Gustaw Herling-Grudziński

Transkrypt

1 Gustaw Herling-Grudziński

2 Biografia Polski pisarz, eseista, krytyk literacki, dziennikarz, żołnierz, więzień łagrów i obozów NKWD. Urodził się 20 maja 1919 w spolonizowanej, ale wyznającej judaizm rodzinie żydowskiej jako Gecel (vel Gustaw) Herling (vel Grudziński), syn Doroty (Dobrysi) z Bryczkowskich i Jakuba (Joska) Herlinga vel Grudzińskiego. W 1919 r. rodzice pisarza mieszkali w Kielcach, jednakże sporo czasu spędzali też w pobliskich Skrzelczycach gm. Pierzchnica, gdzie mieścił się duży folwark, którego byli właścicielami. Narodziny syna, czwartego dziecka po Eugenii, Maurycym zwanym Morkiem i Łucji zwanej Sarą, ojciec zgłosił dopiero 17 lipca 1919 w Daleszycach. W 1921 r. folwark w Skrzelczycach został sprzedany i od tej pory, do wojny, rodzina mieszkała w Kielcach matka z dziećmi i w Suchedniowie Jakub Herling-Grudziński, który nabył tam duży młyn i dom. W późniejszych latach pisarz wspominał z sentymentem Suchedniów, niewielkie miasto w województwie świętokrzyskim, m.in. w dziele Inny świat. W Kielcach też Gustaw Herling-Grudziński uczęszczał do Gimnazjum im. M. Reja (obecnie I LO im. S. Żeromskiego w Kielcach). Będąc uczniem VI klasy gimnazjum zadebiutował reportażem Świętokrzyszczyzna, wydrukowanym na łamach warszawskiego pisma młodzieży szkolnej Kuźnia Młodych. Po zdaniu matury w 1937 roku rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. W okresie studenckim pisywał do Ateneum, Pionu, Naszego Wyrazu. Wbrew woli ojca (który namawiał go na Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego) studiował 2 lata filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim, pisał dla czasopism "Ateneum", "Pion", "Nowy Wyraz", był kierownikiem tygodnika "Orka na Ugorze".Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

3 Biografia W marcu 1940 próbował przedostać się z Grodna na Litwę. Wynajęci przez niego przemytnicy okazali się jednak być na usługach NKWD i Grudziński został aresztowany zaraz po opuszczeniu miasta. Umieszczono go w tamtejszym więzieniu, gdzie został szybko skazany na 5 lat pobytu w obozach. Następnie, poprzez więzienia w Witebsku, Leningradzie i Wołogdzie trafił do łagru w Jercewie. 20 stycznia 1942 po dramatycznej głodówce protestacyjnej został stamtąd zwolniony na mocy obowiązującego już od niemal pół roku układu Sikorski-Majski. Wstrząsający opis rzeczywistości obozowej zawarł później w książce Inny świat. 12 marca w miejscowości Po wojnie, w roku 1945 został emigrantem politycznym. Wraz z żoną Krystyną (z domu Stojanowską) przeniósł się z Włoch do Londynu, gdzie był publicystą londyńskiego tygodnika Wiadomości. Współtworzył i redagował miesięcznik Kultura. Był także członkiem Instytutu Literackiego. W połowie 1946 we Włoszech przystąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej. Publikował w czasopismach partyjnych Robotniku Polskim i Świetle. W 1948 wybrany zastępcą członka Komitetu Głównego PPS w Wielkiej Brytanii, zaś na II zjeździe emigracyjnej PPS w Lens w 1952, został wybrany w skład Centralnego Sądu Partyjnego. W 1990 został laureatem nagrody literackiej polskiego PEN Clubu im. J. Parandowskiego, w 2000 odebrał w Krakowie doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1998 odznaczony Orderem Orła Białego.

4 Dorobek Literacki Do najbardziej znanych dzieł pisarza należą: Inny świat opis codziennego życia więźniów w sowieckich łagrach. Wędrowiec cmentarny opowiadanie dotyczące masakry w Srebrenicy w 1998 roku. Wydarzenia te wspomina ukrywający się po cmentarzach europejskich przed Trybunałem Sprawiedliwości w Hadze serbski porucznik. Rozmowy w Neapolu książka o charakterze analitycznym; efekt rozmów z Włodzimierzem Boleckim; szczegółowe interpretacje i komentarze autora do jego dzieł powstałych w l Najkrótszy przewodnik po sobie samym książka autobiograficzna dotycząca dzieciństwa, młodości, emigracji, zawierająca rozważania na temat m. in. istoty mądrości, wiary, przyjaźni. Dziennik pisany nocą eseje pisane w różnych latach, począwszy od 1971 roku po rok 1999, dotyczące różnorakich zagadnień, jak: filozofia, sztuka, polityka, emigracja polska i europejska, choć nie brak też esejów czysto fikcyjnych. Gorący oddech pustyni zbiór opowiadań ukazujących pesymistyczną wizję losu ludzkiego. Debiutem literackim Grudzińskiego był tom szkiców literackich Żywi i martwi. Pierwszą książką, jaka po latach ukazała się w Polsce, był tom Wieża i inne opowiadania, wydany w Poznaniu w 1988 roku. W 1990 roku otrzymał literacką nagrodę polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego. W roku 2000 w Krakowie na Uniwersytecie Jagiellońskim wręczono mu doktorat honoris causa.

5 Dorobek Literacki 1945 Żywi i umarli (Rzym) debiut książkowy 1951 Inny świat (Londyn, wyd. polskie 1953) 1960 Skrzydła ołtarza (Paryż) 1963 Drugie przyjście (Paryż) 1969 Upiory rewolucji (Paryż) 1973 Dziennik pisany nocą (Paryż) 1980 Dziennik pisany nocą (Paryż) 1983 Podróż do Burmy (Londyn) 1984 Dziennik pisany nocą (Paryż) 1986 Pierścień (Neapol) 1988 Wieża i inne opowiadania (Poznań) 1989 Dziennik pisany nocą (Warszawa) 1993 Dziennik pisany nocą (Warszawa) 1997 Gorący oddech pustyni (Warszawa) 1999 Biała noc miłości (Warszawa) 2005 Wędrowiec cmentarny (Warszawa) 2007 Wiek biblijny i śmierć (Warszawa)

6 Fragment utworu pt. Inny świat CZĘŚĆ PIERWSZA Witebsk Leningrad Wołogda Kończyło się lato w Witebsku. Z podwórza dochodziły kroki więźniów, okrzyki komend rosyjskich. Trzy uderzenia butem w drzwi przez dyżurnego oznaczały: Przygotujcie się do kolacji. Więźniowie podnosili się i podchodzili z miskami do kotła z odwarem. W więzieniach sowieckich nie było nic do roboty. Więźniowie dużo rozmawiali, chcąc przegadać czas do kolejnych posiłków. Gdy któregoś dnia do więzienia przyszedł Jewriej z Grodna z wiadomością, że Niemcy zajęli Paryż, nie rozmawiano już na tematy polityczne. Pod koniec października z celi, w której zamkniętych było dwustu więźniów wywołano pięćdziesięciu na odczytanie wyroków. Wśród wywołanych był też autor. Oskarżenie opierało się głównie na dwóch dowodach rzeczowych wysokie buty z cholewami miały świadczyć, że więzień był majorem wojsk polskich, zaś pierwszy człon nazwiska, który miał niemieckie brzmienie kojarzył go z pewnym marszałkiem lotnictwa niemieckiego. Konkluzja tego była taka, że więzień jest oficerem polskim na usługach wrogiego wywiadu niemieckiego. Jednak szybko obalono ten zarzut, ostatecznie Grudziński został oskarżony o to, że zamierzał przekroczyć granicę sowiecko-litewską, aby prowadzić walkę ze Związkiem Sowieckim. Został skazany na pięć lat.

7 W jaki sposób przybliżył nam demokrację? 15 października 1939, założył wraz z kolegami jedną z pierwszych polskich organizacji konspiracyjnych Polską Ludową Akcję Niepodległościową (PLAN). Był jej szefem przez 2 miesiące. Wstrząsający opis rzeczywistości obozowej zawarł później w książce Inny świat. 12 marca w miejscowości Ługowoje udało mu się przyłączyć do armii gen. Andersa. Walczył m.in. pod Monte Cassino, za co otrzymał order Virtuti Militari. W połowie 1946 we Włoszech przystąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej. Publikował w czasopismach partyjnych Robotniku Polskim i Świetle. W 1948 wybrany zastępcą członka Komitetu Głównego PPS w Wielkiej Brytanii, zaś na II zjeździe emigracyjnej PPS w Lens w 1952, został wybrany w skład Centralnego Sądu Partyjnego. Wystąpił z PPS w 1960, gdy wskutek sporów wśród emigracyjnych socjalistów usunięto z PPS Adama Ciołkosza. W późniejszym okresie współpracował z Komitetem Obrony Robotników i Polskim Porozumieniem Niepodległościowym w kraju[8]). W III RP działał w Ruchu Stu. W 1998 odznaczony Orderem Orła Białego.