SYSTEM OPIEKI ZDROWOTNEJ PODSTAWOWE REGULACJE PRAWNE INSTYTUCJE W OCHRONIE ZDROWIA PODSTAWOWE REGULACJE PRAWNE PODSTAWOWE REGULACJE PRAWNE

Transkrypt

1 MAKROEKONOMIA 1 System opieki zdrowotnej instytucje zawody medyczne szpitale i organizacje opiekuńcze determinanty wzrostu kosztów i wydatków dr Piotr Karniej ZAKŁAD ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA, KATEDRA ZDROWIA PUBLICZNEGO WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU WROCŁAW 2014 SYSTEM OPIEKI ZDROWOTNEJ System opieki zdrowotnej (również system zdrowotny) system definiowany jako spójna całość, której liczne, powiązane między sobą części wspólnie oddziaływając wpływają pozytywnie na stan zdrowia populacji. Jest on wyodrębnioną całością złożoną z wielu różnorodnych elementów, które powiązane są różnorodnymi więziami (czyli między którymi zachodzą różnorodne relacje) i który realizuje cele związane ze zdrowiem. System zdrowotny można również zdefiniować jako zorganizowany i skoordynowany zespół działań, którego celem jest realizacja świadczeń i usług profilaktyczno-leczniczych i rehabilitacyjnych mających na celu zabezpieczenie i poprawę stanu zdrowia jednostki i zbiorowości. INSTYTUCJE W OCHRONIE ZDROWIA Sektor prywatny (niepubliczny) podmioty lecznicze będące spółkami prawa handlowego przekształcone z spzoz-ów podmioty lecznicze będące przedsiębiorcami (spółki prawa handlowego lub dawne nzoz-y założone przez spółki albo osoby fizyczne indywidualne i grupowe praktyki zawodowe Sektor publiczny Podmioty lecznicze niebędące przedsiębiorcami (samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej i jednostki budżetowe) Podstawowym i najważniejszym aktem prawnym regulującym funkcjonowanie systemu ochrony zdrowia w Polsce jest ustawa z dnia r. o działalności leczniczej (Dz.U ze zm.) Zastąpiła ustawę o zakładach opieki zdrowotnej, która już nie obowiązuje i nie stanowi źródła prawa Inne akty prawne: ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty, ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej, ustawa o systemie informacji w ochronie zdrowia Projektowane: ustawa o zdrowiu publicznym, ustawa o systemie jakości w ochronie zdrowia Przed r. instytucje ochrony zdrowia podlegały następującemu porządkowi prawnemu Po r. Wskutek ujednolicenia systemu organizacyjnego w ochronie zdrowia model przedstawia się następująco: Organ założycielski (np. spółka, osoba prywatna) Organ założycielski (Minister, Marszałek, Starosta) Właściciel Spółka, osoba prywatna = podmiot leczniczy Organ tworzący (Minister, Marszałek, Starosta) Właściciel (osoba prywatna) = podmiot wykonujący Niepubliczny zakład opieki zdrowotnej Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej Praktyka zawodowa Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej = podmiot leczniczy Ustawa o zoz Ustawa o izbach Ustawa o działalności leczniczej 1

2 PRZYCZYNY NOWYCH REGULACJI Ułomna, nieefektywna forma prawna zakładów opieki zdrowotnej Niewystarczające kwalifikacje kadry zarządzającej publicznymi zakładami opieki zdrowotnej, uznaniowość organów założycielskich w zakresie powoływania dyrektora (brak obowiązku konkursu) Brak personalnej odpowiedzialności dyrektora SPZOZ za błędy w zarządzaniu Ograniczona odpowiedzialność podmiotów tworzących za zobowiązania SPZOZ Utrudnienia w zaspokajaniu roszczeń wierzycieli cywilnoprawnych PRZYCZYNY NOWYCH REGULACJI Niejasna prawnie forma funkcjonowania dyrektora samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej (kto inny go powołuje, kto inny wypłaca wynagrodzenie, udziela urlopu, przyznaje nagrody, które wypłacane są ze środków zarządzanego szpitala, a nie przyznającego) Niejasna forma prawna samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej w aspekcie prowadzenia przez niego działalności gospodarczej i statusu przedsiębiorstwa DEFINICJE USTAWOWE Podmiot leczniczy Podmiot wykonujący Podmiot leczniczy nie będący przedsiębiorcą Podmiot tworzący Przedsiębiorstwo Świadczenie zdrowotne PODMIOT LECZNICZY Podmiotami leczniczymi są: przedsiębiorcy we wszelkich formach wykonywania działalności gospodarczej samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej jednostki budżetowe instytuty badawcze prowadzące badania naukowe i prace rozwojowe w dziedzinie nauk medycznych posiadające osobowość prawną jednostki organizacyjne stowarzyszeń osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania w zakresie w jakim wykonują one PODMIOT WYKONUJĄCY DZIAŁALNOŚĆ LECZNICZĄ podmiotem wykonującym nazywamy podmiot leczniczy, o którym mowa w art. 4 ustawy, oraz lekarza lub pielęgniarkę wykonujących zawód w ramach działalności leczniczej jako praktykę zawodową, o której mowa w art. 5 ustawy podmiotem wykonującym nie będą m.in. działania wykonywane przez ratownika medycznego, fizjoterapeutę, psychologa, ortoptystę, dietetyka, w ramach prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. Osoby te mają prawo do udzielania świadczeń, ale na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, a nie w oparciu o przepisy ustawy o działalności leczniczej PODMIOT WYKONUJĄCY DZIAŁALNOŚĆ LECZNICZĄ Praktyka zawodowa lekarza, pielęgniarki Podmiot wykonujący Podmiot leczniczy 2

3 PODMIOT LECZNICZY NIEBĘDĄCY PRZEDSIĘBIORCĄ Art. 2, ust. 1, pkt. 4 - podmiot leczniczy wymieniony w art. 4 ust. 1 pkt. 2 i 3 samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, jednostki budżetowe, w tym państwowe jednostki budżetowe tworzone i nadzorowane przez Ministra Obrony Narodowej, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, Ministra Sprawiedliwości lub Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, posiadające w strukturze organizacyjnej ambulatorium, ambulatorium z izbą chorych lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, PODMIOT TWORZĄCY Art. 2, ust. 1, pkt. 6 - podmiot albo organ, który utworzył podmiot leczniczy w formie samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej albo jednostki budżetowej UWAGA! W ustawie o zakładach opieki zdrowotnej stosowało się pojęcia organ założycielski zarówno wobec publicznych zakładów opieki zdrowotnej jak również do niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej (w rozumieniu np. spółki lub osoby fizycznej). Obecnie pojęcie to odnosi się wyłącznie dla właścicieli podmiotów leczniczych niebędących przedsiębiorcą, bowiem poprzednio rozumiany organ założycielski np. spółka cywilna stał się w rozumieniu obecnych przepisów podmiotem leczniczym PRZEDSIĘBIORSTWO Art. 2, ust. 1, pkt. 8 - zespół składników majątkowych, za pomocą którego podmiot leczniczy wykonuje określony rodzaj działalności leczniczej Jeden podmiot leczniczy może mieć max 3 przedsiębiorstwa: stacjonarne i całodobowe świadczenia szpitalne stacjonarne i całodobowe świadczenia inne niż szpitalne ambulatoryjna opieka zdrowotna UWAGA! W brzmieniu ustawy sprzed nowelizacji z r. definicją przedsiębiorstwa był art. 551 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej PRZEDSIĘBIORSTWO Art. 2 ust. 3 - Przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego jest jednostką lokalną w rozumieniu przepisów o statystyce publicznej, dla której nie sporządza się odrębnego bilansu, chyba że podmiot leczniczy postanowi inaczej w regulaminie organizacyjnym Konsekwencje formalne: Przedsiębiorstwo nie musi tworzyć własnego sprawozdania finansowego chociaż może Przedsiębiorstwo nie musi mieć osobnego zarządzającego chociaż może Przedsiębiorstwo nie musi być wyodrębnionym zespołem składników niematerialnych i materialnych służących prowadzeniu działalności gospodarczej (jak to definiuje ustawa o s.d.g) ŚWIADCZENIA ZDROWOTNE Art. 2 ust. 1, pkt działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania NOWOŚCI WPROWADZONE USTAWĄ O DZIAŁALNOŚCI LECZNICZEJ DO ORGANIZACJI SYSTEMU Rezygnacja z zakładu opieki zdrowotnej jako dominującej formy prowadzenia działalności medycznej, na rzecz przedsiębiorstwa podmiotu leczniczego Od 1 lipca 2011r. nie istnieją zakłady opieki zdrowotnej, nawet jeśli nazywają się SPZOZ (są podmiotami leczniczymi). Używanie pojęcia zakład opieki zdrowotnej jest od tego dnia nieprawidłowe i może być używane wyłącznie historycznie Dopuszczenie możliwości wieloosobowych zarządów spółek kapitałowych, rozumianych w ustawie jako kierownik podmiotu leczniczego 3

4 NOWOŚCI WPROWADZONE USTAWĄ O DZIAŁALNOŚCI LECZNICZEJ DO ORGANIZACJI SYSTEMU Ograniczenie możliwości zasiadania w radach nadzorczych spółek kapitałowych tworzonych przez organy samorządowe tylko do osób posiadających odpowiednie uprawnienia (egzamin dla członków rad nadzorczych spółek Skarbu Państwa lub tytuł naukowy doktora nauk ekonomicznych lub prawnych lub wykonywanie zawodu adwokata, radcy prawnego, notariusza, biegłego rewidenta) Obowiązek podawania do publicznej wiadomości informacji o rodzaju i zakresie udzielanych świadczeń zdrowotnych z równoczesnym zakazem reklamy Zakaz świadczenia i reklamy usług pogrzebowych NAKAZ INFORMACJI, ZAKAZ REKLAMY Przepis ten jest realizacją postulatu, jaki wynika z art. 12 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, zgodnie z którym pacjent ma prawo do informacji o rodzaju i zakresie świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych nie wymaga żadnego dodatkowego aktu wykonawczego, a ponadto w żadnym dalszym przepisie ustawy czas wejścia tego artykułu w życie nie został oddalony, co oznacza, że przepis wchodzi w życie z chwilą wejścia w życie całej ustawy podobny przepis był już wcześniej wprowadzony w ustawie o zakładach opieki zdrowotnej, jednak jego wydźwięk był zupełnie inny. Tym przepisem był art. 18b u.z.o.z, który mówił, że zakład opieki zdrowotnej może podawać do wiadomości publicznej informacje o zakresie i rodzajach udzielanych świadczeń zdrowotnych. Treść i forma tych informacji nie mogą mieć cech reklamy NAKAZ INFORMACJI, ZAKAZ REKLAMY naruszenie zakazu reklamy sankcjonuje ustawa z dnia 20 maja 1971r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U.10, ze zm.), który w art. 147a stanowi iż: kto prowadzi zakład opieki zdrowotnej lub zakład leczniczy dla zwierząt bez wymaganego wpisu do rejestru lub ewidencji, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. Tej samej karze podlega ten, kto podaje do wiadomości publicznej informacje o zakresie i rodzajach udzielanych świadczeń zdrowotnych lub usług z zakresu medycyny weterynaryjnej mające formę i treść reklamy Reklama (z łac. reclamo, reclamare) informacja połączona z komunikatem perswazyjnym. Zazwyczaj ma na celu skłonienie do nabycia lub korzystania z określonych towarów czy usług, popierania określonych spraw lub idei (np. promowanie marki). H. Lewis, C. Nelson, Podręcznik reklamy, WIG Press, Warszawa 2000 RODZAJE PODMIOTÓW WYKONUJACYCH DZIAŁALNOŚĆ LECZNICZĄ Podmioty lecznicze będące przedsiębiorcą Spółki prawa handlowego Spółki prawa cywilnego Osoby fizyczne Podmioty lecznicze niebędące przedsiębiorcą Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej Jednostki budżetowe Praktyki zawodowe (lekarza, lek. dent., pielęgniarki, położnej) Indywidualne praktyki Indywidualne specjalistyczne praktyki Indywidualne praktyki w miejscu wezwania Praktyki wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego DZIAŁALNOŚĆ LECZNICZA, A DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA Zgodnie z przepisami art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły Jeśli więc przedstawiciele zawodów medycznych prowadzą działalność zawodową w sposób zorganizowany i ciągły, spełniają przesłanki prowadzenia działalności gospodarczej i są przedsiębiorcami Przedsiębiorcą będzie zarówno lekarz, lek. dent., pielęgniarka, położna (o których mowa w ustawie o działalności leczniczej), jak również ratownik medyczny, fizjoterapeuta, psycholog, dietetyk, którzy działalność prowadzą w ramach własnej działalności gospodarczej DZIAŁALNOŚĆ LECZNICZA, A DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA Przedsiębiorcą może być zarówno osoba fizyczna jak również osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznane zdolność prawną wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą Przedsiębiorstwo definiowane jest przez art kodeksu cywilnego Przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego definiowane jest przez art. 2 pkt. 1 ust. 8 ustawy o działalności leczniczej Przedsiębiorca definiowany jest przez art. 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej 4

5 Koszty bezpośrednie obejmują wszystkie koszty związane z zużyciem zasobów potrzebnych do zapewnienia opieki medycznej oraz wspomagających proces jej świadczenia. Zaliczamy do nich zatem m. in. wydatki ponoszone na profilaktykę, diagnozowanie, leczenie, rehabilitację, badania, szkolenia czy inwestycje kapitałowe w obiekty medyczne Koszty bezpośrednie medyczne obejmują koszty zużycia zasobów, pozwalających na zapewnienie choremu opieki zdrowotnej, które są ponoszone przez system ochrony zdrowia. Należą do nich np. koszty lekarstw, koszty badań diagnostycznych Koszty bezpośrednie niemedyczne obejmują koszty zużycia zasobów wspomagających proces świadczenia usług medycznych przez sektor ochrony zdrowia. Koszty bezpośrednie niemedyczne, w przeciwieństwie do kosztów bezpośrednich medycznych, nie są związane z procesem diagnozowania, leczenia ani rehabilitacji. Do tej kategorii można zaliczyć np. koszty transportu chorego. KOSZTY POŚREDNIE Rice (1967), określa koszt pośredni jako stratę produkcji wynikającą z absencji, długotrwałej niezdolności do pracy lub zgonu, będących konsekwencją choroby. Liljas (1998) rozszerza kategorię kosztów pośrednich, zaliczając do niej również koszty opieki nieformalnej oraz stratę produkcji niewliczaną do produktu krajowego brutto, np. stratę produkcji związaną z czynnościami wykonywanymi zwyczajowo na rzecz gospodarstwa domowego, które nie mogą zostać wykonane z powodu choroby. Niezależnie od różnic w definicji, koszty pośrednie mają w zamierzeniu pokazywać koszty choroby ponoszone nie tylko przez pacjentów, ale także przez gospodarkę jako całość. 5