Agnieszka Rydzak. Moda w starożytnym Rzymie

HTML
DOWNLOAD

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Agnieszka Rydzak. Moda w starożytnym Rzymie"

Zdzisław Cichoń
9 lat temu
Przeglądów:

1 Agnieszka Rydzak Moda w starożytnym Rzymie

2 O modzie starożytnych słów kilka. Dziś moda zmienia się wraz z porami roku. W starożytnym świecie zmiany te nie były tak częste i tak wyraźnie widoczne. Przeobrażenie ubioru było procesem dość powolnym, trwającym lata, a czasem nawet dziesiątki lat. Jednak nawet wtedy nie ulegał on całkowitej zmianie, lecz tylko pewnym modyfikacjom, zachowując swój ogólny kształt. Początkowo mieszkańcy basenu Morza Śródziemnego myśleli bardzo praktycznie, więc ich stroje także były praktyczne i bardzo proste. Niezależnie od płci posiadacza, jego strój był po prostu zwykłym prostokątnym kawałkiem materiału tkanym jedynie w różnych rozmiarach. Nie miał on żadnego kroju, był jedynie układany i upinany codziennie na nowo, choć w ten sam sposób. Geneza mody rzymskiej, czyli jak ubierali się Etruskowie. Nie jest pewne skąd pochodzi ubiór Etrusków. Istnieją trzy główne koncepcje na ten temat: 1. został zaczerpnięty ze Wschodu 2. odziedziczony po pierwotnych kulturach śródziemnomorskich 3. jest mieszanką opcji 1 i 2. Faktem jest, że moda etruska ulegała w ciągu wieków VIII i VII różnym wpływom, kolejno egejskim, o czym świadczą brązowe zapinki, orientalnym, fenickim i cypryjskim. Początkowo zarówno kobiety, jak i mężczyźni nosili tunikę różnej długości z rękawami do łokci, spiętą na prawym ramieniu prostokątną zapinką. Wszyscy przewiązywali się szerokimi pasami. Mężczyźni zakładali na nią długi płaszcz, kobiety natomiast krótkie, okrągłe peleryny lub krótkie płaszcze. Na stopy zakładano niskie trzewiki z zadartymi noskami lub wysokie sznurowane buty. Sandały stały się popularne dopiero w V wieku. Moda wtedy nie zmieniała się tak szybko jak teraz, jednak można zaobserwować jej ewolucję: w VI wieku kobiety zaczęły nosić cienkie chitony z krótkimi rękawami. Modne stały się długie warkocze i okrągłe czapki zwane tutulus, choć bardziej popularne były płaskie kapelusze z szerokim rondem zaczerpnięte z Grecji. Modne kobiety nosiły krótkie włosy, na które wkładały przepaskę z piórami, obowiązkowo nosiły czerwone buty ze szpicami oraz płaszcz z czerwonymi lamówkami.

Jednak nawet wtedy nie ulegał on całkowitej zmianie, lecz tylko pewnym modyfikacjom, zachowując swój ogólny kształt.

3 Jak ubierali się Rzymianie. Mało informacji mamy o tym, jak wyglądał strój Rzymianina z okresu wczesnej republiki, jednakże można przypuszczać, że niewiele różnił się on od ubiorów zarówno etruskich, jak i tych z czasów późnej republiki. Elegancko ubrana rodzina rzymska Mężczyźni: W okresie wczesnej republiki nosili togę, pod którą zakładali opaskę biodrową subligaculum, campestrę. W okresie późniejszym togę zastąpiła tunika, a campestrę używali już tylko konserwatyści. Tunika była czymś w rodzaju koszuli. Sięgała do połowy łydek, dłuższa była oznaką zniewieścienia. Podobnie, jak Mężczyzna w campestrze długie rękawy. Dobrze widziana była tylko tunika bez rękawów lub z krótkimi rękawami. Pod tunikę zakładano zwykle drugą zwaną tunica interior. Swetoniusz pisał, że Oktawian August często się przeziębiał i dlatego zakładał na siebie aż cztery tuniki. W zależności od pozycji społecznej, mężczyznom przysługiwały różne rodzaje tunik: - senatorowie tunica laticlavia - ozdobiona z przodu szerokim pasem purpurowym Mężczyźni w tunikach - ekwici tunica angusticlavia - ozdobiona z przodu dwoma wąskimi pasami purpurowymi - wódz triumfujący tunica palmata purpurowa, wyszywana w złote gałązki palmowe W okresie późnego cesarstwa popularna stała się tunica dalmatica wełniana, płócienna lub jedwabna. Na tunikę zakładano togę. Nosili ją tylko ludzie wolni. Był to pas białego materiału wełnianego o szerokości ok. 3 m i długości ok. 5-6m o zaokrąglonych rogach. Jej rozmiary zależały od grubości materiału i okoliczności, w których była noszona. W razie zimna noszono grube i wąskie togi, a w upały cienkie i szerokie, które można było elegancko ułożyć. Samemu trudno byłoby założyć sobie togę, poza tym jej ułożenie było sztuką samą w sobie, dlatego zajmował się tym specjalny niewolnik vestiplicus. Toga była bardzo niewygodna - jedna Toga

republiki. Elegancko ubrana rodzina rzymska Mężczyźni: W okresie wczesnej republiki nosili togę, pod którą zakładali opaskę biodrową subligaculum, campestrę.

4 ręka była praktycznie wyłączona z użytku, gdyż musiała ją podtrzymywać. Poza tym była także niepraktyczna, gdyż trzeba ją była często czyścić. Dlatego też pod koniec republiki nosiło ją już coraz mniej obywateli, czemu sprzeciwiał się ceniący tradycję cesarz August, wymagając publicznego występowania wyłącznie w togach. Zaniku togi nie udało się powstrzymać aż w końcu stała się ona strojem pośmiertnym. Podobnie, jak w przypadku tuniki, rodzaj noszonej togi zależał od pozycji społecznej: - powszechna była toga biała bez ozdób toga alba, toga pura Senatorowie w togach - senatorowie toga praetexta biała z purpurowym pasem na brzegach - ubiegający się o urzędy toga candida śnieżnobiała - triumfujący wódz toga purpuraea, toga picta purpurowa, niekiedy haftowana, w późniejszym czasie stała się strojem cesarzy (toga trabea) - w żałobie - toga pulla o ciemnej barwie Wraz z zanikaniem togi pojawiają się nowe okrycia wierzchnie, najczęściej pochodzące od żołnierzy, którzy przejmowali je od podbijanych ludów, czyli od Celtów i Germanów. Oto wybrane typy płaszczy: Toga picta - lacerna płaszcz spinany na ramieniu, szeroki, dobrze chronił przed zimnem - pallium podobny do greckiego himationu - penula płaszcz z kapturem używany podróży także przez kobiety - cucullus płaszcz z kapturem - caracalla stąd przydomek pewnego cesarza - sagum pochodził z Hiszpanii, nosili go głównie robotnicy Lacerna Tak na prawdę jednak nie do końca wiadomo, co kryje się pod każdą z tych nazw. Podbojom rzymskim zawdzięczamy również upowszechnienie spodni, zwanych braccae, które nie były wcześniej znane nad Morzem Śródziemnym. Podobnie jak płaszcz, początkowo były strojem żołnierskim, przejętym następnie przez cywili. Jednak początkowo były one dość krótkie sięgały po kolana, dopiero od III wieku sięgały już po kostki. Sagum

Zaniku togi nie udało się powstrzymać aż w końcu stała się ona strojem pośmiertnym.

5 Kobiety: W zależności od pozycji społecznej, stroje kobiet różniły się od siebie jakością i zdobnością, jednakże każda nosiła bieliznę. Składała się na nią opaska na biust zwana fascia pectoralis lub mamillare lub subligar, oraz przepaska na biodra. Na to wkładały tunikę spodnią - tunica interior, a na nią szatę właściwą. Na początku republiki była to, podobnie jak u mężczyzn, toga, która została zastąpiona Rzymianki w bieliźnie przez ozdobną tunikę - stolę. Stola była długą, szeroką suknią przewiązywaną dwoma paskami - na biodrach oraz pod biustem. Nosiły ją wyłącznie kobiety zamężne. Matrony rzymskie nosiły długą suknię z rękawami i czymś w rodzaju trenu zwaną talaris. W III wieku n.e. stolę zastąpiła dalmatica, czyli zdobiona wytworna Kobieta w stoli suknia. Jako wierzchnie okrycie kobiety zakładały według uznania: - supparum - płócienny szal - palla - płaszcz w postaci prostokątnej lub kwadratowej płachty materiału złożony wzdłuż i spięty na ramionach zapinkami - alicula - peleryna okrywająca ramiona - bardocucullus płaszcz z długimi rękawami i kapturem, prawdopodobnie galijskiego pochodzenie, noszony również Rzymskie elegantki przez mężczyzn W II wieku n.e. niezbędnym atrybutem każdej elegantki stał się jedwabny szal, chusteczka, wachlarz oraz parasolka. Patrycjuszki od czasów Augusta wolały nosić bawełnę niż len czy wełnę, a od czasów Nerona także jedwab sprowadzany z Chin, Indii lub Egiptu. Tkaniny barwiono na różne kolory, najczęściej na żółto, niebiesko i czerwono. Pod koniec republiki coraz bardziej modne stawały się Talaris elementy orientalne: frędzle, galony, hafty. Jeszcze należy parę słów wspomnieć o modzie ślubnej. Panna młoda zakładała nieobrębioną na dole białą tunikę, przewiązywaną paskiem z podwójnym węzłem, a na nią płaszcz w kolorze szafranu. Na stopy wkładała sandały także w szafranowym kolorze. Na głowę ozdobioną sześcioma Panna młoda

Na początku republiki była to, podobnie jak u mężczyzn, toga, która została zastąpiona Rzymianki w bieliźnie przez ozdobną tunikę - stolę.

6 sztucznymi warkoczami zakładała płomienisty pomarańczowy welon zwany flammeum, a na niego wianek, początkowo z majeranku i werbeny, później z mirtu i pomarańczy. Fryzury: Początkowo Rzymianki nosiły proste fryzury z przedziałkiem po środku upięte z tyłu w kok. Z biegiem czasu zastąpiły je coraz bardziej wyszukane. Włosy farbowano czasem na blond lub na czarno. Kobiety poświęcały im wiele czasu i uwagi. Bogate patrycjuszki miały do tego celu specjalne niewolnice ornatrices, które nieraz w zamian za źle uczesane włosy otrzymywały od swej pani razy i kopniaki. Mężczyźni także poświęcali nieco swego cennego czasu na układanie włosów. Eleganccy i modni panowie codziennie rano udawali się do tonsora, czyli fryzjera, lub raczej golibrody, który układał im włosy zgodnie z aktualną modą wyznaczaną przez cesarza i golił zarost. Od czasów cesarza Hadriana, aż po czasy dominatu trwała moda na brody i większość cesarzy z tego okresu je nosiła. Fryzury damskie z początków cesarstwa Ornatrix przy pracy Fryzury męskie

Kobiety poświęcały im wiele czasu i uwagi. Bogate patrycjuszki miały do tego celu specjalne niewolnice ornatrices, które nieraz w zamian za źle uczesane włosy otrzymywały od swej pani razy i kopniaki.

7 Buty: W domu noszono sandały. Nie wypadało się w nich pokazać na ulicy. Natomiast na przyjęciu nie wypadało nosić innych butów jak tylko sandały, tak więc sługa nosił za swym państwem idącym w odwiedziny do znajomych kapcie. Istniało kilka rodzajów butów wyjściowych: - calceus patricius z czerwonej skóry, noszone już przez królów - calceus senatorius z czarnej skóry, z klamrą z kości słoniowej w kształcie półksiężyca - crepidae skórzane pantofle - caligae zamknięte sznurowane - drewniaki noszone oczywiście wyłącznie przez niewolników i chłopów na wsi Sandał rzymski W razie zimna owijano nogi pero, czyli kawałkiem niegarbowanej skóry. Biżuteria: Mężczyźnie, wyłącznie wolni, nosili jedynie pierścienie. Kobiety natomiast posiadały różnorodną biżuterię: pierścienie, naszyjniki, kolczyki, bransolety, szpilki do włosów, kamee. Oto wybrane przykłady rzymskiej biżuterii:

Istniało kilka rodzajów butów wyjściowych: - calceus patricius z czerwonej skóry, noszone już przez królów - calceus senatorius z czarnej skóry, z klamrą z kości słoniowej w kształcie półksiężyca -

8 Na podstawie: Boucher F., Historia mody, Warszawa 2003 Carcopino J., Życie codzienne w Rzymie w okresie rozkwitu cesarstwa, Warszawa 1966 Jurewicz O., Winniczuk L., Starożytni Grecy i Rzymianie w życiu prywatnym i państwowym, Warszawa 1968

Podobne dokumenty

(KRÓTKA) HISTORIA UBIORU

(KRÓTKA) HISTORIA UBIORU Dlaczego nie odzież? Odzież to okrycie ciała, które uwarunkowane jest przez klimat, zdrowie oraz produkcję tekstylną czyli warunki materialne. UBIÓR to pojęcie związane z czynnikami