1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI, PRODUCENTA I DYSTRYBUTORA

Transkrypt

1 Data wydania: Data aktualizacji: Strona/stron 1/7 1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI, PRODUCENTA I DYSTRYBUTORA Nazwa produktu: Wzór chemiczny: Inne nazwy: Producent: Dystrybutor: Ditlenek siarki SO2 2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH Substancja stwarzająca zagroŝenie: Nazwa chemiczna % wag. Nr CAS Nr WE Symbol ostrzegawczy Zwroty zagroŝenia (R)* ditlenek siarki T Objaśnienie: T + = bardzo toksyczny, T= toksyczny, C= Ŝrący, Xn= szkodliwy, Xi= draŝniący, E= wybuchowy, O= utleniający, F + = skrajnie łatwopalny, F= wysoce łatwopalny, N= niebezpieczny dla środowiska *Pełne znaczenie zwrotów zagroŝenia R z punktu 2 ujęto w punkcie IDENTYFIKACJA ZAGROśEŃ Substancja została zaklasyfikowana jako niebezpieczna zgodnie z obowiązującym prawem. ZagroŜenie poŝarowe: ZagroŜenie toksykologiczne: ZagroŜenie ekotoksykologiczne: 4. PIERWSZA POMOC T Gaz niepalny. Butle pod wpływem wysokiej temperatury mogą eksplodować. Ditlenek siarki jest gazem silnie draŝniącym. Łatwo rozpuszcza się w wydzielinie błon śluzowych, tworząc kwas siarkawy, który działa draŝniąco na błony. Ditlenek siarki wchłania się przez drogi oddechowe. Działa toksycznie przez drogi oddechowe. Powoduje oparzenia. W środowisku wodnym ditlenek siarki podnosi lokalnie wartość ph, zagraŝając niektórym gatunkom zwierząt. Uwaga: Usunąć poszkodowaną osobę ze skaŝonego środowiska. Osoby ratujące muszą wchodzić do skaŝonej atmosfery z aparatami oddechowymi. W razie ich braku nieprzytomnych poszkodowanych leŝących w dołach, studniach, piwnicach itp. naleŝy wydobywać hakami lub spuszczać ratowników na linach na taki okres, jaki wystarcza do kolejnego oddechu (wytrzymałość osobnicza). Następstwa wdychania: 1. Ditlenek siarki jest gazem silnie draŝniącym. Łatwo rozpuszcza się w wydzielinie błon śluzowych, tworząc kwas siarkawy, który działa draŝniąco na błony. Ditlenek siarki wchłania się przez drogi oddechowe. 2. Zapewnić spokój i ciepło. Jak najszybciej przewieźć do szpitala w pozycji leŝącej, a w razie wystąpienia duszności w pozycji półleŝącej. Kontakt z oczami: 1. SkaŜone oczy natychmiast przemyć duŝą ilością bieŝącej wody. 2. Poszkodowanej osobie zapewnić pomoc okulisty. Następstwa połknięcia: praktycznie nie wchodzi w rachubę. Kontakt ze skórą: 1. Ditlenek węgla silnie schłodzony spowodować moŝe, wskutek gwałtownego kontaktu, bolesne, trudne do wygojenia odmroŝenia. 2. Skórę przykryć jałowym opatrunkiem i udać się do lekarza. 5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POśARU

2 Data wydania: Data aktualizacji: Strona/stron 2/7 Szczególne zagroŝenia: Gaz niepalny. Butle z ditlenkiem siarki naraŝone na działanie ognia lub wysokiej temperatury mogą eksplodować. Środki gaśnicze: Stosować tylko w przypadku poŝaru sąsiednich obiektów. Rodzaj w zaleŝności od potrzeb. Zalecenia szczegółowe: ZagroŜone butle wywozić w bezpieczne miejsce. Sprzęt ochronny straŝaków: Ubrania przeciwchemiczne, gazoszczelne, kwasoodporne. Aparaty izolujące drogi oddechowe. 6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA Zalecenia ogólne: Zalecenia szczegółowe, ochrony osobiste: Metody utylizacji: Ogłosić alarm. Zlikwidować wszelkie źródła ognia. Osoby postronne wyprowadzić poza zagroŝony obszar w kierunku pod wiatr. Skutki awarii likwidują osoby przeszkolone, wyposaŝone w ubrania gazoszczelne, kwasoodporne, aparaty oddechowe. Osoby dokonujące jakichkolwiek czynności związanych z akcją ratowniczą w skaŝonej atmosferze, powinny być ubezpieczane jeszcze przez dodatkowe dwie osoby. Jedna osoba asystuje wewnątrz skaŝonego pomieszczenia (obiektu, którym mogą być równieŝ zbiorniki, kanały, studzienki kanalizacyjne, studnie, zagłębienia terenowe i inne). Druga osoba, która znajduje się na zewnątrz tego pomieszczenia (obiektu), w kaŝdej chwili musi być gotowa do udzielenia lub sprowadzenia pomocy. SkaŜone pomieszczenia (obiekty) muszą być intensywnie wentylowane świeŝym powietrzem, a następnie skraplane wodą w postaci strumieni kropelkowych. Przed przystąpieniem do jakichkolwiek działań ratowniczych naleŝy dokonać pomiarów stęŝeń ditlenku siarki w skaŝonej atmosferze co moŝna wykonać za pomocą specjalnych rurek wskaźnikowych. OpróŜnione z ditlenku siarki instalacje naleŝy przedmuchiwać powietrzem. Kontrolowane wypuszczanie do zbiornika z wodą zgodnie z wymogami prawa krajowego. 7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE 7.1. Zaleca się podejmowanie środków ostroŝności podczas przemieszczania i magazynowania ditlenku siarki. NaleŜy unikać źródeł ciepła i otwartego płomienia. W pomieszczeniach zamkniętych stosować wydajną wentylację mechaniczną. Butli nie wolno rzucać, przewracać, toczyć i uderzać w nie. 7.2 Ditlenek siarki przechowywany jest w cysternach i butlach stalowych pomalowanych na kolor czarny, z Ŝółtym paskiem poniŝej głowicy i białym napisem Ditlenek siarki SO2. Butle z ditlenkiem siarki przechowuje się zazwyczaj w pomieszczeniach zamkniętych, przeznaczonych do magazynowania w nich gazów technicznych w butlach. Szyby w oknach malowane są na kolor niebieski lub pomarańczowy w celu ochrony pomieszczeń przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych. Butle ustawione są pionowo, zabezpieczone przed przewróceniem się, z dala od grzejników. Temperatura wewnątrz pomieszczeń nie powinna przekraczać 35ºC. 7.3 Nad pomieszczeniami, w których znajdują się butle z ditlenkiem siarki, nie mogą być organizowane miejsca pracy. 7.4 W miejscach przeładunku butli z ditlenkiem siarki nie mogą przebywać osoby niezatrudnione przy tych pracach. 8. KONTROLA NARAśENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

3 Data wydania: Data aktualizacji: Strona/stron 3/7 Osobiste wyposaŝenie ochronne: Drogi oddechowe: Ręce: Oczy: Skóra i ciało: Ogólne środki ochrony: Inne informacje: W przypadkach zagroŝenia ochrony dróg oddechowych z filtrem par typu E. Rękawice ochronne robocze, kwasoodporne. Okulary ochronne w szczelnej obudowie kwasoodpornej. Ubrania ochronne robocze, kwasoodporne. Przestrzegać ogólnych zasad higieny. Nie jeść, nie pić podczas pracy. Po zakończeniu pracy umyć ręce. Obowiązujące w Polsce najwyŝsze dopuszczalne stęŝenie (mg/m 3 ) w środowisku pracy: Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia r. (Dz.U. Nr 217, poz. 1833) w sprawie najwyŝszych dopuszczalnych stęŝeń i natęŝeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ze zmianą z dnia r. (Dz.U. 212 poz.1769). CAS Składnik NDS (mg/m 3 ) NDSCh (mg/m 3 ) Ditlenek siarki WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE Masa cząsteczkowa: 64,06 g/mol Postać fizyczna, barwa, zapach: W warunkach normalnych ditlenek siarki jest bezbarwnym gazem o ostrym, duszącym zapachu i silnie draŝniącym zapachu. Skroplony jest szybko parującą, ruchliwą cieczą. Temperatura topnienia: -75,52ºC Temperatura wrzenia: -10,08ºC Gęstość: 2,9310 g/dm³ Gęstość par względem powietrza: 2,26 PręŜność par w 20ºC (mbar): 3,305 mbar Rozpuszczalność w wodzie i innych rozpuszczalnikach: Ditlenek siarki rozpuszcza się w wodzie i rozpuszczalnikach organicznych takich jak: alkohol metylowy, alkohol etylowy, chloroform, eter, kwas octowy, kwas siarkowy. Temperatura krytyczna: 157,3ºC Współczynnik załamania światła n20o/d: 1,4021 Inne: Ditlenek siarki otrzymywany jest przez spalanie siarki, pirytu lub blendy cynkowej oraz poprzez rozkład siarczynów, a takŝe w wyniku wielu innych procesów. Posiada wiele róŝnorodnych zastosowań. UŜywany jest do wyrobu kwasu siarkowego, siarczynów, stylonu, do bielenia włókien, wełny, papieru, słomy, cukru, klejów, do dezynfekcji i konserwowania owoców i warzyw, do wyrobu ałunu chromowego, konserwowania chmielu, konserwacji moszczów winnych i suszonych owoców, jako czynnik chłodniczy. Ditlenek siarki stosowany jest jako pestycyd, gdyŝ nawet w duŝych rozcieńczeniach działa denaturująco na białko. DuŜe ilości ditlenku siarki są ubocznym produktem działalności człowieka. Powstaje jako jeden z produktów spalania węgla (który zawiera średnio 1% siarki) i płynnych paliw ropopochodnych. Skutki tego bywają niekiedy tragiczne, poniewaŝ w razie nagromadzenia się duŝych ilości ditlenku siarki w powietrzu i równoczesnym wystąpieniu niekorzystnych warunków meteorologicznych (np. duŝe zamglenie utrzymujące się przy powierzchni ziemi), odnotowywane są liczne zgony wśród osób przebywających na skaŝonych obszarach. Szczególnie silne naraŝenie na działanie ditlenku siarki występuje wśród mieszkańców duŝych aglomeracji, pracowników duŝych zakładów pracy związanych technologicznie z procesami, w których wydziela się ditlenek siarki, portów i innych miejsc przeładunku duŝych ilości siarki. Właściwości korozyjne: Ditlenek siarki działa korodująco. Jest szczególnie reaktywny w obecności wilgoci 10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

4 Data wydania: Data aktualizacji: Strona/stron 4/7 Stabilność i reaktywność: Właściwości korozyjne: Ditlenek siarki gwałtownie reaguje z akroleiną, aluminium, chloranami, chromem, tlenkiem Ŝelaza, halogenami, manganem, karbidem, tlenkiem cyny. Z wodą tworzy kwas siarkawy, łatwo ulegający utlenieniu do kwasu siarkowego. Wilgotny ditlenek siarki działa silnie korodująco. W atmosferze ditlenku siarki spalają się takie metale jak: potas, cyna, Ŝelazo i magnez, a ogrzany ditlenek ołowiu i nadtlenek sodu Ŝarzą się i tworzą siarczany. Posiada własności redukujące. Ditlenek siarki działa bakteriobójczo, grzybobójczo i owadobójczo. Uszkadza rośliny. Wskutek właściwości redukcyjnych tworzy połączenia addycyjne ze składnikami Ŝywności. W wyniku reakcji z cystyną wytwarza się cysteina i kwas sulfonowy cysteiny. Unieczynnia liczne enzymy. Działa korodująco. Szczególnie reaktywny w obecności wilgoci. 11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE Drogi naraŝenia: Oczy, skóra, spoŝycie, wdychanie. Informacja ogólna: Ditlenek siarki jest gazem silnie draŝniącym. Łatwo rozpuszcza się w wydzielinie błon śluzowych, tworząc kwas siarkawy, który działa draŝniąco na błony. Ditlenek siarki wchłania się przez drogi oddechowe. W organizmie ulega utlenieniu i jest wydalany w postaci siarczanów, głównie z moczem. Działanie ditlenku siarki na organizm człowieka: Próg wyczuwalności węchowej: PodraŜnienie oczu i kaszel: PodraŜnienie gardzieli: MoŜna znieść w ciągu trzech minut: MoŜna znieść w ciągu jednej minuty: StęŜenie niebezpieczne dla Ŝycia: (w ciągu 0,5-1 godziny) Natychmiastowa śmierć moŝe nastąpić przy stęŝeniu: Próg wyczuwalności smakowej: Dane toksykologiczne: LCLD (inhal. człowiek) = 2 ppm/5 dni (utrudnione oddychanie). TCLD (inhal. męŝczyzna) = 4 ppm/1 min (utrudnione oddychanie). LCLO (inhal. człowiek) = 3000 ppm/5 min. około 0,008-0,012 mg/dm³ 0,02-0,03 mg/dm³ 0,05 mg/dm³ 0,12 mg/dm³ 0,3 mg/dm³ 0,40-0,50 mg/dm³ 1,40-1,50 mg/dm³ 0,8-2,7 mg/dm³ Zatrucie ostre: MoŜe powstawać nawet przy naraŝeniu na niezbyt duŝe stęŝenie ditlenku siarki w powietrzu. Pierwszymi objawami są podraŝnienie błon śluzowych dróg oddechowych oraz spojówek. Wywołuje ostry nieŝyt dróg oddechowych, przekrwienie, obrzęk i wysięk. Zmiany te mogą być bezpośrednią przyczyną śmierci z objawami obrzęku płuc i uduszenia. DuŜe stęŝenie ditlenku siarki moŝe wywołać odruchowy skurcz głośni, co prowadzi do natychmiastowego zgonu wskutek uduszenia. Zatrucia przewlekłe: W tym wypadku towarzyszą temu: nieŝyt dróg oddechowych i zapalenie spojówek. Odnotowywane są zmiany w obrazie morfologicznym krwi oraz zaburzenia smaku i powonienia. Stałe naraŝenie na działanie małych stęŝeń ditlenku siarki powoduje wystąpienie pewnego rodzaju tolerancji na jego działanie. Następstwem tego jest pojawienie się obfitej wydzieliny podraŝnionej błony śluzowej. 12. INFORMACJE EKOLOGICZNE Działanie na organizmy wskaźnikowe (dotyczy kwasu siarkawego H 2 SO 3 powstającego w wyniku rozpuszczenia się ditlenku siarki w wodzie):

5 Data wydania: Data aktualizacji: Strona/stron 5/7 Ryby: W rozcieńczeniu 1:10 6 (=1 mg/dm 3 ) kwas siarkawy działa letalnie na liny w ciągu 2 godzin. Narybek pstrągów ginie po 1-godzinnym przebywaniu w roztworze kwasu siarkawego o stęŝeniu 1:2*10 6 (=0,5 mg/dm 3 ). NiŜsze organizmy: Zwykłe wodne bakterie i Monas znajdujące się w jednoprocentowych roztworach soli kwasu siarkowego nie doznały najmniejszego uszczerbku. Wymoczki i okrzemki natomiast giną w jednoprocentowych roztworach siarczynów przewaŝnie szybko. Stopień zagroŝenie dla środowiska: wobec ssaków: wobec ryb: 2,4, wobec bakterii: 3.1 Dopuszczalne stęŝenie w powietrzu atmosferycznym dla ditlenku siarki: Dopuszczalne stęŝenie zanieczyszczeń w µg/m 3 Obszary chronione Obszary specjalnie chronione w ciągu 30 min średniodobowe średnioroczne w ciągu 30 min średniodobowe średnioroczne POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI Metody unieszkodliwiania: Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206). Metody postępowania z odpadami: Wskazane jest powolne opróŝniane butli i cystern do zbiornika z wodą. Operację przeprowadzać w wyznaczonych miejscach. 14. INFORMACJE O TRANSPORCIE Numer UN(ONZ) : 1079 DWUTLENEK SIARKI Klasa RID/ADR/IMO: 2 Kod klasyfikacyjny: 2TC Ilości ograniczone: LQ0 Kategoria transportowa: 1 Numer rozpoznawczy zagroŝenia: 268 Nalepki ostrzegawcze wg ADR/RID Nr : 15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH Substancja została zaklasyfikowana jako niebezpieczna zgodnie z obowiązującym prawem. Na etykietach naleŝy umieścić następujące informacje: Symbole ostrzegawcze na opakowaniach jednostkowych T

6 Data wydania: Data aktualizacji: Strona/stron 6/7 Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych R 23 R 34 S 1/2 S 9 S 26 S 36/37/39 S 45 Kartę wykonano zgodnie z: Zwroty wskazujące rodzaj zagroŝenia Działa toksycznie przez drogi oddechowe. Powoduje oparzenia. Produkt toksyczny. dla C>20% Zwroty określające warunki bezpiecznego stosowania Przechowywać pod zamknięciem i chronić przed dziećmi. Przechowywać pojemnik w miejscu dobrze wentylowanym. Zanieczyszczone oczy przemyć natychmiast duŝą ilością wody i zasięgnąć porady lekarza. Nosić odpowiednią odzieŝ ochronną, odpowiednie rękawice ochronne i okulary lub ochronę twarzy. W przypadku awarii lub jeŝeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza jeŝeli to moŝliwe, pokaŝ etykietę. Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia r. (Dz.U.11 poz.84; z późniejszymi zmianami). Rozporządzeniem w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 140, poz. 1171) ze zmianą z dnia r. (Dz.U. 2 z 2005r. poz.2). Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz.U.201 poz.1674), (29ATP). Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 173, poz z późniejszymi zmianami). Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 171, poz z późniejszymi zmianami). Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia r. (Dz.U. Nr 217, poz. 1833) w sprawie najwyŝszych dopuszczalnych stęŝeń i natęŝeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ze zmianą z dnia r. (Dz.U. 212 poz.1769). Ustawą z dnia r. o odpadach, (Dz.U.62 poz.628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.112 poz.1206), Ustawą z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych. (Dz.U nr 63 poz. 638) Klasyfikacją towarów niebezpiecznych zgodnie z Umową Europejską dotyczącą międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR). Ustawą z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych. (Dz. U nr 199 poz. 1671) z późniejszymi zmianami Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U nr 169 poz. 1650) z późniejszymi zmianami. Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005r. Nr 11, poz. 86). Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. Nr 259, poz. 2173). Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U nr 169 poz. 1650) z późniejszymi zmianami. Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005r. Nr 11, poz. 86). Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. Nr 259, poz. 2173). 16. INNE INFORMACJE Chemiczne określenie produktu: Ditlenek siarki

7 Data wydania: Data aktualizacji: Strona/stron 7/7 T R 23 R 34 Normy na sprzęt ochronny: PN-EN 141:2002 PN-EN 344:1996 PN-EN 166:2002 (U) PN-EN 374-3:2004 (U) PN-EN 466:1998 Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych Produkt toksyczny. Działa toksycznie przez drogi oddechowe. Powoduje oparzenia. Powietrze na stanowiskach pracy PN-EN 1540:2004 PN-EN 689:2002 Sprzęt ochrony układu oddechowego. Pochłaniacze i filtropochłaniacze, wymagania, badanie, znakowanie; Wymagania i metody badania obuwia bezpiecznego, ochronnego i zawodowego do uŝytku w pracy. Zmiana A1; Ochrona indywidualna oczu. Wymagania; Rękawice chroniące przed chemikaliami i mikroorganizmami. Wyznaczanie odporności na przenikanie chemikaliów; OdzieŜ ochronna. Ochrona przed ciekłymi chemikaliami. Wymagania dotyczące odzieŝy chroniącej przed chemikaliami z połączeniami nieprzepuszczającymi cieczy (typ 3); Powietrze na stanowiskach pracy. Terminologia Powietrze na stanowiskach pracy. Wytyczne oceny naraŝenia inhalacyjnego na czynniki chemiczne przez porównanie z wartościami dopuszczalnymi i strategia pomiarowa. Uwaga: UŜytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacja zawarta w powyŝszej karcie stanowi opis wymogów bezpieczeństwa uŝytkowania preparatu. UŜytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do określonych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy uŝytkownika. Karta charakterystyki nie moŝe być traktowana jako gwarancja właściwości preparatu. Produkt nie moŝe być uŝywany bez pisemnej zgody w Ŝadnym innym celu aniŝeli podanym w p.1 karty charakterystyki. Karta charakterystyki jest bezpośrednio przekazywana dystrybutorowi produktu, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych. Kartę wykonano w Przedsiębiorstwie EKOS S.C Gdańsk, al. Grunwaldzka 209, tel/fax: (0-58) , ekos@ekos.gda.pl na podstawie informacji i konsultacji uzyskanych od Zamawiającego oraz materiałów z własnej bazy danych. Informacje zawarte w niniejszej karcie charakterystyki są zgodne z aktualnym stanem naszej wiedzy i spełniają warunki prawa krajowego oraz Unii Europejskiej. Informacje zawarte w niniejszej karcie charakterystyki nie są gwarancją parametrów technicznych czy przydatności do określonych zastosowań. * * * * *