkowo dobry stan techniczny budynków szkolnych i wyposażenie w pomoce naukowe Dostęp do szpitala i przychodni specjalistycznych działających w mieście Leżajsk Duża liczba obiektów przeznaczonych na cele OSP Szanse Rozwój sfery usług społecznych jako szansa na nowe miejsca pracy i wyższą jakość usług Możliwość wykorzystania funduszy zewnętrznych Rewitalizacja kompleksowa przestrzeni publicznej w miejscowościach gminy oraz sfery społecznej Rozwijanie edukacji w kierunku lepszego badania predyspozycji uczniów Podnoszenie jakości kształcenia na szczeblu podstawowym i gimnazjalnym Wykorzystanie potencjału tranzytowego Niewystarczająca liczba lokali komunalnych i socjalnych, a także mieszkań chronionych Niski standard części istniejących obiektów użyteczności publicznej Niski poziom atrakcyjności przestrzeni publicznej Bariery architektoniczne dla osób niepełnosprawnych Brak planów rewitalizacji obejmujących sferę infrastruktury twardej oraz społecznej w odniesieniu do większości miejscowości gminy Zagrożenia Brak funduszy w budżecie gminy Niedostosowanie rozwoju infrastuktury technicznej do potrzeb społecznych Obniżenie poziomu kształcenia Pogorszenie dostępu do usług specjalistycznych w zakresie rehabilitacji i opieki nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi w związku ze zmianami demograficznymi Sfera środowiskowa Tabela 40: Analiza SWOT Gminy Leżajsk (Sfera środowiskowa) Silne strony Sąsiedztwo lasów i terenów atrakcyjnych przyrodniczo: Brzóźniański, Zmysłowski i Kuryłowski Obszar Chronionego Krajobrazu Czyste i nieskażone środowisko naturalne na części terytorium gminy Zasoby w postaci fauny i flory Dobrej jakości ujęcia wodne Rzeka San Zalew w Brzózie Królewskiej jako miejsce atrakcyjne turystycznie Dostępność do obiektów rekreacyjnych (ścieżki rowerowe, zalew) wykorzystujących zasoby środowiskowe Posiadanie Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Leżajsk jako dokumentu wyznaczającego kierunki rozwoju Słabości Duża liczba kotłowni węglowych Brak planu rozwoju gospodarki niskoemisyjnej Dzikie wysypiska, głównie w lasach Niski stopień odzysku niektórych kategorii odpadów Niski stopień pozyskiwania i wykorzystywania energii ze źródeł odnawialnych na terenie gminy Niewystarczająca świadomość ekologiczna części mieszkańców Niewystarczająca wydajność składowiska odpadów w Giedlarowej Strona87

89 Prowadzone przez spółkę Stare Miasto- Park akcje pro-ekologiczne Szanse Możliwość pozyskiwania środków zewnętrznych na przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska Szansa na poprawienie bilansu energetycznego gminy poprzez energooszczędne przedsięwzięcia, Bliskość innych ośrodków atrakcyjnych turystycznie (np. miasto Leżajsk, czy Łańcut) i możliwość budowania wraz z nimi wspólnej oferty turystycznej w oparciu o zasoby środowiskowe Zagrożenia Powiększający się rozmiar szkodliwych emisje gazów w ramach tzw. niskiej emisji Postępujące na części obszaru gminy procesy degradacji środowiska za sprawą miejscowych i ościennych zakładów przemysłowych Opór społeczny wobec niektórych rozwiązań z zakresu energetyki Wysokie koszta działań pro-ekologicznych Konieczność ponoszenia dużych nakładów związanych z inwestycjami w dziedzinie energetyki 3. MISJA I WIZJA Misją Gminy Leżajsk jest tworzenie warunków dla zrównoważonego rozwoju sfer gospodarczej, społecznej, infrastrukturalnej oraz środowiskowej w sposób efektywny służącego mieszkańcom z poszanowaniem lokalnych zasobów przyrodniczych i kulturowych. Rysunek 37: Misja Gminy Leżajsk Misją Gminy Leżajsk jest tworzenie warunków dla zrównoważonego rozwoju sfer gospodarczej, społecznej, infrastrukturalnej oraz środowiskowej w sposób efektywny służącego mieszkańcom z poszanowaniem lokalnych zasobów przyrodniczych i kulturowych Wizja rozwoju gminy Leżajsk w perspektywie kolejnych lat obejmuje kluczowe obszary, w jakich zajdą pozytywne przemiany. W sferze rolniczo-gospodarczej będą to: Park Przemysłowy jako część Lokalnego Obszaru Inwestycyjnego cieszącego się zainteresowaniem przedsiębiorców z ternu gminy i z zewnątrz dzięki kompleksowej ofercie dla przedsiębiorców różnej skali obejmującej tereny pod działalność oraz dogodne warunki inwestowania; Rozpoznawalna marka gospodarcza Lokalnego Obszaru Inwestycyjnego profesjonalnie prowadzonej promocji gospodarczej Rozwój grup producenckich w obszarze rolnictwa, Możliwość skorzystania ze sprawnie działającego systemu doradztwa dla firm i osób prowadzących działalność gospodarczą, a także rolników i producentów rolnych w formule Instytucji Otoczenia Biznesu oraz Centrum Obsługi Inwestora wspieranych przez lokalne samorządy gminy Leżajsk i powiatu leżajskiego, Strona88

90 W sferze wsparcia społecznego będą to: Efektywnie działający system wsparcia dla rodzin z problemami opiekuńczowychowawczymi, Funkcjonujący w gminie zintegrowany system profilaktyki i rozwiązywania problemów dotyczących uzależnień, Kompleksowa opieka nad osobami potrzebującymi, realizowana w różnych formach pomocowych dostosowanych do potrzeb beneficjentów, Aktywizacja zawodowa osób defaworyzowanych poprzez system wsparcia instytucjonalnego, realizowanego przy współpracy z innymi samorządami i partnerami. W dziedzinie aktywności i współpracy: Aktywność społeczna mieszkańców gminy przejawiających zainteresowanie dobrem wspólnym; Prężnie działające środowisko organizacji pozarządowych rozwijające się dzięki licznym możliwościom wsparcia i współpracy ze strony samorządu, Lepsze zaspokajanie lokalnych potrzeb dzięki wysokim standardom jakości współpracy samorządu i mieszkańców oraz aktywności sektora NGO, Dobry dostęp do dóbr kultury dla mieszkańców gminy, mogących pielęgnować zarówno lokalne tradycja, jak i korzystać z nowoczesnych form obcowania z kulturą wysoką, Wysokiej jakości oferta edukacyjna na różnych szczeblach kształcenia. W sferze infrastruktury gminy będą to: Wydajny i bezpieczny układ drogowy umożliwiający wygodne przemieszczanie się mieszkańców i podróżujących, Efektywna infrastruktura wodno-kanalizacyjna obejmująca większość gospodarstw domowych, Zrewitalizowane i zmodernizowane obiekty użyteczności publicznej w gminie, udostępnione mieszkańcom z uwzględnieniem ich społecznych i kulturalnych potrzeb. W sferze środowiskowej będą to: Poszanowanie środowiska naturalnego dzięki funkcjonującej infrastrukturze gospodarki niskoemisyjnej, m.in. wykorzystującej odnawialne źródła energii, Dbałość mieszkańców o czystość i schludność przestrzeni publicznej, Poszanowanie lokalnych zasobów przyrodniczych i krajobrazowych. Wizja ta zostanie zrealizowana poprzez szereg działań operacyjnych mieszczących się w celach głównych i szczegółowych, jakie zostały usystematyzowane w poniższym podrozdziale traktującym o celach strategicznych. Strona89

91 4. CELE STRATEGICZNE W oparciu o dokonaną analizę problemów oraz przedstawioną wizję rozwoju gminy wyodrębnione zostały na potrzeby strategii pięć obszarów priorytetowych: Gospodarka i rolnictwo Wsparcie społeczne Aktywność i współpraca Infrastruktura gminy Środowisko Rysunek 38: Kluczowe obszary w Strategii Rozwoju Gminy Leżajsk (oprac. wł.) Gospodarka i rolnictwo Środowisko Wsparcie społeczne Infrastruktura gminy Aktywność i współpraca W drodze analizy problemów i wyzwań opisanych we wcześniejszej części strategii (część analityczno-opisowa oraz analiza SWOT) przy uwzględnieniu oczekiwań mieszkańców wyrażonych w ankiecie publicznej sformułowane zostały dla poszczególnych obszarów następujące cele operacyjne i cele szczegółowe. Obszar I: GOSPODARKA I ROLNICTWO Cel strategiczny 1.1.: Tworzenie warunków do rozwoju gospodarczego Cele szczegółowe: Cel 1.1.a: Wspieranie działań na rzecz rozwoju przedsiębiorczości na terenie gminy [w partnerstwie z powiatem leżajskim oraz IOB] Cel 1.1.b: Efektywna współpraca gminy i Spółki Stare Miasto-Park z przedsiębiorcami [w partnerstwie z powiatem leżajskim oraz Instytucjami Otoczenia Biznesu] Cel 1.1.c.: Uzbrojenie terenów inwestycyjnych w gminie Strona90